Nedir Dünya Mirası?

DÜNYA MİRASI
Atila Ege
İzmir - 2007
Önsöz
Gençliğimde yurt dışına giden kimilerden o ülkelerin ne kadar güzel olduklarını duyardım.
Onlardan bazıları biraz daha ileriye giderek “Siz asıl …… ülkesini göreceksiniz.“ diye başlarlar
ve bizim ülkemizden daha güzel olduğunu söylerlerdi. Oysa ben doğduğum günden
beri annemden ve babamdan dünyada bizim ülkemizden daha güzel ülke olmadığını
öğrenmiştim. Ama onlar hiç yurt dışına çıkmamışlardı ki. Kıyaslama yapabilmenin tek yolu
kıyaslama yaptığın şeyleri iyice bilmen gerekir. Öyleyse ben diğer ülkeleri de görmeli ve
ülkem ile kıyaslamayı ondan sonra yapmalıydım. Belki de onlar haklıydı.
İşte bu noktada başlayan gezilerimiz kırk seneye yakındır sürer gider. Dünyanın her yerini
görmek, dünyada basılan tüm kitapları okumak gibi imkânsızdır. Tanrım bana en azından
hiç kimsenin dünyanın hiçbir ülkesinin Türkiyem kadar güzel olmadığını görme imkânı
vardı. Şükürler olsun. Ülke olarak Türkiye’den güzel ülke, şehir olarak İstanbul’dan güzel
şehir yok. Bunu dünyanın en güzel şehirleri denen tüm şehirleri görmüş bir gezgin olarak
ve de bu ülkenin bir vatandaşı olarak gururla söylüyorum ve her yerde ispat ediyorum.
Atila Ege
Bu dünya gezilerim sırasında gördüm ki, özellikle gençler ellerinde kitaplarla ve çok bilinçli
geziyorlar. Onlarla yaptığımız sohbetlerde bir husus önemli idi. Onlar gittikleri ülkelerde
UNESCO’ nun listesine giren Dünya Mirası yerleri görmeye çalışıyorlardı. Kitaplarında bu
yerlere özel bölümler ayrılmıştı. Bu konuyu biraz inceledikten sonra ben ve eşim Nihal’de
bu yerleri görmeye çalıştık. Kitaplardan, internetten gideceğimiz ülkelerdeki Dünya
Mirasları’nı bulduk ve o yerleri ziyaret ettik. Oralarda ellerinde kitaplarla gezen çok bilinçli
turistlerle karşılaştık. Sonra o ülkelerin bu yerlerine nasıl önem verdiklerini ve de Dünya
Mirası olduklarını nasıl gururla ilan ettiklerini, bu hakkı elde edenlerin kullanabilecekleri
amblemleri nasıl ve nerelerde kullandıklarını gördük. Yetkililerle yaptığımız konuşmalarda
listeye girdikten sonra artan ziyaretçi sayısının rakamlarını duyduktan sonra ülkemizdeki
yerlerle ilgili araştırma yapmak istedik. Kıyasladığımızda bize düşen bir görev olduğunu
gördük ve seri konferanslara başladık. Ayrıca gezilerimiz daha bilinçli olmuştu. Artık her
gittiğimiz yerde bu konuya özel resimler çekip yetkililerle görüşmeler yapıyorduk. Her
görüşme sonrası da ülkemizde bize düşen görevin önemini daha iyi kavrıyorduk.
Dünya Mirası
Atila Ege
İzmir - 2007
Yayına Hazırlayan : Yörükhan Ünal
Tasarım : M. Murat Kılınç
Renk Ayrımı :
Baskı :
Artık biz de ilan edilen yerlerden 400 e yakınını gören kişiler olarak Antalya’dan İstanbul’a
konferanslar verip 140 slaytlı gösterilerle kamuoyu bilincini uyandırmaya çalışmaktayız.
Her konferansımızın sonunda anlattıklarımızla ilgili bir kitap olup olmadığı soruldu. İşte
elinizdeki bu çalışma bu istekler doğrultusunda ortaya çıktı.
Eserin ortaya çıkışında , Yeni Zelanda’nın fiyortlarından, Güney Amerika’nın buzullarına,
Orta Asya steplerinden Zimbabwe’nin şelalesine uzanan yolda beni yalnız bırakmayann
eşim Nihal, bu konuyu bir ülke görevi bilip hiçbir menfaat beklemeden çok titiz çalışma
ile tüm metinleri oluşturan, araştırmacı, yazar sevgili genç dostum Yörükhan Ünal, kitabın
sayfa düzenlerine kendi sanat anlayışını bir kuyumcu titizliği ile işleyen grafiker Murat
Kılınç’a çok teşekkürler ediyorum. Onlar olmasa idi bu eser ortaya çıkmazdı.
Elinizdeki bu çalışmanın bundan sonraki çalışmalara öncülük etmesi dileği ile tüm
okurlarıma iyi gezmeler diliyorum.
İçindekiler
İçindekiler
I. Bölüm
Geçici Liste (Tentative List)
Nedir Dünya Mirası?
Dünya miraslari projesi nasıl ortaya çıkmıştır?
Dünya mirası amblemi neyi simgeler?
Dünya mirası sertifikası neyi temsil eder ?
Sözleşmeye imza atmanın getirdiği faydalar nelerdir?
Dünya mirası olarak kabul edilme kriterleri nelerdir?
Tentative list nedir, ne anlama gelir?
