DADAY YABAN HAYATI SUNUSU TEMMUZ 2011

DADAY ORMAN İŞLETME
MÜDÜRLÜĞÜ FAUNASI
DOÇ. DR. ÖMER KÜÇÜK
KASTAMONU ÜNİVERSİTESİ
ORMAN FAKÜLTESİ
Biyolojik çeşitlilik
YABAN HAYATI VE SERTİFİKASYON
YABAN HAYATI
NEDİR?
• Yaban hayatı (YH); işletmeye konu olsun olmasın,
bir ekosistemde doğal olarak mevcut veya
sonradan kendiliğinden gelebilen bitki ve hayvan
topluluklarından meydana gelir.
• Buna göre, doğal yayılış alanlarındaki bütün bitki
ve hayvan türlerini bulunduğu ekosistemin yaban
hayatı unsuru olarak kabul etmek gerekir.
• Dolayısıyla, yaban hayatı korunurken ve
düzenlenirken ekosistemi bir bütün olarak ele alıp
değerlendirmek gerekmektedir. Ormanlık
alanlarda yaşayan yaban hayvanlarından düzenli
ve sürdürülebilir bir şekilde yararlanmak, onların
yaşam ortamlarının düzenlenmesi ve planlı bir
şeklide yönetimiyle mümkün olmaktadır
YABAN HAYATI
• Ormanlar önemli yaban hayatı alanlarından birisi
olup, çeşitli av hayvanları olmak üzere birçok
yaban hayvanına zengin bir habitat alanı olarak
hizmet verir.
• Bu sahaların, biyoçeşitliliği koruma fonksiyonları
yanında, rekreasyon, av üretimi, balıkçılık, saz
üretimi ve otlatma gibi faaliyetler ve kullanımlar
dolayısıyla toplum refahına hizmet etme
(sosyoekonomik) potansiyelleri de vardır.
YABAN HAYATI
• Yaban hayatına öncelik verilen orman ekosistemlerinde
genellikle, varlıkları tehdit altında veya tehlikeye
düşmüş türlerin korunması ve populasyonlarının
artırılması, bu türlerin barınabilmelerine imkan verecek
ölçüde yaşama alanı ayırmak ve bu habitatların
devamını sağlamak kriterleri esas alınmaktadır.
• Söz konusu alanlarda populasyonların yeterli seviyeye
çıkması halinde, bazı av hayvan türleri için, av
amenajmanı da yapılabilir. Bu bağlamda, ormanların
işletilmesinde ve korunmasında yaban hayvanlarının
yaşama ve üreme koşulları da göz önünde
bulundurulmalıdır.
YABAN HAYATI YÖNETİMİ
• Etkin bir YH yönetim mekanizmasının
gerçekleştirilmesi, başta kaynak envanteri olmak
üzere YH koruma planları, YH geliştirme planları
ve avlak planlarının yapılıp hayata geçirilmesine
bağlıdır.
• Av-Yaban Hayatı (AYH) koruma-geliştirme ile
planlama ve işletme faaliyetlerinin, benimsenen
orman amenajman usulüne göre değişeceği açıktır.
Çalışmanın amacı
• Bu çalışmada, Daday
Orman İşletme Müdürlüğü
fauna elemanları hakkında
literatür, gözleme dayalı
olarak çalışmalar yapılmış,
koruma statüleri hakkında
bilgi verilmiştir. Ayrıca,
türlere ait habitat alanları
belirlenmiştir. Sayısal
altlıklar kullanılarak CBS
ortamında memeli türler
ile ilgili sayısal haritalar
oluşturulmuştur.
Yönetim yapısı ve yasal durum
• Daday Orman İşletme Müdürlüğü sınırları içerisinde
bulunan arazilerin tamamının mülkiyeti devlete aittir. Bu
alanlar, Çevre ve Orman Bakanlığı OGM-Kastamonu
Orman Bölge Müdürlüğü tarafından ormancılık
faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılmaktadır.
• Daday Orman İşletme Müdürlüğü ormanlarının idari
sorumluluğu, Çevre ve Orman Bakanlığı’na bağlı Orman
Genel Müdürlüğü, Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü
Daday Orman İşletme Müdürlüğü’ne aittir.
Yönetim yapısı ve yasal durum
Çevre ve Orman Bakanlığı
Orman Genel Müdürlüğü
Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü
Daday Orman İşletme Müdürlüğü
Fauna
Memeli Türler
Memeli türleri belirlemek için yerel halkı ile yapılan görüşmeler ile
arazi üzerinde yapılan incelemeler ve değerlendirmeler neticesinde
elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Gözlem ve incelemeler, su
kenarları, geçitler, orman kenarı ve karışık yapraklı ormanlarda
yapılmıştır. Gözlemler (iz takibi, dışkı inceleme) genellikle yaya olarak
yapılmıştır. Arazi üzerinde yapılan incelemeler sonucunda yaban
hayvanlarının dolaşma alanları, beslenme alanları, beslenme zamanı,
su kaynakları, barınma yerleri dikkate alınarak habitat alanları
belirlenmiş ve harita üzerinde nokta olarak gösterilmiştir. Her bir
memeli hayvana ait belirti değerlendirilmiştir. Gözlemler sırasında
fotoğraf makinesi kullanılmıştır. Arazi üzerinde yapılan gözlem ve
incelemeler neticesinde memeli hayvanlara ait ayak izi ve dışkı gibi
bulgular görüldükleri yerde fotoğraflanmış, koordinat bilgileri kayıt
edilmiştir.
