Tehlike Altındaki Dünya Mirasları

Tehlike Altındaki Dünya Mirasları
Tehlike Altındaki Dünya Miras Listesi uluslararası toplumu, Dünya Mirası Listesi’ne
kaydedilmiş bir varlığın özelliklerini tehdit eden durumlar hakkında bilgilendirmek ve
düzeltici önlem almaya teşvik etmek amacıyla oluşturulmuştur.
Silahlı çatışma ve savaşlar, depremler ve diğer doğal afetler, kirlilik, yasa dışı avlanma,
kontrolsüz kentleşme ve denetimsiz turistik faaliyetler Dünya Miras Alanları için büyük tehdit
oluşturmaktadır. Olması muhtemel belirli ve kanıtlanmış tehlikeler ‘tespit edilmiş’, varlığın
Dünya Miras değerlerine zarar verebilecek etkilere sebep olabilecek tehlikeler ise ‘potansiyel’
tehlike olarak kabul edilirler.
1972 Dünya Mirası Sözleşmesi gereğince, Sözleşmenin 1.ve 2. Maddelerinde tanımlanan bir
Dünya Mirası varlığının, aşağıda belirtilen iki kriterden en az birine sahip olduğu kararına
varılırsa, söz konusu varlık komite tarafından Tehlike Altındaki Dünya Miras Listesine
kaydedilebilir. (Uygulama Yönergesi 179-180. paragraflar):
Kültürel Miraslar
Tespit Edilmiş Tehlike:
Varlık, olması muhtemel belirli ve kanıtlanmış tehlikeler ile karşı karşıyadır. Bu tehlikelere
örnek olarak:






ciddi boyutta malzeme bozulması;
yapısal ve/veya süsleme özelliklerinin ciddi boyutta bozulması;
mimari veya şehir-planlama bütünlüğünün ciddi boyutta bozulması;
kentsel veya kırsal alanın, veya doğal çevrenin ciddi boyutta bozulması;
tarihi özgünlüğün ciddi boyutta kaybı;
kültürel önemin ciddi boyutta kaybı.
Potansiyel Tehlike:
Varlık, sahip olduğu karakteristik özellikleri üzerinde zararlı etkisi olabilecek tehlikelerle
karşı karşıyadır. Bu tehlikelere örnek olarak:






varlığın korunma derecesini azaltacak şekilde hukuki statüsünün değişmesi;
koruma politikası yetersizliği;
bölgesel planlama projelerinin tehdit eden etkileri;
şehir planlamanın tehdit eden etkileri;
silahlı çatışmanın çıkması veya çıkma tehlikesi;
iklimsel, jeolojik veya diğer çevresel unsurların tehdit eden etkileri.
Doğal Miraslar
Tespit Edilmiş Tehlike:
Varlık, olması muhtemel belirli ve kanıtlanmış tehlikeler ile karşı karşıyadır. Bu tehlikelere
örnek olarak:



Hastalık gibi doğal etkenler veya yasa dışı avlanma gibi insan kaynaklı etkenler
nedeniyle nesli tükenmekte olan veya yasal olarak koruma altına alınmış Üstün
Evrensel Değere sahip varlığın diğer canlılarının nüfusunda ciddi bir azalma olması,
İnsan yerleşimi, varlığın önemli bir bölümünün su altında kalması, böcek ilaçları ve
gübre kullanımı da olmak üzere endüstriyel ve tarımsal gelişim, bayındırlık
çalışmaları, madencilik, kirlilik, ağaç kesmek, yakacak odun koleksiyonu vb. etkenler
yüzünden varlığın doğal güzelliğinin veya bilimsel değerinin ciddi boyutta bozulması,
Sınırlar üzerinde veya varlığın kaynak bütünlüğünü tehdit eden insan müdahalesi.
Potansiyel Tehlike:
Varlık, sahip olduğu karakteristik özellikleri üzerinde zararlı etkisi olabilecek tehlikelerle
karşı karşıyadır. Bu tehlikelere örnek olarak:





