çocuk haklarını koruyan

INNOCENTI DIGEST
No. 8 – Haziran 2001
ÇOCUK
HAKLARINI
KORUYAN
BAĞIMSIZ
KURUMLAR
unicef
BirleĢmiĢ Milletler Çocuk Fonu
Innocenti AraĢtırma Merkezi
Floransa, Ġtalya
1
ÇOCUK HAKLARINI KORUYAN
BAĞIMSIZ KURUMLAR
ĠÇĠNDEKĠLER
EDĠTÖRÜN YAZISI
TARĠHÇE
Çocuklara yönelik insan hakları
kurumlarının geliĢimi
ÇOCUK HAKLARI
SÖZLEġMESĠNĠN ETKĠSĠ
SözleĢme kapsamındaki
yükümlülükler
Retorik ve gerçek arasındaki
boĢluğun doldurulması
ÇOCUKLARA YÖNELĠK ĠNSAN
HAKLARI KURUMLARININ
AMAÇLARI VE ĠġLEVLERĠ
Amaçlar
ĠĢlevler
GEREKLĠ ÖZELLĠKLER
Bağımsızlık
Açık, kapsamlı ve yeterli güç
EriĢilebilirlik
ĠĢbirliği içinde çalıĢma
Hesap verebilirlik
NE TÜR BĠR KURUM?
Entegre mi, ihtisaslaĢmıĢ mı?
ĠhtisaslaĢmıĢ kurumun avantajları
Entegre kurumun avantajları
Ulusal bir kurum mu, bölgesel bir
kurum mu?
ÇOCUKLARA YÖNELĠK ĠNSAN
HAKLARI KURUMLARININ
GEREKLĠLĠĞĠNĠ KANITLAMAK
Kurumun amaçları ne olmalı?
Çocukların insan haklarını
koruyacak ve destekleyecek mevcut
kurumlar var mıdır?
Çocuklara yönelik bir insan hakları
kurumunun kurulması için ne tür bir
destek seferber edilebilir?
ĠTĠRAZLARA MEYDAN OKUMA
MEVCUT KURUMLAR
EDĠTÖRÜN YAZISI
Çocuk Ombudsmanlığı baĢlıklı yazının
ilki 1997 yılında Innocenti Digest‟te
yayınlandığında, 16 Çocuk Ombudsmanı
veya Komiseri olduğu belirlenmiĢti. Sadece
dört yıl sonra Ģimdi, ilkinin tümüyle gözden
geçirilmiĢ ve güncelleĢtirilmiĢ uyarlaması
olan Digest‟in bu sayısında listelenen
“çocuklara yönelik bu bağımsız insan hakları
kurumlarının” sayısı neredeyse iki katına
çıkmıĢtır. Bunun dıĢında genelde insan
haklarını koruyan ve görevleri arasına açıkça
çocukları da dahil eden çok sayıda baĢka
kurum da mevcuttur.
Doksanların sonunda yaĢanan bu
geliĢmenin Çocuk Hakları SözleĢmesi
olmaksızın gerçekleĢmesi olanaksızdı.
SözleĢme‟de temelden ve açıkça
savunulması gereken çeĢitli haklar yer
almaktadır. Ancak bunun da ötesinde,
SözleĢme Ģartları kapsamında Taraf
Devletlerden her birinin üstlendiği
yükümlülüklerden biri olan bu tür kurumların
kurulmasını, çocuk haklarını korumak ve
desteklemek için siyasi iradenin gerekli bir
göstergesi olarak görmeyi Çocuk Hakları
Komitesi tercih etmiĢtir. Komite, bundan
sonra bu kurumların kurulmasının baĢlıca
savunucusu olmuĢtur.
Bu geliĢmenin Ģimdiye kadar büyük
ölçüde sanayileĢmiĢ ülkelerde ve Latin
Amerika‟da yoğunlaĢtığı doğrudur. Bu fikrin
reddediliĢini veya bu konudaki suskunluğu
“açıklamak” üzere ileri sürülen – Digest‟te
açıklanan – iddialardan bazıları mevcut
kaygıları açıklayan haklı gerekçelerdir. Fakat
aynı zamanda, tüm kıtalarda konuya iliĢkin
ilginin önemli ölçüde arttığına iliĢkin açık
göstergeler vardır. Digest‟in bu sayısı
herĢeyden önce bu ilgiyi arttırmak ve
doğrulamak için bir araç olarak
tasarlanmıĢtır.
2
Digest‟in bu sayısında yansıtılan bulgu, tümüyle çocuk hakları üzerinde
odaklanan bağımsız kurumlar olmaksızın, bu hakların hakettikleri önceliği nadiren
alacak olmalarıdır. Çocuklar kamu hizmetlerini en fazla kullananlar arasında yer
almakla birlikte, hükümetlerin eylemlerini en az etkileyebilen kiĢiler olma özelliklerini
korumaktadırlar. Bu tür kurumların baĢlıca görevi, haklarla ilgili söylenenlerle
çocukların yaĢamlarındaki gerçekler arasındaki boĢluğu doldurmak ve hakların
yasalara, politikalara ve uygulamaya dönüĢtürülmesini sağlamaktır. Digest‟in bu
sayısında mevcut bazı kurumların bu amaca yönelik baĢarıları da incelenmektedir.
Bilinmedikleri veya anlaĢılmadıkları zaman haklara ilgi az olmaktadır. Çocuklara
yönelik insan hakları kurumları; çocuk hakları, bu hakların nasıl uygulanabileceği ve
bu hakların neden önemli olduğu konusunda çocukları, hükümetleri ve kamoyunu
bilgilendirmede çok önemli bir rol oynarlar. Bu kurumların baĢarısının bir ölçüsü de bu
kurumların ne ölçüde görünür ve çocuklar için eriĢilebilir olduğudur. BaĢarıda önemli
bir baĢka etken, çocukların görüĢlerinin kurumların iĢini ve hükümet politikalarının
geliĢtirilmesini ne ölçüde etkilediğidir. HerĢeyden önce kurumlar; hükümete, kamuya
ve kuĢkusuz çocuklara hesap verebilmelidirler.
Çocuklara yönelik bağımsız insan hakları organlarına verilen destek artmakla
birlikte, çok sayıda hükümet bu konuda henüz ikna edilmemiĢtir. Digest‟in bu
sayısında bu kurumlara olan gereksinimi ve bu kurumların etkilerini ortaya koyan
tezler öne sürülmektedir. Model, belli bir ülkenin siyasi ve sosyal gerçekliğine göre
değiĢebilir, ancak dünyanın her ülkesinde çocuk haklarına saygı kültürünü yaratma
gereksinimini artık tartıĢma konusu yapamayız.
Nigel Cantwell, Kıdemli Proje Görevlisi
UNICEF Innocenti Research Centre
unicef
Innocenti Digest no. 8
BirleĢmiĢ Milletler Çocuk Fonu
Innocenti AraĢtırma Merkezi
Floransa, Ġtalya
3
Temel Konular
__________________________________________________
TARĠHÇE
__________________________________________________
Devlet tarafından gücün kötüye kullanılmasına karĢı bireylerin haklarını
koruyacak ombudsmanlık kavramı, dünyanın ilk ombudsmanının 1809 yılında atandığı
Ġsveç‟te kullanılmıĢ olup, ardından 1919 yılında Finlandiya‟da, 1955 yılında
Danimarka‟da ve 1962 yılında Norveç‟te hayata geçmiĢtir. O günden bu yana 40‟tan
fazla ülkede ombudsman atanmıĢ, görevleri ise genellikle Ģikayetleri araĢtırmak,
değiĢimi savunmak ve hükümetleri eylemlerinden sorumlu tutmak olmuĢtur. Bu
geliĢme hükümetleri, insan haklarının tanınmasını teĢvik edecek ulusal kurumlar
oluĢturmaları için aktif olarak teĢvik eden BirleĢmiĢ Milletler tarafından önemle
desteklenmiĢtir. 1993 yılında düzenlenen Dünya Ġnsan Hakları Konferansı‟nda hakları
koruyacak, hükümetlere tavsiyelerde bulunacak, ihlalleri ele alacak ve bilinçlenmeyi
artıracak kurumların önemi teyid edilmiĢtir. Aynı yıl, BM Genel Kurulu insan haklarını
korumayı ve desteklemeyi amaçlayan kurumların üstlenmesi gereken sorumlulukları
içeren Paris ilkelerini onaylamıĢtır (48/134 sayılı karar).
Bu ilkeler yaygın biçimde kabul görmüĢ olmakla birlikte, ulusal insan hakları
kurumunun ne olduğu konusunda üzerinde mutabık kalınmıĢ bir tanım yoktur. Mevcut
organlar üç ana kategoriye ayrılmakta, ancak ünvanları ve iĢlevleri birbirlerinin yerini
tutabilmektedir:
 Ombudsman
Ombudsmanlık kurumu genellikle kamu yönetiminin belli bir konusuyla (sağlık,
cezaevleri veya vergiler gibi) ilgili Ģikayetlerle ilgilenmek üzere kurulur.
Ombudsmanın iĢlevi adillik ve meĢruluğu izlemek ve kamu sektörünün bir bölümü
tarafından haksız muamele gördüğünü düĢünen bireylerin haklarını korumaktır.
Ancak, çocuklarla ilgili ombudsman terimi genellikle çocuk haklarını izlemeyi,
desteklemeyi ve korumayı amaçlayan çok daha geniĢ tabanlı kurumları tanımlamak
için kullanılmaktadır.
 EĢitliği gözeten kurumlar
Özel görevi, hakların kullanılmasında ayrımcılığa açık grupların (örneğin azınlık
grupları, kadınlar, bedensel engelliler ve çocuklar) haklarını korumak olan çok sayıda
kurum kurulmaktadır. Bu organlar ombudsmanlık veya komiserlik dahil olmak üzere
çeĢitli unvanlar kullanmaktadırlar.
 Ġnsan hakları komisyonları
Bu organların ayrımcılığa karĢı korumanın yanı sıra medeni ve siyasi hakları koruma
dahil olmak üzere, insan haklarıyla ilgili çok çeĢitli konuları ele alacak kapsamlı bir
görevi vardır. Bazılarının görevi sosyal, ekonomik ve kültürel hakların korunmasını ve
desteklenmesini de içerir. Bu organlar genellikle insan hakları komisyonları olarak
adlandırılır.
4
Temel Konular
Paris Ġlkeleri‟ nde her insan hakları kurumunun aĢağıdaki özelliklere sahip olması
gerektiği belirtilmektedir:









insan haklarını koruma ve destekleme konusunda yetkinlik;
kurumun yapısını ve yetki alanını anayasal veya hukuki bir metinde belirten,
mümkün olduğunca kapsamlı bir görev;
insan haklarının korunması ve desteklenmesi ile ilgili her konuda parlamentoya,
hükümete ve yetkili diğer organlara görüĢlerini, tavsiyelerini, tekliflerini ve
raporlarını iletme sorumluluğu – bu tür konuları talep üzerine veya kendi
yetkisine dayanarak üst makamlara havale etmeden inceleme;
yasaların mevcut durumu, insan haklarını etkileyen geliĢmeler ve insan hakları
ihlalleri hakkında olanlar da dahil olmak üzere, bağımsız olarak görüĢlerini ve
raporlarını yayınlama hakkı;
ulusal mevzuatın, yasal düzenlemelerin ve uygulamaların devletin taraf olduğu
uluslararası insan hakları belgeleriyle uyumlu olmasını ve bunların etkin biçimde
uygulanmasını sağlamak ve desteklemek için gerekli yetkiler ve genel görevler;
bu belgelerin onaylanmasını veya bu belgelere katılımı teĢvik etmek;
Devletlerin BM organlarına ve komitelerine sunmak zorunda oldukları raporlara
katkıda bulunma ve gerektiğinde “bu organ ve komitelerin bağımsızlığına
gereken saygıyı göstererek” konu hakkında görüĢ ifade etme hakkı;
BM ile, BM ile ilgili örgütlerle, bölgesel ve ulusal insan hakları kurumlarıyla iĢbirliği
yapmak;
okullarda, üniversitelerde ve profesyoneller arasında insan haklarının öğretilmesi
ve araĢtırılması ile ilgili programların geliĢtirilmesine yardımcı olmak ve bu
programlara katıl mak;
özellikle bilgilendirme, eğitim ve kitle iletiĢim araçları kullanımı aracılığıyla – halkı
bilinçlendirerek insan haklarını ve ayrımcılıkla mücadele çabalarını duyurmak.
Kaynak: BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulu Kararı A/RES/48/134, Ġnsan haklarını koruyan ve
destekleyen ulusal kurumlar, 20 Aralık 1993.
Digest’in bu sayısında kullanılan terminoloji
Çocukların insan haklarını korumak ve desteklemek üzere kurulan kurumları
tanımlayacak evrensel veya kabul edilmiĢ bir terim bulunmamaktadır. YetiĢkinlerde
olduğu gibi, benzer organları tanımlamak için çeĢitli adlar kullanılmaktadır. Bazıları
çocuk ombudsmanları, diğerleri çocuk hakları komiserleri veya savunucuları olarak
anılmaktadır. Ayrıca iĢlerinin yanında diğer gruplarla birlikte çocukların haklarını
korumakla görevli insan hakları komisyonları ve ombudsmanları da mevcuttur.
Digest‟in bu sayısında çocuk haklarını desteklemekle görevli yasal birimleri tanımlayan
genel bir terim olarak „bağımsız insan hakları kurumları‟ terimi kullanılmıĢtır.
Avrupa Çocuk Ombudsmanlığı Ağı tarafından bu tür birimler için aĢağıdaki
kriterler belirlenmiĢtir:

özellikle çocuk haklarını desteklemek üzere yasa ile kurulmuĢ, bağımsız ulusal
veya bölgesel birimler;

yasa ile kurulmuĢ olup, çocuklar üzerinde özel olarak odaklanma görevini içeren
bağımsız ulusal veya bölgesel insan hakları kurumları.
5
Temel Konular
‘Ombudsman’ mı, ‘ombudsperson’ mı?
UNICEF genellikle ombudsman (tekil) veya ombudsmen (çoğul) terimini
kullanmaktadır. Ġsveççe olan bu sözcük ilgili bireyi mutlaka kadın veya erkek olarak
tanımlamamakta olup, belli bir kiĢiden çok bir makamı veya iĢlevi belirtmektedir.
...........................
Çocuklara yönelik insan hakları kurumlarının geliĢimi
Çocuk haklarını koruyacak bir kanal oluĢturmak için ilk çaba, 1970‟lerde Ġsveç‟te
„Save the Children‟ tarafından çocuklar için kurulan STK (sivil toplum kuruluĢu)
ombudsmanlığı modeli olmuĢtur. 1981 yılında Norveç Hükümeti, yasa ile çocuklar
için bağımsız bir ombudsmanlık kuran ilk hükümet olmuĢtur.
1989 yılında Çocuk Hakları SözleĢmesi‟nin BM (BirleĢmiĢ Milletler) Genel
Kurulunda kabul edilmesi ile ombudsmanlık ve insan hakları komisyonlarının yaygın
geliĢiminin yanı sıra, çocukların insan haklarını korumak ve desteklemek üzere
kurulan uzman kurumların sayısında hızlı bir artıĢ olmuĢtur. ġimdi, yalnızca Batılı
ülkeler ve Latin Amerika değil, bu ülkeler baĢta olmak üzere, tüm dünyada 25-30
ülkede bu tür kurumlar mevcuttur. Buna ek olarak, Ģimdi çocukları açıkça görevlerine
dahil eden ve personelleri arasında bir çocuk komiseri bulunan çok sayıda insan
hakları kurumu da bulunmaktadır.
Norveç’te Çocuk Ombudsmanlığı nasıl kuruldu?
Norveç Adalet Bakanı 1975 yılında, çocuklar için özel bir kamu organına duyulan
gereksinimle ilgili olarak anne babalar ve çocuklarla ilgili mevzuatı incelemek üzere bir
komite kurmuĢtur. Komite oybirliğiyle, çocukların menfaatlerini koruyacak bağımsız
bir kuruluĢun kurulması gerektiğine karar vermiĢtir. Bakanlığa bağlı daireler arası bir
çalıĢma grubu, teklifi incelemiĢ ve çocukların hak ve menfaatlerini korumakla görevli
uzman bir çocuk komiserinin veya ombudsmanının görev yapmasını tavsiye etmiĢtir.
Norveç „Barneombud‟u:
 hükümetin görüĢlerinden veya önceliklerinden etkilenmeden, Norveç‟te çocukların
bağımsız sözcüsü olmak;
 çocukların yaĢam koĢullarını gözlemek ve bu koĢulların iyileĢtirilmesi için çalıĢmak;
 kendi mesleki önceliklerini ve çalıĢma yöntemlerini belirlemek;
 çocukları ilgilendiren tüm konularda kamu makamları tarafından düzenlenen tüm
belgeleri görme ve tüm çocuk kurumlarına eriĢme hakkına sahip olmak
üzere, Parlamentoda kabul edilen bir yasa ile 1981 yılında kurulmuĢtur.
Ombudsmanlığın kurulmasında 1979 Uluslararası Çocuk Yılı çok önemli bir
etken olmuĢtur. Ombudsmanlığın kurulması 1975 yılında teklif edilmiĢ olmakla birlikte,
çocuklar üzerindeki yoğun ilginin 1979 yılında tetiklenmiĢ olması, çocuk refah sistemi
bünyesinde, sürecin hızlandırılmasına ve fikir için ilgili taraflardan gerekli desteğin
alınmasına yardımcı olacak önemli eksiklikleri gözler önüne sermiĢtir.1
Ombudsmanlığın kurulmasına iliĢkin yasa 1998 yılında, Ombudsmanlığı
SözleĢme ilkelerine daha uygun hale getirecek Ģekilde değiĢtirilmiĢtir.
6
Temel Konular
__________________________________________
ÇOCUK HAKLARI SÖZLEġMESĠ’NĠN (ÇHS) ETKĠSĠ
_______________________________________________
................................
SözleĢme kapsamındaki yükümlülükler
ÇHS‟nin 4. maddesinde hükümetlerin “mevcut SözleĢmede tanınan hakların
uygulanması için uygun her türlü hukuki, idari ve diğer önlemleri almaları” gerektiği
belirtilmektedir. Bir baĢka deyiĢle SözleĢme, ÇHS ilkelerini pratik gerçekliğe
dönüĢtürmek için gerekli önlemlerin uygulanması konusunda hükümetlerin faal
olmasını sağlayan yükümlülükler vermektedir. Ayrıca hükümetlerin ÇHS‟yi
uygulamakta kaydettikleri ilerlemeyi izlemek amacıyla kurulmuĢ uluslararası bir organ
olan Çocuk Hakları Komitesine rapor vermesini de öngörmektedir. Bu raporların
incelenmesi sonucunda Komite, hükümet yapısında ve mekanizmalarında çocuk
haklarının sürekli olarak dikkate alınmasına olanak sağlayacak değiĢikliklerin yapılması
gerektiğini vurgulamıĢtır – mevzuatın uyumlu olması, çocuklar için ÇHS‟den
kaynaklanan ulusal stratejiler, önerilen politikaların çocuklar üzerindeki etkisinin
analizi, bütçe analizi ve halkın çocuk hakları konusunda bilinçlendirilmesi bunlardan
yalnızca birkaçıdır. ÇHS‟de hükümetlerin çocuklar için insan hakları kurumları
kurmaları açıkça öngörülmemekle birlikte Komite, bu tür kurumların çocuk haklarının
izlenmesinde, desteklenmesinde ve korunmasında çok önemli bir rolü olduğunu ileri
sürmüĢ ve kurulmaları için ısrar etmiĢtir. Komitenin düzenli aralıklarla raporlarını
hazırlayan hükümetler için düzenlediği kılavuzda “çocuk haklarını korumak ve
desteklemek için kurulmuĢ, Ombudsmanlık veya Komiserlik gibi bağımsız organlar”
hakkında bilgi istenmektedir.
Çocuklar açısından durum
Ġnsan haklarının korunması herkes için son derece önemlidir. Ancak, toplumda bu
hakların gerçekleĢmesinin daha zor olduğunu düĢünen gruplar mevcuttur ve çocuklar da
bu gruplar arasındadır. Aslında Çocuk Hakları SözleĢmesi de, çocukların bir grup olarak
ayrımcılıkla karĢılaĢtığı ve hakları yaĢama geçirilecekse, uluslararası hukuk çerçevesinde
özel olarak korunmaya gereksinim duyduğu gerçeği tanınarak kaleme alınmıĢtır. Çocuk
haklarının korunmasını sağlayacak önlemler lehinde güçlü savlar ileri sürülmektedir:
 Çocuk haklarını korumamanın maliyeti çok yüksektir. AraĢtırmalar, çocukların
ilk yıllarda ve hatta doğumdan önce yaĢadıklarının gelecekteki büyümelerini ve
geliĢimlerini önemli ölçüde etkilediğini teyid etmektedir. Bu etki çocukların yaĢam
Ģanslarını ve yaĢamlarının geri kalan bölümünde topluma maliyetlerini veya katkılarını
belirlemektedir.2