Bir seyahat rotası olarak dünya mirasları listesi
Dünya Miraslarıʼnın Tanıtımı
Sivil Toplum Örgütlerinin Rolü
9
5
999
999
999
999
999
999
999
999
II. Bölüm - Dünya Mirası Listesi Ve Türkiye
İstanbulʼun Tarihi Alanları
Topkapı Sarayı
Yıldız Sarayı
Süleymaniye Camii ve Çevresi
Sultanahmet Camii
Ayasofya Müzesi
Zeyrek Camii (Pontocrator Kilisesi) ve Çevresi
Kara Surları
Bozdoğan Kemeri
Gotlar Sütunu
Çemberlitaş (Konstantin Sütunu)
Kapalı Çarşı
Kariye Müzesi
Tekfur Sarayı
Yedi Kule
Eyüp Sultan Camii
Mısır Çarşısı
Valide Camii
Rüstem Paşa Camii
Galata Kulesi
Dolmabahçe Sarayı
Çırağan Sarayı
Beylerbeyi Sarayı
Kız Kulesi
Mısır Obeliski
Yılanlı Sütun
Alman Çeşmesi
Binbirdirek Sarnıcı
Yerebatan Sarnıcı
Şehzade Camii
Çinili Köşk
Göreme Ve Kapadokya Milli Parkı
Divriği Ulu Cami Ve Darüşşifası
Hattuşaş (Boğazköy)
Nemrut Dağı
Xanthos-Letoon
Pamukkale – Hierapolis
Safranbolu Şehri
Truva Arkeolojik Kenti
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
Efes Antik Kenti
Karain Mağarası
Selimiye Camii Ve Külliyesi
Bursa Ve Cumalıkızık Osmanlı Kentsel Ve Kırsal Yerleşimleri
Konya Selçuklu Başkenti
Alanya Kalesi Ve Tersanesi
Selçuklu Kervansarayları (Denizli-Doğubeyazıt Güzergahı)
İshak Paşa Sarayı
Harran Ve Şanlıurfa Yerleşimleri
Diyarbakır Kalesi Ve Surları
Mardin
Ahlat Eski Yerleşimi Ve Mezar Taşları
Sümela Manastırı
Alahan Manastırı
St. Nıcholas Kilisesi
St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu Ve Çevresi
Kekova
Güllük Dağı – Termessos Milli Parkı
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
III. Bölüm - Dünyaʼdan Örnekler
Kakadu Milli Parkı – Avustralya
Uluru & Kata Tjuta – Avustralya
Graz Şehri - Avusturya
Hallstatt - Avusturya
Mir Kalesi - Belarus
Mogao Mağaraları – Çin
Birinci Qin İmparatoru Mozolesi – Çin (302)
Volubilis Ören Yeri – Fas
Antigua Guatemala – Guatemala
Changdeokgung Saray Kompleksi – Güney Kore
Khajuraho Tapınakları – Hindistan
Fatehpur Sikri – Hindistan
Plitvice Gölleri – Hırvatistan
Copan Harabeleri – Honduras
Alberobello – İtalya
Pıazza Del Duomo – İtalya
Kyoto – Japonya
Hıstoric Centre Of Mexico City And Xochimilco-Meksika
Kathmandu Vadisi – Nepal
Itchan Kala – Özbekistan
Wieliczka Tuz Madeni – Polonya
Batalha Manastırı – Portekiz
Porto – Portekiz
Sintra – Portekiz
Mostar Köprüsü - Saray Bosna
Skocjan Mağaraları – Slovenya
Sigirya – Sri Lanka
Ngorongoro – Tanzanya
Kiev: St. Sophia Katedrali & Pechersk Lavra – Ukrayna
Ha Long Bay – Vietnam
My Son Tapınağı – Vietnam
Te Wahipounamu (Fiordland Milli Parkı) – Yeni Zelanda
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
999
I. Bölüm
Nedir Dünya Mirası?
Tarihçesi... Kurumları... Yararları
Bir Seyahat Rotası olarak Dünya Mirası ve
Tanıtım Çalışmaları...
Dünya Mirası Kavramının Tarihçesi
Dünyamız, gerek tabiat kuvvetlerinin, gerekse yaratıcı insan dehasının meydana getirdiği eşsiz güzel-
Dikkat edilirse insanlığın ortak mirası ifadesine başvurularak, zamansal ve coğrafi sınırlamaların ötesine
liklere ev sahipliği yapmaktadır. Yerkürenin ve insan toplumlarının evrimiyle meydana gelmiş bu
geçen bir tanıma gidilmektedir. Yani zamansal açıdan, dünya miraslarının yalnızca bugünün insanına
şaheserler içimizi yaşama sevinci ile doldurur ve yaşadığımız hayata değer katar. Bu yüzdendir ki, sahip
değil, hem geçmiş hem de gelecek kuşaklara, yani tüm insanoğluna ait olduğu vurgulanmaktadır. Bu
olduğumuz bu kıymetli şaheserler çok eskiden beri insanlara heyecan vermiş, bunların saptanması ve
tanımlama, bugünün insanına geçmiş ile gelecek arasında ‘köprü’ olma sorumluluğunu yüklemektedir.
kayda geçirilmesi için kimi girişimler olmuştur. Dünyanın Yedi Harikası ifadesi kulaklara tanıdık geliyor
Öte yandan coğrafi açıdan da mirasların bulundukları bölgenin ulusuna değil, tüm dünya milletlerine ait
değil mi? Aslında bu, dünyadaki güzelliklere değer verildiğini gösteren çok eski ve cılız bir girişimdir
olduğu ilan edilerek, koruma görevinin ‘ulusal’ değil, ‘uluslararası’ bir sorumluluk olduğuna dikkat çekilme-
sadece. Dünyada yedi değil, yüzlerce, binlerce harika olduğu kesindir. Yine de bu kayıt altına alma
ktedir. Zira kültür ve tabiat mirasları, UNESCO’nun ifadesiyle insanlığın yeri doldurulamaz yaşam ve ilham
girişimini, çok erken bir duyarlılığın simgesi olarak görmek ve kutlamak gerek.
kaynaklarıdır. Onlar bizim mihenk taşlarımız, referans noktalarımız ve kimliğimizdir.
Bu fikrin oluşumu, İ.Ö. 5. Yüzyıla, Herodot’un Tarih kitabına kadar geri gider. Daha birkaç on yıl geçmeden,
UNESCO bu doğrultudaki hedefini, “insanlığa ait olduğu düşünülen değerlerin, kültürel ve doğal miraslar
Yunanlı yazarlar dünya çapında önem taşıyan abidelerden söz etmeye başlamışlardır. İskenderiye
olarak tespit edilmesi, muhafaza altına alınması ve korunması yönünde teşvik edici olmak” biçiminde
Kitaplığının yöneticisi Cyrene’li Callimachus (İÖ 305-240), “Dünyadaki Harikalar Koleksiyonu” adlı kitabında
tanımlamaktadır. UNESCO’nun Dünya Mirasları misyonu şöyle tarif edilir:
Dünyanın yedi harikasından biri sayılan
İskenderiye Fenerinin Alman Arkeolog
Prof. H. Thiersch tarafından 1909 yılında
çıkarılan temsili çizimi
dünyadaki yedi harikadan söz eder ve bunların isimlerini sayar. Fakat ne yazık ki, İskenderiye
Kütüphanesi’nin yanmasıyla bu eser de yok olmuştur. Ortaçağ’da liste yeniden derlenecek ve bunlara
Antikçağın Etkileyici Yedi Abidesi denilecektir.
Dünya Mirası Merkezi
Çin Seddi insan eliyle yapılmış en muazzam eserlerden birisidir.
•
Yugoslav iç savaşında tahrip olan Mostar Köprüsü daha sonra UNESCO’nun katkıları ile restore edildi.