Fauna
• Çalışma alanı ve civarında 13 adet memeli tür
belirlenmiştir. Daday ormanlarında var olduğu
belirlenen memeli hayvan türlerinin koruma
statülerinin değerlendirilmesi aşamasında a) Bern
Sözleşmesi kriterlerine göre belirlenmiş listelerden
EK-II ve III’e göre; b) Uluslar arası Doğayı Koruma
Birliği (IUCN) tarafından hazırlanmış ve 2010 yılı
güncellenmiş Kırmızı Listesi (RDB)’e göre (URL 2,
http://www.iucnredlist.org/ Version 2010/3)
değerlendirilerek gösterilmiştir.
Latince Adı
Takım
INSECTIVORA
Türkçe Adı
Böcekçiller
IUCN
Familya
ERINACEIDAE
Kirpiler
Tür
Erinaceus europeaus
Kirpi
Familya
SORICIDAE
Sivri Fareler
Tür
Sorex araneus
Tür
Veri Kaynağı
Koruma statüsü
BERN
Gözlem
(G)
Literatür
(L)
LC
-
L
Orman faresi
LC
Ek-III
Neomys schelkovnikovi
Sivriburunlu sufaresi
LC
Ek-III
Takım
RODENTIA
KEMİRİCİLER
Familya
SCIURIDAE
Sincaplar
Tür
Spermophilus
xanthoprymnus
Gelengi, Tarla sincabı
Nt
-
G
Takım
LAGOMORPHA
Tavşanlar
Familya
LEPORIDAE
Tavşanlar
Tür
Lepus europaeus
Yabani tavşan
LC
Ek-III
G
L
Takım
CARNIVORA
KARASAL
YIRTICILAR
Familya
CANIDAE
Kurtlar ve Köpekler
Tür
Canis lupus
Kurt
LC
Ek-II
G
L
Tür
Vulpes vulpes
Kızıl tilki
LC
-
G
Familya
MUSTELIDAE
Sansarlar
Tür
Mustela nivalis
Gelincik
LC
Ek-II
G
Tür
Martes martes
Ağaç sansarı
LC
Familya
URSIDAE
Tür
Ursus arctos
Bozayı
LC
Ek-II
G
Takım
ARTIODACTYLA
ÇİFT
TOYNAKLILAR
Familya
SUIDAE
Eski dünya domuzları
Tür
Sus scrofa
Yaban domuzu
LC
Ek-III
G
Familya
CERVIDAE
Geyikler
Tür
Capreolus capreolus
Karaca
LC
Ek-III
G
Tür
Cervus elaphus
Geyik
LC
EK III
G
G
L
G
Kuşlar
• Daday ormanları ve yakın çevresinde yaşayan kuş
türlerinin belirlenmesi amacı yerel halk ile yapılan
görüşmeler arazi çalışması ve habitat özelliklerine
göre bulunabilecek kuş türleri dikkate alınarak
çalışma yapılmıştır. Kuş türleri uluslararası ve ulusal
ölçekteki tehlike kategorilerine göre gösterilmiştir. Bu
veriler sadece göç döneminde (Mayıs-Haziran 2011
döneminde) yapılan saha gözlemler ve
incelemelerden elde edilmiş verilerdir. Yıl boyunca,
daha kapsamlı ve sık saha çalışmaları yapılması
durumunda daha sağlıklı verilerin elde edilmesi
mümkün olacaktır. Daday ormanlarında 30 adet kuş
türü belirlenmiştir.
Uluslararası Tehlike Kategorileri
No
Tür
Türkçe Adı
Bern
Sözleşmesi
IUCN
ERL
Ek - II
Ulusal Tehlike Kategorileri
İ.
Kiziroğlu
2009*
Avlanma
Durumu
(M.A.K. 20092010
Kararlarına
Göre)
E
K
1
Ek- III
Ek
2
Ek
3
1
Buteo rufinus
Kızıl şahin
LC
x
A.3
x
2
Pernis apivorus
Arıcıl
LC
x
A.3
x
3
Falco tinnunculus
Kerkenez
LC
x
A.2.
x
4
Falco peregrinus
Gezgincidoğan
LC
x
A.1.2.
x
5
Perdix perdix
Çil keklik
LC
x
A.2
6
Fulica atra
Sakarmeke
LC
x
A.5.
x
7
Columba livia
kaya güvercini
LC
x
A.5.
x
8
Streptopelia turtur
Üveyik
LC
x
A.3.1.
x
9
Cuculus canorus
Gugukkuşu
–
x
A.2.
x
x
10
Bubo bubo
Puhu
LC
x
A.1.2
x
11
Athene noctua
Kukumav
LC
x
A.2.
x
12
Apus apus
ebabil, karasağan
LC
A.3.1.
x
13
Merops apiaster
Arıkuşu
LC
x
A.3.1.
x
14
Upupa epops
İbibik
LC
x
A.2
x
15
Galerida cristata
tepeli toygar
LC
x
A.3.