Hükümetin yaptıkları ya da yapmadıkları sonucunda çocuklar, diğer
gruplara oranla daha fazla etkilenirler. Çocuğa karĢı yansız bir iktisadi politika
olmadığından, önerilen politikaların çocukların yaĢamlarını, haklarını ve menfaatlerini
nasıl etkileyebileceği nadiren göz önünde bulundurulmaktadır.3 Hükümet politikasının
hemen hemen her alanı çocukları bir ölçüde etkilemektedir. Çocuklar eğitim, sağlık,
çocuk bakımı ve gençlik hizmetleri gibi kamu hizmetlerini en çok kullananlar
arasındadır. Bağımlılıkları ve geliĢme durumları; yoksulluk, olumsuz barınma koĢulları,
çevre kirliliği ve trafik tıkanıklığı gibi sorunlardan aĢırı zarar görmelerine yol
açmaktadır.4
7



Çocuklar kamu hizmetlerinin parçalanmıĢlığından zarar görmektedirler.
Bunun sonucunda politikalarda ve uygulamalardaki tutarsızlıklar, hizmetlerin
yetersizliği veya tekrarlanması, iletiĢim yetersizliği ve karmaĢık sorunlara getirilen
yetersiz çözümler onları doğrudan etkilemektedir.5
Çocukların oy hakkı ve hükümetin gündemini etkileyen güçlü lobilere
eriĢimi yoktur. Örneğin, çocuklar kitle iletiĢim araçlarına eriĢebilmekte ancak bu
eriĢim çok sınırlı kalmaktadır; görüĢleri merkezi hükümetin eylemlerini çok nadir
olarak Ģekillendirebilmektedir.6
Çoğu ülkede çocuklar, haklarını koruyabilmek için Ģikayet
mekanizmalarına, hukuk sistemine ve mahkemelere yalnızca sınırlı
ölçüde eriĢebilmektedir. Çocukların kaygılarına yanıt vermek ve çocuk hakları
ihlallerine çare bulmak özel düzenlemeler gerektirir. YetiĢkinlerin haklarını
kullanmak için yararlandıkları mekanizmalardan çocuklar yararlanamaz;
yararlansalar bile bu mekanizmalar uygun olmayabilir.7

Fiziksel, duygusal ve psikolojik açıdan olgunlaĢmamıĢ olmaları ve bunun
sonucunda yetiĢkinlere bağımlı olmaları nedeniyle çocuklar istismar ve tacize
daha açıktır.8
.................................
Söylenenlerle gerçeklik arasındaki boĢluğun doldurulması
1989 tarihli Çocuk Hakları SözleĢmesi artık hemen hemen evrensel olarak
onaylanmıĢtır.9 1990 yılında Dünya Çocuk Zirvesi‟nde 71 devlet baĢkanı, çocuk
haklarına öncelik tanımayı taahhüt etmiĢtir. 1993‟te düzenlenen Dünya Ġnsan Hakları
Konferansı‟nda çocuk haklarının BM bünyesinde öncelikli olması gerektiği beyan
edilerek „First Call for Children‟ ilkesi tekrarlanmıĢtır. Çocukların insan haklarının bu
Ģekilde yaygın biçimde onaylanmıĢ olması; yasalarda, politikalarda ve uygulamada
gerekli eylemle ne yazık ki nadiren eĢleĢmiĢtir. Haklarla ilgili retorikle çocukların
yaĢamlarının gerçeklikleri arasındaki uçurum dünyanın çoğu ülkesinde varlığını
korumaktadır. Bu uçurumun daraltılması ve hükümetlerin ÇHS‟yi onaylayarak gönüllü
olarak üstlenmiĢ oldukları yükümlülüklerden sorumlu tutulabilmeleri için, tek görevi
çocuk haklarını desteklemek ve izlemek olan bağımsız kurumların gerekli olduğu
giderek daha açık biçimde ortaya çıkmıĢtır.
Görevleri genel konular olan ombudsmanlar veya insan hakları komisyonları,
çocukların hizmetlere eriĢimlerine engel olmamakla birlikte, çocukların sorunlarına
nadiren hitap ederler. Bunlardan yalnızca birkaçı, çocukların hizmetlerinden haberdar
olmasını veya hizmetlerinden yararlanmasını sağlayacak biçimde çalıĢma alanlarını
tanıtırlar. Ayrıca görev tanımlarında, çocukların ve yetiĢkinlerin karĢılaĢtıkları
sorunların birbirlerinden oldukça farklı olduğu gerçeği tanınmayabilir. YetiĢkinlere
yönelik hak ihlallerinin çoğu devlet tarafından gerçekleĢtirilir.10 Ancak, çocuklar söz
konusu olduğunda, hakları ihlal edenler muhtemelen anne babalar, vasiler ve
çocukların yaĢamındaki diğer güçlü kiĢilerdir. Bu nedenle, görevi açıkça çocuk
haklarını korumak ve desteklemek olan kurumların kurulması lehinde ÇHS ilkeleriyle
güçlendirilen kanıtlar mevcuttur.
8
Çocuk haklarının uygulanması önündeki engeller
Hükümetlerin anlayıĢı ile çocukların gerçekliği arasındaki uçurumun, aĢağıda belirtilenler
de dahil olmak üzere pek çok nedeni vardır:

Çok sayıda hükümetin taahhüdüne bağlı kalmaması – Çok sayıda hükümet
ÇHS‟yi onaylamıĢ olmakla birlikte, çocukların yaĢamlarında gerçek anlamda bir
değiĢiklik taahhüdünde bulunduklarına iliĢkin bir kanıt yoktur.11

ÇHS’nin etkileri ve gerektirdiği değiĢiklikler konusunda yeterince
bilinçlenme olmaması – Çocukları, hakların sahibi olarak açıkça tanıyan ÇHS‟nin
radikal niteliği çok sayıda hükümet tarafından ne tam olarak kabul edilmekte ne de
uygun biçimde anlaĢılmaktadır. Özellikle, çocuk haklarını gerçekleĢtirmenin gerekli
bir adımı olarak, çocukların haklarına saygı göstererek çocuğun yüksek yararını
gözetme ilkesi ve çocuğun görüĢlerini dinleme ve bu görüĢlere göre hareket etme
yükümlülüğü ihlal edilmektedir.12

Ekonomik baskılar – Çok sayıda hükümet ÇHS‟yi uygulamama gerekçesi olarak
kaynak eksikliğini göstermektedir. Çocuklara yönelik harcamaların oranını
değerlendirmek için sistematik bütçe analizi yalnızca az sayıda hükümet tarafından
yapılmıĢtır.13

Çocuk hakları ihlallerini devam ettiren köklü kültürel tavırlar ve
önyargılar – Hükümetler bunları ele almaya isteksiz olmakta veya bu konuda
yetersiz kalmaktadır.14

Çok sayıda çocuk hakları ihlalinin gizlilik niteliği – Çocukları ilgilendiren çok
sayıda insan hakları ihlali evde veya çocukların yaĢadığı kurumlarda meydana
gelmektedir. Savunma veya bağımsız Ģikayet mekanizmalarına eriĢemeyen
çocukların, hak talep edebilecekleri bir araç bulunmamaktadır. Bu ise, istismar
edenlerin cezadan muaf kalmaları ve açığa çıkma riski olmaksızın istismarı
sürdürebilecekleri anlamına gelmektedir.15

Rakip ve daha güçlü lobilerin etkisi – Çocuk haklarının çoğunun uygulanması
güçlü çıkarları tehdit edebilir. Ġster tehlikeli ölçüde kirli bir çevre oluĢmasına neden
olan ve gençlerin sağlığını tehdit eden enerji Ģirketleri, isterse yeni ve genç
tüketiciler bulmak isteyen sigara üreticileri olsun, hükümetler Ģirket sektörünü
korumak için çocuk haklarını kurban edebilirler.16
__________________________________________________
ÇOCUKLARA YÖNELĠK BAĞIMSIZ ĠNSAN HAKLARI
KURUMLARININ AMAÇLARI VE ĠġLEVLERĠ
__________________________________________________
......................
Amaçlar
Çocuklara yönelik
bağımsız insan hakları
kurumlarının baĢlıca
amacı kuĢkusuz
çocukların insan
haklarını izlemek,
desteklemek ve
korumaktır. Bunun
ötesinde, insan
haklarını destekleyen
mevcut yapılara ve
kurumlara, tarihsel
bağlama, siyasi duruma
ve çocukların durumuna
bağlı olarak, değiĢik
ülkelerdeki ayrı ayrı
kurumların görevleri ve
öncelikleri kaçınılmaz
olarak birbirinden
farklıdır.
.....................
ĠĢlevler
Paris Ġlkeleri‟ne uygun
olan bu amaçlar dört
anahtar iĢlevle eyleme
dönüĢtürülebilir.
9
1. Çocukların insan
haklarını dikkate
almaları için
politikaları
belirleyenleri ve
uygulayanları
etkilemek
Herhangi bir insan
hakları kurumu çocuk
haklarını savunmak
istiyorsa, mevcut
yasaların, politikaların
ve uygulamaların bu
haklara hangi yollarla
saygı göstermediğini
belirlemeli, bu yollara
dikkat çekmeli ve bu
aksaklıklara yanıt
verecek önlemleri
önermelidir. Hemen
hemen her ülke ÇHS‟yi
onaylamıĢ olduğu için,
hükümetin taraf olduğu
diğer uluslararası insan
hakları belgelerinin yanı
sıra, ÇHS‟de yer alan
ilkeler çoğu durumda,
bu süreç için gerekli
uluslararası standartları
belirlemiĢtir. ÇHS
yalnızca medeni ve
siyasi hakları değil, aynı
zamanda sosyal,
ekonomik ve kültürel
hakları da ele alan
kapsamlı bir SözleĢme
olduğu için, tüm bu
hakların korunmasının
kurumun görevi
kapamına alınması
gerekecektir. Çocuk
Hakları Komitesi
özellikle, tüm diğer
hakların analizini ve
uygulanmasını
Ģekillendirecek dört
ÇHS ilkesi belirlemiĢtir:

Madde 2 – tüm
haklar bütün
çocuklara hiçbir
ayrım
gözetmeksizin
uygulanmalıdır;
 Madde 3 –
Çocukları etkileyen
tüm giriĢimlerde
çocuğun yüksek
yararı temel
düĢünce olmalıdır;
 Madde 6 –
Çocuklar yaĢama,
hayatta kalma ve
mümkün olan
azami düzeyde
geliĢme hakkına
sahiptir;
 Madde 12 –
kendilerini
ilgilendiren her
konuda görüĢlerini
serbestçe ifade
etme ve
görüĢlerinin
ciddiye alınması
hakkı.
Kurumun, tüm
haklarını kullanan
bütün çocuklar için bu
dört ilkenin ne ölçüde
gerçeğe dönüĢtüğünü
incelemesi
gerekecektir. Kurum,
aĢağıdaki faaliyetlerde
bulunarak bu haklara
saygı gösterilmesini
teĢvik edebilir17:

ÇHS’ye
uygunluğu
değerlendirmek için
mevcut yasaların,
politikaların ve
uygulamaların
incelenmesi. Örneğin,
Makedonya Çocuk
Ombudsmanı,
mevzuatı kapsamlı
biçimde gözden geçiren
ve 2000 yılı
Sonbaharında
hükümete öneriler
sunan bir kurum örneği
oluĢturmuĢtur. Sokakta
yaĢayan veya çalıĢan
çocukların daha iyi
korunması amacıyla,
yasaların gözden
geçirilmesi için
tavsiyelerde de
bulunmuĢtur. Ġzlanda
Çocuk Ombudsmanı
cinsel suç mağduru
çocukların daha fazla
korunmasını sağlayacak
bir mevzuat reformu
önermiĢtir.

Çocukları
etkileyen politika
veya uygulamalarla
ilgili araĢtırmalar
yapılması ve rapor
hazırlanması. Bu,
baĢkalarının tekliflerine
tepki göstermek ve yeni
fikirler üretmek
anlamına gelmektedir.
Bu tür raporlarda açık
öneriler getirilecek ve
ilgili organlardan
belirlenen sorunun
düzeltilmesi için eylem
önerileriyle birlikte yanıt
vermesi istenecektir.
Örneğin, Avustralya
Ġnsan Hakları
Komisyonu, kırsal
kesimde ve uzak
yerlerdeki okullarda
eğitim, yaĢa dayalı
ayrımcılık ve evsiz
çocuklar konularında
araĢtırmalar yapmıĢtır.
Ġzlanda Ombudsmanı
televizyondaki Ģiddetin
10
çocuklar üzerindeki
etkisiyle ilgili bir çalıĢma
yapmıĢtır.

Mümkün olan en
erken aĢamada,
önerilen yeni
mevzuat hakkında
görüĢ açıklanması
veya mevzuatın ÇHS‟ye
uymasını sağlamak için,
hükümetten bir çocuk
etki değerlendirmesi
yapmasının istenmesi.
Örneğin, Nikaragua
Çocuk ve YetiĢkin Ġnsan
Hakları Alt Komisyonu
teklif edilen yeni Ceza
Kanunu ile nafaka ve
öğrenci taĢımacılığı
mevzuatı hakkında
görüĢlerini ifade
etmiĢtir. Ġsveç
Ombudsmanının
tavsiyeleri Sosyal
Hizmetler Kanununa,
Ebeveynlik ve Vesayet
Kanununa ve Yabancılar
Kanununa dahil
edilmiĢtir.

Çocuklar veya
ilgili yetiĢkinler
tarafından çocukların
hak ve menfaatlerinin
istismar veya ihmal
edildiği kaygısı dile
getirildiğinde, resmi
soruĢturmaların
yapılması. Örneğin,
Avustralya Ġnsan
Hakları Komisyonu
çocuklar ve hukuk
sistemi hakkında,
sistemin çocuk haklarını
korumadaki
baĢarısızlıklarını
belgeleyen bir
araĢtırma yapmıĢtır.
AraĢtırmada; ayrımcılık,
adalet ve bakım
sistemlerinde yerli
grupların aĢırı temsili ve
çocukların görüĢlerinin
ısrarla dikkate
alınmadığı tesbit
edilmiĢtir.
2. Çocukların
görüĢlerine saygı
gösterilmesini teĢvik
etmek
ÇHS‟nin 12. maddesi
çocukların kendilerini
ilgilendiren her konuda
görüĢlerini ifade etme
ve görüĢlerinin ciddiye
alınmasını isteme
hakkına sahip oldukları
ilkesini içermektedir.
GörüĢlerinin dikkate
alınması hakkı maddi
hakların kullanılmasında
esas olan usulle ilgili bir
haktır ve hem birey
olarak hem de grup
olarak çocukları
etkileyen konulara
uygulanır. Çocuklara
yönelik insan hakları
kurumları 12. maddenin
uygulanmasını
aĢağıdaki Ģekilde teĢvik
etme sorumluluğunu
üstlenirler:

Çocukların
önceliklerini ve
görüĢlerini
yansıtabilmek için,
çalıĢmalarının
doğrudan çocukların
görüĢleriyle
Ģekillendirilmesini
sağlamak. AĢağıdaki
kutuda çeĢitli
yaklaĢımlar
açıklanmaktadır.

Hükümete
sunulan önerilerde,
raporlarda, hükümet
giriĢimlerine verilen
yanıtlarda, araĢtırma
önceliklerinde ve bilgi
yayma stratejilerinde
çocukların
görüĢlerinin
yansıtılmasını
sağlamak.

Çocukların
görüĢlerinin diğer
organlara doğrudan
ve etkin biçimde
iletilmesini
sağlayacak yapıları
kurmak. Kurumlar
siyasi arenada ve
politika arenasında
çocukların
görünmezliğine meydan
okumada çok önemli bir
rol oynarlar. Bu
kurumlar çocukların ve
gençlerin iktidardakilere
ve kitle iletiĢim
araçlarına görüĢlerini
ifade edebilecekleri
birer kanaldır. Örneğin,
Ġsveç Çocuk
Ombudsmanının 1998
yılındaki
değerlendirmesinde,
tüm değiĢim sürecinde
aktif bir rol oynamaları
için çocukların teĢvik
edilmesine öncelik
verilmesi tavsiye
edilmiĢtir.

Çocukların
yaĢamları ile ilgili her
konuda – eğitimde,
ailede, yerel
belediyelerde, sağlık
bakımıyla ilgili
kararlarda – 12.
maddeye uygunluğu
11
izlemek ve bu
maddenin etkin biçimde
uygulanmasını
sağlamak için gerekli
hukuk reformunu teĢvik
etmek.

12. maddenin
uygulanmasında iyi
uygulama ve
kılavuzluk modellerini
tanıtmak ve yaymak.

Çocukların hem
yerel hem de ulusal
düzeyde hükümete aktif
katılımını desteklemek
için daha etkin
mekanizmaların
geliĢtirilmesinde,
hükümetlere bir
uzmanlık kaynağı
olarak hizmet
vermek ve destek
sağlamak.
Çocukların tam katılımını sağlayacak yaklaĢımlar




Danimarka Ulusal Çocuk Konseyi, Macaristan Ġnsan Hakları Parlamento Komiserliği
ve Rusya Federasyonu‟nda Ekaterinberg Ģehrindeki Çocuk Hakları Komiseri
tarafından, çocukların arayarak fikirlerini ve endiĢelerini paylaĢmalarına olanak
sağlayan direkt telefon hatları hizmete sokulmuĢtur.
Belli bir konuda görüĢlerini almak için çocuklarla düzenlenen toplum toplantıları
sokak çocukları veya mülteciler gibi belli bir grup çocuğu veya eğitime eriĢim gibi
özel bir sorunla ilgilenen daha büyük çocuk gruplarını içerebilir. Alternatif olarak,
çocuklar için önemli bir endiĢe konusu olan sorunlar hakkında daha genel bir geri
bildirim almak için toplantı düzenlenebilir. Örneğin, Güney Afrika Ġnsan Hakları
Komisyonu, çocukların mevcut bilgi düzeyi, koĢulları, ihtiyaçları ve görüĢleri
hakkında daha fazla bilgi edinmek için ülke çapında toplantılar düzenlemiĢtir.
Çocukların, ulusal düzeyde kaygı duyulan sorunları dile getirmek ve tartıĢmak
üzere toplantıya davet edildikleri ulusal forumlar. Örneğin, Kuzey Ġrlanda Ġnsan
Hakları Komisyonu, Haklarla ilgili bir Kanun Tasarısının geliĢtirilmesi hakkında
daha geniĢ çaplı bir istiĢarenin parçası olarak, çocuk ve gençlerden oluĢan bir
çalıĢma grubu kurmuĢtur.
Ombudsmanın veya komiserin fikirleri test edebileceği, öncelikleri danıĢabileceği
ve çocukların endiĢe duyduğu konuları öğrenebileceği çocuklardan ve
gençlerden oluĢan danıĢma grupları. Daimi bir danıĢma grubunun veya
örneğin eğitim, fiziksel engelliler, çalıĢan çocuklar gibi belli bir alanla ilgilenen
birkaç grubun bulunması yararlı olabilir. Flaman Çocuk Hakları Komiseri web
sitesinde sorduğu sorulara çocukların ve gençlerin yanıt vermesini sağlamak için,
biri 6-12 yaĢ grubundaki çocuklar ve diğeri de 12-18 yaĢ grubundaki çocuklar için
olmak üzere iki bölümden oluĢan bir web sitesi kurmuĢtur.
3. Çocukları ve
yetiĢkinleri çocuk
hakları konusunda
bilinçlendirmek
Kimse haklar hakkında
bir Ģey bilmediği veya
hakları anlamadığı
zaman, hakların çok az
anlamı vardır.
Bilinçlendirme, insan
haklarına saygıyı
artırma sürecinin
ayrılmaz bir parçasıdır.
Ġnsan haklarına saygı
kültürü yaratmak için
koruyucu mevzuat ve
uygulama
mekanizmaları tek
baĢına yeterli değildir.
ÇHS‟nin 42. maddesi
hükümetleri, SözleĢme
hükümlerinin uygun ve
etkili araçlarla
yetiĢkinler kadar
çocuklar tarafından da
bilinmesini sağlamakla
yükümlü tutar. Çocuk
Hakları Komitesi
hükümetlerin, SözleĢme
ilkeleri ve standartları
hakkında nüfusun her
kesimine bilgi yaymaları
konusunda ısrar eder.
Çocuklara yönelik insan
hakları kurumları, hem
çocukların hem de
12
yetiĢkinlerin çocuk
haklarının var olduğunu
bilmelerini sağlar ve
çocuk haklarının nasıl
uygulanabileceğini, bu
hakların neden önemli
olduğunu ve
baĢkalarının haklarına
saygı gösterilmesi
konusunda yarattıkları
yükümlülüğü açıklar.
Kurumlar insan
haklarını desteklemek
için, aĢağıdakileri de
içeren pek çok
faaliyette bulunabilirler:

Çocuk hakları
konusunda bilgi
hazırlama ve yayma
– her yaĢta çocuğun
çocuk hakları ve bu
hakların nasıl
kullanılabileceği
konusunda eriĢebileceği
bilgilere ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu
bilgilerin ilgili ülkenin
değiĢik dillerinde ve
bedensel engelliler de
dahil olmak üzere tüm
çocukların eriĢebileceği
biçimlerde olması
gerekir. Buna ek olarak,
çocukların bu bilgileri
bulabilecekleri yerlerde
yaygın biçimde
dağıtılması gerekir.
Örneğin, Rusya
Federasyonu‟nda,
Volgograd Çocuk
Hakları Komiseri, çocuk
kurumlarında dağıtılmak
üzere, çocuk haklarıyla
ilgili kolay okunabilecek
bir broĢür hazırlamıĢtır.
Ġsveç‟de Çocuk
Ombudsman‟ı çocuk
hakları ile ilgili bilgilerin
daha iyi yayılması için
bir proje
geliĢtirmektedir. Bu
haklarla ilgili bilgiler,
anne babalar dahil
olmak üzere yetiĢkinler
için de gereklidir.
Ailenin istikrarına ve
kendi otoritelerine karĢı
bir tehdit olarak
gördükleri çocuk hakları
kavramı çok sayıda
anne babayı tedirgin
etmektedir. Çocukların
yalnızca anne
babalarının malı olarak
değil, hak sahibi olarak
tanındıkları bir kültürel
değiĢimin
gerçekleĢtirilmesi bu
nedenle, çocuklara
yönelik insan hakları
kurumlarının rol
oynayabilecekleri son
derece önemli bir
görevdir. Örneğin,
Guatemala Savunucusu
anne babalara çocuk
hakları ile ilgili yaygın
eğitim programları
sunmaktadır.