Dünyamızın sahip olduğu güzelliklere yönelik ilgi, günümüze dek varlığını sürdürmüştür. Fakat bu ilginin,
•
Taraf ülkeleri ulusal sınırları içinde bulunan, Dünya Mirasları listesine girebilecek alanları
belirlemek konusunda cesaretlendirmek;
•
Taraf ülkeleri, dünya mirası alanlarını koruma noktasında yönetim planları oluşturmaya ve
bildirim sistemleri kurmaya özendirmek;
insanoğlu (örneğin savaşta bombaların hedefi olan Mostar Köprüsü ya da Afganistan’da Taliban
tarafından yerle bir edilen dev Buda heykellerini düşünmek yeterli), doğal ve kültürel şaheserleri korumak
Ülkeleri Dünya Mirası Sözleşmesi’ni imzalamaya, kültürel ve doğal miraslarını korumaya
teşvik etmek;
geçmiştekinden farklı olarak bir koruma bilinciyle birlikte şekillendiği söylenebilir. Modern dönemlerde
insan kaynaklı etkenlerin, en az doğal afetler kadar tahrip edici olabildiğine defalarca tanıklık eden
Bamyan’daki Buda Heykelleri
•
Taraf ülkelere, sahip oldukları dünya miraslarını korumak hususunda teknik destek ve
profesyonel eğitim sunmak;
konusunda özel bir hassasiyet geliştirmiştir. Bunun en önemli nedeni, bu ender güzelliklerin biricik ve yeri
doldurulamaz nitelikte olduğunun anlaşılmasıdır. Bütün görkemiyle akan devasa Iguaza Şelalesi’nin
•
Tehlike altındaki Dünya Mirası alanları için acil yardım sunmak;
kuruması ya da Çin Seddi’nin yıkılması durumunda, telafisi mümkün olmayan bir kayıpla karşı karşıya
•
Taraf ülkelerin, Dünya Miraslarını koruma konusunda toplumsal bilinci arttırmak için yaptıkları
etkinliklere destek vermek;
kalacağımız açıktır. O yüzden bizlere düşen görev, dünyanın ender bulunan değerlerini kaybetmesine
engel olmaktır.
•
özendirmek;
Birleşmiş Milletler’in Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (UNESCO) kolu, bu gereklilikten yola çıkarak
“Dünya Mirasları” kavramına başvurmuş ve çok önemli bir girişime imza atmıştır. Bu projenin temel felsefesini iki maddede özetlemek mümkündür:
1.
Sahip olduğumuz doğal ve kültürel değerler, geçmişten devraldığımız, korumak ve geleceğe
aktarmakla yükümlü olduğumuz miraslardır.
2.
Mirasların konumlandığı bölgelerdeki yerel nüfusu koruma programlarına katılmaya
•
Kültürel ve Doğal Dünya Mirasları’nın korunması konusunda uluslararası işbirliklerini
teşvik etmek.
Şimdi bu koruma ve yaşatma programının nasıl şekillendiğine göz atalım.
UNESCO’ya bağlı olarak
Paris’te çalışmalarını sürdüren
Dünya Mirası Merkezi (World
Heritage Center), 1992 yılında
kurulmuştur. Öncelikle
Sözleşme’nin uygulanmasına
ilişkin görevleri hızla ve etkili
bir şekilde yerine getirmekle
yükümlüdür. Diğer görevleri
ise, taraf olmayan ülkeleri
sözleşmeyi imzalamaya
özendirmek; Taraf ülkeleri,
Dünya Mirası Listesi’ne girecek
yeni adaylar belirlemeye teşvik
etmek; Taraf ülkelerdeki
Sözleşme’ye bağlı
uygulamaları takip etmek;
Koruma kurulları oluşturma,
yönetim, koruma ve restorasyon sürecini yönetecek ekibi
eğitme gibi konularda taraf
ülkelere destek vermek; Yeni
projeler oluşturulmasına
yardımcı olmak ve uygulama
süreçlerini kolaylaştırmak; Bu
amaçla ekstra bütçeleri
harekete geçirmek; Doğal ya
da insani nedenlerle tehlike
altına giren miraslara ilişkin
ivedilikle karar almak.
Bu miraslar, içinde yer aldıkları ülke sınırlarına bakılmaksızın, tüm insanlığa aittirler.
8
9
Dünya Mirasları Projesi Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
Dünya Mirası Amblemi Neyi Simgeler?
Mirasları korumak konusunda uluslararası bir hareket oluşturma fikri, ilk olarak Birinci Dünya Savaşı’ndan
sonra doğdu. Modern teknolojinin yarattığı çevresel değişimler üzerine giderek artan bir uluslararası
duyarlılık ise, 1960’lara damgasını vuran bir gelişmeydi. 1959 senesinde Mısır hükümeti, Nil nehri
üzerinde kurulacak Nasır Barajı sebebiyle sular altında kalacak Abu Simbel ve Philia mabetlerinin
kurtarılması için UNESCO’dan yardım istedi. Mısır ve Sudan hükümetlerinin başvurusu üzerine, UNESCO
Antik Mısır Uygarlığı’ndan günümüze gelen bu nadide eseri korumak amacıyla uluslararası bir çalışma
başlattı. Elli ülkenin bağışlarıyla oluşturulan 80 milyon dolarlık fon, arkeolojik çalışmaların hızlandırılması
ve mabetlerin güvenli bir yere taşınması için kullanıldı. Bu başarının en mühim yönü, dünya miraslarının
korunması konusunda uluslararası dayanışmanın önemini göstermesiydi. Bu sürecin ardından
UNESCO’nun başını çektiği üç büyük kuruluş, 1966’daki sel baskınından sonra Floransa merkez bölgesinin
restorasyonu, Venedik’te her kış gerçekleşen sel baskınlarının yol açtığı sorunların çözümü, Moenjodoro
(Pakistan) bölgesindeki arkeolojik kalıntıların koruma altına alınması ve Borobodur Mabedi’nin
(Endonezya) restorasyonu gibi kampanyalara öncülük etti.
1970’lerde bu iyi niyetli çalışmalar somut bir çerçeveye oturdu ve Birleşmiş Milletler’in Çevre Programı,
UNESCO’nun İnsan ve Biosfer Programı ile Milli Parklar’a ilişkin uluslararası konferansta kendisini gösterdi.
Her bir toplantı dünya sözleşmesi fikrinin tartışıldığı ve onaylandığı mecralara dönüştü ve sonuç,
UNESCO’nun 1972’deki genel konferansında kabul edilen “Dünya Doğal ve Kültürel Mirası Koruma
Sözleşmesi” oldu. Bu sözleşme, doğal ve kültürel mirasları korumak konusundaki iki farklı girişimi tek bir
çerçevede birleştirdi. Bu fikir, Amerika Birleşik Devletleri’nin bir girişiminden doğmuştu. 1965’de
Washington’da düzenlenen bir Beyaz Saray Konferansı’nda, dünyadaki doğal ve tarihsel kıymetlerin
bugünün ve yarının dünya vatandaşları adına korunması hususunda uluslararası işbirliğini teşvik etme
kararı alındı. 1968 yılında da Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (International Union for Conservation of
Nature – IUCN), kendi üyelerine benzer bir teklif sundu. Bu teklifler, 1972 yılında Stockholm’de düzenlenen Birleşmiş Milletler toplantısına taşındı. Böylece Paris’te düzenlenen 16 Kasım 1972 tarihli toplantıda,
tüm bu fikirleri içeren tek bir sözleşme metni üzerinde anlaşılmış oldu.