x
16
Lullula arborea
orman toygarı
LC
x
A.3.
x
17
Hirundo rustica
is kırlangıcı
LC
x
A.5.
x
18
Motacilla alba alba
Akkuyruksallayan
LC
x
A.3.1.
x
19
Erithacus rubecula
Kızılgerdanm
LC
x
A.3.
x
20
Turdus pilaris
Ardıç
LC
21
Garrulus glandarius
kestane kargası
LC
22
Turdus merula
Karatavuk
LC
23
Corvus frugilegus
Ekinkargası
LC
24
Corvus corax
Karakarga
LC
25
Sturnus vulgaris
Sığırcık
LC
26
Passer montanus
dağ serçesi
LC
27
Fringilla coelebs
İspinoz
LC
28
Carduelis carduelis
Saka
LC
x
29
Coccothraustes
coccothraustes
Kocabaş
LC
x
30
Pyrrhula pyrrhula
Şakrak
LC
x
x
B.2.
–
–
A.3.1.
x
–
–
A.5.
x
x
A.5.
x
–
–
A.5.
x
x
A.3.
x
A.4.
x
x
x
x
A.3.1.
x
A.3.
x
A.2.
x
Yaban hayvanların sayısal harita üzerindeki
konumları
Belli başlı memeli türler
Daday ormanlarında
başta karaca ve yaban
domuzu olmak üzere;
geyik, kurt, tilki, tavşan,
ayı, sincap ve sansar
gibi hayvanlar
bulunmaktadır. Bu
hayvanlardan bazıları
hakkında kısa bilgi
verilecektir.
Caprealus caprealus (L.) (Karaca)
•Morfolojisi: Yükseklikleri 60-90 cm ve
kuyrukları 2-3cm uzunluğundadır. Ağırlığı
20-25 kg arasında değişmekle birlikte
bazen 35 kg’a kadar çıkabilmektedir.
Dişiler daha zayıf yapılıdır. Başları kısa,
boynu uzun, vücudun ön bölümü arka
bölümüne oranla daha dolgun, bacakları
ince ve uzun, tırnakları küçük dar ve ince,
kulakları orta uzunlukta dışa doğru ve
aralıklıdır. Postu yazın kırmızımtrak, kışın
ise gri renktedir. Karaca ilk boynuzunu
Ocak ve şubat aylarında olmak üzere 910 aylık iken düşürür. Boynuzlarının
yüzeyinde kabarcıklar bulunur. Uç kusma
yakın dallar kısadır.
Caprealus caprealus (L.) (Karaca)
Biyolojisi: Çiftleşmeleri Hazirandan
Ağustos ayına kadar devam eder.
Doğum çiftleşmeden 40 – 44 hafta
sonra olur. Mayıs ve haziran başında 1
veya 2 ender olarak 3 yavru doğurur.
Yavrular doğumdan birkaç saat sonra
annesini izlemeye başlar. Genç
karacalar 1 yavru yapar.
Karacalar erkek, dişi ve yavru birlikte
olmak üzere aile halinde yaşarlar. Ancak
dişi doğurma zamanında sürüden ayrılır.
Kışın bazen aile grupları birleşerek
sürüler halinde bulunulurlar. 15-16 yıl
yaşayabilirler. Geyiklerle birlikte
yaşamayı sevmezler.
Caprealus caprealus (L.) (Karaca)
Yaşam Ortamı: Daha ziyade karışık ağaç
türlerinin oluşturduğu içerisinde çayır ve
tarlalar bulunan ormanlarda, kesilmiş
bataklıklarda ve genç koruluklarda yaşarlar.
Yazın ormanların yüksek yerlerinde, kışın ise
vadilerde bulunurlar. Bu bakımdan Karaca, saf
iğne yapraklı ağaçlardan kurulu orman
koşullarında bulunmaz.
Beslenmesi: Taze yumuşak otlarla, yapraklı
ağaçların tomurcuk ve genç sürgünleriyle iğne
yapraklı ağaçların uç sürgünleriyle beslenirler.
Bunun yanında üzümsü bitkilerin meyvelerini,
havuç, pancar gibi kökleri yanan bitkileri,
patates fungus, yulaf gibi besin maddeleriyle
beslenir. Karacanın en fazla sevdiği ağaçlar;
Meşe, Kayın, Akçaağaç, Dişbudak, Karaağaç,
Gürgen, Titrek kavak, Söğüt ve Göknar’dır. Çam
ve Ladini fazla sevmezler. Ormandaki ender
ağaç türlerini daha çok severler.
Cervus elaphus L. (Kızıl Geyik)
Morfolojisi: Vücut yapısı genellikle kuvvetli
ve dolgundur. Uzunluğu 2-2.8m, omuz
yüksekliği 1.35-1.5m, kuyruğu 22cm’dir.
Ağırlığı 100-250 kg arasında değişmektedir.
Bacakları ince yapılıdır. Erkekleri çatallı ve
büyük boynuzlar taşırlar. Her yıl Mart-Nisan
aylarında boynuzlarını atarlar. Yeni boynuz
Ağustos ayına kadar gelişir. Dişileri
boynuzsuzdur. Mayıs ayında renkleri
esmerimsi kırmızı, Ekim ayına doğru ise
koyu kahverengi ile kül rengi arasında
değişir. Karın kısmı açık renklidir. Kuyruk
sokumu etrafında aşağıya doğru inen bir
ayna bulunur. Aynanın rengi daha açıktır.