Alanın yasal koruma durumunda değişim;
Varlığın sınırları içerisinde veya konumu varlığı tehdit edecek şekilde olan planlanmış
yeniden iskân veya kalkınma projeleri;
Silahlı çatışma tehdidi veya durumu;
Yönetim planının veya sisteminin eksik, yetersiz veya tamamen uygulanmamış
olması;
İklimsel, jeolojik veya diğer çevresel etkenlerin tehdit yaratması;
Bir alanın Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmesi Dünya Mirası
Komitesinin Dünya Mirası Fonu’ndan acil yardım talep etmesine olanak sağlar.
Tehlike altında olan söz konusu alanları kurtarmak için çabaların birleştirileceği umuduyla
uluslararası toplumu uyarır. Bir alanın Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne
kaydedilmesi koruma uzmanlarının alanın söz konusu koruma ihtiyaçlarına etkili bir şekilde
cevap verebilmelerini sağlar. Alanın, Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne
kaydedileceği varsayımı çoğu zaman etkili ve hızlı koruma eylemlerinin ortaya çıkmasını
teşvik eder.
Bir alanın Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmesi Dünya Mirası
Komitesi’nin ilgili Taraf Devletlere danışarak, düzeltici önlemler programı geliştirmesini ve
kabul etmesini, daha sonraki süreçte de alanın durumunun izlenmesini gerektirir. Bütün
çabalar, alanın mümkün olan en kısa zamanda Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’nden
çıkartılması amacıyla alanın değerinin eski haline getirilmesi üzere harcanmalıdır.
Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne kayıt durumu, Taraf Devletlerce farklı
yorumlanmaktadır. Bazı devletler kendi sorunları üzerine uluslararası dikkat çekmek ve
onların çözümünde uzman yardımı alabilmek amacıyla bir alanın kaydedilmesi için kendileri
başvururken, diğerleri bu durumu saygınlıklarına tehdit olarak algıladıkları için listeye
kaydedilmek istemezler. Bir alanın Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmesi
yaptırım olarak düşünülmemeli, belirli koruma gereksinimlerine etkili bir şekilde cevap
verebilmek için kurulmuş sistem olarak algılanmalıdır.
Eğer bir alan onun Dünya Mirası Listesine kaydedilmesini belirleyen özelliklerini kaybederse,
Dünya Mirası Komitesi varlığın hem Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’nden hem de
Dünya Mirası Listesinden silinmesine karar verebilir. Bu zamana kadar Dünya Mirası
Sözleşmesi Uygulama Yönergesinin söz konusu hükmü iki kez uygulandı.
Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne Kaydedilen Alan Örnekleri
İran Bam Şehri: Aralık 2003 depreminde 26,000 insanın hayatını kaybettiği antik kale ve
Bam Şehrini çevreleyen kültürel peyzaj alanı 2004 yılında eş zamanlı olarak UNESCO’nun
Dünya Mirası Listesi’ne ve Tehlike Altındaki Dünya Miras Listesi’ne kaydedilmiştir. Büyük
oranda yıkılmış Bam Şehri kültürel mirasını koruma amacıyla önemli uluslararası destekler
sağlanmıştır.
Yemen Tarihi Zabid Kenti: Son yıllarda Zabid’in üstün arkeolojik ve tarihi mirası ciddi bir
oranda zarar görmüştür. Özgün dokuyu oluşturan evlerin %40’ı yerini beton binalara
bırakmıştır. Taraf Devletin isteği üzerine, Yemen’deki Tarihi Zabid Kenti 2000 yılında
Tehlike Altındaki Dünya Miras Listesi’ne kaydedilmiştir. UNESCO, yerel yönetimlerin
kentsel koruma planı geliştirmesinde ve söz konusu Dünya Miras alanının korunmasında
stratejik yaklaşım geliştirilmesinde yardımcı olmaktadır.
Afganistan Bamiyan Vadisi: Kültürel peyzaj alanı, Dünya Mirası Listesine kayıt tarihiyle eş
zamanlı olarak 2003 yılında Tehlike Altındaki Dünya Miras Listesine kaydedilmiştir.
Terkedilme, askeri harekât ve dinamit patlamaları göz önüne alındığında söz konusu varlık
hassas koruma durumunda sayılmaktadır. Anti-personel mayınlar sebebiyle alanın bazı
kısımlarına ulaşım sağlanamamaktadır. Afgan Hükümeti’nin isteği üzerine UNESCO,
özellikle Bamiyan’daki kültürel mirasın korunması için tüm uluslararası çabaları organize
etmeye çalışmaktadır.
Demokratik Kongo Cumhuriyetinde Garamba, Kahuzi-Biega, Salonga, Virunga Milli
Parkları ve Okapi Yaban Hayatı Koruma Alanı: Büyük Göller bölgesindeki savaş ve iç
savaşların etkisinin bir sonucu olarak, 1994 yılından itibaren Demokratik Kongo Cumhuriyeti
beş Dünya Miras alanı Tehlike Altındaki Dünya Miras Listesi’ne kaydedilmiştir. UNESCO,
uluslararası koruma sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte dağ gorili, kuzey beyaz gergedanı ve
okapi gibi nesli tükenmekte olan canlıların yaşam alanını korumak için 1999 yılında
uluslararası koruma kampanyası başlatmıştır. Bu kampanya, dört yıl süren ve Birleşmiş
Milletler Fonu ve Belçika Hükümeti tarafından finanse edilen 3.5 milyon ABD dolarlık beş
alanı kurtarma acil programıyla sonuçlanmıştır. 2004 yılında uluslararası bağışçılar, sivil
toplum kuruluşları, Belçika ve Japonya Hükümetleri Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne söz
konusu Varlıkların eski haline dönüştürülmesi için 50 milyon ABD doları ek bağış yapmıştır.
TEHLİKE ALTINDAKİ DÜNYA MİRASI LİSTESİ
Afganistan
 Bamiyan Vadisi Kültürel Peyzajı ve Arkeolojik Kalıntıları (2003)
 Jam Arkeolojik Kalıntıları ve Minaresi (2002)
Amerika Birleşik Devletleri
 Everglades Milli Parkı (2010)
Beliz
 Belize Set Resifi Rezerv Sistemi (2009)
Bolivya (Çok Uluslu Devleti)
 Potosi Şehri (2014)
Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı
 Liverpool – Denizcilik ve Ticaret Şehri (2012)
Demokratik Kongo Cumhuriyeti
 Garamba Milli Parkı (1996)
 Kazuhi-Biega Milli Parkı (1997)
 Okapi Tabiat Koruma Alanı (1997)
 Salonga Milli Parkı (1999)
 Virunga Milli Parkı (1994)
Endonezya
 Sumatra Tropik Yağmur Ormanı Mirası (2011)
Etiyopya
 Simien Milli Parkı (1996)
Fildişi Sahili
 Comoe Milli Parkı (2003)
 Nimba Dağı Doğal Rezerv Alanı (1992)
Filistin
 İsa’nın Doğum Yeri: Doğuş Kilisesi ve Hac Yolu, Beytüllahim Kilisesi (2012)
 Filistin: Zeytin ve Üzüm Diyarı – Battır, Güney Kudüs Kültürel Peyzajı (2014)
Gürcistan
 Bagrati Katedrali ve Gelati Manastırı (2010)
Gine

