KÖPEKTE PROFİLAKTİK MASTEKTOMİ Prof.Dr.İsmail Kırşan

KÖPEKTE PROFİLAKTİK MASTEKTOMİ
Prof.Dr.İsmail Kırşan
İstanbul Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı, Avcılar 34320
İstanbul-Türkiye
e-mail: [email protected]
ÖZET: Köpeklerde meme tümörleri, deri tümörlerinden sonra en sık görülen tümör tipidir.
Bu yazıda köpeklerde meme tümörlerinin önlenmesine ilişkin güncel yaklaşımlar hakkında
bilgiler verilmiştir.
Anahtar kelimeler: köpek, profilaktik mastektomi
Prophylactic Mastectomy in the Bitch
ABSTRACT:Mammary tumours are the most frequent type of tumours than skin tumours
seen in bitches. In this paper, updates on the prevention of canine mammary tumours was
discussed.
Key words: Bitch, prophylactic mastectomy
Giriş
Dişi köpekler yaşamları boyunca memeye ilişkin pek çok durumla karşı karşıya
kalabilir. Bunlar yalancı gebelik sırasında meydana gelen fizyolojik değişiklikler, meme
yangısı ve apseler, memelerde hiperplazi, dermatitler, travmalar, kist ve tümörler olabilir.
Bunların arasında meme tümörleri, köpeğin yaşam süresi ve kalitesi üzerine olumsuz etkileri
sebebiyle ön planda durmaktadır (1, 2, 5, 6).
Meme tümörleri dişi köpeklerin çoğunda meydana gelmesine rağmen şu ana kadar
kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak köpeklerde meme tümörlerinin gelişmesinde rol
oynıyan bazı risk faktörleri vardır. Araştırmalar; yaşlılık, genetik yatkınlık, hormonal
kontrasepsiyon, hayali gebelikler, boş geçen seksüel sikluslar, siklus düzensizlikleri, yağ ve
proteinden zengin diyet köpeklerde meme tümörü gelişme olasılığını arttırdığını göstermiştir.
Meme tümörlerinin görülme sıklığı, yaşla birlikte belirgin bir artış gösterir. Birçok çalışmada
meme tümörlerinin görülme sıklığında 6-7 yaşından itibaren belirgin bir artış olduğu ve 10-11
yaşında pik seviyeye ulaştığı bildirilmiştir. Ayrıca düzenli olarak siklusu baskılamak ve çeşitli
deri hastalıklarının tedavisinde seksüel steroidlerin kullanılması meme tümörlerinin gelişimini
hızlandırdıkları belirlenmiştir. Keza bazı jinekolojik hastalıklarda, örneğin ovaryum kistleri,
kalıcı corpus luteum, endometriyal kistik hiperplazi gibi patolojik durumlarda meme tümörleri
daha sık görülmektedir. Yapılan bir çalışmada meme tümörlü köpeklerin %27’sinde genital
organ patolojilerine de rastlanmıştır (1, 2, 5, 6, 7, 9).
Son yıllarda meme tümörü koruyucu tedavi tekniklerine yönelmenin temel nedeni,
yaşam süresi ve kalitesini artırmaktır. Zürich üniversitesinde yapılmış bir çalışmada meme
tümörlü köpeklerin operasyondan 2 yıl sonraki yaşama oranları; prognozu iyi olanlarda %76,
dikkatli olunması gerekenlerde %70, şüpheli prognozda %46 ve kötü prognozda %14 olarak
saptanmıştır (1, 10).