Çiftleşme mevsiminde erkeklerin
boyunlarında bir yele bulunur. Dişide vücut
ve bilhassa baş ve boyun daha ince yapılıdır.
Cervus elaphus L. (Kızıl Geyik)
Biyolojisi: Genellikle sürüler halinde dolaşırlar. Erkeklerine Boğa,
dişilerine İnek, yavrularına da Dana denir. Kızışma dönemi Eylül
ayı sonlarında başlar ve Ekim ayının ilk yarısında en yüksek
noktasına erişir. Boynuz atma zamanı erkekler ayrılarak ayrı
sürüler oluştururlar. Çiftleşme zamanı olan Eylül ayında güçlü
boğalar sürüyü terk ederek ayrılır ve böğürerek dişileri
etrafında toplarlar. Bu sırada sürüyü sevk eden geyik başka bir
erkek geyiğin yaklaşmasına engel olur. Çiftleşen dişi geyikler
yavrularını dünyaya getirmek ve kısmen büyütmek için sürüden
ayrılır. Gebelik süresi 252 gün sürer. Doğum Haziran ayında olur.
Genellikle 1 bazen 2 yavru doğurur. Genç inek danalar 1,5
yaşında çiftleşebilirler. Ömürleri 12-20 yıl kadar olabilmektedir.
Yaşam Ortamı: Geyik, sakin, sık ve çevresinde yer yer açıklıklar,
tarla ve çayır gibi arazi, akarsu ve bataklık bulunan yerlerde
yaşarlar. Gündüzleri sakin ve kuytu orman kısımlarında yatarak ve
geviş getirerek dinlenirler.
Beslenmesi: Çeşitli otlar, yaprak, taze sürgün ve çeşitli
meyvelerle beslenirler. Ancak kış aylarında özellikle kar yağışının
çok fazla olduğu zamanlarda ardıç, Katır tırnağı, Böğürtlen
yaprakları, çeşitli ağaçların kabuk ve ince dallarını yerler. Geyiğin
kış aylarında kabuğunu soyduğu ağaçlar Ladin, Meşe, Dişbudak,
Göknar Kayın, Çam ve Kızılağaç’tır.
Canis lupus (L.) (Kurt)
•Morfolojisi: Uzunluğu 105-160cm kuyruğu 3550cm cidago yüksekliği 75-80cm, ağırlığı 30-50
kg’dır. Başı öne doğru sivri olmakla birlikte kuvvetli
çene adalelerinden dolayı başın geri kısmı geniştir.
Boynu çok kuvvetlidir. Ayak pençeleri çok
kuvvetlidir. Kuyruğu eğimli olarak sarkıktır. Kuyruğun
boyu vücudun yarısını aşamaz. Sırt kısmı koyu
esmerdir. Burnu siyahtır. Kılları kışın uzundur ve
arasında sık bir biçimde yumak gibi kısımlar
bulunur. Yaşlanan kurtta renk griye dönmektedir.
•Biyolojisi: Kızışma zamanı Aralık ile şubat ayları
arasındadır. Yaşlı olanlar daha erken kızışırlar.
Kızışma süresi gençlerde daha uzundur. Yılda 1-2
kez yavru yapabilirler. Gebelik süresi 9 haftadır. 114 arasında (Genç analar 3-5, yaşlılar 6-14) yavru
doğurabilirler. Yavrular gözü kapalı olarak doğar ve
10-14 gün sonra gözleri açılırlar. Yavruların bakım ve
korunması dişi kurda aittir. Yavrular 2-3 yaşında
erginleşirler. Kurtlar 15-16 yıl yaşarlar.
Canis lupus (L.) (Kurt)
Yaşam Ortamı: Yapraklı ve iğne yapraklı ormanlar,
çalılıklar ve step alanlarında yaşamayı severler.
Beslendiği ve bağlı bulunduğu ortama kolayca uyum
sağlayabilir. Karanlık basınca ortaya çıkarlar.
Beslenmeleri: Geyik, karaca, Tavşan, Tilki gibi av
hayvanlarına, Koyun, Sığır, At ve Köpek gibi evcil
hayvanlara saldırır. Avlanma sırasında günde 60 km
yol alabilirler. Her grup kendi avlanma alanını idrarla
belirler.
Vulpes vulpes (L.) (Kızıl Tilki)
•Morfolojisi: Boyu 1.3-1.4m olup bunun 34-45cm’si kuyruktur. Ağırlığı 3- 10kg kadardır.
Kışın tüyleri beyazımsı, yazın kırmızımtrak olur. Kafatası ince uzun ve dardır. Yanak ve
kulak kısmındaki bol ve uzun tüylerden dolayı başı geniş gibi görünür. Gözleri büyük
olup göz bebekleri şaşı imiş gibi görünür. Burnu, gözkapakları ve dudakları siyahtır. Ön
ayakları 5 parmaklıdır. Baş parmak yere değmez. Arka ayaklar ise 4 parmaklıdır.
