Çıkma - Konsumentverket

Paranıza SAHİP
Çıkma
2009
Paranızın
ömrünü
uzatma
Kişisel finans
tavsiye ve ipuçları
Tüketici
Kuruluşu
hesaplamaları
MALİ İŞLERİM
Paranız parmaklarınızın arasından kayıp gidiyor mu? Hesaplarınızı düzenli kontrol ederek paranızın daha fazla dayanmasını sağlayabilirsiniz.
B
u broşürü okumaya başlamak, daha
iyiyi elde etmek adına bir değişiklik
yapmak için atılan ilk adımdır. Burada neleri satın almanız gerektiği ve neler
olmadan yapabileceğiniz konusunda karar
vermenizi kolaylaştıracak tavsiye ve ipuçları bulacaksınız.
Çoğumuzun hayalleri vardır. Seyahat
etmek, bir ev almak veya paramızın ay sonuna kadar yetip yetmeyeceği konusunda
kaygılanmaktan kurtulmayı isteriz. Mali işlerimizin kontrolünü elimize almak bu hayallerin gerçeğe dönüşmesini kolaylaştırır.
Okumaya devam ederseniz, geliriniz ve
harcamalarınız hakkında daha fazla fikir
edinmiş olacaksınız. Gıda, giyecek ve eğlence için makul olan harcama seviyesine
ilişkin tavsiye alacaksınız.
Tabloları doldurun ve toplamları son
sayfaya aktarın. Daha sonra başka giderlerinizi yazın. İşte bu - bir bütçe oluşturdunuz ve mali durumunuzla ilgili fikir
edindiniz.
Neden bütçe yapmalıyım?
Bir bütçe gelir ve giderleriniz hakkında size
bilgi verir ve paranızla ilgili değişiklik yapmak istediğinizde önemli bir araç olabilir.
Harcamanızı hesaplamalarımızla karşılaştırırsanız, çeşitli alanlarda az mı yoksa çok mu
harcadığınızı görebilirsiniz. Belki de üzerinde
fazla düşünmeden bir şeye çok fazla harcama
yapıyorsunuz? Bütçenizi kullanarak, gereksiz
harcamaları ortadan kaldırabilir ve harcama
yapmayı tercih edeceğiniz şeyler için daha çok
para ayırabilirsiniz.
2
Olle ve Anja erkek ve kız kardeşler. Anja 15,
Olle ise 12 yaşında. Olle ayda 210 SEK harçlık
alıyor. Bu harçlıkla tatlılar, mizah dergileri,
okul diskosu, bilgisayar oyunları, giriş ücretleri
ve satın almak istediği diğer her türlü ihtiyacını karşılamak zorunda. Olle yeterli miktarda
harçlık aldığını düşünüyor. Anja ise ayda
580 SEK harçlık alıyor ve giysilerinin bazılarını da kendisi satın alıyor. Ailesiyle konuşarak,
çocuk yardımı ödemeleri ile kendisi ilgilenmek
istediğini söylüyor. Ailesi bu durumda bütün
giysiler, tatlılar, kitaplar, dergiler, müzik, sinema biletleri, kuaför masrafları, üyelik harçları
ve hediyelerini kendisi karşılaması şartıyla
bunu kabul ediyor. Fakat ailesi Anja’nın parasını iyi idare edemeyeceği ve sonuç olarak kışlık palto ve ayakkabı gibi daha büyük alışveriş
için parasının kalmayacağından endişe ediyor.
Parasını iyi idare edememesi durumunda, ailesi fazladan para verecek kadar kazanmıyor.
Fakat aynı zamanda, sorumluluk duygusunun
Anja için iyi olacağını düşünüyorlar.
Örnekteki tutarlar Swedbank’tan (Özel Finans
Enstitüsü) alınmıştır.
Paranıza SAHİP Çıkma
Gelirinizi artırabilir misiniz?
Daha uzun süre çalışabilir misiniz?
Çok fazla vergi mi ödüyorsunuz? Hak
ettiğiniz tüm hakları alıyor musunuz?
Sosyal Güvenlik Müdürlüğü veya yerel
makamlar ile irtibata geçin. Eğitim veya
iş deneyimi için finansman bulabiliyor
musunuz? Şehrinizdeki İstihdam Bürosuna sorun. Öğrenci bursu alıyorsanız,
ancak kredinizi ve bursunuzu azaltmayacak belirli bir tutara kadar ücretli işte
çalışabilirsiniz. CSN ile konuşun.
Gelir
Hane halkı gelirini aşağıda belirtin.
Bunu yaparak, gelirinizi daha iyi
şekilde değerlendirebilirsiniz.
Vergi sonrası aylık kazançlar ve sosyal yardımlar
Kişi 1Kişi 2
Toplam gelir
Maaş
Çocuk yardımı
Geçim katkıları/ödemeleri
Konut yardımı
Öğrenci/eğitim bursu
İşsizlik sigortanız var mı?
Bu sigorta, işinizi kaybettiğinizde geliriniz olmasını sağlar.
İşsizlik yardımı
Hastalık/ebeveyn ödeneği
Emeklilik aylığı, hastalık yardımı ve faaliyet desteği
Başka gelir
(diğer yardımlar, burslar, vb.)
Toplam vergi sonrası
aylık gelir
Toplamı, 16. sayfada bulunan “toplam gelir” satırına aktarın.
Anne ve baba her şeye karar veremez
Siz reşit olana kadar, anne-babanız çok şey hakkında karar verebilir. Fakat herşeye değil.
16 veya üzeri yaştaysanız ve hafta sonları veya tatillerde çalışıyorsanız, kanuna göre geliriniz hakkındaki kararları kendiniz verebilirsiniz. Tek bir çift çorap
veya 20 tane CD alabilirsiniz. Bu karar size aittir.
Bilgisayar gibi daha pahalı bir şey almak istediğinizde, satıcının ebeveyn izni
olup olmadığını kontrol etmesi konusunda hazırlıklı olmalısınız. Aksi halde dükkan anne-babanızın bu malı geri vermek istemesi riskini kabullenmiş olur. Ayrıca
çoğu seyahat acentesi reşit olmayan kişiler tatil almak istediğinde ebeveyn izni
sormaktadır.
16 yaşına geldiğinizde, kendi banka hesabınızı açabilir ve banka kartı alabilirsiniz. Fakat 18 yaşına kadar, krediyle alışveriş yapamaz veya bankadan kredi
alamazsınız.
Paranıza SAHİP Çıkma
3
Hanehalkı
Kadın
Yaş 18-30
1.220
Haftada 5 gün öğle yemeği hariç yiyecek 1.580
Yiyecek, evde veya paket öğle yemeği dahil tüm öğünler
Yaş 18-30
530
Giysiler/ayakkabılar
530
Boş zaman (cep telefonu dahil)
360
Kişisel hijyen
Bireysel aylık maliyetler
Tüketici Kuruluşunun ay
31-60
1.190
1.540
61-74
1.110
1.420
75+
1.080
1.380
Erkek
18-30
1.590
2.050
31-60
1.520
1.950
61-74
1.380
1.760
75+
1.220
1.540
31-49
530
530
360
50-60
530
530
340
61+
530
530
340
18-30
520
530
300
31-49
520
530
300
50-60
520
530
300
61+
520
530
300
1.420
1.400
1.400
1.350
1.350
1.350
1.350
Çocuk/genç sigortası (hastalık & kaza)
Gıda hariç toplam maliyet
Not:
1.420
Hesaplamalar asgari seviyeyi göstermemekte, fakat lüks tüketimi
içermemektedir. Aynı zamanda uzun vadeli maliyetleri planlamalısınız. İlaçlar, tıbbi yardımlar, vb. için ilave maliyetler getiren
sakatlık/hastalık olmadığı varsayılmıştır. Ayrıca bahçesi/bakım
maliyetleri olmayan bir dairede yaşadığınız varsayılmıştır.
H
Burada yer alan
hanehalkı maliyetlerindeki payınızı
hesaplamak için, toplam hanehalkı maliyetinizi aile fertlerinin
sayısına bölün
er yıl, Tüketici
Kuruluşu çeşitli
büyüklükteki
hanehalkları için makul yaşam maliyetlerini hesaplamaktadır.