Köpeklerde meme tümörlerinin önlenmesine yönelik yapılan çalışmalarda bazı
sonuçlar dikkati çekmektedir. Bunlardan birincisi; hayvan sahipleri köpeklerinde altı yaşından
itibaren haftada bir memelerini kontrol etmeli ve yılda bir sefer veteriner hekime meme
muayenesi yaptırmalı, sekiz yaşına ulaşmış köpeklerde ise meme muayenesi için altı ayda bir
veteriner hekime götürülmesinin yeterli olabileceği şeklindedir. Aslında rutin yapılan
muayeneler köpeği meme tümörlerinden korumaz, ancak erken safhada tanıma imkanı
vermesi açısından önemlidir. İkinci görüş; koruyucu olarak prepubertal kısırlaştırma
yapılmasıdır. Pubertas öncesi tam ovariohisterektomi yapıldığında ilerliyen yaşlarda
köpeklerde meme tümörü oluşma riski %0-%0.5 arasında olduğu, birinci kızgınlıktan sonra
kısırlaştırılanlarda bu risk %8, ikinci kızgınlıktan sonra kısırlaştırılanlarda ise %26 olarak
belirlenmiştir. Bu nedenle meme tümörü açısından risk altında olan sağlıklı köpeklerde yavru
alınması düşünülmüyorsa koruyucu tedavi olarak prepubertal tam ovariohisterektomi
uygulanmaktadır (1, 5, 9, 10).
Meme tümörlerinin önlenmesinde daha etkili bir yaklaşım cerrahi olarak her iki meme
kompleksinin alınmasıdır. Profilaktik mastektomi olarak bilinen bu işlem meme tümörü
açısından genetik olarak yüksek risk altında olan, beş yaşından yukarı köpek ırklarında
(örneğin; Poodle, Beagle, German Shephard, Dachshund, Coccer spaniel, İngiliz Setter,
İrlanda Setter, Pointer, Labrador Retriewer, Terrier, Pekingese, Boxer, Samoyed) keza orta
yaşlı saf ırklarda tercih edilir. Bu yolla meme tümörü gelişme riski büyük ölçüde azaltılabilir.
Aynı zamanda bu operasyon yavru alındıktan sonra kısırlaştırma ile birlikte yapılabilir.
Profilaktik mastektomi sonrası çok az da olsa memeye ait dokular kalabileceği için, hayvan
sahiplerine %100 tekrar meme tümörü oluşmayacağı güvencesi verilmemelidir. Ancak
profilaktik total mastektomiyi takiben yüksek riskli köpekler için tercih edilen yaklaşım yılda
bir veya iki kez klinik meme muayenesi ile dikkatli bir takipdir (3, 4, 10).
Köpeklerde profilaktik mastektomi teknikleri; total unilateral mastektomi
ve total bilateral mastektomi olarak sınıflandırılır (4, 10).
Total unilateral mastektomi; Bu teknikte, önce bir taraftaki meme bezi
zinciri, axillar ve inguinal lenf yumruları uzaklaştırılır. Bundan 1-2 ay sonra diğer
meme bezi zinciri ve lenf yumruları alınır. Total bilateral mastektomi; Bu
uygulama, aynı anda hem sağ hem de sol meme bezi zincirinin keza axillar ve
inguinal lenf yumrularının komple olarak alınmasıdır (3, 4, 8, 10).
Operasyon
öncesi,
hangi
mastektomi
tekniğinin
uygulanacağının
belirlenmesinde aşağıdaki kriterler gözönünde tutulmalıdır (2, 3, 4, 7, 8);
-Operatörün bilgi ve tecrübesi
-Ameliyathane şartları
-Köpeğin yaşı
-Siklus dönemi
-Köpeğin genel sağlık durumu
-Memelerin büyüklüğü ve genişliği
-Postoperatif bakım, ilgi ve takip
Köpeklerde hangi teknik uygulanacağına karar verildikten sonra, genel
operasyona hazırlık protokolü yapılır. Bu esnada genel bir muayene yapılır, thorax
radyografileri çekilir, total hemogram ve bazı biyokimyasal parametreler (Üre,
Kreatinin, CK-MB, AST, ALT, ALP, Glikoz) belirlenir. Operasyona alınacak
köpeğin damar yolu açılır ve sıvı tedavisine başlanır. Köpekte uygun bir anestezi
indüksiyonundan sonra entübasyon yapılır ve anesteziye inhalasyon yöntemiyle
devam edilir. Operasyon alanı traş ve dezenfekte edilir. Bölge steril serviyetlerle
sınırlandırılır. Deri insizyonu meme bezlerinin yaklaşık 1 cm uzağından
geçirilerek şekil 1a ve 1b’de gösterildiği gibi yapılır. Sonra bir makas ile meme
kompleksi deri, kas ve abdominal fascia’dan disseke edilir. Hemostazı sağlamak
için damarlar monocryl ile ligatüre edilir. Meme kompleksi çıkartıldıktan sonra
operasyon sahası serum fizyolojik veya laktat-ringer solüsyonuyla yıkanır.