Dünya Mirasları projesi, dünyanın 830 ayrı noktasında tek bir amblemle temsil edilir. Ortak duyarlılığı ve
sorumluluğu ifade eden bu amblem, Belçikalı Michel Olyff tarafından UNESCO için özel olarak
tasarlanmış ve 1978 yılı içinde Dünya Mirasları Komitesi’nin ikinci oturumunda Dünya Mirası
Sözleşmesi’nin resmi amblemi olarak kabul edilmiştir. Amblem, bulunduğu yerdeki doğal ya da kültürel
mirasın uluslararası bir işbirliğince korunduğunu anlatır. Yalnızca orada bir dünya mirası bulunduğunu
işaret etmekle kalmaz, aynı zamanda Sözleşme’yi ve taraf devletlerin sözleşmeye olan bağlılığını da
simgeler. Ayrıca fon yaratma sürecinde bir marka olarak işlev görür. Dünya Mirası Amblemi’nin
kullanımına ilişkin rehberde, amblemin dünya mirasının görünüşünü bozmayacak, fakat bütün turistlerin
kolaylıkla görebileceği bir konumda yer alması gerektiği anlatılır. Tabelada yer alacak yazının, miras
Dünya Mirası logosu Belçikalı
alanının taşıdığı istisnai değeri vurgulaması ve alanla ilgili kısa ve kullanışlı bir bilgi sunması istenir.
hazırlandı ve 1978
Michel Olyff tarafından
yılından beri
kullanılıyor
Şekil olarak amblem, dünyadaki doğal ve kültürel çeşitliliğin aslında bir bütün olduğunu simgeler.
Ortadaki kare insan yaratıcılığı ve yeteneğinin ürünlerini sembolize ederken, etrafındaki çember doğanın
bize sunduğu armağanları anlatır. Amblemin çembersel düzeni ayrıca, insanlığın sahip olduğu tüm
mirasların küresel bir koruma altında olduğunu ifade eder. Çemberin dışında üç dilde yazılmış “Dünya
Mirası” ifadesi yer alır. Bazı ülkeler bu sembolü kullanırken, ifadelerden birini kendi dillerinde yazarlar.
Dünya Mirası Sertif ikası Neyi Temsil Eder ?
Dünya Mirası Kurulu Dünya Mirası listesine dahil olan yerlere bu tanıma ile ilgili bir belge gönderir.
UNESCO Genel Direktörü’nün imzasını taşıyan bu belge, o yerin artık sonsuza kadar Dünya Mirası
sayılacağının bir kanıtıdır. Sözleşme metninde şu ifadeler yer alır: “Dünya Mirası Komitesi, ……’i Dünya
Mirası Listesi’ne kaydetmiştir. Bu listede yer almak, kültürel ve doğal bir bölgenin istisnai bir evrensel
Bu sözleşme, Dünya Mirası Listesi’ne girmeyi hak eden doğal ve kültürel alanların niteliklerini tanımlar;
Potansiyel dünya miraslarının belirlenmesi ve mevcutların korunması hakkında taraf devletlere düşen
sorumlulukları belirler; Sözleşmeye imza atan her ülke, yalnızca kendi sınırları içinde konumlanmış Dünya
Mirası alanını korumakla değil, kendi ulusal miraslarını da korumakla yükümlüdür; Taraf ülkeler doğal ve
kültürel mirası koruma sürecini yerel planlama programlarıyla bütünleştirmeye, koruma alanlarında
görevli kadrolar oluşturmaya, koruma amaçlı bilimsel ve teknolojik araştırmalara girişmeye, miraslara
topluluğun gündelik yaşamında bir işlev kazandıracak ölçüleri belirlemeye özendirilir; Dünya Mirası
Fonu’nun nasıl kullanılıp, yönetileceğini ve uluslararası mali desteğin hangi durumlarda devreye
sokulacağını belirler; Sözleşme, taraf devletlerin koruma süreci konusunda Dünya Mirası Komitesi’ne
düzenli olarak rapor vermesini zorunlu kılar; Dünya Miraslarına verilen kamusal desteği güçlendirmek,
eğitici ve öğretici programlarla koruma sürecini güçlendirmek konusunda taraf devletleri yönlendirir.
Avustralya, Ağustos 1974’de Sözleşme’ye onay veren ilk ülke olmuştur. Bugün itibariyle (2007) Birleşmiş
Milletlere üye 191 ülkeden 183’ü bu ilkeleri benimseyip imza atarak, state party (taraf devlet) unvanını
almış ve uluslararası bir koruma programının parçası olduğunu ilan etmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeyi
1983 yılında onaylamıştır. İlk defa 1978’de 12 bölgeyi ‘Dünya Mirası’ ilan eden komite, 2007 yılına dek 31
toplantı yapmış ve bunun sonucunda, sözleşmeye taraf ülkelerden 138’inde 660’ı insan yapısı (kültürel)
166’si tabiatın kendiliğinden yarattığı doğal ve 25’ü karma (hem kültürel, hem doğal) olmak üzere toplam
851 noktayı Dünya Mirası ilan etmiş ve koruma altına almıştır. Bunlardan 30’u şu anda “Tehlike Altındaki
Kültür Mirası” listesinde olup, kurtarılmaları için acil eylem planı uygulanmaktadır. Tehlike bertaraf
edildiğinde koruma altındaki alan yeniden Dünya Mirası Listesi’ne taşınmakta; yeni bir tehditle karşılaşan
miraslar ise risk listesine kaydırılmaktadır.
değere sahip olduğunu ve insanlık adına korunması gerektiğini kanıtlar.”
Sözleşmeye İmza Atmanın Getirdiği Faydalar Nelerdir?
Sözleşmeyi imzalayan taraf ülkeler, dünyanın doğal ve kültürel miraslarını sakınmak ve üzerine titremek
noktasında el ele vermekle, gelecek kuşaklara ortak mirasımızı aktarmak üzere müşterek bir yükümlülüğü
kabul etmiş sayılır. Sözleşmeye imza atmanın ve listede yer alan miraslardan birkaçına sahip olmanın
getirdiği prestij, mirasların korunması konusunda büyüyen bir farkındalığın katalizörü işlevini görür.
Dünya Kültür Mirası
listesine alınan yerlere
tahsis edilen sertifika örneği
Bilhassa gelişmekte olan ülkeler için bunun faydası, Dünya Mirasları Fonu’na ulaşmakta yatar. Her yıl
yaklaşık 4 milyon dolar, taraf ülkelerin tanımlama, koruma ve tanıtma etkinliklerini desteklemek için
kullanılmaktadır. İnsan ya da doğa kaynaklı bir felaketin neden olduğu acil durumlarda devreye giren
destek de ayrıca önemlidir. Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi’nde yer alan bölgeler için hem
kamuoyunun dikkati çekilir, hem de gerekli fonlar harekete geçirilir. Taraf ülkeler, kapsamlı bir planlama
ve takip deneyiminden yararlanma imkanına da kavuşurlar; uzmanlar, yerel koruma ekiplerine gerekli
eğitimi sunar. Tüm bunlara ek olarak belirli bölgeleri Dünya Mirasları Listesi’ne sokmak, bunların önemi ve
değeri konusunda artan bir kamusal bilinç yaratır ve söz konusu yerlerde yoğunlaşan bir turist hareketine
yol açar. İyi planlandığında ve yönetildiğinde bu turist hareketi hem bölgeye, hem de yerel ekonomiye
önemli mali katkı sunabilir.