Bu rakamları çeşitli
şekillerde kullanabilirsiniz. Bunları para
durumunuzu gözden
geçirirken dayanak
olarak kullanabilirsiniz. Malzemelerin
maliyetini bilmeyebilir veya hesaplamalarımızı kendi
giderleriniz ile karşılaştırmak isteyebilirsiniz. Herhangi
bir yerden kısmanız
mümkün mü?
Fişlerinizi saklayın veya
bir kaç hafta yaptığınız
harcamaları kaydedin
Bu uygulama size paranızla
ne yaptığınızı kağıt üzerinde
gösterecektir. Her şeyi yazın!
Böylece bütün küçük
alışverişleri daha kolay takip
edebilirsiniz.
4
Aylık ortak
hanehalkı masrafları
Tüketim malları
Hanehalkı malzemeleri (bilgisayar da
Medya (TV, radyo vb.), sabit hat, inte
Ev sigortası
kent
orta büyüklükte kasaba
küçük kasaba/köy
Toplam ortak
maliyet
kent
orta büyüklükte kasaba
küçük kasaba/köy
Kilovat/saat cinsinden aylık hane halkı elektrik tüketimi
Jonas 30 yaşında. Karlstad kentinde yaşayan Tove ve
iki çocuğunun yanına taşınmayı planlıyor.
Hanehalkı maliyetlerinin ne kadarını ödemelidir?
Yemek (Jonas öğlen yemeklerini dışarıda yiyor)
Kişisel hijyen
Tüketim malları
Hanehalkı malzemeleri (bilgisayar dahil)
Medya (TV, radyo vb.), sabit hat, internet, vb.
Ev sigortası
Jonas’ın toplam hanehalkı maliyeti:
1.590
300
60
220
220
30
2.420
Paranıza SAHİP Çıkma
ylık maliyetleri nasıl hesapladığına bakın. 2009 tahmini.
Yaş 0
320
60
470
110
Çocuklar
6-11 ay
460
610
1
540
740
2-5
670
870
6-9
970
1.260
Kızlar
10-13
1.090
1.430
14-17
1.270
1.660
Erkekler
10-13
1.230
1.630
14-17
1.540
2.020
1-2
410
150
410
110
3
410
150
130
110
4-6
430
320
100
110
7-10
470
500
130
110
11-14
510
590
250
110
15-17
520
590
310
110
11-14
500
590
180
110
15-17
520
590
210
110
1.080
800
960
1.210
1.460
1.530
1.380
1.430
960
1 kişi
2 kişi
3 kişi
4 kişi
5 kişi
6 kişi
7 kişi
ahil)
ernet
vb.
100
560
810
130
650
840
210
780
870
240
870
890
300
1.010
910
350
1.100
920
390
1.180
940
140
90
70
150
100
70
160
110
80
170
110
80
180
120
90
190
130
90
200
140
100
1.610
1.560
1.540
1.770
1.720
1.690
2.020
1.970
1.940
2.170
2.110
2.080
2.400
2.340
2.310
2.560
2.500
2.460
2.710
2.650
2.610
180 kWh
240 kWh
280 kWh
340 kWh
380 kWh
430 kWh
460 kWh
Maliyetler şunları içerir:
Gıda: Dört haftalık normal yemeklerden oluşan besin
değeri dengelenmiş mönülere göre. Hem ham hem de
kısmen işlenmiş gıdaları içerir. Hafif bira ile birlikte
bazı tatlılar, meşrubatlar ve kuru yemişler dahil edilmiştir. Yetişkinler için miktarlar sınırlı fiziksel aktiviteye
göre belirlenmiştir. Yalnız yaşıyorsanız daha küçük paketler ve daha fazla israf için aylık 100 SEK ilave edin.
Öğlen yemeğini dışarıda yeme maliyeti (sayfa 7’deki
örneğe bakınız), doğrudan 16. sayfaya girilmelidir.
Giysiler/ayakkabılar: Ayrıca kuru temizleme, ayakkabı tamirleri ve çantalar, saatler ve şemsiyeler gibi
malzemeleri içerir.
Boş zaman: Oyunlar, CD’ler, kitaplar, kayaklar, bisikletler, klüp üyeliklerini içerir.
Kişisel hijyen: Sabun, diş macunu, mendiller, kuaför,
vb. 49 yaşına kadar olan kadınlarda, bunlar ayda yaklaşık 30 SEK tutarında sıhhi malzemeleri de içerir.
Paranıza SAHİP Çıkma
Tüketim malları: Çamaşır ve temizlik malzemeleri,
tuvalet kağıtları, mutfak havlusu, vb.
Ev malzemeleri: Mobilya, mutfak eşyaları, TV, bilgisayar (ayda yaklaşık 200 SEK), vb. – yıpranan ve değiştirilen malzemeler. Dondurucular,bulaşık makineleri ve
çamaşır makineleri hariçtir. Medya (TV, radyo vb.), sabit
hat, İnternet vb.: Ayrıca mektuplar, kartlar ve pulları, vb.
içerir.
Konut sigortası: Maliyetler yaşadığınız yere göre değişir: Şehir: 200.000’den fazla nüfus. Orta büyüklükte
kasaba: 50.000 - 200.000 kişi. Küçük kasaba/köy:
50.000’den az nüfus. Veriler tüketici sigortası şirketlerinden alınmıştır.
Kiralık : Kiralık dairede kilovat cinsinden tahmini ortalama tüketim.
Alkol, tütün ve bahis oynama giderleri, yukarıdaki kalemlere dahil edilmemiştir.
Aylık hanehalkım
Tüketici Kuruluşu
hesaplamaları
Benim
maliyetlerim
Kendi maliyetlerinizi
yukarıdaki sütuna girin veya harcadığınız
tutardan emin değilseniz Tüketici Kuruluşu’nun rakamlarını
kullanın.
Maliyetlerinizi ekleyin ve bunları 16.
sayfadaki tabloya
aktarın.
5
Gıda
Gıda için çok para harcarız. Gıda maliyeti bir yetişkin kadın için aylık en az
bin kron ve bir erkek için bunun bir kaç yüz kron fazlasıdır. Çoğumuz bundan da fazla harcarız. Ancak, alışveriş arabanıza koyduklarınızda biraz daha
seçici olursanız, gıda, kontrolünü elinizde bulundurduğunuz maliyetlerden
birisi olacaktır.
Zaman harcayın ve tasarruf edin
• Fasulye, nohut ve mercimek ete alternatif
olabilecek lezzetli ve besleyici yemeklerdir.
Bunları hazır pişirilmiş olarak nispeten ucuza alabilir veya bunları toptan hazırlayarak
tasarruf edebilirsiniz. Porsiyonları dondurun. Çorbalara ve salatalara eklemek için
mükemmeldir.
• Akşam yemeği hazırlarken daha
fazla porsiyon pişirin ve kalan yemekleri paketleyerek öğlen yemeği olarak işe götürün.
• Zamanınız ve merakınız varsa,
kendi ekmeğinizi pişirebilirsiniz.
Böylece tasarruf etmiş olursunuz
ve içinde ne olduğunu bilirsiniz.
Sporsever kişiler için uygun
Doğru gıda mesela karbonhidratlardır. Vücut, patatesler, kök bitkileri, makarna, pirinç ve ekmekten
yeterli oranda karbonhidrat almaktadır. Sandviçler, yoğurt ve meyve
gibi sağlıklı aperatifler daha zinde
kalmanızı sağlar ve daha fazla
yaşam gücü verir. Gün boyunca
istediğiniz kadar içecek için ve
dışarıda çalıştıktan sonra bir şeyler
yiyin.
Evde yapılan bebek maması mı
yoksa konserve mama mı?
Evde yapılan bebek mamaları hazır konserve
mamalardan çok daha ucuzdur. Kendi bebek mamanızı
yapmak istiyor fakat nasıl başlayacağınızı tam bilmiyor
musunuz? Bir bebek maması yemek kitabı alın veya
ödünç temin edin. Konserve kutulardaki mamalar farklı
yaş gruplarına uygundur (besin içeriği
Haftalık olarak alışverişe
ve kıvam) ve evde
gidin ve zaman ve para
yapılan yemekler için
tasarrufu yapın.
iyi bir alternatif/taYiyecek dükkanlarına
mamlayıcıdır. Hem
yapılan çoğu ziyaret, asevde yapılan gıdalar
lında almayı planlamadıhem de hazır gıdalar
ğınız şeylerin alınmasına
organik olabilir.
yol açmaktadır.