Ardından operasyon yarası iki kat dikiş ile kapatılır. İlk kat monocryl ile basit ayrı
veya sürekli dikişler şeklinde subdermal dokuya konur. Daha sonra deri dikişleri
propilen veya ipek iplikle basit dikişler biçiminde konur. On gün boyunca geniş
spektrumlu bir antibiyotik ve B-kompleks, C-vitaminleri uygulanır. Operasyon
günü ve operasyondan beş gün sonrasına kadar ağrı tedavisi amacıyla bir analjezik
(örneğin; carprofen 4 mg/kg dozda günde bir sefer damar içi, deri altı) uygulanır.
Köpeklere, yarayı yalamaması ve ısırmasını engellemek için Elizabeth tasması
takılır. Deri dikişleri 10.günde kontrollü olarak alınır (4).
Şekil 1: Köpekte unilateral (A) ve bilateral (B) total mastektomi teknikleri
Figure 1: The Techniques of total unilateral(A) and bilateral(B) mastectomy
in bitch
Mastektomi
sonrası
karşılaşılabilecek
başlıca
komplikasyonlar;
Postoperatif ağrı, hiperemi, hematom, enflamasyon, seroma, yarada açılma, tek
veya her iki arka bacakta ve vulva, perineum bölgesinde ödem görülebilir (1, 3, 4).
Profilaktik amaçlı uygulanan total unilateral mastektomi tekniğinde
postoperatif komplikasyonlar, diğer yönteme göre daha az görülmektedir. Ancak
bu yöntemde 1-2 ay sonra köpeğin yeniden operasyona alınma durumu söz
konusudur. Bu, köpek ve sahibi açısından yeniden bir ameliyat stresi,
komplikasyon riski ve mali külfet demektir (3, 4, 7, 10).
Sonuç olarak diyebiliriz ki, genetik yatkınlığı olan köpek ırklarında
yapılacak profilaktik mastektomi ile meme tümörlerinin ortaya çıkışı büyük
oranda engellenir ve böylece köpeğin yaşam süresi ve kalitesi arttırılabilir.
KAYNAKLAR
1.Arnold
S.
Gynäkologie
und
Obstetrik
bei
Kleintieren.
Skript.
Veterinärmedizinische Fakultät der Universität Bern. 2003
2.Berchtold M. Gynäkologie. In: Freudiger U. Grünbaum E-G. Schimke E. (Ed):
Klinik der Hundekrankheiten. Ferdinand Enke Verlag Stuttgart. 1997
3.Bonath H.K. Kleintierkrankheiten Band 2 Chirurgie der Weichteile. Verlag
Eugen Ulmer and Co. Stuttgart. 1991
4.Kırşan İ, Uçmak M, Apaydın S. Clinical evaluation of complications in bitches
following total bilateral mastectomy operations. Medycyna Wet. 2005; 61(5): 507509.
5.Niemand H.G. und Suter P.F. Praktikum der Hundeklinik. Verlag Paul Parey.
Berlin und Hamburg. 1989
6.Schärer V. Veränderungen der Milchdrüsen bei Hund und Katze. Skript.
Veterinärmedizinische Fakultät der Universität Bern. 2002
7.Simon D. Schönrock D. Ueberschär S. Siebert J. Nolte I. Mammatumoren des
Hundes: Diagnostik und Therapie. Tierärztl. Prax. 2001; 29(K): 47-50.
8.Wehrend, A., Hecker, B.-R., Hospes, R., Failing, K., Bostedt, H.
Untersuchungen zum Einsatz der Hochfrequenzchirurgie in bipolarer Technik zur
Mammektomie bei der Hündin. Tierärztl. Prax. 2001; 29(K): 220-223.
9.Wehrend A. Trasch K. Marquardt C. Bostedt H. Früherkennung und
präoperative Dignitätseinschätzung. Kleintier konkret 2003; 2:14-18.
10.Wehrend
A.
Trasch
K.
Bostedt
H.
Möglichkeiten
(Mammatumoren). Kleintier konkret. 2003; 3:4-7.
der
Prävention