Çocuklarla
ilgili verilerin
derlenmesi ve analizi
– Ġstatistiki veriler söz
konusu olduğunda,
ombudsmanın veya
komiserin üç olası iĢlevi
vardır. Öncelikle,
boĢlukları veya
ayrıĢtırılmıĢ verilere
duyulan gereksinimi
belirlemek için, mevcut
resmi istatistikleri analiz
edebilir. Örneğin, okula
kayıtlı çocuk sayısı ile
ilgili veriler mevcut
olabilir, ancak bu veriler
kız çocukların yerli veya
azınlık gruplardaki
çocuklara göre oranını
ortaya koymayabilir.
Oysa, insan hakları
standartlarına
uygunluğu izlemek için
bu bilgiler gereklidir.
Ġkinci olarak, çocukların
yaĢamları hakkında bilgi
bulunmadığında,
araĢtırma yaptırarak
kendi verilerini
üretebilir veya
hükümetten gerekli
araĢtırmaları yapmasını
isteyebilir. Örneğin
Ġsveç‟teki Çocuk
Ombudsmanı çocuklar
ve gençler hakkında
istatistiki bir yayın
derlemektedir; Norveçli
Ombudsman aile
hakkında toplanan
resmi istatistiklerin,
daha çok yetiĢkinlerin
yaĢamları ile ilgili
olduğuna dikkat
çekmiĢtir. Üçüncü
olarak kurum,
çocukların yaĢamlarının
niteliğinin daha çok kiĢi
tarafından anlaĢılmasını
sağlamak için, mevcut
verileri harmanlayabilir
ve yayabilir.

Ġnsan
haklarının okul
müfredatı
kapsamına alınması
– Çocuk Hakları
Komitesi Çocuk Hakları
SözleĢmesinin okul
müfredatı kapsamına
alınmasını önermiĢtir.
Bunun için çocuk
haklarına saygılı
okulların teĢvik edilmesi
13
gerekmektedir. Çocuk
ombudsmanı veya
komiseri insan haklarını
kapsayan eğitim için
ısrar edebilir, her yaĢta
çocuk için gerekli
malzemelerin
geliĢtirilmesine katkıda
bulunabilir ve çocuk
odaklı eğitimi
destekleyebilir.
Makedonya Çocuk
Ombudsmanı okullarda
çocuk haklarının
tanıtımını yaparken,
Norveçli Ombudsman
ilk ve orta eğitim
düzeylerindeki okullarda
ÇHS paralelinde önemli
reformlar önermiĢtir.

Kitle iletiĢim
araçlarının
kullanılması – Her
ülkede bilgi kaynağı
olarak medyanın büyük
gücü vardır. Çocuklara
yönelik insan hakları
kurumlarının çok önemli
bir görevi de medyayı
ortak olarak görmek ve
çocuk hakları
konusunda bilgi vererek
ve insan hakları
ihlallerini teĢhir ederek,
çocuklar arasında
ombudsman veya
komiser konusunda
bilinçlenmeyi
desteklemeye teĢvik
etmektir. Volgograd
Çocuk Hakları Komiseri
yerel gazetelerde
SözleĢme ile ilgili bilgi
yaymıĢ olup, çocuk
hakları ile ilgili sorunlar
hakkında düzenli bir TV
programı yapmaktadır.
Norveçli Ombudsman
uzun yıllar düzenli
olarak yapılan haftalık
televizyon programında
çocuklara telefonla
sorularını ve kaygılarını
dile getirme olanağı
sağlamıĢtır. Böylece,
kurumun itibarı artmıĢ,
haklar konusunda
bilinçlenme sağlanmıĢ
ve çocuklara bilgi
sunulmuĢtur.

Profesyonel
eğitimi – Çocuk
Hakları Komitesi
çocuklarla çalıĢan –
yargıç, öğretmen, sağlık
personeli, sosyal hizmet
görevlisi, avukat, polis,
cezaevi görevlisi vb.
tüm meslek
mensuplarına insan
hakları konusunda
eğitim vermenin
önemini sık sık
vurgulamıĢtır. Çocuklara
yönelik bir insan hakları
kurumunun, her meslek
grubunu özellikle hedef
alması gereken bu
eğitim programlarının
geliĢtirilmesine katkıda
bulunma konusunda
oynayabileceği önemli
bir rolü vardır.
Ekaterinberg Kenti
Komiserliği, SözleĢme
üzerinde odaklanan bu
eğitimi vermiĢ olan bir
kurumdur.

Bilinçlenmeyi
artıracak olaylar –
Çocuklara yönelik bazı
insan hakları kurumları
20 Kasım Uluslararası
Çocuk Hakları Günü gibi
özel yıldönümlerini
çocuk haklarını
destekleme fırsatı
olarak kullanmıĢlardır.
Ġnsan hakları
yarıĢmalarına, medya
etkinliklerine, çocuk
konferanslarına,
konuyla ilgili
konferanslara veya okul
etkinliklerine sponsor
olmak da mümkündür.
Örneğin, Avusturya
çocuk hakları kurumları
bir dizi özel konferans,
öğrenciler için
hazırlanan bir takvim,
resmi mektuplar için
hazırlanan bir pul,
STK‟lerle uzman
seminerler ve bölge
parlamento üyeleri
tarafından okullara
düzenlenen ziyaretler
dahil olmak üzere,
yaklaĢık 100 etkinlikle
ÇHS‟nin 10.
Yıldönümünü
kutlamıĢlardır.
Belçika‟da Flaman
Komiser tarafından her
sonbaharda düzenlenen
çocuk hakları festivali,
katılım etkinlikleri ve
canlı müzikle
bilinçlenmeyi artırmanın
eğlenceli bir yoludur.
1999 yılında festivalin
10,000 ziyaretçisi
olmuĢtur.
4. Çocukların,
hakları ihlal
edildiğinde etkin bir
telafi aracına sahip
olmalarını sağlamak
Çocuklar hak ihlallerine
meydan okuyacak
mekanizmalara
eriĢebilmelidirler.
14
Çocuklara yönelik insan
hakları kurumlarının en
önemli iĢlevlerinden biri
bu eriĢimin var olmasını
sağlamak olmalıdır. Bu
amaca ulaĢmanın tek
bir yolu yoktur, ancak
kurumlar arasında bu
rolü karĢılayan iki
model geliĢmiĢtir.
Çocukları bireysel
olarak savunan
kurumlar
Bazı çocuk
ombudsmanları veya
komiserleri diğer
iĢlevlerinin yanı sıra
bireylerden gelen
Ģikayetleri de incelerler.
Örneğin, Norveç‟te
Ombudsman çocuklarla
anne babalar arasındaki
Ģikayetlerde veya
hukuki takibat konusu
olmuĢ davalarda
harekete geçememekle
birlikte tek tek
Ģikayetleri inceleme
yetkisine sahiptir.
Benzer biçimde Belçika
Komiseri (Fransız ve
Flaman), Yeni Zelanda
Komiseri, Nikaragua
Çocuk ve YetiĢkinler
Ġnsan Hakları AltKomisyonu ve
Ekaterinberg Kenti
Ombudsmanı ayrı ayrı
Ģikayetleri inceleme
yetkisine sahiptirler.
Çocukları bir grup
olarak savunan
kurumlar
Bu kurumlar ayrı ayrı
Ģikayetleri kabul etmek
yerine, bir grup olarak
çocukların haklarını
desteklemek gibi
kapsamlı bir görev
üstlenirler. Örneğin,
Ġsveç‟te Ombudsman
ayrı ayrı davalara
müdahale etme
konusunda yasal bir
yetkiye sahip değildir.
Ombudsmanlık
makamının çocuklar
adına genel sözcü
olarak hareket etmesi,
çocukların ihtiyaçlarını,
haklarını ve çıkarlarını
desteklemesi ve Ġsveç
Hükümeti‟nin ÇHS
kapsamındaki
yükümlülüklerine
uymasını sağlaması
beklenir. Ġzlanda‟da
Ombudsmanın
çocukların toplumdaki
konumunu iyileĢtirmek,
haklarını ve
menfaatlerini savunmak
gibi benzer bir görevi
vardır. Ombudsmanlık
makamı bu amaçla,
SözleĢmeye uygunluğu
desteklemek için
politikalarda ve
mevzuatta yapılacak
reformları önerir.
Danimarka Ulusal
Çocuk Konseyinin de
çocuk haklarını
desteklemek gibi
kapsamlı bir görevi
vardır, ancak ayrı ayrı
Ģikayetlere bakma
yetkisine sahip değildir.
Tüm insan
hakları kurumları sınırlı
mali kaynaklarla ve
insan kaynaklarıyla
faaliyette bulundukları
için, bu sınırlı
kaynakların en etkin
biçimde nasıl seferber
edilebileceğine karar
vermek çok önemlidir.
Örneğin, ayrı ayrı
Ģikayetleri inceleme
taahhüdü, kurumun
daha kapsamlı savunu
gündemini
gerçekleĢtirecek zaman
bulamamasına neden
olabilir. YerelleĢtirilmiĢ
Ģikayet mekanizmaları
için ısrarcı olunarak,
çabalar hedefe daha iyi
yönlendirilebilir. Ancak,
önemli bir ilke tehlikede
olduğunda veya çocuk
için adaleti sağlamanın
baĢka yolu
bulunmadığında, her
kurumun ayrı ayrı
olayları inceleme
yeteneğine sahip olması
önem taĢır.
Bu tür
kurumların münferit
Ģikayetlere yanıt
vermek gibi genel bir
görev yetkileri olmasa
bile, münferit çocuk
hakları ihlallerine
meydan okuyacak
mekanizmaların var
olmasını sağlamada rol
oynamaları zorunludur.
Bu kurumlar örneğin:

halihazırda
mevcut Ģikayet
prosedürlerinin
kullanılabilirliğini,
etkinliğini ve ne Ģekilde
kullanıldığını
izleyebilirler.
Kurumların bu
prosedürlerin çocuklar
tarafından kullanılıp
kullanılmadığını ve
kullanılmıyorsa neden
kullanılmadığını
15
belirlemeleri ve
prosedürlerin nasıl
iyileĢtirilebileceğini
değerlendirmeleri
gerekir. Etkin Ģikayet
prosedürleri modelleri,
bağımsız savunuya
eriĢim, yeterli kaynak
temini, prosedürlerle
ilgili tanıtım ve bilgi
temini ve personel için
daha iyi eğitim
konularında da ısrarlı
olmaları gerekir;

Ģikayet
prosedürlerindeki
boĢlukları
belirleyebilirler.
Çocuklar çocuk adalet
sistemi, kamu bakım
hizmetleri, okul, aile
veya sağlık bakımı
alanlarında hak
istismarına itiraz
edebilmekte midirler?
Bu kurumlar, münferit
tüm hak ihlallerine
çocuklar tarafından
itiraz edilebilmesini
sağlamak için, Ģikayet
mekanizmalarının
kullanılabilirliğinin
yaygınlaĢması ısrarında
aktif rol oynayabilirler;

kaygı duyulan
konulardaki kalıpları
belirlemek için,
çocukların
Ģikayetlerinden elde
edilen bulguları analiz
edebilir ve değiĢimin
gerçekleĢmesi için,
politikalarla ilgili
önerilerde ve
tavsiyelerde bu kalıpları
dikkate alabilirler.
__________________________________________________
ÇOCUKLARA YÖNELĠK ĠNSAN HAKLARI
KURUMLARININ GEREKLĠ ÖZELLĠKLERĠ
__________________________________________________
Çocuklara yönelik
bağımsız insan hakları
kurumlarının nihai
yetkileri, bağımsız
hareket etme, iyi
araĢtırılmıĢ bilgiler
üretme, saygın ve
güvenilir bir varlık
sergileme ve çocukları
etkileyen önemli
sorunlara etkin biçimde
yanıt verme
yeteneklerine dayanır.
BirleĢmiĢ Milletler‟in
Ulusal Ġnsan Hakları
Kurumları El Kitabında18
bu kurumların etkin
iĢleyiĢi için aĢağıda
belirtilen gerekli
özelliklere dikkat
çekilmektedir:
 bağımsızlık

açık, kapsamlı ve
yeterli yetki
 eriĢilebilirlik
 iĢbirliği
 hesap verebilirlik
Çocukların insan
haklarını korumayı
amaçlayan kurumlarda
bu özelliklerin her biri
özel dikkat gerektirir.
................
Bağımsızlık
Ġnsan hakları kurumları
hükümetten bağımsız
hareket etmelidirler.
Ancak bağımsızlık
kavramı kuĢkusuz
mutlak değil, görelidir.
Bu kurumların etkili
olabilmesi için
hükümetle yakın iliĢki
içinde olmaları
gerekmekle birlikte, bu
iliĢki, bu kurumların
gündemi ve öncelikleri
hükümet tarafından
belirlenecek ölçüde
olmamalıdır. Dünyanın
çeĢitli yerlerindeki insan
hakları kurumlarının
deneyimleri, aĢağıdaki
etkenlerin optimum
bağımsızlığın
korunmasına yardımcı
olabileceğini
göstermektedir.
Yasa ile kurulma:
Çocuklara yönelik
bağımsız insan hakları
kurumlarının tümü
olmasa da çoğu,
parlamento tarafından
kabul edilen ve bu
kurumların iĢlevlerini,
16
görevlerini, statülerini,
yetkilerini ve tayin
yöntemlerini belirleyen
bir yasa ile
kurulmuĢtur. Norveç,
Ġzlanda, Ġsveç,
Danimarka, Guatemala,
Belçika (Flaman
Topluluğu) ve
Macaristan‟daki
kurumlar dahil olmak
üzere, bu kurumların
çoğunun amaçları
Çocuk Hakları
SözleĢmesi‟yle iliĢkili
olarak tanımlanmıĢtır.
Bu ise, bağımsızlıklarını
vurgulayarak,
uluslararası hukukun
tanıdığı yetkiyi
vermektedir.
ĠĢlevsel özerklik: bu
kurumlar baĢka
bireylerden,
örgütlerden, devlet
kuruluĢlarından veya
mercilerden bağımsız
olarak kendi
gündemlerini
belirleyebilmeli,
gerçekleĢtirmeye
çalıĢmalı ve kendi
iĢlerini
yürütebilmelidirler.
Örneğin, Belçika‟da
(Flaman) Komiserliğin
kurulmasına iliĢkin
mevzuatta “Komiser
görevlerini yerine
getirirken tümüyle
bağımsız olacaktır”
ifadesi yer almaktadır.
Bu tür kurumların
hükümetle iĢbirliği
yapması gerekli olmakla
birlikte, hükümet
kurumun gündemini
dikte edememeli veya
kendi önceliklerini
belirlemesini
engelleyememelidir. Bu
kurumlar tavsiyeleri de
içeren kendi raporlarını
yayınlayabilmeli ve bu
raporlar hükümet
tarafından değiĢikliğe
tabi olmamalıdır.
Çocukların bu
kurumlara
güvenebilmeleri için, bu
kurumların yalnızca
hükümetten bağımsız
olarak faaliyette
bulunmakla kalmayıp,
bağımsız hareket
ettiğinin görülmesi de
son derece önemlidir.
Anahtar personelin
iĢe alınması ve
görevden
uzaklaĢtırılması:
Tayin süreci Ģeffaf ve
hükümetten mümkün
olduğunca bağımsız
olmalıdır. Tayinler
tercihen, çocukların
insan hakları
konusunda çalıĢan
STK‟ler dahil olmak
üzere, bağımsız
organların katılımıyla
parlamento gibi temsilci
bir organ tarafından
yapılmalıdır. Örneğin,
Danimarka Ulusal
Çocuk Konseyi bir
baĢkan ve altı üyeden
oluĢmaktadır. Sosyal
ĠĢler Bakanlığı baĢkan
ve iki üye atamaktadır.
Diğer dört üye çocuklar
konusunda çalıĢan
örgütlerden oluĢan
seçimle göreve gelmiĢ
bir meclisin tavsiyesiyle
atanmaktadır. Çocuklar
da mümkün olduğunca
tayin sürecine
katılmalıdır. BM‟nin
Ulusal Ġnsan Hakları
Kurumları El Kitabı‟nda,
“Kurumlar, ancak
kurumu oluĢturan
bireyler kadar bağımsız
olabilirler. Üyelerinin
bireysel ve toplu olarak
eylem bağımsızlığını
yaratmaya ve
sürdürmeye muktedir
olmasını sağlayacak
özel önlemler
olmaksızın, ulusal
kurumlara hukuki,
teknik ve hatta mali
özerklik tanınması tek
baĢına yetersiz
olacaktır” 19 ifadesi yer
almaktadır. El Kitabında
ayrıca, mümkün
olduğunda, tayinlerle
ilgili aĢağıdaki hususları
da içeren konuların
mevzuat kapsamına
alınmasının tercih
edileceği tavsiye
edilmektedir:
 tayin yöntemi –
tayinlerin nasıl ilan
edileceği ve
personelin iĢe
alınmasıyla kimin
ilgileneceği;
 tayin kriterleri –
tabiyet, meslek,
nitelikler;
 tayin süresi ve
anahtar personelin
yeniden tayin edilip
edilemeyeceği; eğer
edilebiliyorsa kaç
dönem için yeniden
tayin edilebileceği;
 anahtar personeli
kimin, neye
17
dayanarak ve hangi
gerekçeyle görevden
alabileceği;
 ayrıcalıklar ve resmi
görev yerine
getirilirken yargı
muafiyeti gibi
dokunulmazlıklar.
Mali özerklik: insan
hakları kurumlarının
mali kaynakları
genellikle, bu
kurumların bu nedenle
hesap vermeleri
gereken parlamento
veya hükümet
tarafından temin
edilmekle birlikte, bu
husus, bu kurumların
hükümetin eylemlerinin
veya eylemsizliğinin
çocuklar üzerindeki
etkisi hakkında
dokunulmazlık
özelliğine sahip olarak
eleĢtirel yorumda
bulunma kapasitesini
etkilememelidir. Bu
kurumların mali açıdan
iĢlevlerini yerine
getirebilecek yeterli
kaynaklara ihtiyaçları
vardır ve bu finansman
siyasi kontrolden
mümkün olduğunca
uzaklaĢtırılmalı ve
makul bir süre için
garanti edilmelidir.
Ġdeal olarak,
finansmanda değiĢiklik
yapma teklifi tek bir
bakanın kararı yerine
uygun inceleme için
parlamento tarafından
karara bağlanmalıdır.
Mümkün olduğunda
finansmanın kaynağı ve
niteliği kurumun
kuruluĢ yasasında
belirtilmelidir. Kurum
mali konularda
hükümete değil
parlamentoya hesap
vermelidir. Kurum
ayrıca, hükümet dıĢı
kaynaklardan ek
finansman temin
edebilmelidir.
...............
Açık, kapsamlı ve
yeterli yetki
Çocukların insan
haklarını korumak üzere
kurulmuĢ kurumların
iĢlevlerini yerine
getirebilmeleri için,
yasal yetkilerinin ve
görevlerinin belirlenmiĢ
olması gerekir. Bu
kurumların kuruluĢ
belgelerinde ÇHS‟nin ve
ilgili diğer uluslararası
insan hakları
sözleĢmelerinin ve
belgelerinin tam olarak
uygulanmasını
destekleme taahhüdü
yer almalıdır.
Kurumların özel
görevleri ve yetkileri
kaçınılmaz olarak
birbirinden farklı
olacaktır. Ancak,
gereksinim duydukları
yasal yetkiler aĢağıda
belirtilen yetkileri içerir:
 Çocuk hakları
ihlallerini araĢtırma
ve genel soruĢturma
yapma yetkisi. Bu
iĢlevlere belgelere
eriĢim hakkı,
bireylerden kanıt
göstermelerini
isteme yetkisi, kamu
kurumlarına ve özel
kurumlara girme ve
inceleme yapma
yetkisi eĢlik
etmelidir;
 Çocuğun yasal
yollara
baĢvurmasının
mümkün veya
uygun olmadığı
koĢullarda çocuk
namına yasal
yollara baĢvurma
yetkisi;
 Rapor hazırlama
ve bu raporların
yayınlanması ve
yayılması için uygun
her yolu kullanma.
Bu kurumların
çalıĢmaları ve çocuk
haklarının mevcut
durumu hakkında
parlamentoya
düzenli olarak rapor
vermesi de arzu
edilir;
 Çocukların
yaĢamlarını
etkilemesi olası yeni
mevzuatın yürürlüğe
girmesine veya
mevcut mevzuatta
değiĢiklik
yapılmasına veya
mevcut mevzuatın
iptal edilmesine
iliĢkin öneriler
bakanlar tarafından
görüĢülürken
hükümet ve diğer
organlar
tarafından
kuruma
danıĢılmasını
isteme yetkisi.
Hükümet kurumun
18
görüĢlerini ve
tavsiyelerini önemle
dikkate almalıdır.
Hükümet kurumun
tavsiyelerine
uymamaya karar
verdiğinde, bu karar
için kamuya bir
açıklama yapmalıdır;
 Önerilen mevzuat
veya politikaların
çocuklar üzerindeki
olası etkisini
belirtmek için
düzenlenen ‘çocuk
etki beyanlarının’
geliĢtirilmesine
bağımsız bir
unsur katma
yetkisi;
 SözleĢme
kapsamında rapor
verme
yükümlülükleri
konusunda
danıĢılma yetkisi.
ÇHS‟yi onaylamıĢ
hükümetlerin onay
tarihinden iki yıl
sonra ve bundan
sonra da her beĢ
yılda bir Çocuk
Hakları Komitesi‟ne
rapor vermeleri
gerekmektedir.
Kurumun rapordan
bağımsız kalması
gerekmekle birlikte,
hükümetten bu
raporları hazırlama
sürecinde çocuk
hakları kurumlarına
danıĢmaları ve bu
kurumların
görüĢlerini göz
önünde
bulundurmaları
istenmelidir.
Kurumun çocukları
etkileyen, mümkün
olduğunca çok çeĢitli
politikalar hakkında
hareket etme yetkisine
sahip olması da
önemlidir. Çocuklar çok
çeĢitli hizmetlerden
yararlanmaktadır, ancak
kendilerini
etkileyebilecek
politikaların
geliĢtirilmesinde
entegrasyon veya
iĢbirliği eksikliği vardır.
Çocuklara yönelik bir
insan hakları
kurumunun çocuk
hakları ve politikalarıyla
ilgili her alanda görev
yetkisine gereksinimi
vardır. Böylece
hükümet politikasının
çocuklar üzerindeki
genel etkisinin daha
etkin biçimde
anlaĢılması kolaylaĢacak
ve devlet daireleri, yerel
belediyeler, yerel
düzeyde faaliyette
bulunan kuruluĢlar ve
STK‟ler arasında daha
fazla koordinasyon
teĢvik edilecektir.
..................
EriĢilebilirlik
Çocuk haklarını
korumak üzere
kurulmuĢ bir kurumun
etkin olabilmesi için, bu
kurumun çocuklar
tarafından görünür ve
eriĢilebilir olması
gerekir. Bu nedenle
profili yüksek olmalı ve
kendisini çocuklara
doğrudan tanıtmalıdır.