6
Yeme alışkanlıklarımız çevreyi
etkiler
Yediklerimiz ve bunları hazırlama şeklimiz
çevre üzerinde büyük etki yapmaktadır.
Neyse ki, çevre için iyi olan bizim için
de faydalıdır. Bu, çoğumuzun yaşam
tarzlarımızı oldukça kolay bir şekilde
değiştirebileceğimiz anlamına gelir. Yeme
alışkanlıklarınızın daha çevre dostu olmasını istiyorsanız, şunları yapabilirsiniz:
• daha fazla organik ve yöresel gıdaları
yiyin.
• daha az et tüketin ve et yerine daha fazla
bakliyat, fasulye ve mercimek yiyin. Bu
daha ucuz bir alternatiftir ve daha fazla
organik gıda almak için de paranız kalır.
• koyun ve sığır gibi doğal meralarda otlayan hayvanların etini yiyin.
• yiyecekleri atılmasını önleyecek şekilde
pişirin, planlayın ve saklayın.
• fırınınızın ısınması için çok fazla enerjiye ihtiyacı olduğundan, yemek hazırlama ve fırında pişirme işlemlerini aynı
anda yapın.
• mümkünse, arabayla alışverişe gittiğinizde başka işlerinizi de görün. Bazen de
alışverişe arabayla gitmek yerine yürüyebilir veya bisiklete binebilirsiniz.
Paranıza SAHİP Çıkma
Hazır gıda mı evde pişirme mi?
Bu tür gıdalar her zaman olmasa da genellikle daha pahalıdır. Ayrıca, yemeğinizi kendiniz hazırladığınızda içindekilerin
ne olduğunu tam olarak bilirsiniz. İyi
ve temel bir yemek kitabı edinin. Temel
kuralları öğrendiğinizde, tarifleri kendi
damak zevkinize göre değiştirerek
daha yaratıcı olabilirsiniz. İnternetten de pek çok güzel yemek
tarifi bulabilirsiniz.
Organik gıdalar
Organik gıdalar genellikle “Krav” işaretini taşımaktadır. Organik gıdalar Krav düzenlemelerine ve/veya organik üretimle
ilgili AB düzenlemelerine uygun olmalıdır. Organik ürünler
yapay katkı maddeleri içermemelidir; bu nedenle renkleri
ve tatları yapay değildir. Genetik Olarak Değiştirilen
Organizmalar (GMO) kullanılmasına da izin verilmemektedir. Temel mallar ve gıdalar GMO
içermez ve GMO kullanılarak üretilmez.
Ürün serilerinde bazı farklılıklar olmakla
birlikte Krav etiketli gıdalar neredeyse gıda satan tüm dükkanlarda
bulunur.
Çiftçiler ve gıda endüstrisi
belirlenen bu kurallara uymak
zorundadır. Organik gıdalar genellikle “krav” markalıdır. krav,
organik üretimle ilgili kuralları
belirleyen ve çiftçiler ve gıda endüstrilerinin bu kurallara uygunluğunu kontrol eden
denetim organıdır. Organik tarımda, hayvanlar
genellikle kendi çiftliklerinden sağlanan yemle
beslenmektedir. Hayvanlar dışarıda otlamakta
ve böylece otlayan hayvanlara bağımlı
olan bitkiler ve böcek hayatı yarar görmektedir. Suni gübreler
ve kimyasal böcek ilaçları kullanılmamaktadır. zararlı böcekler biyolojik ürünlerle kontrol altına alınmaktadır.
Fiyat korsanı olun.
Gıda ve ev malzemeleri alırken raflardaki fiyatları karşılaştırın. Fiyatlar farklı dükkanlarda
farklı olabilir. Süpermarketlerdeki fiyatlar genellikle yerel dükkanlara gore daha düşüktür
ancak bu marketlere gitmek için de masraf yapılır; özellikle de çevreyle ilgili olarak.
Eatwell Tabağı, sağlıklı bir öğünü
nasıl bir araya
getirebileceğinizi ve farklı
gıda grupları
arasındaki
orantının ne olacağını gösterir. Tabak üç
bölüme ayrılmıştır: 1’inci ve 2’inci bölümlerin
boyutu aynıdır; 3’üncü bölüm daha küçüktür.
Bölüm 1: patates, pirinç, makarna veya benzeri + ekmek
Bölüm 2: kök bitkiler, sebzeler + meyveler
Bölüm 3: et, balık, yumurta veya bitkisel protein
Okuma LİSTESİ:
www.konsumentverket.se adresinden daha fazla ipucu
indirebilirsiniz.
• organik reçete – organik gıda aldığınızda ne olur
• organik alışveriş, broşürler ve 2002 – 2004 raporları www.folkhalsoguiden.se/smart
Giderlerinizi seçin
Katarina 23 yaşında. Yeni kayak
malzemeleri almak istiyor. Bu
nedenle bir kaç ay öğlen yemeği
için evden paket yapmayı planlıyor. Böylece her ay yaklaşık 1.000
SEK biriktirebilir.
Her biri 70 SEK’ten 20 öğlen yemeği dahil yemek maliyeti 2.620
Paket öğlen yemeği ile yemek maliyeti 1.580
Küçük alışverişler cüzdanınızı aşındırır
Aşağıdakileri alırsanız yıllık maliyetleri şöyledir:
Şehir merkezinde kafeterya Haftada bir kez 50 SEK Çubuk dondurmaHaziran, Temmuz ve Ağustos’ta günde bir tane, tanesi 15 SEK
Cips, 200 g
Haftada 2 tane, tanesi yaklaşık 23 SEK
Gazlı içecek, 33 cl
Günde 1 tane, tanesi yaklaşık 10 SEK
Maden suyu, 50 cl
Haftada 4 tane, tanesi yaklaşık 18 SEK
Sert biraAyda 12 şişe, tanesi 15 SEK Sigara
Günde 1 paket, tanesi 49 SEK
Ayda 2 dergi, her biri yaklaşık 50 SEK Paranıza SAHİP Çıkma
2.600
1.380
2.390
3.650
3.700
2.160
17.900
1.200
7
Konut
Evden ayrıldığınızda, maliyetleriniz artar. Bir daire kiralamak zorunda kalırsınız
ve küçük hanehalkı kalabalık hanehalkına göre daha pahalıdır, çünkü telefon, elektrik, mobilya, ev sigortası ve TV ruhsatı gibi ortak maliyetleri paylaşan kişi sayısı daha azdır.
Harcamaya daha az paranız kalmasına hazırlıklı iseniz, kendi ayaklarınızın
üstünde durarak harika vakit geçirebilirsiniz.
Yaşamak için bir yer bulmak, ülkede
nereye taşınmak istediğinize bağlı olarak
kolay veya zor olabilir. Özellikle büyük
şehirlerde ve üniversite şehirlerinde bir
daireye sahip olabilmek için sıra beklemeniz gerekebilir. Sadece bir kaç belediyenin
konut idareleri vardır, fakat çoğu belediye
bölgedeki ev sahipleri hakkında kendi web
sitelerinde bilgiler vermektedir. Sıraya girmek için bu kişilerle kendiniz irtibat kurmanız gerekir. Bazen sıraya almak için bir
ücret talep ederler ve bunu talep etme hak-
ları da vardır. Ayrıca özel konut edindirme
kuruluşlarından yardım isteyebilirsiniz.
Oda için sizden maksimum 1.000 SEK
ve daireyi birinci elden kiralama veya altkiralama için 3.000 SEK talep edebilirler.
Size bir konaklama yeri bulabilirlerse, bu
ücreti almaya hak kazanırlar. Öğrenci için
kalacak yer arıyorsanız, dersler başlamadan çok önceden konut sırasına geçmeniz
gerekecektir. Bazı bölgelerde, sıranın gelmesi en az bir yıl sürebilmektedir.