10
11
Dünya Mirası Olarak Kabul Edilme Kriterleri Nelerdir?
Tentative List Nedir, Ne Anlama Gelir?
UNESCO, “Dünya Doğal ve Kültürel Mirası Koruma Sözleşmesi”nde bir yerin Dünya Mirası olarak kabul
Hükümetler, kendi ulusal sınırları içinde bulunan ve Dünya Mirası Listesi’nde yer alabilecek doğal ve
edilebilmesi için bazı net kriterler belirlemiştir. Bu kriterlerin biri ya da birkaçına uyan bölgeler, Dünya
kültürel değerleri UNESCO’ya bildirirler. Bu bildirimler, “Tentative List”te (Geçici Liste) toplanır. Bu liste beş
Mirası sayılmayı hak etmektedirler. Komite, yalnızca altıncı kriterin tek başına uygulanmamasını önermek-
ya da on yıl içinde adaylık için başvurması tasarlanan bölgelerin geniş bir envanteri niteliğindedir.
tedir. Buna karşın Mimar Sinan’ın yapıtı Mostar Köprüsü, 2005 yılında istisnai bir durum olarak yalnızca
UNESCO, taraf devletleri ilgili sivil toplum kuruluşları, partnerler, sponsorlar ve yerel yönetimler ile
altıncı kriterle Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır.
işbirliğine giderek geçici liste oluşturmaya teşvik etmektedir. Bugün itibariyle Tentative List’te 155 taraf
devletin önerdiği, 1343 doğal ve kültürel varlık yer almaktadır. Bu bölgelerden biri aday konumuna
Başlangıçta kriter prosedürü, Kültürel Miras için 6, Doğal Miras için 4 olmak üzere, c1, c2, c3, c4, c5, c6 ve
gelmeden önce en az bir yıl Tentative List’te yer almak zorundadır. Adaylık sürecinde, UNESCO temsilcileri
n1, n2, n3, n4 biçiminde tanımlanırken, aşağıda da görüleceği gibi sonradan bu sistemden vazgeçilmiş
hükümetçe hazırlanan ayrıntılı dosyayı etüt ederler ve ardından, bağımsız kuruluşlar (International Coun-
ve kriterler değişmeden kalsa da, 1’den 10’a kadar numaralandırma düzenine geçilmiştir. Bunardan ilk
cil on Monuments and Sites – ICOMOS; World Conservation Union – IUCN) tarafından gerçekleştirilen
altısı kültürel mirasları, son dördü de doğal mirasları ilgilendirir. Merkeze bağlı organlar bütün bir yıl çalışır
ve senede bir defa aşağı yukarı on beş gün süren bir toplantıdan sonra, çok sayıda adayı bu on kritere
göre değerlendirir ve Dünya Mirası Listesi’ne alınmayı hak eden yerleri açıklarlar. Şimdi gelin, kriterlere
Dünya Mirası Komitesi
UNESCO Dünya Mirası Merkezi
(World Heritage Center),
Dünya Mirası Komitesi
daha yakından bakalım:
2. Bu eser, bir zaman diliminde veya bir bölgede insani değerlerin gelişimini göstermeli. Bu
taraf ülkelerden seçilen 21
toprak kullanımında olabilir.
kararları alır. Komitenin temel
görevleri, Dünya Mirası
Listesi’ne girmeye hak kazanan
adayları belirlemek;
Sözleşmenin uygulanmasına
ilişkin meseleleri ele almak;
Tehlike altındaki dünya
miraslarını saptamak;
Uluslararası destek çağrılarını
3. Bu eser, yaşayan ya da ortadan kaybolmuş bir medeniyete veya eşsiz bir kültür geleneğine
ait nadide bir örnek olsun.
4. Öyle bir teknolojik yapı veya mimarisi olmalı ki, bu eser insanlık tarihinin önemli bir dönemini
bize resmedebilsin.
5. İnsanoğlu karayı ve denizi kullanarak öyle muhteşem bir yerleşim yeri kurmuş olsun ki,
çıkarmak;
Gereksinimler doğrultusunda
Dünya Mirası Fonu’nu
yönetmektir. Komite, Paris’te
bulunan ve UNESCO’nun bir
parçası olan küçük bir
sekretarya (Dünya Mirası
Merkezi) aracılığıyla iş görür.
Sözleşme, doğal ve kültürel
1. Efes Antik Kenti;
10. Diyarbakır Kalesi ve Surları;
miraslarımızın yalnızca doğal
2. Karain Mağarası;
11. Mardin;
sebeplerle değil, değişen sosyal
3. Selimiye Camii ve Külliyesi;
12. Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları;
ve ekonomik koşulların etkisiyle
4
Bursa ve Cumalıkızık Osmanlı
13. Sümela Manastırı;
de giderek artan bir tehdidin
Kentsel ve Kırsal Yerleşimleri;
14. Alahan Manastırı;
6. Alanya Kalesi ve Tersanesi;
16. St. Paul Kilisesi,
6. Öyle bir eser olmalı ki, halen yaşayan geleneklerle iç içe olsun ve edebi ya da sanatsal açıdan
ayrıcalıklı uluslararası bir anlam taşısın.
aşamaları hakkında bilgi versin.
9. Akarsularda veya denizlerde öyle bir yer olmalı ki, bize ekolojik ve biyolojik olarak dünyanın
milyonlarca yıldır süregelen ve halen devam eden fauna ve flora gelişimini göstersin.
10. Öyle bir yer olmalı ki, orada bitki ve hayvan türlerinin tarihsel değişim aşamaları aynı anda
Mirası Koruma Sözleşmesi
bölümünde bulabilirsiniz.
karşı karşıya kalsın.