•Biyolojisi: Yılın büyük kısmını tek başına geçirir. Bu bakımdan kış mevsiminden avlanan
iki tilkiyi yanyana görmek çok zordur. Kızışma döneminde ise dişinin peşinde çok sayıda
erkekler bulunur. Kızışma zamanı mevsim hallerine göre değişiklik gösterir. Ilık geçen
kışlarda Ocak ayı, Çok soğuk geçen kışlara ise Mart ayı başlarında kızışırlar. Gebelik
süresi 49-58 gündür. Dişi hazırladığı yuvada 3-6 bazen de 11’e varan yavru doğurur. İki
hafta sonunda yavrular anne ile birlikte dolaşmaya başlar. 10-14 yıl kadar yaşayabilirler.
Vulpes vulpes (L.) (Kızıl Tilki)
•Yaşam ortamı: Dağların 2500m kadar yukarısına çıkar. Orman, dağ, ova ve steplerde
yaşar. Orman, tarla ve çayırların bir arada bulunduğu yerleri sever. Hazır olan başka
bir hayvan ait olan yuvaları tercih eder. Kayalık yerlerde doğal oyuklar, kolay
açılabilecek yerlerde ise, kendi açtığı tünelleri kullanır. Tünellerinde 15 kadar giriş
deliği bulunur. Gündüz, sevdiği ve iyi saklandığı çalılık, otluk, yarık, in ve kovuklarda
yatarak dinlenir. Bir ini her zaman kullanmaz. Oldukça düzenli bir şekilde değişik inler
kullanılır.
•Beslenmeleri: Böcek, kurbağa, fare, tavşan, balık, çeşitli kümes hayvanları, yabani av
kuşları, yumurta ve yavruları, hayvan leşleri üzümsü bitkilerin ve diğer bitkilerin
meyvelerini yiyerek beslenirler. Günlük besin maddesini genellikle fareler oluşturur.
Tilki kuduz hastalığının yayıcısı ve taşıyıcısıdır.
Ursus arctos L. (Boz ayı)
•Morfolojisi: Boyları ortalama 170-250cm, kuyruğu 8-10cm, cidago yüksekliği 85125cm olup, ağırlığı 70-250kg’dır. Ağzında 40 adet kuvvetli fakat keskin olmayan diş
vardır.
•Alnı düz, kulakları kısa, yuvarlak ve birbirinden ayrıktır. Ağız ve burun kısmı ileriye
doğru hafif uzamıştır. Boynu kısa ve çok kaslıdır. Çukurda olan gözleri birbirine yakındır.
Bacakları kısa, pençeler 5 parmaklı, tırnaklar uzun ve kıvrık, ayakların üst kısımları sık
kıllarla kaplı, tabanları çıplaktır. Kuyruğu kısa olup, postunun rengi pas sarısı griden
siyah denilecek kadar koyu kahverengiye değişir.
•Biyolojisi: Çiftleşme zamanı genellikle Haziran-temmuz aylarıdır. Gebelik süresi 6-9
aydır. Doğurmaya yakın dişi, mağarada veya bir çukurlukta uygun bir yer arar ve orayı
yosun ve kuru yapraklarla döşer. Aralık-Şubat ayları arasında 1-4 yavru yapar. Gençler
2, yaşlılar 3-4 yavru yaparlar. Yavrular iri bir sıçan kadardırlar. Renkleri mavimtrak sarı
olup sonraları kahverengi olur. 6 haftada bayağı gelişirler. 1-3 yaşındaki ayılara genç, 6
yaşa kadar orta yaşlı, daha yaşlılarına da koca ayı denir. 30 yaşına kadar. yavru yapabilir.
50-60 yıl yaşayabilirler. İnlerini kuru yerlerde, kaya kovuğu, kök oyuğu mağaralarda
yaparlar.
Ursus arctos L. (Boz ayı)
•Yaşam Ortamı: Gündüzleri daha ziyade zor
girilebilen sık ormanlarda geçirirler. Ortalık
kararmaya başlayınca faaliyete geçerler.
Rahatsız edilmedikleri takdirde sakin yerlerde
gündüz de dolaşabilirler.
•Beslenmeleri: Besinlerinin en büyük kısmını
otlar, kökler, yabani meyveler, Meşe, Kayın
tohumları, fungus, yabani üzüm, mısır, yulaf,
buğday, göknar ve çamların kabuklarında
dişleriyle odun kısmına kadar ulaşan yaralar
açar ve buralarını ön ayağının tırnaklarıyla
tırmalar. Hayvansal besinlerden; domuz
yavrusunu, geyik, karaca, tavşan, kuşların
yavru ve yumurtaları, Dağ horozu, Koyun, Keçi,
Sığır gibi hayvanlarla beslenir.
•Avını sessizce arar. Saklanıp üzerine atılabilir.
Genel olarak insanlardan kaçar, çekingen ve
ürkektir. Yalnız yavrulu veya yaralanmış ise
tehlikeli olur. Ufak ayılar, çok iri olanlardan
daha hareketli ve tehlikelidirler.