Kendi başınıza veya ailenizle yaşama
AilenizleKendi başınıza
Aylık maliyetler Kadın ErkekKadın Erkek
Haftada 5 gün öğle yemeği hariç yemek
1.220
1.590
1.320
1.690
Tüketim malları
60*
60*
100
100
Hanehalkı malzemeleri (bilgisayar dahil)
220*
220*
560
560
Medya (TV, radyo vb.), sabit hat, internet, vb. 220*
220*
810
810
Kira, elektrik
1.800* 1.800*
4.800
4.800
Konut sigortası
30*
30*
90
90
Toplam hanehalkı maliyetleri
3.550
3.920
7.680
8.050
Evde masraflarınızı karşılama
3.550
3.920
Diğer maliyetler
Kişisel hijyen
Giysiler/ayakkabılar
Boş zaman (cep telefonu dahil)
Dışarıda öğlen yemeği (ayda 20 kez)
Toplu taşıma
Birlik üyeliği (işsizlik fonu dahil)
Toplam maliyet
Genel maliyet
360
300
360
300
530
520
530
520
530
530
530
530
1.400
1.400
1.400
1.400
640
640
640
640
530
530
530
630
3.990
3.920
3.990
3.920
7.540
7.840
11.670
11.970
* Dört kişilik bir aile olduğu için, aile giderlerinin dörtte biri.
Yukarıdaki örnekte, kadın ve erkeğin 20 yaşında olduğu ve Karlstad şehrinde yaşadığı varsayılmıştır. Ailesiyle yaşamada, dört kişilik ailede dört oda ve bir mutfaklı bir evde yaşamaktadır. Tek başına yaşamada, iki odalı ve bir mutfaklı bir dairede yaşamaktadır. Sağlık/bakım,
tatiller ve tasarruflar gibi maliyetler dahil değildir.
8
Daire kiralama
Daire kiralamak hem haklar hem de sorumluluklar doğurur. Kirayı zamanında
ödemeli, daireye iyi bakmalı ve komşuları
rahatsız etmemelisiniz. Ev sahibi dairenin iyi durumda olmasını sağlamaktan
sorumludur. Mesela, fırın bozulduğunda
veya kanalizasyon tıkandığında, ev sahibi bunları düzeltmekten sorumludur. Ev
sahibi ayrıca duvarları düzenli aralıklarla
boyamak veya duvar kağıdıyla kaplamak
zorundadır. Ev sahibi kiracıdan kaynaklanan normal aşınma ve yıpranmayı kabul
etmelidir, ancak bunun ötesindeki her türlü
zarar evden taşınacağınız zaman ödenmelidir. İsveç Kiracılar Birliği gerektiğinde
üyelerinin ev sahipleri ile görüşmelerinde
yardımcı olmakta ve konutla ilgili çeşitli
konularda faydalı tavsiyeler vermektedir.
Alt-kiralama
Bir daireyi alt-kiralamak isterseniz, daireyi kiralayan kişinin, daire sahibinden veya
kiracı-ev sahipleri birliği yönetiminden
yazılı izin alıp almadığını kontrol edin.
Aksi halde evi boşaltmak zorunda kalabilirsiniz. Ayrıca dairenin kira süresine
ilişkin olarak kiraladığınız kişi ile bir
sözleşme imzalamalısınız. Daireyi kiraya
veren kişi kararını aniden değiştirse dahi,
mutabık kalınan süre hala geçerli olacaktır. Mobilyalı bir daire kiralarsanız, evdeki
mobilya ve eşyaların listesini birlikte
çıkarın. Aşınma ve yıpranma payı olarak
her yıl bu eşyaların değerinin % 5-10’unu
ödemeye hazırlıklı olun. Yani mobilya ve
eşyaların değeri 12.000 SEK ise, ayda 100
SEK ödemeyi göze almalısınız. Kiranın
benzer bir daire ile karşılaştırıldığında
yüksek olduğunu düşünüyorsanız, kira
mahkemesine başvurabilirsiniz. Kiranın
makul olmayan şekilde yüksek olduğuna
karar verilirse, kiraladığınız kişi bir miktarını geri ödemek zorunda kalabilir.
Kiracı mülkiyeti kapsamında satın
alma
Kiracı mülkiyeti ile satın alarak para kazanabilir veya kaybedebilirsiniz. Aylık ücretin tutarı, kiracı-ev sahibi birliğinin mali
koşullarına bağlıdır. Bu nedenle kiracı
mülkiyeti kapsamında satın almadan önce,
Paranıza SAHİP Çıkma
Mobilya ve ev eşyaları
Eviniz için sadece yeni mobilya ve eşyalar alırsanız, pahalıya gelecektir. Evden yanınıza bir şey alabilir misiniz? Arkadaşlar ve aileden borç
alabilir misiniz? Veya ikinci el alabilir misiniz? Eski mobilya ve çanakçömlek genellikle sağlam ve ucuzdur ve kendine özgü bir tarza sahiptir.
Ve her şeyi tek seferde almayın! Evinizde bir süre yaşadıktan sonra,
ihtiyacınız olanlar ve size uygun eşyalar konusunda fikriniz olacaktır.
İlk dairenizin döşenmesi ne kadara mal olabilir
Bir kişi için Yeni
Mutfak eşyaları 2.500
Çanak-çömlek ve çatal-kaşık
1.500
Temizleme ve çamaşır malzemeleri
ayakkabı bakımı ve aletler dahil
2.500
Keten – havlular, çarşaflar vb.
100
Yatak örtüleri, nevresimler
700
Toplam
7.300
Mutfak
– yemek masası, dört sandalye, ışık, perdeler Yatak odası
– yatak, minder, ışık, komodin, paspas, panjur, çekmeceli dolap, sandalye
Oturma odası
– kanepe, iki kitap rafı, sehpa, koltuk, paspas, ışık, lamba, perdeler
TV, stereo, radyo, TV ünitesi
Bilgisayar ve yazıcı
Antre ve banyo
– ayna, ışık, ayak iskemlesi,
duş perdesi Toplam
Genel maliyet
Yaşam alanınızın büyüklüğüne
göre çok fazla mı ödüyorsunuz?
Evinizi ölçün! Evinizi ölçme ayrıntıları için www.sis.se sitesine
bakabilirsiniz. Yaşam alanınızın
büyüklüğü kiranızı ve konut yardımınızı etkiler. Bir aracı vasıtasıyla
kiracı mülkiyeti kapsamında satın
aldıysanız, evin büyüklüğü şişirilmiş ise tazminat hakkınız olabilir.
yıllık raporu incelemeli ve yönetim kuruluna
devam eden herhangi bir yatırım olup olmadığını sormalısınız. Düzenlemeleri okuyun
ve daire şartnamesini isteyin. Bu belge size
dairenin teminat olarak rehin gösterilmediğini
teyit etmelidir. Daireyi ve bodrum, çatı ve
tuvalet gibi ortak kullanım alanlarını dikkatlice inceleyin. Dikkatsizlik sonucu gözden
kaçırdığınız sorunlar veya kusurlar nedeniyle
Paranıza SAHİP Çıkma
tazminat alamazsınız. Kiracı ev sahibi olarak,
dairenin bakımından siz sorumlusunuz. Gerektiğinde boya ve duvar kağıdı masraflarını
karşılamak ve yeni buzdolabı almak zorundasınız. Dolayısıyla bu gibi durumlar için
kenarda biraz paranızın olması iyi fikirdir.
Ayrıca birliğin yönetim kurulu üyesi olarak
veya toplantılarına katılarak binanın bakımı
konusunda alınacak kararlara katılabilirsiniz.
Ev için para biriktirme
Kendi evinizi almak istiyorsanız veya kiracı
mülkiyeti kapsamında almak istiyorsanız,
birikim için tasarruf yapmanız gerekir. HSB,
Riksbyggen, SBC, bankalar ve daha büyük
konut şirketleri bünyesinde özellikle bunun
için birikim yapabilir ve aynı zamanda yeni
kiracı mülkiyeti konutları için bekleme listesinde kalabilirsiniz. Banka çeşitli tasarruf
alternatifleri sunmaktadır. Taşındığınız konutun türü her ne olursa olsun, vergi dairesini
İkinci el
1.000
2.500
4.500
5.500
6.000
500
20.000
27.300
tebligat, konut sigortası, yeni perdeler veya
diğer mobilyalar gibi masrafları karşılamak
için biraz fazladan birikiminizin olması iyi
olacaktır.
Evde masraflarınızı karşılayın
Okuldan ayrıldıktan sonra aileniz artık sizi
desteklemek zorunda değildir. Düzenli geliriniz varsa, evdeki masraflarınızı kendiniz üstlenmeniz adil olacaktır. 8. sayfadaki tabloda
bulunan örneğe bakınız.