Çocuklar
kurumun var olduğunu,
neler yaptığını, kuruma
nasıl yaklaĢacaklarını
bilmeli ve kendi
çıkarlarını temsil
edebileceğine
güvenmelidirler. Bu
nedenle kurum,
prosedürler açısından
bürokratik olmamalı,
değiĢik yaĢ gruplarını
hedef alan ve
çocukların fiilen
kullandıkları kanallar
(özellikle medya)
aracılığıyla yayılan bilgi
ve malzeme
geliĢtirmelidir. Norveç‟te
Ombudsmanın
medyadaki yüksek
profili, çocukların
kuruma aĢina olmalarını
sağlamıĢ ve çocukları
kurumla iliĢkiye
geçmeye teĢvik
etmiĢtir.

Çocukların
kuruma eriĢebilmeleri
gerekir. Telefona
kolaylıkla eriĢilen
ülkelerde, ücretsiz
direkt telefon hatları
çocukların temasa
geçmesini sağlayacak
etkin bir yol olabilir;
internet eriĢilebilirliği
artırmanın bir baĢka
yoludur. Çocukların bu
teknolojiye kolaylıkla
eriĢemediği ülkelerde,
maliyeti açıkça yüksek
olmakla birlikte,
çocuklar yerel bürolar
aracılığıyla temas
kurabilirler. Alternatif
olarak kurum, sahada
çalıĢacak ve hizmetlerini
19
doğrudan çocuklara
tanıtacak personel
atayabilir veya
çocukların temas
kurabilecekleri bir
iletiĢim noktası olarak
baĢka kurumlardaki
personelden
yararlanabilir.

Çocukların
danıĢma grupları
aracılığıyla veya
yönetim kurulunda
temsil edilerek kurumun
yönetimine, izleme ve
değerlendirme
süreçlerine doğrudan
katılmaları gerekir.
Çocukların bu Ģekilde
doğrudan katılımı
olmadan kurum,
çocukların kaygılarını ve
önceliklerini etkin
biçimde
yansıtamayacaktır.
.....................
ĠĢbirliği içinde
çalıĢma
Çocuklara yönelik ulusal
insan hakları
kurumlarının hem ulusal
hem de uluslararası
düzeyde diğer
organlarla iĢbirliği
içinde çalıĢmaları
gerekir.

Bu kurumlar
çocuklarla ve çocuklar
için çalıĢan STK‟lerle
yakın bağlar
geliĢtirmelidirler. Bu
STK‟ler kurumun
yararlanabileceği zengin
bir uzmanlık, deneyim
ve hizmet temini
kaynağıdırlar. STK‟lerle
yapılacak iĢbirliği,
kurumun mevcut
çalıĢmanın kapsamını
kavramasına, bilgi ve
deneyim paylaĢımından
yararlanmasına
yardımcı olacak ve iĢin
gereksiz yere tekrarını
önleyecektir. STK‟ler
çocuk haklarının
savunulmasında giderek
daha önemli bir rol
oynamaktadırlar ve bu
savununun kalitesini
artırmak için bazı
ülkelerde STK
koalisyonları
oluĢturulmuĢtur. Çocuk
Hakları Komitesi,
STK‟leri kendi
ülkelerinde çocuk
haklarıyla ilgili bağımsız
raporlar sunmaya teĢvik
etmektedir. Çok sayıda
STK insan hakları
kurumu kurma
çabalarında çok önemli
rol oynamıĢ olup,
çocukların ombudsman
veya komiserden
yararlanmalarına
yardımcı olabilir.
Finlandiya ve Ġsrail gibi
az sayıda ülkede,
STK‟ler hükümetler
tarafından kurulan
bağımsız organların
yasal yetkilerine sahip
olmamakla birlikte,
çocuklar için yaptıkları
savunu çalıĢmalarını
tanımlamak için
„ombudsman‟ terimini
kullanmaktadırlar.

DeğiĢik ülkelerde
çocuklar için çalıĢan
insan hakları kurumları
arasında kurulacak
iliĢkiler, deneyim ve
uzmanlığı paylaĢmanın
bir yolu olarak yararlı
olacaktır.
.................
Hesap verebilirlik
Kurum, hükümete ve
parlamentoya hesap
verebilmelidir.
Kurumdan, genellikle
faaliyetlerinin geliĢimine
iliĢkin yıllık bir rapor
sunması istenir. Ancak
kurum, çocukların
anlayabileceği raporlar
yayınlayarak,
çalıĢmaların izlenmesine
ve değerlendirilmesine
katılımlarını teĢvik
ederek ve kurumun
kamu denetimine ve
görüĢlerine her zaman
açık olmasını
sağlayarak, kuruluĢ
amacı olan çocuklara da
hesap verebilmelidir.
Örneğin, Belçika‟da
(Flaman) Komiser
parlamentoya sunduğu
yıllık raporu, bir önceki
yıl yaptığı çalıĢmaları
açıklayarak çocuklar için
hazırlanan çekici bir
gazeteye
aktarmaktadır. Bu
gazete okullara,
kütüphanelere ve
gençlik kulüplerine
dağıtılmaktadır.
20
Avrupa Çocuk Ombudsmanları Ağı
Avrupa Çocuk Ombudsmanları Ağı, değiĢik Avrupa ülkelerinde çocuk hakları için çalıĢan
bağımsız kurumlar arasında bağlantı kurmak için oluĢturulmuĢtur. Bu kurumlar
arasındaki iĢbirliğinin amacı, çocuk haklarının desteklenmesi konusundaki toplu
yaklaĢımların ve stratejilerin paylaĢılmasını kolaylaĢtırmaktır. Bu ağ 1997 yılı Haziran
ayında Trondheim, Norveç‟te 10 kurucu üye tarafından kurulmuĢtur. ġimdi 12 ülkede
kurumlar arasında bağlantı sağlamakta olup, sekreterliğini UNICEF yapmaktadır. 2000
yılındaki baĢlıca etkinlikleri, çocukların eğitime katılımı ile ilgili ortak kampanyalar ve
anne babaların çocuk hakları konusunda eğitilmeleri gibi faaliyetleri içermektedir.
Daha fazla bilgi için: www.ombudsnet.org
__________________________________________________
NE TÜR BĠR KURUM GEREKLĠDĠR
_________________________________________________
..................................
Entegre mi,
ihtisaslaĢmıĢ mı?
Çocuk haklarını koruyan
kurumların sayısı
arttıkça, çocuk
haklarına adanmıĢ ayrı
ayrı kurumlara karĢı
entegre kurumların
olası faydaları tartıĢma
konusu olmuĢtur. Bazı
insan hakları kurumları
yalnızca çocuklarla
çalıĢmak veya çocukları
daha geniĢ bir görev
yetkisi kapsamına
almak üzere bir çocuk
hakları komiseri tayin
etmiĢlerdir – örneğin,
Ġspanya, Nikaragua,
Kuzey Ġrlanda,
Avustralya, Macaristan,
Kolombiya ve Filipinler.
Çoğunlukla Avrupa‟da
olmakla birlikte, sadece
Avrupa‟ya özgü
olmayan bazı kurumlar
ise özellikle çocuk
haklarını korumak ve
desteklemek üzere
kurulmuĢtur – örneğin,
Ġsveç, Norveç,
Danimarka, Avusturya,
Belçika, Rusya
Federasyonu. Her iki
modelin de avantajları
ve dezavantajları vardır.
...................
ĠhtisaslaĢmıĢ
kurumun avantajları

Yalnızca çocuklar
üzerinde
odaklanılmasını sağlar
ve yetiĢkinlerin
gündemi nedeniyle
çocukların kaygılarının
ihmal edilmesini önler.
Entegre bir organda
çocuklara daha az
öncelik tanıma ve
çocukların daha az
görünür olma riski
vardır.

Kendisini
çocuklara doğrudan
tanıtabilir. Çocukların
dünyasında görünür
olması gerektiği için,
çocuk haklarını etkin
biçimde desteklemesi
isteniyorsa, bu tanıtım
gereklidir.

Çocukların ve
yetiĢkinlerin hakları
arasında sık sık çatıĢma
doğabilir – örneğin,
boĢanma sonrasındaki
düzenlemelerde, dayak
olaylarında veya
anlaĢmalı evliliklerde
olduğu gibi. Böyle bir
çatıĢma durumunda
çocuk haklarını
desteklemek
ihtisaslaĢmıĢ kurumun
açık sorumluluğu
olacaktır. Oysa entegre
bir organda yetiĢkinlerin
hakları yerine çocuk
haklarına
odaklanılmasını
sağlamak zor olabilir.

Çocuk hakları
çoğunlukla devlet
tarafından değil,
çocuklardan sorumlu
olan anne babalar,
öğretmenler,
kurumlarda ikamet
eden çalıĢanlar gibi
yetiĢkinler tarafından
21
istismar edilmektedir.
ĠhtisaslaĢmıĢ bir
kurumun bu tür
istismarlara yanıt
vermek için açık bir
görev yetkisine
gereksinimi vardır,
ancak kurum öncelikle
yetiĢkin haklarının
devlet tarafından
istismarı üzerinde
odaklanmıĢsa, çocuk
haklarını koruyacak
donanıma sahip
olmayabilir.
için fon aramaktansa
tek bir entegre organda
ısrar etmek daha uygun
olabilir.

Çok çeĢitli insan
hakları sorununu temsil
eden komiserleri
biraraya toplayan geniĢ
tabanlı bir insan hakları
komisyonu insan
haklarına saygı
kültürünü
destekleyecek daha
güçlü bir organ olarak
faaliyette bulunabilir.
.......................
Entegre kurumun
avantajları
Bir modelin
diğerinden daha etkin
olduğunu gösteren
önemli bir kanıt yoktur.
Oysa, çocukların kendi
insan haklarını savunan
bağımsız organlara
ihtiyaçları olduğu açık
bir gerçektir. Ancak
çocuk haklarının
entegre bir kurum
bünyesinde temsil
edilebilmesi için,
aĢağıdaki koĢulların var
olması gerekir:
 Ombudsman veya
komiser gibi yalnızca
çocuklara adanmıĢ,
kendi bütçesi olan
özel bir birim. Çocuk
haklarının, böyle bir
birim olmaksızın
genel insan hakları
sorumluluğu
kapsamına alınması
durumunda,
çocukların bütçe
tahsisi, zaman ve
profil açısından
kaybetme riski
vardır.

Entegrasyon,
çocukların yetiĢkinler
gibi haklara ve eĢit
korunma hakkına sahip
oldukları anlayıĢını
destekler. Çocuklar için
ayrı bir kurumun genel
bir insan hakları
kurumundan daha
düĢük bir statü ile
marjinalleĢmesi olasıdır.

Entegre bir
kurum farklı grupların
haklarını temsil eden
organlar arasında daha
fazla iĢbirliği fırsatı
sunabilir. Çocuklar için
ele alınması gereken
pek çok sorun, örneğin
çocuk komiserinin yanı
sıra çalıĢan ırçılık
komiseri veya bedensel
engelliler komiserinin
uzmanlığından
yararlanabilir.

Kaynaklar kıt
olduğunda, çocuklara
yönelik ayrı bir kurum

Çocuk komiseri veya
ombudsmanı
hizmetleri doğrudan
çocuklara tanıtma
özgürlüğüne ve
bağımsızlığına sahip
olmalıdır. Kurumun
varlığı ve rolü
konusunda
bilinçlendirmeye
yönelik tanıtım,
broĢürler ve medya
kampanyalarının
açıkça çocukları
hedef alması
gerekmektedir.
 Çocuk komiseri veya
ombudsmanı
çocuklarla ve
çocuklar da
ombudsman veya
komiserle doğrudan
muhatap
olmalıdırlar.
 Çocuk komiserinin
veya
ombudsmanının
faaliyetlerini ve
önceliklerini
çocukların gündemi
etkilemelidir.
Komiser veya
ombudsman daha
geniĢ kapsamlı
kurumun önceden
belirlenmiĢ gündemi
tarafından
kısıtlanmadan
çocukların
önceliklerine yanıt
vermeye yetecek
kadar özgür
olmalıdır.
 Çocuk komiseri veya
ombudsmanı, bir
bütün olarak
kurumla kendi
hükümetinin taraf
22
olduğu her insan
hakkı standardı ile
ilgili olarak hareket
etme yetkisine sahip
olmalıdır.
...................
Ulusal kurum mu,
bölgesel kurum mu?
Örneğin, Ġzlanda,
Fransa, Ġsveç ve Norveç
gibi bazı ülkelerde
çocuklar için tek bir
ulusal kurum
kurulmuĢtur. Avusturya,
Avustralya ve Ġspanya
dahil diğer bazı
ülkelerde ise hem ulusal
hem bölgesel organlar
bulunmaktadır. Az
sayıda birkaç ülkede
farklı bölgelerde veya
eyaletlerde faaliyette
bulunan organlar
vardır. Örneğin,
Belçika‟da hem Flaman
hem de Fransız
topluluklarında çocuk
hakları komiseri görev
yaparken, Rusya
Federasyonu‟nda beĢ
kent bölgesinde
atanmıĢ komiserler
bulunmaktadır.
Benimsenen
model, nüfus
büyüklüğü, ülkenin
federal bir yapısının
olup olmaması, ulusal
ve bölgesel düzeylerde
siyasi irade ve kuĢkusuz
kaynaklar dahil olmak
üzere çeĢitli etkenlere
bağlı olacaktır. Yalnızca
bölgesel organların
bulunduğu yerlerde, bu
organların sorunları ilgili
her düzeyde ele almaya
yetkili kılınmalarını
sağlamak önem taĢır.
Çok sayıda ülkede,
çocukları etkileyen,
sosyal güvenlik, göç
mevzuatı ve adalet gibi
önemli konular federal
düzeyde karara
bağlanır. Kurumun
bölgesel kontrol altında
yalnızca bu konularla
ilgilenmesi durumunda,
çocuk hakları ile ilgili
pek çok husus ihmal
edilecektir.
__________________________________________________
ÇOCUKLARA YÖNELĠK BAĞIMSIZ ĠNSAN HAKLARI
KURUMLARININ GEREKLĠLĠĞĠNĠ KANITLAMAK
Çocuk haklarını
korumak için ihtiyaç
duyulan kurum tipi için
mevcut bir plan yoktur.
Her ülkenin değiĢik
hukuki çerçevesi,
demokratik tarihçesi,
sorunları, öncelikleri ve
çocuklardan sorumlu
mevcut organlar,
kurumun nasıl
kurulduğunu, görev
yetkilerini ve
finansmanını kaçınılmaz
olarak etkileyecektir.
Çocuklara yönelik
bağımsız bir insan
hakları kurumunun
kurulması savunulurken
aĢağıdaki soruların
dikkate alınması yararlı
olur.
........................
Kurumun amaçları
ne olmalıdır?
Temel amaç
hükümetlerin ÇHS
kapsamındaki
yükümlülüklerine uygun
olarak çocukların insan
haklarını korumalarını
ve desteklemelerini
sağlamaktır. Mevcut
kurumlar dikkate
alınmaya değer çeĢitli
ek amaçları da
kapsarlar:
 merkezi, bölgesel
veya yerel
yönetimde ve sivil
toplumda çocukların
daha öncelikli
olmasını
desteklemek;
çocuklara yönelik
tavırları iyileĢtirmek;
 hükümetin
tekliflerine ve diğer
tekliflere yanıt
vererek ve aktif
olarak değiĢiklik
önererek yasaları,
politikaları ve
23







uygulamaları
etkilemek;
çocuklar için
hükümetin her
düzeyde etkin
koordinasyonunu
desteklemek;
çocuklar için etkin
kaynak kullanımını
teĢvik etmek;
çocukların görüĢleri
için bir kanal
sağlamak, hükümeti
ve kamuyu
çocukların
görüĢlerine saygı
göstermeye teĢvik
etmek;
çocukların durumu
ile ilgili veri
toplamak ve
yayınlamak ve/veya
hükümeti yeterli veri
toplamaya ve
yayınlamaya teĢvik
etmek;
çocukların ve
yetiĢkinlerin
çocukların insan
hakları konusunda
bilinçlenmelerini
desteklemek;
incelemeler yapmak,
araĢtırmalar yapmak
veya araĢtırmaları
teĢvik etmek;
çocukların
mahkemelere eriĢimi
de dahil olmak
üzere, örneğin
kurumlarda ve
okullarda çocukların
her türlü savunu ve
Ģikayet sistemine
eriĢimini ve bu
sistemlerin etkinliğini
gözden geçirmek;

çocukların veya
çocukları temsil
edenlerin münferit
Ģikayetlerine yanıt
vermek ve uygun
olduğunda çocuklar
adına dava açmak
veya açılan davayı
desteklemek.
Kurum için
belirlenen özel
amaçların ülkenin
durumunu ve bu
iĢlevlerin mevcut
örgütler tarafından ne
ölçüde yerine
getirildiğini yansıtması
gerekecektir.
........................
Çocukların insan
haklarını koruyacak
ve destekleyecek
mevcut kurumlar var
mıdır?
Görevi çocukların
haklarını korumak ve
desteklemek olan veya
olabilecek mevcut
kurumların planını
çıkarmak ve bu görevi
ne ölçüde yerine
getirdiklerini incelemek
yararlı olacaktır.
Sorulacak sorular
aĢağıdakileri içerebilir:
 Halihazırda mevcut
ulusal insan hakları
kurumları nelerdir ve
çocuklarla ilgili bir
görevleri var mıdır?
Eğer böyle bir
görevleri varsa,
çocuklara öncelik
tanımada ne ölçüde
etkin olmuĢlardır?