8. Öyle seçkin ve önemli bir doğal yapı olsun ki, bize dünyanın oluşumu ve insanlık tarihinin
özelliğini yitiren yerleri listeden
Türkiye’nin Geçici Listesi aşağıdaki gibidir; daha ayrıntılı bilgiyi kitabımızın ikinci
15. St. Nicholas Kilisesi;
getirdiği sorumluluklara
desteklemek; Dünya Mirası
Dünya Doğal ve Kültürel
5. Konya Selçuklu Başkenti;
7. Olağanüstü, eşi bulunmaz bir doğal güzellik ve estetiğe sahip olsun.
ülkeleri yönlendirmek ve
komite raporu inceleyip onay verebileceği gibi, kararı erteleyerek daha ayrıntılı bilgi talep etme yetkisine
insanlık, herhangi bir tahribat halinde bu tarihi değerin kaybolma tehlikesi ile
değerlendirmek; Sözleşmenin
uymak konusunda taraf
olumlu rapor hazırlayacak ve UNESCO Dünya Mirası Komitesi’ne gönderecektir. Yılda bir kez toplanan
de sahiptir. Eğer karar olumlu olursa, söz konusu bölge artık bir Dünya Mirası statüsü kazanacaktır.
tarafından yönetilir. İki yılda bir
olarak toplanır ve gerekli
bölgenin kriterlerden kaçına uyduğu araştırılır. Eğer bölge bir ya da birden fazla kritere uyuyorsa, kurul
1. Yaratıcı insan dehasını gösteren bir şaheser olmalı.
gözlenebilir gelişme, mimaride, teknolojide, anıtsal yapılarda, şehir planlamasında veya
üyeden oluşan komite, yıllık
yerinde inceleme sürecine geçilir. İncelemeler sırasında Dünya Mirası Kriterleri’ne başvurulur ve aday
7. Selçuklu Kervansarayları;
St. Paul Kuyusu ve Çevresi;
8. İshak Paşa Sarayı;
17. Kekova;
9. Harran ve Şanlıurfa Yerleşimleri;
18. Güllük Dağı - Termessos Milli Parkı
altında olduğunu belirterek başlar.
Metinde, kültürel ya da doğal bir
mirasın tahrip ya da tümüyle yok
olması, bütün dünya uluslarının
sahip olduğu mirasın fakirleşmesi
olarak vurgulanır. Öte yandan bir
mirasın korunması açısından
ulusal düzeyde yapılacak
girişimler yetersiz olabilir; çünkü
söz konusu ülkenin ekonomik,
bilimsel ve teknolojik imkanları,
gerekli kaynağın oluşturulmasına
yetmeyebilir; bu yüzden sözleşme
gözlenebilsin ve bu değerler şu anda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalsın. Bilim
metninde uluslararası
açısından da bunların korunması uluslararası bir öneme sahip olsun.
dayanışmanın önemine işaret
edilir. Yeni tehlikelere karşı
Bu koruma bilincinin otuz yılda varmış olduğu nokta, gelecek yıllar için umutlu olmaya izin vermektedir.
uluslararası bir güç ve kararlılıkla
Dünya ancak bu kültürel ve doğal şaheserleriyle birlikte güzeldir. Bu güzelliği yaşamak, yaşatmak ve
mücadele etmek, daha etkili
gelecek kuşaklara iletmek, asli görevimizdir. Dünya Mirası projesi, bunun için şimdilik en etkili araç olarak
sonuçlar doğuracaktır.
görünmektedir.
12
13
Bir Seyahat Rotası Olarak Dünya Mirasları Listesi
Bugün giderek daha fazla sayıda insan, Dünya Mirasları Listesi’ni bir seyahat rotası olarak görmekte ve
gezi planlarını bu rotaya göre çizmektedir. Dünya Mirası Listesi’nde yer alan bölgeler, yabancı bir ülkede
turistlerin öncelikle görmek istedikleri yerler haline gelmiştir. Çünkü bir yerin Dünya Mirası Listesinde
tescil edilmesi, o yer ve onun mümtaz değeri hakkında kaçınılmaz olarak bir merak uyandırmaktadır.
Dünyayı dolaşan gezginlerin ellerinden düşürmedikleri Lonely Planet, Rough Guide, DK, Fodor’s, Let’s Go
gibi seyahat kitaplarına daha yakından bakarsak, bu yeni eğilimi gözlemleyebiliriz. Bu yayınevlerinin
Burada hedef:
•
Bu yer ile ilgili bir turizm yönetim planı hazırlamak,
•
Yöre halkını eğitmek ve onların katkılarını sağlamak,
•
Yöresel ürünlerin tanıtımını teşvik etmek,
•
Yöre halkının böyle bir yere sahip olmakla büyük gurur duymasını sağlamak ve bu yerin
korunması gerektiği bilincini uyandırmak,
editörleri, Unesco'nun ilgili komisyonları ile her sene bir veya iki kez bir araya geliyorlar ve Dünya Mirası
Listesi’nde yer alan bölgelerin kitaplarda nasıl yer alması gerektiği ve okurlara ne tür bilgiler verilmesi
•
Bu yerin korunması için turizm fonlarından yararlanmak,
gerektiğini tartışıyorlar. Eğer bu yöreler belli özellikler arz ediyorlar ise, buralarda nasıl hareket edilmesi
•
Benzer Dünya Mirasına sahip yerlerle temas kurarak karşılıklı bilgi birikimini paylaşmak,
gerektiğine ilişkin önerilere de kitapta yer veriyorlar. Bu durum bile, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nin
•
Tüm turizm endüstrisi içinde özel sektör ve devlet ile birlikte Dünya Mirası bölgeleriyle ilgili
sağlam politikalar oluşturmaktır.
turizm sektöründeki artan önemini göstermeye yeterli.
2020 yılına kadar global seyahat hacminin bugüne oranla 3 kat artacağı hesaplanıyor. Dünya Mirasları,
Dünya Mirası Fonu
sürdürülebilir turizm prensipleri dikkate alınarak iyi bir şekilde planlandığı ve organize edilebildiği zaman
önemli fonları o mirasın bulunduğu bölgeye çekebilir. Bunun ulusal ekonomiler için ne denli önemli
Sözleşmeye 15. maddesine bağlı
olduğunu söylemeye bile gerek yok. Bu yüzden pek çok ülke daha fazla Dünya Mirası’na sahip olmak için
olarak, bir Dünya Mirası Fonu
çalışmakta, çok sayıda yeni eser ve tabiat şaheseri tespit ederek, UNESCO’ya başvurmaktadır. Sahip
(World Heritage Fund for the
oldukları Dünya Mirası ve aday miktarı açısından ilk otuz ülkenin listesi aşağıda görülebilir (Siyah renkli
Protection of World Cultural and
rakamlar, ülkelerin sahip oldukları Dünya Mirası sayısını (Temmuz 2007 itibari ile), kırmızı renkli rakamlar
Natural Heritage of Outstanding
Universal Value) meydana
ise, aday gösterdikleri bölgelerin sayısını ifade etmektedir. Ayrıca bu tabloda yer almayan Mısır’ın 30,
getirilmiştir. Bu fon sözleşmeye
İsrail’in 20, Şili’nin 18, Guatemala’nın 18, Pakistan’ın 18, Özbekistan’ın 17, Suriye’nin 15, Slovakya’nın 16,
taraf olan ya da olmayan
Hollanda’nın 13, Hırvatistan’ın 16 ve Togo’nun 7 yer teklif ettiğini ekleyelim.)