Okuma LİSTESİ:
• www.konsumentverket.se
• konut, telefon ücreti kontrolü
• www.hsb.se evi terketme sanatı için el kitabı.
9
Araba
Araba kullanma maliyetlerinizi kısmak
için pek çok yol vardır
– en iyi yol ilk etapta
doğru arabayı seçmektir. Daha küçük
araba alırsanız, yakıt,
yol vergisi ve sigorta
için çok daha az ödeyeceksiniz ve arabanın
değer düşüşü daha az
olacaktır.
Arabanız olması size büyük
bir özgürlük sağlar. Fakat
aynı zamanda arabaların
gideri çok fazladır ve araba
sürmek çevre için pek iyi
sonuçlar doğurmaz.
B
ir arabanın maliyeti yaşına ve
büyüklüğüne göre çok farklılık
gösterebilir. Değer düşüşü eskilere
göre yeni arabaları daha çok etkiler, fakat
kullanım maliyetleri eski arabalarda daha
yüksektir. Büyük arabalar, küçük arabalara göre daha çok yakıt tüketir. Ortalama
bir sürücü, her 10 km’de 50 ml daha az
yakıt kullanarak yılda yaklaşık 800 SEK
tasarruf yapacaktır.
Araba fiyatları her zaman görüşmeye
tabidir. Yeni bir araba alıyorsanız, farklı satıcılarla irtibata geçin ve fiyatları
karşılaştırın. Parti sonu modeller genellikle daha ucuz satılmaktadır.
Araba satın almak için kredi çekmeyi planlıyorsanız, çeşitli finansman
alternatiflerinin toplam maliyetini
değerlendirmeye çalışın. İkinci el ara-
Araba modeli
Yıl
Satın alma fiyatı
Yakıt
Yakıt giderleri Vergi, muayene
Sigorta
Onarım/Servis
Lastikler
Alt-toplam
Genel maliyet
yılda
ayda
10 km’de
Saab Saab 9-3 Biopower Kombi
9-3 Kombi
2008
285.000
2000
71.000
baların fiyatı önemli ölçüde değişiklik
gösterebilir. Gazete ilanlarına bakın,
İnternet ilanlarını kontrol edin ve fiyatlar hakkında fikir sahibi olmak için bayi
listesini alın.
İkinci el arabaların fiyatı çok değişken
olabilmektedir. Fiyatlar konusunda izlenim edinmek için gazete ilanlarına bakın,
İnternet’e bakın ve satıcı fiyat listelerini alın.
Bir özel satış genellikle satıcı vasıtasıyla satıştan daha ucuzdur. Burada
dezavantaj, Tüketici Satışları Kanunu
kapsamında korunmayacak olmanızdır.
Bu nedenle satın almadan önce araba
ile test sürüşü yapmanız çok önemlidir.
Bir yetkili satıcıdan alırsanız, malların
açıklamasını isteyin.
Toyota NissanKendi arabanız
Aygo
Micra
2008
111.000
2000
31.000
E85
benzin
benzin
benzin
16.200
1.300
5.300
1.500
2.600
44.000
14.200
2.200
5.800
5.500
2.100
11.000
7.200
500
3.400
1.200
1.300
17.000
9.800
1.200
4.200
3.700
1.000
5.000
71.000
6.000
47
41.000
3.500
27
31.000
2.500
20
25.000
2.000
16
• Tablodaki tüm rakamlar yaklaşık rakamlardır.
• Arabanın üç yıl tutulduğu ve yıllık kilometrenin 15.000 km olduğu varsayılmıştır.
• Satın alma fiyatları Nybilsguiden (Yeni Araba Kılavuzu) ve www.bilpriser.se adresinden alınmıştır. Diğer
bilgiler Tüketici Kuruluşu Araba Bütçe Yapma Kılavuzu’ndan alınmıştır.
• Benzin fiyatı litre başına 10,50 SEK’tir. Etil alkollü arabalar sadece E85 kullanmaktadır. Fiyatı litre başına
9,60 SEK’tir.
• Araba minimum seviyede ve minimum fazla üzerinden sigortalanmıştır. Karlstad kentinde yaşayan 38
yaşındaki erkek için Folksam’dan alınan sigorta primleri.
Arabanızın maliyetini 16. sayfaya aktarın.
10
Dikkatli sürün – çevreyi ve paranızı
kurtarın
Hızlı sürmek pahalıdır. Aniden hızlanma
ve keskin frenler daha fazla yakıt kullanımına yol açar ve araba ve lastiklerdeki
aşınmayı artırır. Çevre ve paranızı korumak için en iyi sürüş tarzı, mümkün olan
en yüksek vitesi kullanmak mümkünse
ikinci ve dördüncü vitesi kullanmaktan
kaçınmaktır. Motor ısıtıcısını -15 derecede bir buçuk saat boyunca ve sıfır derecede bir saat boyunca kullanabilirsiniz.
Bu şekilde soğuk çalıştırmaları engelleyebilirsiniz. Lastiklerin havasını düzenli
olarak kontrol edin. Üst bagaj veya üst
kutuyu alın ve gereksiz yükleri boşaltın.
Daha fazla ipucu ve bilgi için www.snalbil.se adresini ziyaret edin.
Sigortanızı kontrol edin
Temel sigorta tüm arabalar için zorunludur, fakat isterseniz daha yüksek
seviyede sigorta poliçesi alabilirsiniz.
Sigorta kapsamı sigortacıya göre farklılık göstermektedir ve primlerde yılda
binlerce Kron’a varan önemli farklar
olabilmektedir – bu yüzden almadan
önce karşılaştırın. Belirli bir model bir
sigorta şirketinde en ucuz olsa dahi, bu
sigorta şirketi diğer modeller için en
düşük primi sunmak zorunda değildir.
Ve sigorta şirketinize doğru bilgileri
verdiğinizden emin olun. Bir yılda gerçekte sürdüğünüzden 5.000 km daha
fazla sürdüğünüzü belirtirseniz, sigorParanıza SAHİP Çıkma
Bir araba havuzuna katılın
İhtiyacınız olduğunda makul
fiyatlarla araba bulabilirsiniz.
Tüm ülke çapında, genellikle
ev sahipleri veya kiracı-sahipler
birliklerine bağlı olarak araba
havuzları bulunmaktadır.
Arabalar neye mal olur?
www.konsumentverket.se adresindeki araba hesap makinesinde hesabınızı yapın.
tanız yüzlerce Kron daha fazlaya mal
olacaktır. Kaza olduğunda teminatınız
azalabileceği için gerçekte sürdüğünüzden daha az yol söylememek de
önemlidir.
Arabanıza iyi bakın
Yeni arabalar değer kaybına uğrar.
Arabanıza iyi bakarsanız ve gerekli bakımlarını yaptırırsanız, değerini daha iyi
koruyacaktır. Ve arabanın sürüşü daha
güvenli olacaktır.
Egzoz garantisi konusunda imalatçının servis tavsiyelerini uygulayın. İmalatçı bu durumda egzoz bileşenlerini beş
yıl veya 100.000 km’ye kadar garanti
kapsamına alacaktır.
Arabanızı kendiniz yıkayarak ve küçük onarımları yaparak binlerce Kron
tasarruf edebilirsiniz. Çevreye gereksiz
zarar vermemek için çevre dostu araba
bakım ürünlerini tercih edin.
Arabanızın muayenesinden önce güvenli yolculuk kusurlarının giderilmesi
hem güvenliğiniz için hem de yeniden
muayene masraflarından kaçınmak için
önemlidir.
Giysiler, cep
telefonları ve İnternet
Çoğu giysilerde genellikle makine
ile yıkanabilmesine karşın “sadece
elde yıkama” ifadesi yer almaktadır.
Yıkama sırasında giysiye bir şey olursa,
aldığınız yere şikayette bulunabilmeniz
için yıkama talimatlarını uygulamış
olmanız gerekir.
Sonuç olarak, “sadece elde yıkama”
ifadesi bulunan giysileri almaktan kaçınmalıyız – her hafta giysileri yıkamaya kim zaman ayırabilir? Ve kendinizin
yıkayabileceği giysileri tercih edin.
Kuru temizleme pahalıdır ve çevreye
etkisi şüphelidir.