Halihazırda, ulusal
veya bölgesel
düzeyde, çocuklarla
ilgili özel görevi olan
yapılar veya
kurumlar var mıdır?
Görev yetkileri ne
kadar kapsamlıdır?
Çocukların hakları
üzerinde mi, yoksa
yalnızca refahları
üzerinde mi
odaklanmaktadırlar?
Görevleri
kurumlardaki
çocuklar, cinsel taciz
mağduru çocuklar
veya çalıĢan
çocuklar gibi duyarlı
koĢullardaki
çocuklarla mı
sınırlıdır, yoksa tüm
çocuklarla mı
çalıĢmaktadırlar?
 Yetkileri ve görevleri
nelerdir? Ġnsan hakkı
ihlallerini
araĢtırabilmekte
midirler? Çocukları
temsil edebilmekte
midirler? Önerilen
mevzuatı veya
hükümet politikasını
etkileyebilmekte
midirler?
 Çocuk haklarını
desteklemesi
tasarlanmıĢ
parlamento
organları, devlet
kurumları veya
yapılar var mıdır?
Etkin oldukları
görülmekte midir?
 Hükümet, medya ve
politika belirleyenler
tarafından
çocukların
24
görüĢlerinin
alınmasını
sağlayacak etkin
yapılar var mıdır?
Mevcut yapılar
çocukların kaygı ve
görüĢlerini doğrudan
dinlemekte midir?
Hakları ihlal edilen
çocukları etkin
biçimde
savunabilmekte
midirler?
 Çocuk haklarını
desteklemek için
çalıĢan STK‟ler var
mıdır? Amaçlarına
ulaĢmakta ne kadar
etkilidirler?
 Bu mevcut yapılar
ihtiyaçları
karĢılamakta mıdır?
Bu sorular, mevcut
organların iĢlevlerini
dikkate alarak bu
kurumlar için önerilen
amaçları ölçmek için
tasarlanmıĢtır. Açık
boĢlukların varlığı,
çocuk haklarını etkin
biçimde koruma
yetkisine sahip yeni
organlara ihtiyaç
duyulduğunun kanıtı
olacaktır.
....................
Çocuklara yönelik
insan hakları
kurumlarının
kurulması için ne tür
bir destek seferber
edilebilir?
Hükümetlerin yalnızca
çocuklara yönelik bir
insan hakları
kurumunun gerekliliği
konusunda ikna
edilmeleri değil, aynı
zamanda bu fikri
kamunun geniĢ bir
kesiminin
desteklediğine de ikna
olmaları gerekir. Bu
desteği güçlendirecek
olası eylemler
aĢağıdakileri içerebilir:
 Bu birimin
amaçlarını, yasal
yetkilerini, yapılarını
ve iĢlevlerini içeren
açık bir teklifin
geliĢtirilmesi;
 Bu teklif için ortak
veya bağımsız
kampanyalar
yapmaları
konusunda STK‟lerle
görüĢülmesi.
Hükümetlere neyin
gerekli olduğu
konusunda tutarlı bir
görüĢ sunulması
önem taĢır – açık
herhangi bir zıtlık
veya farklılık teklifin
tamamen
reddedilmesi için
kullanılabilir.20
 Çocukların insan
haklarına saygı
gösterilmediği
durumlara ve bu
durumların hem
çocuklar hem de
daha geniĢ toplum
üzerindeki etkilerine
iliĢkin kanıtların
toplanması;
 Çocuklara yönelik
bağımsız bir insan
hakları kurumu
kurmanın baĢka
ülkelerde sağladığı
olumlu faydalara