Yaban
hayvanlarının
görüldüğü
yerler
Belirtiler (iz ve dışkı)
Yaban hayvanlarının görüldükleri yerler
•
•
•
•
Kanlıçayır mevkiinde grup halinde dolaşan yaban domuzları bulunmaktadır. Bu bölgede
karacalara da rastlanmaktadır. Söğütlüdere mevkii de kanlıçayır mevki gibi yaban
domuzu ve karacalar için ideal bir habitat özelliğini yansıtmaktadır.
Fasıllar civarı ve özellikle Göktepe civarı ziraat alanı ve meşe ormanlarının yoğun olarak
bulunduğu bir bölge özelliğindedir. Bu bölgede yaban domuzları yoğun olarak
görülmekte ve ekinlere ciddi zararlar verdikleri ifade edilmektedir. Kurt baskısının bu
yörede olmaması yaban domuzu populasyonunun artmasında önemli bir etken olarak
görülmektedir. Gazlı-kurmalı tüplerle köylüler ekin tarlalarının yaban domuzlarına karşı
korumaya çalışmaktadırlar. Arazi gözlemlerinde bu bölgede karacaların var olduğu iz
tespitlerinden anlaşılmıştır. Diğer taraftan tavşan ve tilki de bu bölgede bulunmaktadır.
Hasanağa Köyü civarında, Hasanağa deresinin havzasında domuz sürüsüne ait ayak izleri
görüldü. Avlanmak için mısır taneleri orman içi açıklık alanlara serpilip uygun yerlerde
bekleyerek domuz avının yapılmaya çalışıldığı arazi gözlemlerinden tespit edilmiştir. Yine
bu civarda karaca ve tilkiye ait ayak izleri görüldü.
Sarımeşe civarında yapılan arazi gözlemlerinde karaca, kurt, geyik ve tavşan izlerine
rastlanmıştır. Bu bölge, sahip olduğu açıklık alanlar, ibreli yapraklı karışık ormanlar ve
suni gençleştirme alanları ile bu hayvanlar için ideal habitat alanı özelliğini
yansıtmaktadır. Özellikle tavşan ve karacaya ait iz ve dışkı belirtilerinin yoğunluğu dikkat
çekmektedir. Sarımeşe civarında yaban domuzu izleri ve belirtileri nadir olarak
görülmüştür.
Yaban hayvanlarının görüldükleri yerler
•
•
•
•
•
•
Antika yöresi düzlüğü denilen alanda geyik izlerine rastlanmıştır. Bu bölgede insan baskısının
olmaması, orman içi düzlükler ve açıklık alanların mevcut bulunması ve de yabani meyvelerin
bulunmasından dolayı geyikler bu civarı yatak yeri olarak kullanmaktadırlar. Geyikle birlikte
bu alan ve civarında, yaban domuzu, karaca ve tavşan izi görülmüştür.
Karaboğa bölgesi, özellikle karacaların bulunduğu bir bölge, alandaki göknar, kayın, gürgen ve
sarıçamın bulunması, bu türe hem termal örtü hem de besin kaynağı sağlamaktadır.
Kiraz Dağı civarı yaban hayatı açısından oldukça zengin bir bölge özelliğini yansıtmaktadır. Bu
bölgede, ayı dışkısı, yaban domuzu ayak izleri ve eşintisi, kurt v sansar dışkısı görüldü. Yine
aynı bölgede geyik ve karacaların olduğu da ifade edilmektedir. Bu bölgenin devamındaki
Çayözü mahallesinin yakın civarındaki ekin tarlalarına yaban domuzları ciddi zarar verdikleri
belirtildi.
Göktepe yangın gözetleme kulesinin alt taraflarında yoğun karaca izleri görüldü, aynı bölgede
geyik izi ile kurt dışkısı tespit edildi.
Belençal düzlüğü mevkiinde ibreli yapraklı karışık ormanların ve orman içi açıklıkların varlığı
geyik ve karacanın beslenme ve barınması için ideal bir alan özelliğindedir. Aynı mevkide
yaban domuzu sürüsüne ait eşinti ve ayak izleri görüldü.
Karamık –Demirce-bıyıklı silsilesinde geyik, karaca, kurt izleri tespit edilmiştir. Yine bu
civardaki ayı deresi yakınında ayı dışkısı görülmüştür. Pamuklu dağı mevkiinde kurt sürüsü
görüldüğü ifade edilmiştir.
Yaban hayvanlarının görüldükleri yerler
•
•
•
•
•
•
Bozcaarmut civarı; yaban domuzu, karaca, tilki, tavşan için ideal habitat alanı özelliğini
göstermektedir. Gerek su kaynağının varlığı gerekse gezip dolaşma imkanı sağlayan orman içi
alanları varlığı ve de yabanı meyvelerin yer alması yabana havyaları için ideal ortamı
sunmaktadır.
Boyalca mevkiinde ise daha ziyade yaban domuzu ve karaca bulunmaktadır. Arazi gözlemleri
sırasında bu hayvanlara ait ayak izlerine rastlanmıştır.
Okluk mevki civarı veya yerel ifade ile Çingen konağı denen mevkide geyik, karaca ve yaban
domuzuna ait ayak izleri tespit edilmiştir.
Çamlıbel Şefliğinde Göğnük civarı ise genellikle karacalar görülmektedir. Göknar kayın karışık
meşceresi ideal bir alan olarak yer almaktadır.