Giysilerinizi satın
İkinci el giysilerin alınması kendinize
özgü bir tarz yaratmanıza ve giyecek
bütçenizi kısmanıza imkan verir. Bunu
hepimiz biliyoruz. Fakat giysilerinizden
yorulduğunuzda satarak onları mal varlığı olarak değerlendirebilirsiniz.
Telefonla fazla konuşmayın
Ödenmemiş cep telefonu faturaları, günümüzde gençlerin kredi kara listesine
alınmasının yaygın bir sebebi haline
gelmiştir. Yılda cep telefonuna ne kadar
harcadığınızı kontrol ettiniz mi? Sizin
için en ucuz olan telefon şirketine geçerek ve düşük tarifelerden yararlanarak
çok fazla tasarruf yapabilirsiniz. Önce-
den ödemeli cep telefonu kullanmak,
arama maliyetlerini sınırlamak için
akıllı bir yoldur. Önceden ödeyerek,
telefon faturası kötü sürprizlerinden
kurtulmuş olursunuz.
İnternetten alışveriş
Online alışveriş yaparsanız, geçerli hükümler ve koşulları okumalısınız. Malları iade imkanınız var mı? KDV, vergi
ve teslimat dahil mi? Satın almaktan
vazgeçerseniz ne olur? İsveç dahilinde
onarımı mümkün mü? Garanti geçerli
mi?
Kredi kartı ile İnternet üzerinden
ödeme yapmak yaygın ve uygun bir
yöntemdir. Fakat bilmediğiniz şirketlere hesap bilgilerinizi verme konusunda
temkinli olun.
Peşin öderseniz, malların gelmemesi
veya kusurlu olması halinde elinizde
kozunuz kalmamaktadır.
Okuma LİSTESİ:
Råd & Röns eki, örneğin www.radron.se adresindeki Dina kläder (Giysileriniz) ve Res
och shoppa (Seyahat ve Alışveriş).
İsveç Telekom ve İnternet Tüketici
Bürosu’nun www.ktib.se adresinden veya
telefon numarasından daha fazla bilgi
alınabilir.
Okuma LİSTESİ:
• www.konsumentverket.se adresinde arabalar hakkında daha
fazla bilgi bulabilirsiniz.
• www.konsumenternas.se adresinde sigorta koşullarını karşılaştırabilirsiniz.
• www.kbv.nu adresinde her zaman garanti veren tamir yerlerinin listesini görebilirsiniz. Böylece
maliyeti önceden hesaplayabilirsiniz.
Paranıza SAHİP Çıkma
11
SİGORTA
Sigorta olmazsa, bir kaza afete dönüşebilir. Herkesin sigortaya
ihtiyacı vardır – gençler, çocuklar ve yaşlılar. Mallarımızı ve kendimizi
sigortalamamız gerekir.
Konut sigortası en önemlisidir
Değer olarak fazla olmadığını düşünseniz dahi, konut sigortasına ihtiyacınız vardır. Çalınan veya hasar
gören mallara yapılan ödemenin yanında, konut
sigortası hukuki kapsam, sorumluluk sigortası ve
saldırı kapsamı da içerir. Hukuki kapsam, bir yasal
ihtilafa düşmeniz halinde belirli bir değere kadar hukuki yardım masraflarını karşılayacaktır. Sorumluluk
sigortası, başka birisinin malına zarar vermeniz halinde bu tutarı karşılayacaktır. Ve saldırı poliçesi; tıbbi
bakım, kazanç kaybı ve sonucunda sakat kalırsanız
toplu ödeme gibi saldırı nedeniyle maruz kaldığınız
masrafları ödeyecektir.
Konut sigortası farklı kapsam seviyeleri sunabilmektedir. İhtiyaçlarınıza uygun bir seviye seçin.
Çoğu poliçeler seyahat sigortasını da içerir. Düzenli
olarak seyahat ediyorsanız, seyahat acentelerinin
sağladığından daha iyi iptal koruması sunan, iptal
korumalı artırılmış seyahat sigortası yaptırabilirsiniz. Pahalı bir bisikletiniz varsa, konut sigortası kapsamında olup olmadığını kontrol etmelisiniz.
“All risk” (her türlü risk) sigortası, konut sigortanıza ilavedir ve mülkünüz için genişletilmiş kapsam
sunar. Bu poliçe türü, örneğin gezi sırasında denize
kameranızı düşürmeniz halinde teminata sahiptir.
Ayrıca saatiniz için ayrı ve kameranız için ayrı poliçeler düzenleme alternatifini de sunmaktadır.
Farklı sigorta şirketlerinden fiyat teklifi
alın. Primler oldukça farklılık gösterebilmektedir!
Kendinizi unutmayın!
Kaza sigortası, bir kazada yaralanmanız halinde tıbbi maliyetleri karşılayacaktır. Sonuç olarak
sakat kalırsanız, ayrıca toplu para alabilirsiniz.
Bir aileniz varsa, hayat sigortası yaptırabilirsiniz.
Erken yaşta vefat ederseniz, eşiniz ve çocuklarınız
toplu para alacaktır.
Çoğu çalışan işverenleri tarafından sigorta kapsamına alınmaktadır. Sahip olduğunuz sigorta kapsamını kontrol edin. Bunu sendika yoluyla yapılan
topluluk sigortası veya bireysel sigortalar ile tamamlayabilirsiniz.
Çocuklar için ayrı sigorta
Çocuklar ve gençler, hiçbir zaman tekrar çalışamayacak şekilde sakat kalmaları halinde, yılda
85.000 SEK (aktivitetsersättning) civarında çok mütevazı bir aylık almaktadır. Bu nedenle hastalık ve
kaza sigortasına ihtiyaçları vardır. Bu poliçeler, ağır
vakalarda, ilk etapta çok para gibi görünen ancak bir
ömür boyu yetmesi gereken milyonlarca Kron’luk
toplu ödemeler yapabilmektedir. 18 yaşına bastıktan
sonra, poliçeyi işe başlayana kadar teminat sağlayacak şekilde uzatabilirsiniz.
12
Anna 20 yaşında. Karlstad’ın merkezinde 35 metrekarelik tek odalı ilk
dairesine yeni taşındı. Sahip olduğu eşyalar – mobilya, kayıtlar, kitaplar,
mutfak gereçleri, kayaklar ve bisiklet – 75.000 SEK değerinde. Konut sigortası primleri yıllık 1.000 SEK. Anna, sahip olduğu eşyalar konusunda
oldukça dikkatsiz ve ayrıca bir “all-risk” poliçesi yaptırmayı düşünüyor.
Bunun maliyeti yılda 450 SEK olacak. Ayrıca bir kazada ciddi şekilde
yaralanması ve sonuç olarak sakat kalması halinde yaklaşık 950.000 SEK
toplu ödeme yapacak kaza sigortası yaptırmak istiyor. Bunun maliyeti de
yılda yaklaşık 600 SEK.
Paranıza SAHİP Çıkma
Okuma LİSTESİ:
İsveç Tüketici Sigorta
Bürosu size yardım ve
destek sağlayabilir. www.konsumenternas.
se adresinde piyasa
incelemeleri dahil pek çok
bilgi bulabilirsiniz.
Çocuklar
İlk çocuğunuzun olmasından sonra, mali yapınız tamamen değişmektedir. Aileye başka bir üye katıldığında gelir genellikle düşmektedir. Bu aynı zamanda
alışkanlıklarınızı değiştirmek için ideal zamandır. Ne
de olsa, bütün dünyanız onun üzerine odaklanmıştır!
Birçok şey aslında daha ucuzlar.
Analık veya babalık izni aldığınızda, bu
analık veya babalık ödemesi normal maaşınızdan daha düşük olduğu için çoğu zaman
geliriniz de azalır. Ancak, bazı işverenler
eksik bölümü kendisi tamamlamaktadır.
Fakat bu ana-babalık izni bazı bakımlardan daha ucuz yaşamanıza imkan verir. İşe
gitmek için para harcamanıza gerek kalmaz
ve daha az iş giysisine ihtiyacınız olabilir.
Emziren kadınların daha fazla yemesi gerekmesine karşın, gıda maliyetleri de genelde
azalır. Evde kalan ebeveyn yemek hazırlamak için daha fazla vakit ayırabilir ve öğlen
yemeğini evde yiyebilir.