iliĢkin kanıtların
toplanması;
böyle bir kurumun
kurulmasını
desteklemek için,
yararlarını, mevcut
çocuk hakları
ihlallerini ve
kurumun bu
ihlallerin nasıl
üstesinden
geleceğini belirterek
medyadan
yararlanılması;
Çocuklarla çalıĢan
meslek mensuplarını
bilgilendirmek ve
desteklerini almak
için konferanslar ve
seminerler
düzenlenmesi;
Konuyu tartıĢmak
için bölgesel ve yerel
düzeyde bakanlarla,
devlet memurlarıyla
ve siyasetçilerle
görüĢmeler
yapılması;
Böyle bir birim
kurmanın önündeki
engellerin
belirlenmesi ve bu
engellerin
üstesinden gelmek
için gerekli tezlerin
geliĢtirilmesi;
Çocuk haklarının
daha fazla
korunması için
kamunun ne
düzeyde destek
verdiğini belirlemek
için kamuoyu
yoklaması
yaptırılması
25
Çocuklara yönelik bağımsız insan hakları kurumlarının
çocuklara sağladığı faydaların ölçülmesi
KarmaĢık bir toplumda hangi güçlerin çocukların yaĢamında belli bir değiĢikliğe yol
açtığını kesin olarak belirlemek asla kolay değildir. Genellikle, arzu edilen sonuca
katkıda bulunan; siyasi ortam, STK‟lerin baskısı, uluslararası geliĢmeler, kamuoyu,
ombudsmanın veya komiserin çalıĢmaları gibi çeĢitli etkenler olacaktır. Ancak
ombudsmanlık veya komiserliğin en azından çocuk haklarının desteklenmesi için bir
odak sağlamada çok önemli bir rol oynadığı açıkça ortadadır. Çoğu bunun da ötesinde
mevzuat, politika ve tavır değiĢikliği için güçlü bir katalizör görevi yapar. Bu katalizörlük
rolünün örnekleri çeĢitli ülkelerde görülebilir.
Ġsveç’te
Ġsveçli Ombudsman Çocuk Hakları SözleĢmesi‟nin yerel yönetimler tarafından
uygulanmasını teĢvik etmek için çalıĢmalar yapmıĢtır. Bu çalıĢma 1995 yılında
baĢladığında ÇHS, belediyelerin yüzde 7‟si tarafından tartıĢma konusu yapılmıĢtır. 1997
yılına gelindiğinde bu rakam yüzde 25‟e çıkmıĢ ve 1999 yılında yüzde 64‟e ulaĢmıĢtır.
Ombudsmanın baskıları sonucunda çocuk istismarı sorununu incelemek üzere bir
Parlamento Komitesi kurulmuĢtur. Komite‟nin görev tanımında bu baskının etkisi teyid
edilmektedir. Ombudsman Komite Özel DanıĢmanı olarak görev yapmaktadır.
Ġzlanda’da
Ġzlandalı Ombudsmanın çocukların uğradığı kazaları azaltmak için yeni önlemler
uygulama önerisi sonucunda hükümet, çocukluk dönemindeki kazalar için eĢgüdümlü
bir kayıt sistemi oluĢturulmasını içeren deneysel bir proje baĢlatmıĢtır. Ombudsman
tarafından çocukların vesayeti konusunda hazırlanan bir rapor, Cezaevleri ve Gözetim
Yönetimini hüküm giymiĢ genç suçluları cezaevi yerine rehabilitasyon merkezlerine
yerleĢtirmeye ikna etmiĢtir.
Macaristan’da
Parlamento Yardımcı Komiseri, devlet tarafından yönetilen yatılı kurumlarda çocuk
hakları konusunda kapsamlı ve eleĢtirel bir inceleme yaptırmıĢtır. Bu inceleme
sonucunda, barınma Ģartlarını iyileĢtirecek yeni bir yapı, hasta olan çocukların ayrı
koğuĢlara alınması, personelin daha iyi eğitimi ve gözetimi, davranıĢ sorunları olan
çocuklar için tedavi edici etkinlikler ve genç uyuĢturucu bağımlıları için bir ev kurulması
yönündeki tavsiyelerin çoğu kabul edilmiĢtir.
Norveç’te
Norveçli Ombudsman tarafından internet üzerinden bir parlamento kurulmuĢtur. Bu
parlamento, çocukların kendilerini ilgilendiren konularda oy kullanabildikleri interaktif bir
web sitesidir. Site çocuklarla farklı ulusal ve yerel yönetimler arasında bir diyalog
baĢlatmıĢtır.
26
_________________________________________________
ĠTĠRAZLARA MEYDAN OKUMA
Çocuk haklarını
koruyacak ve
güçlendirecek bağımsız
organlar giderek daha
fazla destek görmekle
birlikte, bu konuda hala
ikna olmamıĢ
hükümetler
bulunmaktadır.21
Aslında kamuoyu da bu
fikre direnmekte
olabilir. Bu tür
kurumların kurulmasına
karĢıt fikirlerin bilinmesi
çok önemlidir.
 Gereksiz düzeyde
bürokratik iĢlem
yaratacaktır.
Ġleri sürülen bu fikir
önerilen kurumun
niteliğini
anlamamaktadır. Bu
fikir, kurumu karar alma
sürecini geciktirecek ve
karmaĢık hale getirecek
bir baĢka devlet
kademesi olarak
görmektedir. Oysa,
çocuklara yönelik bir
insan hakları kurumu
hükümetin bir parçası
olabilir – açıkça
tanımlanmıĢ yetki ve
görevlerle bağımsız
hareket edecektir.
Aslında, önemli bir
iĢlev, mevcut
bürokrasinin çocuklar
için hep birlikte daha
etkin nasıl
çalıĢabileceğini
önermek olacaktır.
 SözleĢmeyi
uygulamak
hükümetin
sorumluluğudur –
hükümet kendi
iĢini yapacak ayrı
bir organ
yaratmamalıdır.
Uluslararası insan
hakları sözleĢmelerini
hükümetler onaylar,
ÇHS‟nin ve ilgili diğer
belgelerin ilke ve
standartlarını
uygulamak da onların
görevidir. Bağımsız
kurumun rolü
hükümetin iĢini yapmak
değil, hükümetin bu iĢi
ne kadar iyi yaptığını
izlemektir. Bu kurum
hükümetin hangi
alanlarda sözleĢmeye
uymadığını ve çocuk
haklarını daha etkin
biçimde korumak için
yasalarda, politikalarda
ve uygulamalarda
yapılacak değiĢiklikleri
belirleyecektir.
Yükümlülüklerini yerine
getirmesi için hükümete
yardım etmede önemli
bir rol oynayacaktır.
Çocukların kendi
görüĢlerinin ve
deneyimlerinin hükümet
tarafından dikkate
alınmasını da
sağlamaya çalıĢacaktır.
Bunların yanı sıra,
çocukların insan hakları
konusunda hükümete
tavsiyelerde bulunarak,
eğitim ve bilgi vererek,
insan hakları kültürünü
destekleyerek ve çocuk
haklarının
kullanılmasına zarar
vermesi veya bu
hakların kullanılmasını
engellemesi olası kamu
politikası alanlarının
önceden tahmin
edilmesine yardımcı
olarak bir kaynak iĢlevi
görecektir.
 Çocuklar için bir
Bakan atanması
daha iyi olur.
Bu iki iĢlev birbirini
tamamlayıcı nitelikte
olmakla birlikte
birbirinden tümüyle
farklıdır. Çocuklar için
bir strateji uygulama
sorumluluğunu üstlenen
Çocuk Bakanı
hükümetin bir parçası
olacak ve hükümet
gündemini
uygulayacaktır. Oysa
bağımsız kurum
hükümetin dıĢında
olacak ve çocuklar için
savunu iĢlevini yerine
getirecektir. Görevi
yalnızca hükümetin
çocuk haklarına
uygunluğunu teĢvik
etmeyi ve izlemeyi
içermekle kalmayacak,
aynı zamanda örneğin,
hak ihlallerini
araĢtıracak ve Ģikayet
prosedürlerine etkin
biçimde eriĢilmesini
teĢvik edecektir.
Hükümetlerin kurumun
bulguları üzerine
27
harekete geçmesi arzu
edilmekle birlikte,
bunlar hükümetlerin
üstlenebileceği iĢlevler
değildir.
 Paranın çocuklara
yönelik hizmetler
için harcanması
daha iyi olur.
Özellikle hizmetler için
yeterli fon
bulunmadığında ve
hizmetlere aĢırı ihtiyaç
duyulduğunda,
mümkün olan azami
kaynağı temel
hizmetlere yönlendirme
konusunda güçlü bir
istek vardır. Ancak
çocuklar için temin
edilen hizmetler
genellikle yeterince
koordine edilmemekte,
birbiriyle çakıĢmakta ve
uyuĢmamaktadır.22 Ve
birçok hizmet, sorunu
ilk baĢta önlemek
yerine sorun ortaya
çıktıktan sonra çözüm
bulmayı
hedeflemektedir.
Çocuklara yönelik bir
insan hakları
kurumunun maliyeti,
ruh hastalıkları, acil
durumlarda çocukları
koruma hizmetleri gibi
çocukları korumamanın
maliyeti ve çocuk
suçlarının yüksek
maliyeti ile
karĢılaĢtırıldığında,
oldukça düĢük
olacaktır.23 Kurumun bir
rolü de, hükümetin
genellikle uzun
dönemde zorluklara yol
açan çocuk hakları
istismarlarını tahmin
etmesine ve önlemesine
yardımcı olmak
olacaktır. Bu kurumların
kurulmuĢ olduğu
ülkelerdeki deneyim,
çocukların yaĢamlarını
iyileĢtiren yasaları,
politikaları ve
uygulamaları teĢvik
etmekte maliyet etkin
olabileceklerini
göstermiĢtir24.
 Çocuklar için
çalıĢan çok sayıda
STK vardır ve bu
kuruluĢlar
hükümetten
bağımsızdır.
STK‟ler çocuklar için
önemli bir rol
oynamaktadır, ancak
çocuklara yönelik
bağımsız insan hakları
kurumlarının sahip
olacağı yasal yetki ve
görevlerden hiçbirine
sahip değillerdir. Resmi
araĢtırma yapamazlar,
çocukların yaĢamlarının
durumu hakkında
parlamentoya yıllık
rapor verme yetkisine
sahip değillerdir ve yasa
veya politika önerileri
hakkında kendilerine
danıĢılma hakkına sahip
değillerdir. Çoğu,
öncelikle çocuk
haklarının
uygulanmasını
savunmak yerine
çocuklara hizmet temini
üzerinde
odaklanmaktadır.
Savunu iĢlevleri olsa
bile, genellikle münferit
örgütler evsizlik,
bedensel engellilik veya
çocuk adaleti gibi belli
bir alanda özel
önceliklere sahip
olmakta ve ÇHS
kapsamındaki hakların
tümüyle ilgili olarak
hareket etmek gibi bir
görevleri
bulunmamaktadır. Pek
çok ülkede STK‟lerin
çocuklara yönelik
bağımsız insan hakları
kurumlarının
kurulmasını Ģiddetle
savunmaları anlamlıdır
ve önerilen iĢlevlerin
mevcut organlar
tarafından yerine
getirilmediğinin açık bir
göstergesidir.25
 Neden çocuklar
için özel bir
organa
gereksinim
duyulmaktadır?
Kadınlar,
engelliler ve
yaĢlılar gibi diğer
gruplar için ne
yapılmaktadır?
Herkesin haklarını
koruyacak ve teĢvik
edecek bağımsız
kurumlara ihtiyacı
vardır. Ancak bazı
gruplar özellikle duyarlı
oldukları için, gerçekten
öncelik talep ederler.
Çocuklar böyle bir
gruptur. Oy hakları
yoktur, hukuk sistemine
ve kitle iletiĢim
28
Ġsveç’te Çocuk Ombudsmanı ile ilgili Değerlendirme
1998 yılında Ġsveç Hükümeti tarafından Ombudsmanın
çalıĢmalarını incelemek üzere kurulan bir AraĢtırma
Komitesince güçlü ve zayıf olunan aĢağıdaki hususlar tesbit
edilmiĢtir:
Güçlü olunan hususlar
 Çocuklarla ilgili konuların geliĢiminde öncelikle
bilgilendirme ve görüĢ oluĢturma etkinlikleri aracılığıyla
önemli bir rol oynamıĢtır.
 Çocukların ve gençlerin genel yaĢam koĢullarına
görünürlük kazandırmıĢ ve yaĢamlarının kapsamlı bir
görünümünün yaratılmasına yardımcı olmuĢtur.
 Çocuk Hakları SözleĢmesinin uygulanmasına katkıda
bulunmuĢtur.
 Çocuk haklarını teĢvik etmede en etkin olduğu zaman,
çocukların temsilcisi olarak hereket edebildiği ve
çocukların deneyim ve görüĢlerini dikkate aldığı zaman
olmuĢtur.
Zayıflıklar
 Yasal yetki olmaması.
 Çocukların ve gençlerin temsilcisi sıfatıyla ağ ve temas
kurmak için sınırlı fırsat.
Tavsiyeler
 Çocuklarla ve gençlerle doğrudan temas kurmanın
önemine iĢlerlik kazandırmak için Ombudsmanlığın hukuki
temelinin değiĢtirilmesi.
 Görevlerini ve iĢlevlerini talimatlar yerine yasalarla
belirleyerek bağımsızlığının artırılması.
 Ombudsmana kuruluĢlardan ve yerel makamlardan bilgi
isteme ve bunları toplantıya çağırma yetkisinin ve
belgelere eriĢim hakkının verilmesi.
 Çocukların ve gençlerin değiĢim sürecinde aktif rol
oynamaya teĢvik edilmelerinin Ombudsmanın temel
görevi haline getirilmesi.
 Mahkemelerin, kamu kuruluĢlarının ve yerel makamların
mevcut kuralları ve yasal düzenlemeleri nasıl
uyguladıklarının incelenmesine öncelik tanınması.
AraĢtırma sonucunda Ombudsmanın yalnızca çocukların
sorunlarını ve profilini öne çıkarma açısından değerli bir
kurum olmakla kalmayıp, ilave yetkilerle çocuklara karĢı olan
yükümlülüklerini daha etkin biçimde yerine getirebileceği
tesbit edilmiĢtir. Sonuç olarak, Ombudsmanın etkin olmasını
sağlamak için, yetkisini güçlendirmek gerektiği belirlenmiĢtir.
Kaynak: Ġsveç‟te Çocuk Ombudsmanının Rolü ve ĠĢlevi ile ilgili
AraĢtırma: Özet, Ġsveç Hükümeti Resmi Raporu No. 1999.65, 1999.
araçlarına eriĢimleri
daha azdır ve
kendilerinden sorumlu
olan yetiĢkinlerin
güçlerinden özellikle
kolay araçlarına
eriĢimleri daha azdır ve
kendilerinden sorumlu
olan yetiĢkinlerin
güçlerinden özellikle
kolay etkilenirler.
Genellikle kendi
haklarını kullanacak
araçlardan yoksundurlar
ve kendi hak ve
araçlarına araçlarına
eriĢimleri daha azdır ve
kendilerinden sorumlu
olan yetiĢkinlerin
güçlerinden özellikle
kolay etkilenirler.
Genellikle kendi
haklarını kullanacak
araçlardan yoksundurlar
ve kendi hak ve
menfaatlerinin
baĢkalarının menfaatine
yenik düĢmemesi için
güçlü savunanlara
ihtiyaçları vardır.
 Çocuklara yönelik
insan hakları
kurumları, anne
babaların
haklarına
müdahale
etmeyecek midir?
Çocukların
sorumluluğu ne
de olsa, anne
babalara aittir.
Çocuklardan kuĢkusuz
anne babalar
sorumludur. Ancak,
hükümet de çocukların
yaĢamlarında çok
önemli bir rol
oynamaktadır – eğitim
29
için yasa yapmak ve
eğitime fon sağlamak,
çevre kirliliğinin
üstesinden gelmek,
sağlık ve bakım
hizmetleri sunmak,
aĢılama programları
uygulamak ve gençler
tarafından iĢlenen
suçları azaltmak
hükümetin sorumluluk
alanlarından yalnızca
birkaçıdır. Çocuklara
yönelik bir insan hakları
kurumu, hizmetlerde
çocukların hak ve
menfaatlerine ne ölçüde
saygı duyulduğunun
izlenmesinde rol
oynayacaktır.
Çocukların aile içinde
de hakları vardır. ÇHS,
hükümetlerin, kendi
çocuklarının haklarını
korumalarını ve
desteklemelerini
sağlamak için anne
babalara destek
olmasını
öngörmektedir. Ancak,
maalesef anne babalar
her zaman çocukların
yüksek yararını
gözeterek hareket
etmemektedir. ÇHS‟de,
anne babaları bu
hakları korumayan veya
aktif olarak ihlal eden
çocukları korumak için
hükümetlere açık
yükümlülükler
getirilmektedir. Çok az
sayıda kiĢi çocukların
aile içindeki haklarının
korunmasında devletin
rol oynamaması
gerektiğini iddia
edecektir. Kurum,
çocukları aile içinde
yeterince koruyan ve
etkin biçimde
uygulanması için
hizmetlerle ve
kaynaklarla desteklenen
mevzuatı teĢvik
edecektir.
 Çocukların,
hakları değil
ihtiyaçları vardır.
Çocuklar da dahil olmak
üzere herkesin insan
haklarına sahip olduğu
uluslararası düzeyde
kabul edilmektedir.
ÇHS‟yi onaylamıĢ olan
hükümetler bu haklara
saygı göstermekle
yükümlüdür. Çocukların
kuĢkusuz ihtiyaçları
vardır. Ancak bu
ihtiyaçların karĢılanması
da çocukların hakkıdır.
Norveçli Ombudsmanla ilgili Değerlendirme
Norveç Hükümeti 1993 yılında Çocuk Ombudsmanının çalıĢmalarının ilerlemesini değerlendirmek
üzere bir komite atamıĢtır. 1995 yılında yayınlanan sonuçlara göre aĢağıda belirtilen hususlar
tesbit edilmiĢtir:
 Ombudsman, çocukların siyasi gündemde öne çıkmasına yardımcı olmuĢtur;
 Çocuklar ombudsmanlıktan ve iĢlevlerinden haberdar olmuĢtur;
 Çocukların hakları olduğu ve görüĢlerinin dinlenmesine hak kazandıkları fikrinin kabul
edilmesine yardımcı olmuĢtur;
 Çocuk hakları ile ilgili bilgileri yayma çalıĢması çocukların yasalar karĢısındaki konumunu
iyileĢtirmiĢtir;
 Uluslararası düzeyde, diğer ülkeler için olumlu bir model olarak görülmüĢ ve çocukların
uluslararası gündemde yer almalarına katkıda bulunmuĢtur.
Komite, Ombudsman‟ın mesleki ve siyasi süreçlerin baĢlatılmasında ve koordine edilmesinde
ve çocuklarla ilgili daha bütüncül politikaların oluĢturulmasına yardımcı olmada önemli bir rol
oynayabileceğini gözlemlemiĢtir. Komite, Ombudsman‟ın çabalarını bireysel olaylardan çok genel
olaylar ve ilke sorunları üzerinde yoğunlaĢtırmasını ve Ombudsman‟ın çocuk haklarına uygunluğu
sağlama görevinde Çocuk Hakları SözleĢmesinin faydalı bir araç olabileceğini tavsiye etmiĢtir.
Kaynak: Norveç‟te Çocuk Ombudsmanı ve Çocukluk, Norveç Resmi Raporu, Çocuk ve Aile ĠĢleri Bakanlığı,
Oslo, 1996
30
Örneğin, çocuklar
sağlıklı geliĢimlerinin ve
büyümelerinin bir
parçası olarak oyun
oynayabilmelidirler bu hak ÇHS‟de tanınan
bir haktır. Ancak bu
hak, yalnızca çalıĢma ve
eğitim yaĢını, saatlerini
ve koĢullarını sınırlayan
mevzuatla
desteklendiğinde,
emniyetli ve sağlıklı bir
çevre geliĢtirildiğinde,
nezih konutlar
bulunduğunda, uygun
olanaklar ve kaynaklar
sağlandığında
gerçekleĢebilir. Ġnsan
hakları kurumları
hükümetleri tüm
çocuklara karĢı
yükümlülüklerini yerine
getirmeye zorlayarak
önemli bir rol
oynayabilirler.
 Hükümetler
neden yalnızca
kendilerine
saldırıda
bulunmak için var
olacak bir organ
kursunlar?
Bu iddia kurumun
niteliğini yanlıĢ
anlamaktadır. Ġnsan
haklarını korumak ve
desteklemek için
kurulmuĢ bir kurum,
kuĢkusuz zaman zaman
hükümetin yaptıklarını
veya yapmadıklarını
eleĢtirecektir. Ancak,
hükümetlere önerilerde
bulunma ve yardım
etme konusunda da rol
oynayacaktır. Önerilen
yasa taslakları hakkında
tavsiyelerde bulunabilir,
mevcut yasalardaki
sorunları belirleyebilir;
sağlık, sosyal güvenlik
veya aile hukuku gibi
kamu hizmetlerinin
yönetimi veya
politikalar hakkında
önerilerde bulunabilir.
Çocuk haklarının
uygulanması konusunda
yerel yönetimlere ve
belediye yönetimlerine
rehberlik edebilir. Ġlgili
tüm uluslararası insan
hakları standartlarının
uygulanmasında yardım
edebilir. Etkin bir insan
hakları kurumunun
varlığı, çocuk haklarını
korumamanın
hükümete yüklediği
maliyeti azaltabilir:
mahkemelerde daha az
sayıda dava açılması,
yasaların iyileĢtirilmesi,
kaynakların hedefe
daha iyi yönelmesi,
çocukların refahının
artması.
 Bazı toplumlarda
bağımsız kurum
geleneği yoktur.
Bağımsız insan hakları
kurumu kavramı
kuĢkusuz pek çok ülke
için ve özellikle yeni
veya geliĢmekte olan
demokrasiler için göreli
olarak yeni bir
kavramdır. Ancak,
demokratik bir
toplumun en önemli
özelliklerinden biri
hükümetin halkına
hesap vermesidir. Bu
hesap verebilirlik özgür
basın, mahkemelere
eriĢim, Ģeffaf bir siyasi
süreç ve insan haklarını
koruma yetkisine sahip
bağımsız organlar
aracılığıyla tesis edilir.
Hükümetin insan
hakları ile ilgili
yükümlülüklerini yerine
getirmesine yardımcı
olan ve yerine
getirmediğinde
kendisine meydan
okuyan bir organ
kurmaya hazırlıklı
olması, hükümetin
güveninin ve iyi
niyetinin iĢaretidir. ÇHS,
SözleĢmeyi onaylayan
her devleti çocuklara
yönelik geleneksel
tavırlarını sorgulamakla
yükümlü kılar ve bu
süreci kolaylaĢtıracak
deneyime sahip,
adanmıĢ kurumlara
ihtiyaç vardır.
31
Bağlantılar
__________________________________________________
ÇOCUK HAKLARINI ĠZLEYECEK, DESTEKLEYECEK VE
KORUYACAK MEVCUT BAĞIMSIZ YASAL ORGANLAR
__________________________________________________
AĢağıdaki liste çocuk
haklarını
desteklemek,
korumak ve izlemek
gibi kapsamlı bir
görevi olan ulusal
veya bölgesel,
bağımsız yasal
kurumları
içermektedir.
KuĢkusuz çocuk
haklarını koruyan
çok sayıda organ
vardır, ancak bu
organlar bu kriterleri
karĢılamadıkları için
bu listeye dahil
edilmemiĢlerdir.
Örneğin, Tunus’ta
özel olarak
korunması gereken
çocuklar için ailelerle
ortak olarak telafi
edici giriĢimlerde
bulunan Çocuk
Koruma Delegeleri
ve Amerika BirleĢik
Devletleri’nde
öncelikle devlet
tarafından
bakılmaya ihtiyacı
olan çocukları
korumak için
kurulmuĢ
Ombudsmanlık
ofisleri gibi. Benzer
biçimde, liste Fin
Çocuk
Ombudsmanlığı Ofisi
veya Ġsrail Çocuk ve
Gençlik
Ombudsmanı gibi
STK’ler tarafından
yönetilen
ombudsmanlıktipindeki organları
da içermemektedir.
AVUSTRALYA
Ġnsan Hakları ve
Fırsat EĢitliği
Komisyonu
GPO Box 5218
Sydney
New South Wales 1042
Australia
Tel.: +61 2 9284 9600
Faks:+61 2 9284 9611
Eposta:
[email protected]