Yine bu bölgede Çamlıbel-Savaş işletmeleri hududunda, diğer bir ifade ile Göğnük
mahallesinin üst kısımları geyikler tarafından yatak yeri olarak kullanılmaktadır. Yine bu
civarda kurt ve karacaya ait ayak izleri fotoğrafları çekildi. Bu bölge yaban hayatı açısından
önemli sayılacak bölgelerden biri özelliğindedir.
Eğriceova yaylası ve civarı yaban hayatı açısından çok zengin bir alan özelliğindedir. Su
kaynağı, orman yapısı ve orman içi açıklıklarla birlikte yabani meyvelerin varlığı bu bölgeyi
yaban hayatı açısından önemli kılmaktadır. Bu bölge ve civarında geyik, karaca, kurt, tavşan
ve ayı izlerine rastlandı. Geyiklerin beslenme ve barınmaları açısından son derece ideal bir
alan özelliğini göstermektedir.
Yaban hayvanlarının görüldükleri yerler
•
•
•
•
Ballıdağ yöresi yaban hayatı açısından öne çıkan bir bölge özelliğindedir. 1000-1100
rakım aralığında kısa bir yükselti basamağında dahi, karaca, kurt, yaban domuzu, tilki
ve tavşan izleri ve dışkılarına rastlanmıştır. Ayrıca geyik ve yavru geyik izleri de tespit
edilmiştir.
Müdürün denilen mevkide yoğun olarak karacaların olduğu ifade edilmektedir. Bunun
yanında yine bu civarda yabana domuzlarına rastlanıldığı ifade edilmektedir ki, arazi
incelemeleri sırasında bu hayvanlara ait ayak izlerine rastlanmıştır.
Ballıdağ Elveren mevkiinde geyiklerin yatak yerleri bulunmakta. Yangın kulesinin alt
kısmında orman içi açıklıklar geyikler için ideal beslenme alanı özelliğini
göstermektedir.
Ballıdağ-Borazanının hanı mevkii civarında yaban domuzu ve tilkiye ait ayak izi ve dışkı
belirlenmiştir. Geyikler için bu alan ideal bir yer özelliğini taşımamaktadır. Dereköy
mevkiinden kavakyaylasına geçerken bu bölgeyi geyikler geçit olarak
kullanmaktadırlar. Özellikle Eylül-Ekim aylarında geyikler bu bölgeden kavakyaylasına
gruplar halinde geçiyorlar.
Yaban hayvanlarının görüldükleri yerler
•
•
•
•
•
•
•
Özetlemek gerekirse;
Geyikler daha ziyade; Elveren yaylası ve civarı, Belençal mevkii ve civarı, Savaş Orman işletme
Şefliğinin Araç sınırı ve civarı, Hasandağ Mevkii,
Ayılar daha ziyade; Göktepe-Kürek Köyü civarı, Göktepe-Asar Köyü civarı ve Fatmaören civarı,
Elveren yaylası
Kurtlar daha ziyade; Kayabağı, Karamuk, Bıyıklı, Kayacık, Sorkun Köyü civarları. Bu yörelerde
kurt zararı oldukça fazla, yaban domuzu yok denecek kadar az, sadece birkaç erkek
görülebiliyor.
Kızsini, Arabacılar, Yakalı, Hasanağa, Değirmenözü, Çayözü, Karaboğa ve Bayramlı köyleri ve
civarında da kurt yoğun olarak görülüyor. Avcıların av köpeklerini öldürdükleri ifade ediliyor.
Kısaca Daday Orman İşletme Şefliğinin tamamında kurt yoğun olarak görülmekte.
Ballıdağ işletme şefliğinde ise kurt çok nadir olarak görülüyor. Bu yüzden de Ballıdağ ve Yayla
işletme şefliklerinde yaban domuzu daha yoğun görülüyor zira bu iki bölge genlinde kurt
nadir olarak görülüyor.
Daday ormanlarının genelinde karaca ve tavşan görmek mümkündür. Tilki daha çok Sarıçam,
Daday ve Savaş iletme şefliklerinde görülüyor. Özellikle kurt ve tilki göknar ormanlarını tercih
etmiyor, açıklık alanları meşe ormanlarını ve ağaçlandırma sahalarını tercih ediyor. Diğer bir
ifade ile dolaşma imkanı kolay ve görüş alanı iyi olan yerleri tercih ediyor
Paydaşlar
(İlgi grupları)
Kaymakamlık
İl Özel İdare Müdürlüğü
Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğü
İlçe jandarma komutanlığı
İlgi grupları
Belediye başkanlığı
Paydaşın sorunla ilişkisi
Paydaşın alandan
Paydaşın alanı
etkilenme derecesi (+,- etkileme derecesi
)
(+,-)
Alanın mülki idaresinden sorumlu
+,-
+
Alanda yaşayan halka mali destekte
bulunur.