Nimba Dağı Mutlak Koruma Alanı (1992)
Honduras
 Rio Platano Biyosfer Rezervi (2011)
Irak



Asur (Qal'at Sherqat) (2003)
Hatra (2015)
Samarra Arkeolojik Kenti (2007)
Kudüs
 Eski Kudüs Şehri ve Duvarları (1982)
Libya





Cyrene Arkeolojik Alanı (2016)
Leptis Magna Arkeolojik Alanı (2016)
Sabratha Arkeolojik Alanı (2016)
Ghademes Tarihi Kenti (2016)
Tadrart Acacus Kaya Sanatı Bölgesi (2016)
Madagaskar
 Atsinanana Yağmur Ormanları (2010)
Mali



Djenne Tarihi Kenti (2016)
Timbuktu (2012)
Askia Lahiti (2012)
Mikronezya Federal Devletleri
 Nan Madol: Doğu Mikronezya Tören Merkezi (2016)
Nijer
 Air ve Ténéré Doğal Rezervleri (1992)
Orta Afrika Cumhuriyeti
 Manovo-Gounda St Floris Milli Parkı (1997)
Özbekistan
 Şehr-i Sebz Tarihi Kenti (2016)
Mısır
 Abu Mena (2001)
Panama
 Portobelo-San Lorenzo: Panama'nın Karayip Tarafındaki Kaleler (2012)
Peru

Chan Chan Arkeolojik Alanı (1986)
Senegal
 Niokolo-Koba Milli Parkı (2007)
Sırbistan
 Kosovo Ortaçağ Anıtları (2006)
Solomon Adaları
 Doğu Rennell (2013)
Suriye Arap Cumhuriyeti
 Halep Antik Kenti (2013)
 Bosra Antik Kenti (2013)
 Şam Antik Kenti (2013)
 Kuzey Suriye’de Antik Köyler (2013)
 Şövalyeler Kalesi ve Saladin Kalesi (Crac des Chevaliers and Qal’at Salah El-Din)
(2013)
 Palmyra (2013)
Şili

Humberstone ve Santa Laura Güherçile Tesisleri (2005)
Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti
 Selous Doğal Rezervleri (2014)
Uganda
 Kasubi’deki Buganda Krallarının Mezarları (2010)
Venezüella (Bolivan Cumhuriyeti)
 Coro ve Limanı (2005)
Yemen
 Zabid Tarihi Şehri (2000)
 Sana’a Eski Şehri (2015)
 Shibam Eski Suriçi (2015)