Ana-babalık izni bittiğinde, mali durumun
daha iyi olmadığı görülmektedir. Pek çok
anne-baba yarım-zamanlı çalışmayı tercih
etmektedir ve günlük bakım pahalıdır.
Bebek bezlerinde büyük fiyat farkları
Bebek bezlerine binlerce Kron harcarsınız,
dolayısıyla fiyatları karşılaştırmaya değer.
Çevre işaretine sahip bebek bezleri artık çok
pahalı değildir. Havlu kumaşlı bebek bezleri
en ucuz ve en çevre dostu seçenektir.
Pek çok kişi çocukları olduğunda daha
büyük eve ihtiyaç duymakta ve çoğu
zemin kat yakınında ve kendi evlerinde
yaşamak istemektedir. Geliri düşük olan
kişiler için, çocuklu ailelere yönelik konut
yardımı, artan ev masrafları konusunda bir
derece faydalı olabilir.
Ucuz mu yoksa pahalı bebek malzemeleri mi?
Sendika üyeleri veya bir spor kulübü üyeleri gibi bir grubu kapsayan
topluluk sigortası, eşdeğer bireysel
poliçelere göre genellikle daha
ucuzdur. Ve sağlık kontrollerinin
yaygın olmadığı görülmektedir.
Paranıza SAHİP Çıkma
Linda, Petra ve Karin ilk bebeklerini bekliyorlar.
Linda ve Joakim öğrenciler ve kredi ile
yaşamlarını sürdürüyorlar. Bebekleri için
giysiler, bir bebek sepeti, bir bebek banyosu
ve sandalyeyi ödünç alıyorlar. Bir de ikinci
el çocuk arabası alıyorlar. Ayrıca ailesi ve
arkadaşlarından bebek için hediyeler buluyorlar. Bebek eşyaları ucuz olabilir ve yaklaşık 2.000 SEK tutar.
Petra ve Staffan bir kaç yıldır çalışıyorlar. Bazı şeyleri halen bebekleri olan erkek
ve kız kardeşlerinden buldular, fakat daha
fazla çocuk yapmayı planladıkları için
çocuk arabası ve karyola gibi bazı şeyleri
yeni almak istiyorlar. Ayrıca bazı yeni giysiler alıyorlar ve temel giyim eşyalarını
büyük mağazalardan seçiyorlar.
Bu durumda, bebek eşyaları birkaç bin SEK fazla tutabilir.
Karin ve Mikael’in maddi durumu iyi ve sonunda bir çocukları
olduğunda en çok sevdikleri şeyleri almak istiyorlar. Bir lüks çocuk
arabası, bebek sepeti, değişen masa
ve başka pek çok eşya ve pahalı tasarım elbiseler alıyorlar. Bu durumda, bebek eşyaları belirgin şekilde
daha maliyetli olur ve neredeyse aklınıza gelecek her türlü tutarı
harcayabilirsiniz.
13
Tasarruf yapma ve borç alma
Geleceğini bildiğiniz masraflara karşı bir tampona sahip olmak iyidir. Doktor
ücretleri, dişçi ücretleri, onarımlar ve diğer şeylerin gerekli olacağını biliyorsunuz.
Burada sorun eğer olursa değil ne zaman olacağıdır!
Tasarruf sahibi olmak ayrıca daha ucuz yaşayabileceğiniz anlamına gelir.
İhtiyacınız olan şeyleri satın alabilir ve kiralama veya taksitle alma yerine peşin
ödemeyi tercih edebilirsiniz.
Y
edek olarak ne kadar paraya ihtiyacınız
olduğu yaşam tarzınıza bağlıdır.
Bir evde yaşıyorsanız, dairede
ihtiyacınız olandan daha fazla
paraya ihtiyacınız olacaktır.
Yedek fonlar, örneğin bir
bankanın tasarruf hesabında
hazır tutulmalıdır.
Ayrıca, özellikle bir şey
için tasarruf yapmak isteyebilirsiniz. Bu bir bisiklet,
tatil, kanepe, araba veya
bir ev birikimi olabilir. Ya
da sadece zor günler için
tasarruf yapabilirsiniz.
Uzun vadeli olarak tasarruf yapıyorsanız, parayı
hisselere veya bir yatırım
fonuna yatırmak
isteyebilirsiniz. Geçmişe
bakıldığında, hisseler
yatırıma en yüksek getiriyi
sağlamaktadır. Fakat hisselere yatırım yapmak aynı zamanda risk içermektedir ve satış
fiyatının düşük olduğu zaman
satışa zorlanacak bir durumda
kalmamak en iyisi olacaktır. Kısa
vadeli ve uzun vadeli tahviller de
uzun vadeli tasarruf konusunda iyi
alternatiflerdir.
Kiralamak pahalıdır
Elsa fiyatı 6.995 SEK olan bir TV
gördü. Bu tutarı nakit ödemesi
imkansız. Bu TV’yi kiralamalı mı yoksa
krediyle mi almalı? Aylık kira bedeli
299 SEK ve ayrıca bildirim ve açılış
harçları var. Setin üç ay sonra 2.099
SEK’e alınması halinde toplam maliyet
13.958 SEK olacaktır. Diğer taraftan,
TV’nin ödemesini kredi kartı ile yaparsa, % 15 geçerli faiz oranı üzerinden
toplam maliyet 10.050 SEK olacak ve
üç buçuk yılda geri ödenecektir.
14
Okuma LİSTESİ:
• www.konsumenternas.se
Emeklilik maaşları – tasarruf yapmak mı yapmamak mı?
Genç yaşlarda emeklilik için tasarruf
yapmaya başlamanız çok da gerekli
değildir. Paranızı harcamanız gereken
çok başka yerler vardır. Yaşayacak bir
yere, mobilyaya ve öngörülmeyen durumlar için yedek birikime ihtiyacınız
olacaktır. Çocuk sahibi olmaya karar
verirseniz, masraflar artmakta ve çoğu
kişi ev almak istediği için birikim yapmak zorunda kalmaktadır.
Fakat bazı insanlar genç yaşlardan
itibaren emeklilik için tasarruf yapmaya başlamaktadır ve bunda yanlış
bir durum yoktur. Bunun avantajı, çok
uzun süre tasarruf yapacağınız için gelecekteki emeklilik maaşınızın sağlıklı
bir şekilde büyümesi üzere ayda sadece
bir kaç yüz Kron tasarruf yapmanızın
Paranıza SAHİP Çıkma
Kontrolü kaybetmek pahalıya mal olabilir
Geçerli faiz kredi maliyetlerini karşılaştırmanın bir yoludur. Bu aylık
faiz, açılış harçları, bildirim ücretleri
ve diğer maliyetleri içerir. Borç veren, geçerli faiz oranı hakkında size
bilgi vermekten sorumludur.
Küçük bir borcu ödemediğiniz takdirde kısa sürede birikir
Borç
Yazılı hatırlatma ücreti
Geri ödeme talebi
Geri ödeme emri için icra dairesine başvuru
Alacak tahsili vekalet ücreti
Tahsilat ücreti Toplam:
yeterli olmasıdır.
Diğer taraftan, orta yaşlar gibi hayatın
daha sonraki bölümleri de emeklilik için
tasarruf yapmaya başlamak için çok geç
değildir. Hayatınız boyunca bir kenara
para koyabileceğiniz tek zaman bu
olabilir. Neticede, emeklilik tasarrufları
bloke edilmiştir ve işinizi kaybetseniz
veya hasta olsanız dahi dokunulmazdır.
Doğru kredi biçimini seçme
Borçlanma her zaman maliyetlidir.
Fakat maliyet farklı kredi türlerinde
farklılık gösterir.
Kredi hesapları arasında önemli farklar mevcuttur – bazıları çok pahalıdır.
Normal olarak bir kredi kartı biçimindeki bir kredi hesabı; giysiler, mobilya, spor malzemeleri ve diğer küçük
alışverişler için en iyi alternatif olabilir.
Fakat kredi hesapları değişiklik gösterir
– bazıları nispeten ucuz diğerleri ise çok
pahalı olabilmektedir.
Maaşa bağlı bir kredi hesabı nispeten
ucuzdur. Banka bunu maaş hesabınıza
bağlamakta ve maaşınızın tamamı
tükendikten sonra kullanılmakta ve
bundan sonra kartla ödeme veya para
çekme imkanınız olmaktadır. Size
ödeme yapıldıktan sonra, kredi otomatik
olarak kapatılmaktadır.