1 İTALYA
41 41
11 BREZİLYA
17 17
21 BELÇİKA
ülkelerden, Birleşmiş Milletler’e
9
2 İSPANYA
40 28
12 AVUSTRALYA 17
1
22 BULGARİSTAN
9
14
3 ÇİN
35 58
13 YUNANİSTAN
8
23 TÜRKİYE
9
18
4 ALMANYA
32 15
14 İSVEÇ
17
14
2
24 ARJANTİN
8
7
5 FRANSA
31 36
15 KANADA
14 10
25 AVUSTURYA
8
10
6 HİNDİSTAN
27 20
16 JAPONYA
13
26 KÜBA
8
4
7 İNGİLTERE
27 17
17 PORTEKİZ
8
13 12
27 MACARİSTAN
8
9
8 MEKSİKA
26 44
18 ÇEK CUM.
12 14
28 FAS
8
14
9 RUSYA
23 22
19 POLONYA
13
29 G.AFRİKA
8
9
10 ABD
20 72
20 PERU
10
4
6
30 İRAN
8
bağlı örgütlerden, kamusal veya
7
13
Turizme destek programının temelinde yatan amaç şudur: Turizm bugün dünyanın en büyük sanayisidir.
özel kuruluşlardan ya da kişilerden
Halkların en büyük geçim kaynağıdır. Turizmin gelişmesi, bir yörenin gelişmesi ile eş anlamlıdır. Turist ise
gelecek katkılardan beslenir. Şu
en küçük nemden nezle olan kişilerden oluşur. Turisti kaçırmak kolay, geri kazanmak zordur. Toplumlar
ulaşan bir bütçe söz konusudur. Bu
turizmin getirilerini gördükçe turistik değerlere daha çok sahip çıkarlar ve onları daha çok korurlar.
bütçe tam anlamıyla yeterli olmasa
Herhangi bir tahribata ilk ve en hızlı tepki yöre halkından gelir. Dünya Mirası değerlerinin korunmasındaki
da, bugüne kadar çok sayıda
en önemli ve etkin yolun, yöre halkına sahip olduğu değerin önemini anlatmak ve bunun nasıl gelire
önemli koruma girişimini finanse
etmeyi başarmıştır. Bu girişim, acil
dönüştürülebileceğini göstermekten geçtiği artık ortak bir kabuldür. Dünya Mirası Örgütü’nün 4 milyon
yardım gibi doğrudan destekleme
dolar civarındaki bütçesi ile bunu gerçekleştirmek olanaksızdır. O halde ne yapmak gerekir? Burada en
olabileceği gibi, taraf ülkelerin
büyük görev Sivil Toplum Örgütlerine düşmektedir. Başta yöresel örgütler olmak üzere, ulusal ve
yetişmiş elemana sahip olması
amacıyla gerçekleştirilen
uluslararası sivil toplum kuruluşları da gerek yöre halkını eğitmeli, gerekse de o yöreye gelen ziyaretçilere
Ilk defa Yemen'deki Arabistan Oryx'lerinin koruma alani Yemen hukumetinin koruma yapmamasi sonucu
anda yıllık yaklaşık 4 milyon dolara
en güzel imkanları sunmak için gerekli alt yapıyı hazırlamalıdır.
danışmanlık ve eğitim hizmetleri
gibi dolaylı yardımlar da olabilir.
Oryx lerin cok azalmasi yuzunden listeden cikartildi Bu ilk defa oluyor.
Fon, tüm bu çalışmalar için
Dünya Mirası Turizme Destek Programı
yaşamsal önemde bir kaynak
sağlamaktadır.
Gelişmekte olan ülkelerdeki Dünya Mirası yerleri kaynaklardan, deneyimden ve turizmi yönetebilecek
eğitilmiş personelden yoksundur. Sözleşmeye imza atan ülkelerin ve miras yeri yönetim timlerinin bu
sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olmak için Dünya Mirası Komitesi 2001 yılında Dünya Mirası Turizme
Destek Programı’nı (World Heritage Sustainable Tourism Programme) başlatmıştır.
14
15
Dünya Mirasları’nın Tanıtımı
Turistlerin önemli bir bölümü, gezdikleri yerin bir Dünya Mirası olduğunu bilseler de, bir kısmı kendilerine
O yörelerin halkları da, Dünya Mirası Amblemi’ni çeşitli yerlerde kullanarak hediyelik eşya satışlarını
sunulan program çerçevesinde geldikleri için bu konuda tam bir bilgiye sahip değillerdir. Belki çok
arttırmak ve bunlara bir anlam kazandırmak istiyor. Burada iki örnek göreceksiniz. Örneğin 800 yıllık tuz
muhteşem bir doğal güzelliğin (Grand Canyon ya da Iguasu şelaleri gibi) varlığını duymuşlardır veya o yer
madenleri ile Dünya Mirası Listesi’ne giren Avusturya’nın Hallstatt şehri, bu madenden çıkarttığı tuzları
zaten asırlardır bilinmektedir (Mısırdaki piramitler veya Çin Seddi gibi). Ama bu yerlerin Dünya Mirası
şişeliyor ve üzerine amblemleri basıyor. Diğer bir örnek de Almanya'nın Edlinburg şehrinden.
Listesinde olup olmadığından habersizdirler. Peki onlara bu bilgiyi nasıl ulaştırmalı?
Gördüğünüz gibi, yaratıcı bir düşünceyle, ürettikleri şemsiyeyi Dünya Mirası Amblemi ile süslemişler.
Bazı bölgelerde, ziyaretçilerin sertifikanın kopyasını görmeleri de sağlanıyor. Çünkü sertifikalar o yerin
Dünya Mirası logosu Belçikalı
Michel Olyff tarafından
hazırlandı ve 1978
yılından beri
kullanılıyor
Dış ülkelerde uzun süredir uygulanan yöntemlerin başında, rehberlerin bu konuda iyi bilgilendirilmesi
gurur kaynağı. 2006 senesi itibariyle dünyada yalnızca 830 yer bu sertifikayı alma ve sergileme hakkını
geliyor. Eğer rehberli bir tur ile geliniyorsa yerel rehberler o yerin ne zaman listeye girdiğini, hatta bazıları
kazanmış. Ama bazı yöreler buna daha da özel bir önem vermişler. Sertifikanın dev boyutlu bir kopyasını
daha da ayrıntıya girerek, listede hangi sıra numarasıyla yer aldığını konuklarına anlatıyorlar. Turizm
girişte gösterişli bir yere koymuşlar. Aşağıda Özbekistan’ın Hiva şehri ve Çin’in Magoa Mağaralarındaki iki
Rehberi olmak için ilk şart, kendi ülkesinde yer alan Dünya Mirasları hakkında tam bilgi sahibi olmak.
uygulamayı görmektesiniz.
Sadece iki örnek vermekle yetinelim: Avustralya’nın ortasında bulunan ve geleneksel adı Uluru olan Ayers
Rock kutsal mekanına doğru altı günlük bir tura katıldığımızı anımsıyorum. Rehberimize, Avustralya’nın kaç
Seyahat ettiğimiz ülkelerde, gerek UNESCO sembolünün, gerekse Dünya Mirasları sertifikası ve amblemi-
Dünya Mirası’na sahip olduğunu sormuştum. Uluru’nun Dünya Mirası olduğunu bilip bilmediğini sorgula-
nin çok çeşitli kullanımıyla karşılaştık. Bunlardan bazılarının fotoğraflarını üçüncü ve dördüncü bölüm-
mak istemiştim aslında. En ufak bir tereddüt etmeden, “On altı” demesi beni şaşırtmıştı. Bunların hangileri
lerde bulabileceksiniz.
olduğunu sorunca, bana hemen yanındaki kutudan çıkardığı “Avustralya Dünya Mirasları” adlı kitabı verdi.