KuruluĢ Tarihi: 1986
Anayasal Temeli:
Komisyon 1986 tarihli
Ġnsan Hakları ve Fırsat
EĢitliği Kanunu
kapsamında,
Avustralya‟da çocuk
hakları dahil olmak
üzere insan haklarını
koruma göreviyle
federal bir organ olarak
kurulmuĢtur.
Komisyonun Çocuk
Hakları SözleĢmesi de
dahil olmak üzere çeĢitli
uluslararası insan
hakları sözleĢmelerinin
uygulanmasını izlemesi
gerekmektedir.
Yapısında birkaç
komiser bulunmaktadır,
ancak çocuklarla ilgili
doğrudan görevi olan
Komiser, Ġnsan Hakları
Komiseridir.
Görev ve etkinlikler:
Komisyonun iĢlevleri
ayrımcılık veya çocuk
haklarıyla bağdaĢmayan
uygulamalar hakkındaki
Ģikayetlerin
araĢtırılmasını, çocuk
haklarına uygunluk
açısından mevzuatın
incelenmesini, çocuk
haklarıyla ilgili adli
takibatlara müdahale
edilmesini, araĢtırmalar
yapılmasını, haklar
konusunda
bilinçlenmenin teĢvik
edilmesini ve ÇHS‟ye
genel uygunluğun
izlenmesini içerir.
Komisyon örneğin,
çocuklar ve hukuk
süreci, kırsal ve uzak
yerlerdeki okullarda
eğitim ve evsiz çocuklar
hakkında ulusal
düzeyde araĢtırmalar
yapmıĢtır. Komisyon
ayrıca yaĢa dayalı
ayrımcılık sorunu
üzerinde çalıĢmakta
32
olup, çocuk katılımı
modellerini teĢvik
etmektedir. Buna ek
olarak, Queensland,
New South Wales ve
Tasmania eyaletlerinde
çocuk komiserleri
bulunmaktadır. Bunların
çocuk haklarıyla ilgili
görevi sınırlı olmakla
birlikte, tümü ilgili
devlet dairesi
bünyesinde esas olarak
çocukların korunması ve
refahı alanında
faaliyette
bulunmaktadırlar.
AVUSTURYA
Dokuz eyaletin (Land)
her birinde bir Çocuk ve
Gençlik Ombudsmanı
vardır. Adresler Avrupa
Çocuk Ombudsmanları
Ağı web sitesinden
temin edilebilir:
www.ombudsnet.org
Federal Çocuk
Ombudsmanı
Kinder & Jugend
Anwaltschaft des
Bundes
Bundesminesterium für
Umwelt,
Jugend und Familie
Franz-Josef-Kai 51
1015 Wien
Austria
Tel.: +43 1 53475223
Faks: +43 1 5350322
Eposta:
[email protected]
v.at
KuruluĢ Tarihi: 1989
– 1995
Personel düzeyi:
Personel sayısı, dokuz
ofisten her birinde bir
ile beĢ kiĢi arasında
değiĢmekte olup,
toplam 40 kiĢi görev
yapmaktadır.
Anayasal temel:
Ofisler 1989 tarihli
Gençlik Refah
Kanununa dayanılarak
kurulmuĢtur. Her eyalet
mevzuatını, yapısını,
kaynaklarını,
sorumluluklarını ve
iĢlevlerini kendisi
geliĢtirmiĢtir. Dokuz ofis
federal sorunlara yanıt
vermek üzere
„Ombudsmanlar
Konferansını „
oluĢtururlar. 1991
yılında, bağımsız bir
organ yerine Çevre,
Gençlik ve Aile
Bakanlığı bünyesinde
bir görevli olarak
federal çocuk
ombudsmanlığı
kurulmuĢtur.
Görev ve etkinlikler:
Ombudsmanlık ofisleri
bireysel Ģikayetleri
incelemekte olup,
yalnızca 1998 yılında
10,000 yeni olay ele
almıĢlardır. Bu olayların
405‟inde Ģahsen çocuk
tarafından ofisle temasa
geçilmiĢtir. Son
zamanlardaki etkinlikler
oy verme yaĢının
küçültülmesi için
yürütülen kampanyayı,
her üç ayda bir Kids
and Teens adlı 14,000
tirajlı bir derginin
yayınlanmasını ve
çocukların cinsel
istismarıyla ilgili bir
serginin hazırlanmasını
içermektedir. Ofisler
ayrıca, Avusturya
mevzuatında ÇHS
ilkelerine ne kadar
saygı gösterildiği
konusunda kapsamlı bir
analiz de yapmıĢlardır.
BELÇĠKA
(Flaman Toplumu)
Çocuk Hakları
Komiseri
Hertogstraat 67
1000 Brussels
Belgium
Tel.: +32 2 252 9800
Faks: +32 2 252 9801
Eposta:
kinderrechten@vlaamsp
arlement.be
Web sitesi:
www.kinderrechtencom
missariaat.be
KuruluĢ Tarihi: 1997,
ancak 1999 yılının Ocak
ayından itibaren tam
olarak faaliyete
geçmiĢtir.
Personel düzeyi: Altı
personel
Anayasal temeli:
Çocuk Hakları
Komiserliği Flaman
Parlamentosunda kabul
edilen bir Kararname ile
kurulmuĢtur.
Komiserliğin
Parlamentoya her yıl
rapor sunması
gerekmektedir.
Görev ve etkinlikler:
Komiser ÇHS‟nin
uygulanmasını izler,
33
çocukların yaĢam
koĢullarını inceler,
değerlendirir ve ilan
eder. Çocukların
haklarının, ihtiyaçlarının
ve menfaatlerinin
sözcülüğünü yapar,
çocukların katılımını
teĢvik eder,
araĢtırmalar yapar ve
bireysel Ģikayetleri
araĢtırır. Son
zamanlardaki
etkinlikler, istismarı
önleme kampanyasının
sponsorluğunu
içermektedir. Tavır
değiĢikliği üzerinde
odaklanılarak, okullara,
örgütlere ve politika
oluĢturanlara yapılan
ziyaretler aracılığıyla
ÇHS desteklenmiĢtir. Ġki
katılım grubu kurulmuĢ
ve kaygı duyulan
konular hakkında
elektronik posta
aracılığıyla bu gruplara
danıĢılmıĢtır. BoĢanma
konusunda aracılık,
medya ile ilgili
Ģikayetler, spor
yarıĢmalarında yaĢ
sınırları ve okullarda
katılım konularında
hükümete tavsiyelerde
bulunulmuĢtur.
(Fransız Toplumu)
Délégué général aux
droits de l’enfant de
la Communauté
française de
Belgique (Çocuk
Hakları Genel
Delegesi)
Rue de L‟Association 11
1000 Bruxelles
Belgium
Tel.: +322 223 36 99
Faks: +322 223 36 46
Eposta: [email protected]
Web Sitesi:
http://www.internem.b
e/dgde
KuruluĢ Tarihi: 1991
Personel düzeyi: Altı
personel
Anayasal temel:
Parlamento tarafından
1991 yılında
düzenlenen kararname
uyarınca Belçika Fransız
Toplumu BaĢkanının,
tüm çocukların ve
gençlerin hak ve
menfaatlerini koruma
görevini üstlenen Genel
bir Temsilcilik kurması
gerekmektedir.
Görev ve etkinlikler:
Genel Temsilci
Ģikayetleri dinleme,
çocuk hakları
konusunda
bilinçlenmeyi
destekleme, BaĢkana
yasal reform
önerilerinde bulunma
ve çocuk haklarını
etkileyen mevzuata
uygunluğu izleme
yetkilerine sahiptir. Son
zamanlardaki
etkinlikler, çocukların
kaygılarını daha fazla
dikkate alarak boĢanma
davalarında reform
yapma, çocuklara özel
hukuk mahkemelerinde
temyiz hakkı verilmesi
ve küçüklerin hapis
cezasına
çarptırılmalarına son
verme önerilerini
içermektedir.
BOLĠVYA
Ombudsmanlık Ofisi
Defensor del Pueblo
Calle Heriberto
Gutierrez No. 2374
P.O. Box: 791
La Paz
Bolivia
Tel.: +591 443838
Faks: +591 811 3538
Eposta:
[email protected]
KuruluĢ Tarihi: 1998
Anayasal temel:
Ombudsmanlık Ofisi
Bolivya Anayasası ile
kurulmuĢtur.
Görev ve etkinlikler:
Ombudsman‟ın görevi,
Anayasa ve Bolivya
yasaları ile korunan
bireysel ve toplu insan
haklarının ve
teminatlarının
savunulması ve
korunmasıdır.
Ombudsman‟ın
çalıĢması üç temel alan
üzerinde odaklanır:
kamu hizmetleri ve
devlet yönetimi, insan
hakları, tanıtım ve
analiz. Ombudsman ile
UNICEF arasında
yapılmıĢ olan kurumlar
arası bir anlaĢma,
çocukların, kadınların
ve yerli halkın hakları
için yapılan
çalıĢmalarda iĢbirliği ve
ortak destek
sağlamaktadır.
34
DANĠMARKA
Ulusal Çocuk
Konseyi
BØrnerådet
Holmens Kanal 22
1060 Copenhagen
Denmark
Tel.: + 45 33 92 4500
Faks: +45 33 92 4699
Eposta: [email protected]
Web sitesi:
www.boerneraadet.dk
KuruluĢ Tarihi: 1994
Personel düzeyi: Üçü
Sosyal ĠĢler Bakanı ve
beĢi STK'ler tarafından
atanan sekiz konsey
üyesi.
Anayasal temel:
Ulusal Çocuk Konseyi
1994 yılında Sosyal
ĠĢler Bakanlığı
bünyesinde üç yıllık bir
deneme süresi için
kurulmuĢtur. 1996
yılında yapılan
değerlendirmeden
sonra Bakanlık emriyle
kurulan kalıcı bir organ
haline gelmiĢtir. Yeni
görev yetkisi ile
Konseyin iĢlevleri, ÇHS
açısından Danimarkalı
çocukların hangi
koĢullar altında
yaĢadığının
değerlendirilmesini
içerecek Ģekilde
geniĢletilmiĢtir.
Görev ve etkinlikler:
Konseyin çalıĢmaları
çocuk haklarını
desteklemek için
politikaların
etkilenmesini,
çocuklarla ilgili verilerin
toplanmasını, ÇHS‟nin
uygulanmasının
izlenmesini ve çocuk
hakları konusunda
bilinçlenmenin
desteklenmesini
içermektedir. Konsey,
çocuklar için direkt bir
telefon hattı
sağlamakta ve
çocuklarla toplantılar
düzenlemektedir. Anne
babalık becerileri
yetersiz olan ailelerde
yaĢayan küçük
çocukların toplum
tarafından
desteklenmesinde
yaĢanan sorunlarla ilgili
genel bir tartıĢmayı
teĢvik etmiĢtir.
Okullarda zorbalığa
karĢı bir kampanya
yürütmüĢ, çocukların
dayakla
cezalandırılmasına son
verecek baĢarılı reforma
katkıda bulunmuĢ,
Ģiddetten uzak anne
babalıkla ilgili bilgi
sağlamıĢ ve boĢanmıĢ
anne babaların
çocuklarının durumu
hakkında bir tartıĢmayı
teĢvik etmiĢtir.
ESKĠ YUGOSLAV
MAKEDONYA
CUMHURĠYETĠ
Makedonya Çocuk
Ombudsmanı
Macedonian
Ombudsperson for
children
Dimitrie Cupovski 2
91000 Skopje
Macedonia
Tel.: + 389 91 129 327
Faks: +389 91 129 359
KuruluĢ Tarihi: 1999
Personel düzeyi: Bir
asistan ve bir sekreter.
Anayasal temel:
Makedonya
Anayasasına ve Kamu
Vekilliği Yasasına göre
bu ofis, vatandaĢların
hakları ihlal edildiğinde
kamu yetkililerine karĢı
önlem alma ve harekete
geçme yetkisine ve
yeterliliğine sahip
tarafsız ve bağımsız bir
birim olarak
kurulmuĢtur. Çocuk
Koruma Dairesi de
Kamu Vekilliği Yasası
kapsamında hareket
etme yetkisine sahip
olup, vatandaĢlar çocuk
hakları ihlalleri ile ilgili
Ģikayette
bulunduklarında aynı
faaliyetlerde bulunabilir
ve aynı önlemleri
alabilir.
Görev ve etkinlikler:
Ofis, yetiĢkin ve çocuk
haklarının durumunu
yıllık bir raporla
Parlamentoya sunma
yetkisine sahiptir.
Mevcut Kamu Vekilliği
Yasası çocukların
Ģikayetlerini ofise
iletmelerini
engellemektedir. Çocuk
Ombudsmanı bu yasada
çocukların doğrudan
Ģikayette bulunmasını
sağlayacak bir değiĢiklik
taslağı hazırlamıĢtır.
Ofisin yakın zamandaki
giriĢimleri, mevzuatın
35
ÇHS‟ye uygunluk
açısından kapsamlı
biçimde yeniden
gözden geçirilerek 2000
yılı sonbaharında
hükümete sunulmasını,
çocuk haklarıyla ilgili bir
okul projesini ve sokak
çocuklarının daha iyi
korunması için
Çocukların Korunmasına
iliĢkin Yasanın yeniden
gözden geçirilmesiyle
ilgili tavsiyelerin
geliĢtirilmesini
içermektedir.
FĠLĠPĠNLER
Filipinler Ġnsan
Hakları Komisyonu
KOMNAS
State Accounting
Building
Commonwealth Avenue
UP Complex, Diliman,
1104
Quezon City
Philippines
Tel.: +63 2 928 57 92
Faks: 63 2 929 01 02
KuruluĢ Tarihi: 1987
Anayasal temel:
Ġnsan Hakları
Komisyonu 1987 tarihli
Filipinler Anayasası,
Madde XIII, Bölüm 17
çerçevesinde, insan
haklarını koruyacak ve
destekleyecek bağımsız
bir ofis olarak
kurulmuĢtur.
Görev ve etkinlikler:
Komisyon‟un görevi her
türlü insan hakları ihlali
ile ilgili Ģikayetlerin
araĢtırılmasını ve tüm
mağdurlara hukuk
hizmeti verilmesini
içerir. Ayrıca halkı insan
hakları değerleri, ilkeleri
ve yasaları konusunda
eğitir, polis ve askeri
görevliler için savunu
kursları ve ülke çapında
devlet okullarındaki
öğretmenler için
öğretmen eğitimi
seminerleri düzenler.
Çocuk haklarına verilen
önemi artırmak ve
ülkenin ÇHS‟ye
uygunluğunu izlemek
ve desteklemek için,
Komisyon bünyesinde
bir Çocuk Hakları
Merkezi 1994 yılından
bu yana faaliyette
bulunmaktadır.
Merkezin çalıĢmaları,
yasalarla ihtilafa
düĢmüĢ çocuklara
sunulan olanaklar ve
hizmetlerle ilgili bir
araĢtırmayı, çocuk
haklarıyla ilgili bir çizgi
filmin geliĢtirilmesini ve
genç yasa yapıcılar için
çocuk hakları üzerinde
odaklanan insan
haklarıyla ilgili bir forum
düzenlenmesini
içermektedir.
FRANSA
Çocuk Ombudsmanı
Défenseur des
enfants
35 Rue St Dominique
75007 Paris
France
Tel.: +33 01 42 755294
Faks.: +33 01 42 5296
KuruluĢ Tarihi: 2000
Personel düzeyi:
Personel sayısı
baĢlangıçta sekiz olup,
ofisin birinci yılında
20‟ye çıkması
beklenmiĢtir.
Anayasal temel:
Çocuk Ombudsmanlığı
6 Mart 2000 tarih ve
2000-196 sayılı Yasa ile
kurulmuĢtur.
Hükümetten
bağımsızdır ve hem
ulusal hem de
uluslararası yasalar
çerçevesinde çocuk
haklarını destekleme
sorumluluğunu
üstlenmiĢtir.
Ombudsman altı yıllık
görev süresi için atanır
ve tekrar atanamaz.
Görev ve etkinlikler:
Ombudsman çocukların
Ģikayetlerini kabul eder,
araĢtırma yapar ve
çocuk haklarına daha
fazla saygı
gösterilmesini sağlamak
için alınacak önlemleri
önerir. Ayrıca çocuk
haklarının anlaĢılmasını
ve bu konuda
bilinçlenmeyi teĢvik
etmek ve Parlamentoya
faaliyetleri konusunda
yıllık rapor vermek de
görevleri arasındadır.
GALLER
Galler Çocuk
Komiserliği
PO Box 21
SwanseaSA1 3YB
UK
Tel.: +44 1792 482453
36
Eposta:
[email protected]
KuruluĢ Tarihi: 2001
Personel düzeyi: Ofis
faaliyete geçtiğinde
Güney Galler‟de 20 ve
Kuzey Galler‟de 5
personeli olacaktır.
Anayasal temel:
Komiserlik 2001 tarihli
Galler Çocuk Komiserliği
Kanunu çerçevesinde
kurulmuĢtur. Bu
Kanuna göre Komiserin
görevi, Galler‟de
“olağan olarak ikamet
eden” tüm çocukların
haklarını ve refahını
desteklemektir. Bunun
yanı sıra, Komiser 18
yaĢından büyük olup,
yerel yetkililerin bakımı
altında olan gençlerin
haklarını korumak için
harekete geçebilir.
Görev ve etkinlikler:
Çocuk Komiseri
çocukların sağlık, bakım
ve eğitimi ile ilgili
konuları ele alır. Ancak,
henüz (Haziran 2001)
ayrıntılı bir faaliyet
programı geliĢtirecek
zamanı olmamıĢtır.
GUATEMALA
Defensoria de los
Derechos de la
Ninez de la
Procuratoria de los
Derechos Humanos
13 calle, 11-42 Zona 1
Ciudad de Guatemala
Guatemala
Tel: +502 238 0344/
232 1683
Faks: +502 238 0344
KuruluĢ Tarihi: 1990
Personel düzeyi:
Sekiz personel
Anayasal temel:
Defensoria
Parlamentoda kabul
edilen özel bir yasayla
Ġnsan Hakları
Temsilciliği Ofisi
bünyesinde kurulmuĢ
özel bir dairedir. Ofis
her yıl Kongreye rapor
veren bir devlet
organıdır, ancak
Kongre‟nin veya
hükümetin denetimi
altında değildir.
Görev ve etkinlikler:
Defensoria 1980‟lerin
sonuna doğru insan
haklarının ve özellikle
çocukların insan
haklarının ulusal
düzeyde odak noktası
olması sonucunda
kurulmuĢtur.
Defensoria‟nın amacı,
çocuk haklarını
Guatemala
Anayasasında ve
ÇHS‟de belirtildiği
Ģekilde korumak ve
güçlendirmektir.
Defensoria, bireysel
Ģikayetleri dinler,
kendisine bildirilen hak
ihlallerini araĢtırır,
çocuklara hizmet veren
kamu kurumlarını izler
ve ulusal mevzuatla
ÇHS arasında
uygunluğu teĢvik eder.
Anne babalara ve halka
yaygın eğitim
programları sunar.
Çocuk Haklarının
Korunması için Belediye
Kurulları kurmakta olup,
bu kurullar hak ihlali
iddialarını kabul eden
ve ele alan yerel
kiĢilerden oluĢmaktadır.
ġimdi, ülke
belediyelerinin yüzde
10‟unda bu kurullar
görev yapmaktadır.
GÜNEY AFRĠKA
Güney Afrika Ġnsan
Hakları Komisyonu
South Africa Human
Rights Commission
Private Bag 2700,
Houghton, 2041
Johannesburg
South Africa
Tel.: +27 011 484 8300
Faks: +27 011 484 71
46
Eposta:
[email protected]
g.za
KuruluĢ Tarihi: 1995
Personel düzeyi:
Çocuk hakları komiseri
dahil olmak üzere 11
komiser ve toplam 86
personel.
Anayasal Temel:
Komisyon, Anayasa ve
1994 tarihli Ġnsan
Hakları Kanunu ile
kurulmuĢtur.
Hükümetten
bağımsızdır ve yalnızca
Anayasaya ve yasalara
tâbidir.
Görev ve etkinlikler:
Komisyon‟un iĢlevleri,
ilgili uluslararası insan
hakları sözleĢmelerine
uygunluğun ve
37
çocuklarla ilgili Ulusal
Planın uygulanmasının
izlenmesi, çocuk
haklarına saygı
kültürünün
desteklenmesi ve hak
ihlallerinin
araĢtırılmasıdır. Yakın
zamanda yapılan
çalıĢmalar kapsamında,
uluslararası düzeyde
çocuk haklarının
uygulanması konusunda
daha fazla bilgi
edinmek için bir
araĢtırma gezisi
yapılmıĢtır. Komisyon,
UNICEF ve Radda
Barnen‟in iĢbirliğiyle,
çocukların Komisyon‟un
bazı etkinliklerine en
anlamlı biçimde nasıl
katılabileceklerini
araĢtırmak için odak
çocuk grupları programı
düzenlemiĢtir.
ĠRLANDA
Çocuk
Ombudsmanlığı
(2001 yılında
kurulacaktır)
Anayasal temel:
Çocuk Ombudsmanlığı,
çocukların veya
çocuklar namına
hareket edenlerin
Ģikayetlerini araĢtırma
göreviyle, Parlamento
tarafından kabul
edilecek bir Yasayla
kurulacaktır.
Ombudsmanlığın
çocukları doğrudan
dinlemek ve çocuklara
doğrudan danıĢmak için
gerekli yapıları kurması
gerekmektedir. Genel
amacı çocukların
haklarını ve refahını
desteklemek olacaktır.
ĠSPANYA
Madrid Çocuk
Ombudsmanlığı
Defensor del Menor
en la Comunidad de
Madrid
C/Serrano 110
28006 Madrid
Spain
Tel.: +34 91 563 44 11
Faks: +34 91 561 81
73
Eposta:
[email protected]
Web sitesi:
http://www.dmenormad.es
KuruluĢ Tarihi: 1996
Personel düzeyi: 18
personel
Anayasal Temel:
Ombudsmanlık, 5/1996
sayılı Madrid Toplumu
Çocuk Ombudsmanlığı
Kanunu çerçevesinde
kurulmuĢ olup, bu
yasanın ardından 1997
tarihli Madrid Çocuk
Ombudsmanlığı Örgüt
Yapısı ve ĠĢleyiĢi baĢlıklı
Ofis Yönetmeliği
yürürlüğe girmiĢtir.
Çocuk Koruma
KuruluĢlarının
faaliyetlerini
denetlemek, Ģikayetleri
dinlemek, bilgi ve
danıĢmanlık hizmeti
sunmak ve çocuk
hakları konusunda
bilinçlenmeyi artırmak
Ofisin yetkileri
arasındadır.
Görev ve etkinlikler:
1998 yılında
Ombudsmana yaklaĢık
17,000 Ģikayet iletilmiĢ
ve bunun sonucunda
800‟den fazla inceleme
yapılmıĢtır.
Ombudsmanlık, Ceza
Kanununda cinsel
özgürlüğe yönelik
suçlarla ilgili bir
değiĢiklik yapılmasına
katkıda bulunmuĢ ve
çocukların Kent
Konseylerine katılımını
desteklemiĢtir. Ayrıca
Ġspanya
Parlamentosunun her
bölgede Çocuk
Ombudsmanlığı
kurulması teklifine
katkıda bulunmuĢ ve
okullarda Ģiddeti
önleyecek programlar
uygulamaya koymuĢtur.
Yasal ikamet Ģartı
aramaksızın göçmen
çocukların sağlık
karnesi alma hakkına
sahip olmalarını da
sağlamıĢtır.
Katalonya
Katalonya
Ombudsmanlığı
Sindic de Greuges de
Catalunya
C/Josep Anselm Clave
31
08002 Barcelona
Spain
Tel.: +34 93 301 8075
Faks: +34 93 301 3187
38
Eposta:
sindic@sindicgreugesca
t.org
KuruluĢ Tarihi: Genel
Ombudsmanlık 1984
tarihinde yasa ile
kurulmuĢtur. 1989
yılında bu yasada
değiĢiklik yapılarak
çocuklar için Yardımcı
Ombudsmanlık
kurulmuĢtur.
Personel düzeyi: 33
personel
Anayasal Temel:
Ombudsman beĢ yıl
süreyle görev yapmak
üzere Parlamento
tarafından seçilir ve
Özerk Katalonya
Bölgesi‟nin faaliyetlerini
denetleme yetkisine
sahiptir. Halihazırda
görev yapmakta olan
Yardımcı Çocuk
Ombudsmanı 1997
yılında seçilmiĢtir.
Ombudsman Ġdareye
yasaların yorumlanması
ve uygulanmasıyla ilgili
teklifler sunabilir, temel
hak ve özgürlüklerle
ilgili sorunları ve
ilerlemeyi içeren yıllık
bir rapor sunar.
Görev ve etkinlikler:
Ombudsman Ģikayetleri
bireysel olarak araĢtırır.
Mahkeme
duruĢmalarına katılan
çocukların sağlık
muayenesi ile ilgili
baĢarılı reform teklifi,
Maghrebli çocukların
ihtiyaçlarını karĢılamak
için farklı idareler
arasında yazılı
anlaĢmaların yürürlüğe
girmesi ve hasta
çocukların eğitim
hakkının desteklenmesi
yakın zamanda yapılan
çalıĢmalar arasındadır.
Ombudsmanlık çocuklar
için ÇHS hakkında
12,000 el kitabı
hazırlamıĢ ve gruplar
halinde SözleĢme
maddeleri üzerinde
odaklanan aylık bir TV
dizisine katılmıĢtır.
ĠSVEÇ
Çocuk
Ombudsmanlığı
Barnombudsmannen
Box 22 106
S-104 22 Stockholm
Sweden
Tel.: +46 8 692 2950
Faks: +46 8 654 6277
Eposta: [email protected]
Web sitesi: www.bo.se
KuruluĢ Tarihi: 1993
Personel düzeyi: 13
personel
Anayasal Temel:
Çocuk Ombudsmanlığı