Kredi imkanından yararlansanız
da yararlanmasanız da bu size banka
Faturaların zamanında, örneğin ödeme
belgesinde belirtilen tarihte ödenmesi gerekir. Paranın, alıcıya ulaşmasının birkaç gün
alabileceğini unutmayın.
Kiranızı zamanında ödemezseniz evden
çıkarılabilirsiniz. Faturalarınızı ödemekle
ilgili güçlükleriniz varsa, faturayı gönderen
kişiyle görüşmekten çekinmeyin. Size uygun
bir ödeme planı üzerinde anlaşabilirsiniz.
Kredi aldıysanız ve geri ödemeleri gerçekleştiremiyorsanız, yardım almak için bankayla veya kredi kuruluşuyla irtibata geçin.
Finansal durumunuz ve borç durumunuzla
ilgili öneri ve desteğe ihtiyacınız varsa, ücretücretleri olarak yılda iki-üç yüz Kron’a
mal olacaktır.
Kredi kartı alacaksanız, tüm dükkanlarda kabul edilen bir kart almak
mantıklıdır. Bundan sonra sadece
hesabınızın açılış, yıllık ve bildirim ücretlerini ödersiniz. Bankalar bu tür kredi için
makul aylık faiz uygulamaktadır. Halen en
pahalı kredi biçimleri, posta havalesi kredi
hesapları gibi örneklerdir. Geçerli faiz
oranı % 30 üzerinde olabilmektedir!
Doğru kredi biçimini seçme
Kron
25.000
15.000 SEK borç aldınız. Ne kadar geri ödemek zorunda
kalacaksınız?
20.000
15.000
10.000
Kredi maliyeti
3.050 vb.
Geçerli
faiz %8
100
50
160
300
340
600
1.550
Kredi maliyeti
6.250 vb.
Geçerli
faiz %15
Kredi maliyeti
8.675 vb.
Geçerli
faiz %20
siz danışmanlık hizmeti almak için belediyenin bütçe ve borç danışmanına başvurun.
100 SEK üzerindeki, icra dairesine kayıtlı
tüm borçlar, aynı zamanda borç geri ödeme
temerrüdü olarak kredi derecelendirme kuruluşları nezdinde kayıtlıdır. Borcu bu süre
içinde ödemiş olsanız dahi bu kayıtlar üç yıl
boyunca saklanır. Bu durumda bir banka
kredisi veya başka biçimde kredi almanız
zorlaşabilir. Ayrıca telefon, cep telefonu
ve İnternet servisi sözleşmeleri yapmanız
reddedilebilir. En kötüsü ise, kayıt dosyada
olduğu sürece bir yeri kiralamak imkansız
hale gelebilir.
Hızlı SMS kredilerine dikkat edin! Bunlar
en pahalı kredi türüdür ve % 700’ün üzerinde geçerli faiz oranı uygulanabilir – ve
normalde 30 gün gibi çok kısa sürede geri
ödenmesi talep edilir.
Faizsiz demek masrafsız anlamına gelmez
Bir TV, bilgisayar veya beyaz eşya alırsanız, faizsiz
kredi olarak bilinen ve kısmen daha pahalı olan
mallar için iyi bir alternatif olabilecek krediyi kullanabilirsiniz. Ancak, faizsiz kredi de tamamen
maliyetsiz değildir ve bir açılış harcı ve aylık bildirim
ücreti ödersiniz. Ayrıca aylık ödemenizin borç verene
zamanında ulaşmasını sağlamalısınız, aksi halde
faizsiz kredi yüksek faiz oranlarına sahip bir normal
kredi hesabına otomatik olarak dönüştürülebilir veya
yüksek bir ceza tutarı ödemek zorunda kalabilirsiniz.
En ucuz teminatsız krediler genellikle Nordea ve
Swedbank tarafından sendika üyelerine sunulan “üye
kredileri” olarak adlandırılan kredilerdir. Bu kredilerde açılış harcı ve bildirim ücretleri yoktur ve aylık
faiz oranları nispeten daha düşüktür. Benzer krediler diğer bankalar tarafından da sağlanabilir, fakat
koşullar daha az standart haldedir. Birkaç bankayı
arayarak konu hakkında bilgi almak işe yarayabilir!
Çok ucuz banka kredileri için, bir ev veya
kiracı-mal sahibi dairesi biçiminde bir teminat
gösterilmesi gerekir. Hisseler ve fonlar da teminat
olarak kullanılabilir. Faiz oranları banka ile müzakere edilmelidir.
5.000
0
Kişisel kredi
Paranıza SAHİP Çıkma
Orta fiyatlı
kredi kartı
Pahalı
kredi kartı
Pahalı kredi kartlarına binlerce Kron
borcunuz mu var? Bütün kartlarınızı ödemek için banka kredisi almaya çalışın.
15
BÜTÇENİZ
Gelir ve gider ayrıntılarınızı
tablolardan aktardınız mı?
Şimdi diğer giderlerinizi doldurun.
Mali konularda daha fazla tavsiye
almak için Belediyenizdeki
tüketici danışmanı
veya bütçe ve borç
uzmanıyla irtibata
geçin.
B
ütçenizi tamamladınız! Değiştirmek istediğiniz bir şey
var mı? Daha fazla mı az mı satın alacaksınız? Daha fazla tasarruf yapmak ister misiniz? Artık elinizde değişiklik
yapabileceğiniz yerleri gösteren bir inceleme var.
Aylık gelir ve giderMevcut
mali durum
Toplam gelir (3. sayfadan)
Masraflar (5. sayfadan)
Gıda
Dışarıda öğlen yemeği/kahve (7. sayfa)
Giysiler/ayakkabılar
Boş zaman (cep telefonu dahil)
Kişisel hijyen
Çocuk/genç sigortası
Tüketim malları
Hanehalkı malzemeleri (bilgisayar dahil)
Medya (TV, radyo vb.), sabit hat, internet vb..
Konut sigortası
Evde kullanılan elektrik
Araba (10. sayfadan)
Diğer sigorta
Konut
Krediler (geri ödemeler ve faiz)
Toplu taşıma
İşsizlik sigortası ve sendika aidatları
Doktor/dişçi/ilaçlar
Çocuk bakımı ve idamesi
Tasarruflar
Diğer (harçlık, alkol, sigara, tatlılar, bahis, hediyeler, ev hayvanları, tatiller, vb.)
Toplam masraflar
Sonuç: gelir – gider
Akıllı ödeme
Bütçe
Faturalarınızı havale yoluyla veya İnternet
üzerinden ödeyin. Otomatik havale talimatı
verdiyseniz, para, vade tarihinden bir gün
önce hesabınızdan otomatik olarak çekilecektir. Daha büyük alışverişe ihtiyacınız
olduğunda elinizde para bulunması için, bir
tasarruf hesabına sürekli ödeme emri vermek
iyi bir fikirdir.
Daha fazla broşür ister misiniz?
Belediye tüketici danışmanından ve bütçe ve borç
danışmanından alınabilir. Broşür ayrıca Tüketici
Kuruluşuna sipariş edilebilir. Ayrıca Kuruluşun ve
Råd & Rön’ün web sitelerinden temin edilebilir.
www.konsumentverket.se
Fiyat: 10 SEK
Yayınlarımızı aşağıdaki adresten sipariş
edebilirsiniz:
Yayınlar
Box 48, 651 02 Karlstad
Telefon 054-19 41 30
Faks 054-19 41 95
[email protected]
www.konsumentverket.se
Tüketici Kuruluşu yayınları için aşağıdaki
koşullar geçerlidir. Krediyle ücretsiz teslimat, ödeme süresi net 30 gün. Fiyatlara KDV
dahildir ve başka bildirim yapılana kadar
geçerlidir. Yayınları alındığı tarihten veya iade
hakkınızın olduğunu öğrendiğiniz tarihten
itibaren 14 gün içinde iade edebilirsiniz. İade
posta ücreti geri ödenmeyecektir.
Resimler Lasse Widlund
Mizanpaj Madelene Olsson/
The Factory of design
Basım Erlanders Sverige AB
İsveç Tüketici Kuruluşu, Ocak 2009