Bu, Avustralya’da rehberlerin el kitabıymış. Vietnam’da da rehberimize aynı soruyu yöneltmiştim. Hemen
“Beş” diye yanıtladı ve her birisinin listeye giriş seneleri de dahil olmak üzere bilgi verdi.
Ülkeler için bir Dünya Mirası’na sahip olmak çok önemli olduğu için, bu sıfatı almaya hak kazanmış bölgeler
için hemen yöresel, ulusal ve uluslararası bir tanıtım seferberliği içine giriliyor. Rehberler bunun en önemli
sacayağı. Çünkü turistlerle doğrudan iletişimleri var. Öte yandan Dünya Mirasları ile ilgili hem özel sektör,
hem de devlet eliyle yayınlanan çok sayıda kitap, kitapçık ve broşüre rastlamak mümkün. Basılı materyaller,
Başarı Öyküleri : Royal Chitwan National Park (Nepal)
Royal Chitwan Milli Parkı, Güney Asya’nın simgesi niteliğindeki 400 kadar tek boynuzlu gergedan
için sığınak rolü üstlenmektedir. Burada ayrıca nesli tükenmek üzere olan Chitwan kaplanları da
yaşamaktadır. Geçen yüzyılın başlarında bu bölgede düzenlenen kaplan avı partileri meşhurdu. Bu
tanıtımın bir başka önemli ayağını oluşturuyorlar. Son tanıtım ve bilgilendirme yöntemi ise, Amblem ve
av partilerine katılan İngiliz asilzadelerden biri, 130 kaplan öldürmekle övünüyordu. Ayrıca nehir
Sertifika’nın görsel bir öğe olarak kullanılması. Dünyanın birçok yerinde, Dünya Mirasına giden güzergah
kenarında yaşamlarını sürdüren timsahlar da, yine bu hassas ekosistemin bir parçası. Dünya Mirası
çok uzaklardan başlayan yol levhaları ile işaretleniyor ve bunların tümünde Dünya Mirası Amblemi yer
Komitesi 1990’ların başında, Rapti Nehri’nin yönünü değiştirmeye yönelik bir projenin çevresel
alıyor. Sonra yöreye ulaşıldığında, sizi yine Dünya Mirası’na geldiğinizi belirten amblemli panolar karşılıyor..
etkilerini sorgulamıştır. Asya İlerleme Bankası ve Nepal Hükümeti projeyi yeniden gözden geçirmiş
ve yön değiştirmenin nehir kenarındaki doğal yaşamı ve özellikle Chitwan gergedanlarını tehdit
edeceği sonucuna vararak, projeyi iptal etmiştir. Doğal yapının korunması sayesinde, hayvan
Dünya Mirası logosu Belçikalı
Michel Olyff tarafından
hazırlandı ve 1978
nüfusunda belirgin bir artış kaydedilmiştir. Fillerin sırtında yaptığımız bir gezi esnasında Tanrı’nın
yılından beri
kullanılıyor
dünyaya armağan ettiği güzelliklerden olan iki Chitwan gergedanına rastlamak bizi
heyecanlandırmıştı. Biraz ötede meyve ve ot toplayan yerli kızların, civarda gergedan olduğunu
duyunca güvenli bölgelere doğru korkuyla kaçtıklarını görmek de ayrıca etkileyiciydi.
16
17
Visitor Centre Düzenlemeleri
Ören Yerlerine Giriş Biletleri
Dünya Mirası Listesi’nde yer alan bölgelerin büyük çoğunluğu bir müze girişi şeklindedir. Buralarda
Birçok ören yerine girişte, biletlerin üzerinde Dünya Mirası Amblemi yer almaktadır. Bunu hatıra olarak
bulunan Visitor Centre’larda bir bölüm, Dünya Mirası’nın ne anlama geldiğiyle ilgili açıklayıcı bilgilere
ülkelerine götüren turistler vardır.
ayrılıyor. Böylece turistlerin bilinçlenmeleri sağlanıyor.
Sivil Toplum Örgütlerinin Rolü
Bazı sivil toplum örgütleri de bu tanıtım için aktif rol üstlenmektedirler. İtalya’nın Ravenna ve Polonya’nın
Zamocs kentinde bu işbirliğinin en tipik örneklerini görmek mümkündür. Ravenna Rotary Kulübü, yerel
Avustralya’nın Darwin şehri yakınlarındaki Kakadu Milli Parkı dünyadaki ikili miraslardan biridir. Bir yerin
yönetim ve Kültür Bakanlığı ile ortaklaşa bir proje çerçevesinde anlaşmış ve şehrin her yanındaki afişler ile,
ikili miras sayılabilmesi için, en az birer tane doğal ve kültürel kritere uyması gerekiyor. Dünyada bu
turistlerin buralara kolayca ulaşabilmelerini sağlayan harita, broşür ve amblemli biletlerin basımını
yerlerin sayısı yalnızca 24’tür. Kakadu Milli Parkı 20. Miras olarak ilan edilmiştir. Park yetkilileri bunun
üstlenmişlerdir. Öte yandan oluşturdukları bir fon ile, bu eserlerin (Ravenna’da 8 eser koruma altına
önemini gurur duyarak ve bilhassa vurguluyorlar. Bu yüzden, yanda gösterilen panoyu hazırlamışlar. Bu
alınmıştır) çevre düzenlemelerini yapmaktadırlar. Zamosc’ta ise Dünya Mirası amblemlerini taşıyan şehre
panonun altında da diğer 19 yer yazılı. Bu miraslardan iki tanesi de Kapadokya ve Pamukkale. Bu sayede
giriş levhalarını
Kakadu Milli Parkı’nı gezenler, çok az sayıdaki ikili mirastan iki adedinin Türkiye’de olduğunu ve isimlerini
tanıtmak ve korumak açısından yapabilecekleri katkı sınırsızdır.
yaptırıp asmışlardır. Görüldüğü gibi, Sivil Toplum Örgütleri’nin Dünya Mirasları’nı
öğreniyorlar. Daha birçok yerde rastladığımız gibi, Almanyanın Rammelsberg Madenleri’nin Visitor
Centre’ında da, o seneye kadar ilan edilmiş olan Dünya Mirasları Listesi bulunuyor. Bu çalışmanın
sonunda, Dünya Mirasları’nın tam listesini bulabilirsiniz.
Dünya Mirası logosu Belçikalı
Michel Olyff tarafından
hazırlandı ve 1978
yılından beri
kullanılıyor
18
19