+
+
Alandaki yatırımlardan ve imar
planlanından sorumlu
+
+,-
Sahanın köy hudutları dahilindeki
güvenlikten sorumlu
Belediye sınırlan içinde kalan yerlerde
altyapı vb. hizmetlerden sorumlu
Orman İşletme Müdürlüğü içinde kalıyor
ve bu alandaki ormanların işletilmesinden
sorumlu
+,-
Alandaki yabana hayatı
+
+
Alandaki su kaynaklarının yönetiminden
sorumlu
+
+,-
Alanın tapu ve kadastro işlerinden
sorumlu,
+
+
Karayolları Bölge Müdürlüğü
Alan içinden veya çevresinden geçen
karayolundan sorumlu
+
+,-
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Alanın tarihi ve kültürel değerleri
üzerinde, turizm yatırımlarında yasal
yetkili
+,-
+
Alanın içinde ve bitişiğinde
+,-
+,-
Sahada avlanmanın kontrollü
yapılmasına ve avcıların
bilinçlendirilmesine destek olur.
+
+
+,-
+,-
+
+
Orman İşletme Müdürlüğü
Çevre ve Orman İl Müdürlüğü
DSİ 23.Bölge Müdürlüğü
Tapu ve Kadastro Bölge Müdürlüğü
Çevresindeki köyler
Avcılar ve Atıcılar Derneği
Alandan bitki toplayanlar
Üniversite
Alandaki kaynakların sürdürülebilir
kullanımı için bilinçlendirilmeli
Araştırma, izleme ve veri toplama
DEĞERLENDİRME
•
Daday ormanlarında karaca başta olmak üzere, geyik, ayı, yaban domuzu, kurt,
sansar, tilki, gelincik, köstebek, orman faresi, sincap, tavşan gibi memelilerle, kızıl
şahin, kerkenez, gezgincidoğan, kaya güvercini, üveyik, puhu, tepeli toygar, orman
toygarı, kırlangıç, sarı kuyruksallayan, akkuyruk sallayan, ardıç kuşu, kestane kargası
ve çeşitli sürüngenler (kara yılan, su yılanı türleri ve bukalemun, kertenkeleler ve kara
kaplumbağası) mevcuttur.
•
Yaban hayatı açısından su kaynaklarının devamlılığının sağlanması çok önemlidir. Su
kaynakları açısından sahanın oldukça iyi bir potansiyele sahip olduğu söylenemez. Bu
açıdan özellikle şiddetli yaz kuraklıklarında su problemi yaşanma ihtimali yüksek
olduğundan su problemi göz önünde tutulması gereken önemli hususlardan birisidir.
DEĞERLENDİRME
•
Daday ormanlarında yaban hayatı açısından besin rezervuarı oluşturan odunlu türler
yabani elma (Malus sylvestris Miller), üvez (Sorbus torminalis (L.) Crantz var. orientalis
(Schön.-Tem.) Gabr.), ahlat (Pyrus elaeagnifolia Pallas subsp. elaeagnifolia), çakal eriği
(Prunus spinosa L.), tıbbi alıç (Crataegus monogyna Jacq. subsp. monogyna), yenen alıç
(Crataegus tanacetifolia (Lam.) Pers. ), muşmula (Mespilus germanica L. ), ağaç mürver
(Sambucus nigra L. ), Gilaburu (Viburnum opulus L. ), Fındık (Corylus avellana L. var.
avellana), kızılcık (Cornus mas L. ), papaz külahı (Euonymus europaeus L. ), doğu kayını
(Fagus orientalis L. ), meşe türleri (Quercus petraea (Mattuschka) Liebl. subsp. iberica
(Steven ex Bieb.) Krassiln. - Quercus pubescens Willd. ), çalımsı türler; kuşburnu (Rosa
pulverulenta Bieb. Rosa canina L.), böğürtlen (Rubus canascens DC. var. canescens),
Tavşan elması (Cotoneaster nummularia Fisch. & Mey.), ateş dikeni (Pyracantha
coccinea Roemer.), hanım tuzluğu (Berberis vulgaris L.), karamuk (Berberis crataegina
DC.), kartopu (Viburnum lantana L.), sarı çiçekli yasemin (Jasminium fruticans L.),
kurtbağrı (Ligustrum vulgare L.)’dir. Bu türlerin korunması ve geliştirilmesi
sağlanmalıdır.
DEĞERLENDİRME
•
Bu türlerin korunması ve geliştirilmesi sağlanmalıdır. Diğer bir ifade ile, orman içi
açıklıklarda veya orman kenarında yer alan bu tür yabani meyveler biyolojik çeşitlilik
açısından da önem arz ettiğinden dolayı bu gibi yabani meyveler muhafaza edilmeli,
yerlerine ağaçlandırma çalışmaları ile plantasyonlar kurulmamalıdır.
•
Diğer taraftan yaban hayatının sağlıklı bir şekilde sürdürülebilirliği için; doğal habitat
alanlarının korunması, doğal ormanların (ibreli, yapraklı, ibreli+yapraklı) korunması,
su kaynaklarının korunması önem arz etmektedir.
DEĞERLENDİRME
• Geleneksel yaşamın ve arazi kullanımlarının sürdürüldüğü
köylerde, köylerin geçim kaynaklarına göre tarım ve
hayvancılık, ormancılık, arıcılık, avcılık gibi komiteler
oluşturulmalıdır. Köyler, organik ürün yetiştiriciliğine
yönlendirilmelidir. Bu şekilde gelir elde etme yönünden
alternatif geçim kaynağı sunulmuş olacaktır.
TEŞEKKÜRLER…