KuruluĢuna iliĢkin Yasa
ile kurulmuĢtur. Görevi,
çocukların ve gençlerin
hak ve menfaatleriyle
ilgili konuları
gözlemlemek ve ÇHS‟ye
uygunluğu izlemektir.
Ombudsmanın bireysel
Ģikayetleri çözümleme
yetkisi yoktur.
Hükümete yıllık rapor
sunar, ancak
hükümetten bağımsız
çalıĢır.
Görev ve etkinlikler:
Ombudsmanlığın
çalıĢmaları üç alanda
odaklanmaktadır: ÇHS;
zor koĢullardaki
çocuklar ve gençler;
çocukların ve gençlerin
katılım hakkı. Yakın
zamanda yapılan
çalıĢmalar çocukların
farklı sosyal koĢullarıyla
ilgili izleme
araĢtırmalarının
koordinasyonunu,
çocuklar ve gençler
hakkında bir istatistik
yayının derlenmesini ve
verilerin
koordinasyonunu
içermektedir.
Ombudsman çocuk
hakları hakkında bilgi
dağıtmak için bir proje
geliĢtirmektedir. Yerel
belediyelerin ÇHS‟yi
karar alma sürecine ve
etkinliklere nasıl dahil
edebilecekleri
konusunda bir el kitabı
hazırlamıĢ ve Çocuk
Hakları Komitesi‟ne
Ġsveç‟te çocukların
yaĢam koĢulları
hakkında bir rapor
sunmuĢtur. ÇHS‟nin
uygulanması için ulusal
bir strateji geliĢtirmek
amacıyla Ġsveç
Parlamentosu
tarafından hazırlanan
bir yasa tasarısında
Ombudsmana çok
önemli bir rol
verilmiĢtir.
39
ĠTALYA
Çocuk ve Ergenler
için Genel Kayyımlık
Tutore Pubblico dei
Minori per la
Regione Friuli
Venezia Giulia
Via G. Carducci 6
Trieste
Italy
Tel.: +39 040 377 2265
+39 040 377 2119
KuruluĢ Tarihi:
Ġtalya‟da Çocuklar ve
Ergenler için ilk
Bölgesel Ombudsman
veya Genel Kayyım
Özerk Friuli Venezia
Giulia Bölgesinde 2001
yılı baĢlarında tayin
edilmiĢtir.
Anayasal Temel:
Ombudsmanlığın
kuruluĢunun temeli,
Aillelerin
Desteklenmesine ve
Çocukların Korunmasına
iliĢkin Kurallar baĢlıklı
49/93 sayılı Yasa ile
atılmıĢtır. Bu yasada
yapılan 16/96 sayılı
değiĢiklik Friuli Venezia
Giulia Bölgesindeki
Çocuklar için
Ombudsmanlık Ofisinin
kurulmasına izin
vermektedir. Çocuklar
için „Genel Kayyım‟,
Bölge Ġcra Kurulu
üyeleri tarafından
seçilerek bu görevi
üstlenmekte ve bu tayin
Kurul BaĢkanı
tarafından
onaylanmaktadır.
Kayyım beĢ yıl süreyle
tayin edilmekte ve
görev süresi bir kez
yenilenebilmektedir,
ancak bu yenileme,
tayini gerçekleĢtiren
Bölge Kurulunun görev
süresine bağlıdır.
Görev ve etkinlikler:
Genel Kayyım, çocukları
koruyacak, yerel
makamlarla ve STK‟lerle
iĢbirliği yaparak
çocukların ve ergenlerin
haklarıyla ilgili
insiyatifleri
destekleyecek konumda
olanları seçecek ve
eğitecektir. Kayyım,
yerel makamlarla,
halkla ve kitle iletiĢim
araçlarıyla iĢbirliği
yaparak çocukların ve
ergenlerin hakları için
uygun bir ortam
yaratma insiyatiflerini
desteklemekle
görevlidir. Önerilen
mevzuat ve bölgede
çocuklarla ve ergenlerle
ilgili diğer idari
hükümler hakkında
görüĢ bildirecek ve
sosyal hizmetlerin ve
çocuk adalet sisteminin
müdahalesini gerektiren
durumlarda sosyal
hizmetleri ve çocuk
adalet sistemini
harekete geçirecektir.
Ayrıca, sağlık, hijyen,
konut ve kent
planlaması açısından
yetersiz çevre koĢulları
sonucunda çocukların
ve ergenlerin
karĢılaĢabileceği riskleri
ilgili idari yetkililere
bildirecektir.
ĠZLANDA
Ġzlanda Çocuk
Ombudsmanı
Umbodsmanur Barna
Laugavegi 13
101 Reykjavik
Iceland
Tel.: +354 552 8999
Faks: +354 552 8966
Eposta: [email protected]
Web sitesi:
www.barn.is
KuruluĢ tarihi: 1995
Personel düzeyi: Üç
personel
Anayasal temel:
Ombudsmanlık 1994
tarihli Çocuk
Ombudsmanlığı Kanunu
(83 Sayılı Kanun) ile
kurulmuĢtur.
Ombudsman
CumhurbaĢkanı
tarafından atanır ve her
yıl BaĢbakana rapor
verir, ancak
hükümetten bağımsız
olarak çalıĢır.
Görev ve etkinlikler:
Çocuk haklarının
uygulanmasını
destekleme görevi her
düzeyde politika
geliĢtirilmesini
etkileyerek, çocuklarla
ilgili veriler toplayarak,
mevzuatın çocuklar
üzerindeki etkisini
izleyerek, bireysel
Ģikayetleri inceleyerek
ve çocuk hakları
konusunda
bilinçlendirme
çalıĢmaları yaparak
yerine getirilmektedir.
Son zamanlardaki
40
etkinlikler Ġzlandalı
çocuk nüfus hakkındaki
gerçekleri ve rakamları
içeren bir kitabın
yayınlanmasını,
okullarda çocuklara
yemek verilmesinin ve
cinsel suç mağduru
olanların daha iyi
haklara sahip olmalarını
sağlayacak reformları
gerçekleĢtirmenin
ısrarla talep edilmesini
ve okullarda zorbalıkla
ilgili bir konferansın
düzenlenmesini
içermektedir.
KANADA
Ġngiliz Kolombiyası
The Office of the
Ombudsman
931 Fort St
Victoria BC
V8V 3K3
Canada
Tel.: +1 32 2 533 1211
Faks: +1 32 2 534
1382
KuruluĢ Tarihi: 1987
Anayasal Temel:
Mevcut Ombudsman
tarafından 1987 yılında
Çocuk ve Gençler için
Yardımcı Ombudsmanlık
kurulmuĢtur. Ancak,
Yardımcı Ombudsmanın
çocukların özel
savunucusu olma rolü
1990 yılında sona
ermiĢtir. Ombudsmanın
ve yardımcı
ombudsmanın genel
yetki alanı Ģimdi
çocukları da
kapsamakta olup,
hükümetten
bağımsızdırlar. BeĢ üyeli
bir Çocuk ve Gençlik
Ekibi kurulmuĢtur. Buna
ek olarak Hükümet
1995 yılında, sosyal
hizmet temini alanında
çocukları savunma
görevini üstlenecek bir
Çocuk, Gençlik ve Aile
Savunma Birimi
kurmuĢtur.
Görev ve etkinlikler:
Çocuk ve Gençlik Ekibi
bedensel engelli
çocuklara sunulan
hizmetler, gençlere gelir
yardımı, okullar ve okul
kurulları, düzenleyici
kuruluĢlar, ailenin
geçim durumu gibi
konularda ve çocuk
suçluluğu adalet sistemi
ile ilgili konularda
uzmanlaĢmıĢtır. Ekip,
Ombudsmanlık Kanunu
kapsamında yoğun
araĢtırma yetkisine
sahiptir. AraĢtırma
tamamlandığında,
Ģikayetin doğru olup
olmadığı kanıtlanır ve
Ģikayette bulunanlara
kararın yazılı gerekçeleri
verilir. Ancak, personel
araĢtırma sırasında
sorunu çözümleme
çabasıyla yetkili
mercilere danıĢabilir.
Yardımcı Ombudsman
ve Ekip, çocuklar,
devlet yetkilileri ve
STK‟ler nezdinde çocuk
haklarını teĢvik etme
konusunda çok aktif
olmuĢlardır. Çocuklar ve
gençler Ombudsmanlık
Ofisinin yanı sıra Çocuk
ve Aile Savunma
Biriminin ve Çocuk
Komisyonunun
hizmetlerine
eriĢebilirler.
Çocuk Savunma
Birimi:
Alberta, Saskatchewan,
Manitoba, Ontario ve
Quebec‟ten oluĢan
diğer beĢ eyalette,
eyalet mevzuatı ile
Çocuk Savunma
Birimleri kurulmuĢtur.
Bu birimlerin ayrıntılı
görevleri birbirinden
farklı olmakla birlikte,
her biri çocuk refah
hizmetlerinden
yararlanan çocuklara
savunu hizmeti
sunmaktadır.
KOLOMBĠYA
Defensoria para la
Niñez, la Mujer y el
Anciano
(Çocuk, Kadın ve
YaĢlıları Savunma
Ofis)
Halk Savunma Ofisi
Calle 55 No. 10-32
Tercer Piso
Santafe de Bogota
Colombia
Tel.: +57 69 15 077
(direkt hat) ve + 57 31
47 300 dahili hat 2323.
KuruluĢ Tarihi: 1991
Anayasal Temel: Halk
Savunma Ofisi
bünyesinde, bu ofisin
baĢkanı tarafından tayin
edilen Çocuk, Kadın ve
YaĢlıları Savunma
Ofisinin; Anayasanın
41
44. maddesine göre en
önemli iĢlevi, çocuk
haklarını desteklemek
ve savunmaktır.
Görev ve etkinlikler:
UNICEF yıllardır, çocuk
haklarının uygulanması
için izleme stratejileri
tasarlamak ve
uygulamak üzere, Halk
Savunma Ofis‟iyle
Kurumlararası bir
SözleĢme
geliĢtirmektedir.
Sonuçta, Children and
their Rights (Çocuklar
ve Hakları) (La Niñez y
sus Derechos) adlı
Bültenin altı sayısı
yayınlanmıĢtır. Ofis,
ÇHS‟nin takibi için bir
izleme sisteminin
kurulmasında UNICEF‟le
iĢbirliği de yapmıĢtır.
KOSTA RĠKA
Defensor de los
Habitantes de la
Republica
Instituto Costarricense
de Electricidad-ICE
San Jose
Costa Rica
Tel.: +506 296 2515.
Faks: +506 296 2512
Eposta:
[email protected].
cr
KuruluĢ Tarihi: Çocuk
Ombudsmanlığı 1987
yılında kurulmuĢtur.
Ancak, 1993 yılında,
ihtisaslaĢmıĢ çeĢitli
ombudsmanlıklar, bir
çocuk birimini de
içeren, ulusal ve
bağımsız yeni bir
Ombudsmanlık Ofisi
bünyesinde
birleĢtirilmiĢtir.
Anayasal Temel:
Ombudsmanlık iĢlevi,
Yasama Meclisi‟ne bağlı
bir organ olan,
Cumhuriyet‟te ikamet
Edenleri Savunma Ofisi
(Defensoria de los
Habitantes de la
Republica) tarafından
yerine getirilmektedir.
Ofis‟in yasasında
kullanılan “ikamet
eden” teriminin tanımı,
Ofis‟i, çocuk ve
ergenlerin haklarının
savunulmasını
sorumlulukları
kapsamına almaya
yetkili kılmaktadır. Ofis
bünyesinde, kendi
müdürü olan, çocuk ve
ergen haklarıyla ilgili
özel bir bölüm
bulunmaktadır. Ancak
eylem sorumluluğu
seçilmiĢ bir görevli olan
Savunman‟a aittir. Bu
pozisyonda görev
yapmak isteyenlerin,
içinden üç adayın
seçildiği ulusal listeye
kaydolmaları
gerekmektedir.
Görev ve etkinlikler:
Ofis‟in görevleri
Ģikayetlerin
araĢtırılmasını, kamu
organlarının eylemlerini
etkileyecek tavsiyelerde
bulunarak çocuk
haklarının korunmasını
ve çocuk haklarını
desteklemek amacıyla
ilgili mercilerle aracılık
yapmayı ve baĢkaları
adına talepte bulunmayı
içerir. Ofis‟in çalıĢmaları
büyük ölçüde çocuk
haklarının anlaĢılmasını
ve bu konuda
bilinçlenmeyi
sağlamaya yöneliktir.
Ofis, çocuklarla çalıĢan
görevliler için atölye
çalıĢmaları ve
seminerler düzenler,
eğitim malzemeleri
hazırlar ve çocuklara
bilgi dağıtır. Ofis
çocukların resimlerini,
Ģiirlerini ve Ģarkılarını
kullanarak; çocuklar,
öğretmenler ve
avukatlarla iĢbirliği
yaparak anayasa ve
çocuk hakları
konusunda bir belge
hazırlamıĢtır.
KUZEY ĠRLANDA
BĠRLEġĠK KRALLIĞI
Northern Ireland
Human Rights
Commisison
Kuzey Ġrlanda Ġnsan
Hakları Komisyonu
Temple Court
39 North St
Belfast
BT1 1NA
United Kingdom
Tel.: +44 28 9024 3987
Faks: +44 28 9024
7844
Eposta:
[email protected]
Web sitesi:
http://www.hthrc.org
KuruluĢ Tarihi: 1999
42
Personel düzeyi: 12
personel
Anayasal temel:
Komisyon, Good Friday
(BarıĢ) AnlaĢması ve
1998 tarihli Kuzey
Ġrlanda Kanunu, 69uncu
Bölüm uyarınca
kurulmuĢtur. Mevzuatta
açıkça belirtilmemekle
birlikte, Komisyon
rolünü, ÇHS de dahil
olmak üzere BirleĢik
Krallık (BK),
Hükümetinin imzalamıĢ
olduğu tüm insan
hakları standartlarının
uygulanmasını izlemek
olarak
yorumlamaktadır.
Komisyon, DıĢiĢleri
Bakanı aracılığıyla
Westminster
Parlamentosu‟na karĢı
sorumludur ve BK
Parlamento Ġdari ĠĢler
Komisyonu‟nun
gözetimine tabidir.
Görev ve etkinlikler:
Komisyon, bireysel
Ģikayetleri inceleme
yetkisine sahip olup,
politika açısından daha
kapsamlı bir görevi
vardır. Komisyon,
halihazırda Kuzey
Ġrlanda‟da bulunan
Çocuk Suçluluğu Adalet
Merkezlerinin iĢleyiĢini
araĢtırmaktadır. Kuzey
Ġrlanda Ġnsan Hakları
Beyannamesi
hakkındaki danıĢma
sürecinin bir parçası
olarak Çocuk ve
Gençlerden oluĢan bir
çalıĢma grubu kurmuĢ
ve bu süreci
kolaylaĢtırmak için
çocuk ve gençler için bir
broĢür hazırlamıĢtır.
Komisyon ayrıca,
çocuklara yönelik
fiziksel taciz hakkında
bir belge hazırlamak
için Yasa Reformları
Ofisiyle birlikte
çalıĢmaktadır.
MACARĠSTAN
Parlamento Ġnsan
Hakları Komiserliği
Orszaggyulesi
Biztosok
Hivatala
Tukory u.3
Budapest
H-1054
Hungary
Tel.: +36 1 269 3500
Faks: +36 1 269 3529
Eposta: [email protected]
Web sitesi:
www.obh.hu
KuruluĢ Tarihi: 1995
Personel düzeyi: 64
profesyonel personel,
38 bakım personeli
Anayasal temel:
Parlamento Ġnsan
Hakları Komiserliği
bünyesinde özel bir
Çocuk Komiseri
bulunmamakla birlikte,
Komiser Yardımcısı az
sayıda uzman
personelle çocukları
ilgilendiren sorunları ele
almaktadır. Komiser ve
Yardımcısı Ulusal Meclis
tarafından seçilirler ve
Komiserlik, Hükümetten
bağımsızdır.
Görev ve etkinlikler:
Komiserliğin görevi
mevzuatın çocuklar
üzerindeki etkisini ve
ÇHS‟nin uygulanmasını
izlemeyi içerir.
Komiserlik doğrudan
çocuklara danıĢır, direkt
telefon hattı vardır ve
çocuklarla toplantılar
düzenler. 2000 yılındaki
baĢlıca faaliyetleri
çocukları her türlü
Ģiddete ve cinsel
istismara karĢı
korumak, kurumlarda
yaĢayan çocukların ve
engelli çocukların
ihtiyaçlarını ele almak
ve okulların kapanma
sorununu incelemek için
alınan önlemleri
içermektedir.
NĠKARAGUA
La Procuraduría
Especial de la Niñez
y la Adolescencia
Avenida Monumental de
la Estación de
Bomberos 1 cuadra
abajo,
Apartado 369,
Managua,
Nicaragua
Tel.: +505 266 3257 /
266 3258 / 268 01 45
Faks: +505 268 2789
Eposta:
[email protected]
KuruluĢ Tarihi: 1999
Personel düzeyi: Ġki
avukatın, bir
haberleĢme
memurunun ve iki
sekreterin görev yaptığı
43
Çocuk ve Ergen Ġnsan
Hakları Alt-Komisyonu,
Ġnsan Hakları
Komisyonunun hukuk
bürosuna sunulan
olayları izler.
Anayasal temel:
Ġnsan Hakları
Komisyonu Ocak
1996‟da 212 sayılı Yasa
ile kurulmuĢtur. Çocuk
ve Ergen Ġnsan Hakları
Alt-Komisyonu ÇHS‟nin,
Çocuk ve Ergen
Yasasının uygulanması
üzerinde odaklanır.
Komiser ve Yardımcı
Komiserler Ulusal Meclis
tarafından atanırlar.
Görev ve etkinlikler:
Alt-Komisyonun yetkisi
kamu yönetimi
tarafından
gerçekleĢtirilen ihlallerle
sınırlıdır. Alt-Komisyon
halihazırda çocuk kayıt
bürolarının
geliĢtirilmesi, çocukların
çalıĢmasının
engellenmesi, cinsel
taciz ve aile içi Ģiddetin
azaltılması üzerinde
odaklanmaktadır. AltKomisyon, Ulusal Ġnsan
Hakları Komisyonunun
bir parçası olarak
yapısını güçlendirmeye
çalıĢmıĢ olup, Haziran
2000 tarihinde
kurulmuĢ olan
Çocukların ve
Ergenlerin Bakımı ve
Bütüncül Koruması
Ulusal Konseyi‟nin aktif
bir ortağı olarak hizmet
vermektedir. Önerilen
yeni Ceza Kanunu ile
Okula UlaĢım ve Nafaka
yasaları gibi yeni
mevzuatın izlenmesi de
Alt-Komisyonun
çalıĢmaları arasındadır.
Alt-Komisyon Aile,
Eğitim ve Sağlık
Bakanlıkları arasında
koordinasyonun
kolaylaĢtırılmasında
önemli bir rol oynamıĢ
ve özgürlükleri
kısıtlanmıĢ ergenlerin
izlenmesinden sorumlu
Ofisin geliĢtirilmesini
desteklemiĢtir.
NORVEÇ
Çocuk
Ombudsmanlığı
Barneombudet
Hammenborg Torg 3
PO Box 8036 DEP
N 0030 Oslo
Norway
Tel.: +47 22 242630
Faks: +47 22 249524
Eposta:
[email protected]
o
KuruluĢ Tarihi: 1981.
Dünyanın ilk çocuk
ombudsmanlığı yasa ile
kurulmuĢtur.
Personel düzeyi:
Dokuz personel
Anayasal temel:
Çocuk Ombudsmanlığı,
Sosyal ĠĢler
Bakanlığının resmi
yönetimi kapsamında,
1981 yılında Norveç
Parlamentosu‟nda kabul
edilen bir yasayla
kurulmuĢtur. 1998
yılında bu yasada
değiĢiklik yapılarak
Komiserlik ile ÇHS
arasında bağlantı
kurulmuĢtur.
Görev ve etkinlikler:
Komiserin, kamu
makamlarıyla ve özel
kuruluĢlarla iliĢkilerinde
çocukların hak ve
menfaatlerini
desteklemek ve
yaĢadıkları koĢulları
iyileĢtirmek gibi
kapsamlı bir görevi
vardır. Komiser, yasa
tarafından da açıkça
kapsam dıĢında
bırakılan, aile üyeleri
arasındaki
anlaĢmazlıklar dıĢında
her konuyla ilgilenir.
Komiser, ayrıca kitle
iletiĢim araçlarını ve
interneti kullanarak
kamuoyunu etkilemeyi
ve çocukların katılımını
artırmayı da amaçlar.
Yakın zamandaki
giriĢimler, ilkokul ve
ortaokul düzeyinde
çocukların katılımını
artırmak için okullarda
yapılacak önemli
reformlarla ilgili teklifleri
ve azınlık ve mülteci
çocuklarla ilgili
çalıĢmaları
içermektedir.
PORTEKĠZ
Portekiz Adalet
Ombudsmanı
Provedoria de
Justiça
Rua do Pau de Bandeira
9
1200 Lisboa
Portugal
44
Tel.: +351 392 66 00
Faks: +351 396 12 43
Eposta:
[email protected].
pt
KuruluĢ Tarihi:
Ombudsmanlık 1975
tarihinde kurulmuĢtur.
1992 yılında Çocukların
Mesajları ve Hak
Talepleri için Direkt
Telefon Hattı‟nı
kurulmuĢtur.
Personel düzeyi: 106
personel
Anayasal temel:
Ombudsmanlık 1975
yılında 213/75 sayılı
Kanun Hükmünde
Kararname
çerçevesinde
kurulmuĢtur.
Ombudsman dört yıllık
görev süresi için
Parlamento tarafından
seçilir ve bir defaya
mahsus olmak üzere
yeniden seçilebilir.
Ombudsmanlık
bünyesindeki Çocuk ve
Gençlik bölümü
çocuklar veya çocuklar
namına hareket eden
yetiĢkinler tarafından
sunulan özel talepleri
yanıtlamak için Çocuk
Mesajları ve Hak
Talepleri için Direkt
Telefon Hattı‟nı hizmeti
sunmaktadır.
Görev ve etkinlikler:
Direkt telefon hattına
gelen mesajlar
genellikle çocuklar
tarafından Adalet,
ÇalıĢma ve DayanıĢma
Bakanlıklarına iletilir.
Evsiz çocukların
karĢılaĢtığı sorunlar,
anne babaların
çocuklara zaman
ayıramaması, uygun
bilgilere eriĢim,
bedensel engelli
çocuklar, kurumlardaki
çocuklar ve her türlü
Ģiddete karĢı korunma
çalıĢma öncelikleri
arasında yer
almaktadır.
ROMANYA
Halk Avukatı
Institutia Avocatul
Poporului
3-5 Boulevard Iancu de
Hunedoara
1st District 71204
Bucharest
Romania
Tel.: +401 231 5001
Faks: +401 230 5000
KuruluĢ Tarihi: 1997
Personel düzeyi: 40‟ı
hukuk eğitimi almıĢ
toplam 72 personel.
Çocuk, Kadın ve Ailenin
Korunmasıyla ilgili
Sorunlar Dairesinde bir
Daire BaĢkanı ve sekiz
personel görev
yapmaktadır.
Anayasal temel: Halk
Avukatlığı 1991
Anayasası çerçevesinde
kurulmuĢ bağımsız bir
kurumdur. Örgüt yapısı
ve iĢlevleri 1997
tarihinde Parlamento
tarafından kabul edilen
35/1997 sayılı Yasa ile
düzenlenmektedir.
Avukatlık kurumu kamu
makamlarından
bağımsızdır ve
tavsiyeleri Parlamento
denetimine ve
mahkemede temyize
tâbi değildir. Avukat
dört yıllık görev süresi
için atanır ve bir defaya
mahsus olmak üzere
yeniden atanabilir. Ofis,
hak ve özgürlükleri
korumak için gerekli
değiĢikliklerle ilgili
tavsiyelerle birlikte
faaliyetleri hakkında
Parlamentoya her yıl
rapor vermekle
görevlidir. Çocuklar da
dahil olmak üzere
bireyler Avukata
Ģikayette bulunabilirler.
Yukarıda anılan Daire
1998 yılında Avukatlık
Ofisi‟nin bir parçası
olarak kurulmuĢtur.
Görev ve etkinlikler:
Daire, Avukat
tarafından iletilen,
çocuk, kadın ve aile
haklarının kamu
makamları tarafından
ihlal edilmesiyle ilgili
Ģikayetleri inceler. Daire
UNICEF‟in desteğiyle,
Çocuk Haklarının
Korunması baĢlıklı ilk
özel raporunu Nisan
2000‟de yayınlamıĢtır.
RUSYA
FEDERASYONU
Çocuk Hakları
Komiserliklerinin
kurulması amacıyla,
1997 yılı sonbaharında
ortak bir UNICEF/Rusya
Federasyonu pilot
45
projesi uygulanmaya
baĢlamıĢtır. Aynı yıl,
çocuk hakları
ombudsmanlarının veya
komiserlerinin tayini için
beĢ kent bölgesi
belirlenmiĢtir.
Ekaterinberg Kenti
Çocuk Hakları
Komiserliği Ofisi
24/a. Office 441, Lenin
Av.,
Ekaterinenburg,
620038,
Russian Federation
Tel.: + 7 3432 51 96 03
Faks: +7 3432 51 96
03
Eposta:
[email protected]
KuruluĢ Tarihi: 1998
Personel düzeyi: Bir
Anayasal temel:
Ofisin kuruluĢ mevzuatı,
Kent Parlamentosunun
(Duma) 10 ġubat 1998
tarih, N34/3 sayılı
Kararıdır. Ombudsman
kent idaresinin hukuk
bölümünde görev
yapmaktadır.
Görev ve etkinlikler:
Ofis, bireysel danıĢma,
direkt telefon hattı,
toplum toplantıları, okul
toplantıları ve internet
aracılığıyla çocuklarla
yakın ve doğrudan
bağlantı kurmaya
çalıĢır. Ofis, veri
toplayarak, yasaların ve
politikaların çocuklar
üzerindeki etkilerini
izleyerek, yasa tasarıları
hakkında görüĢ
bildirerek ve ÇHS‟nin
uygulanmasını
izleyerek, çocukları
etkileyen politikaların
etkilenmesinde rol
oynar. Bireysel
Ģikayetleri inceler ve
mahkemelerde
çocuklarla ilgili davalara
katılır. Ofis çocuk
hakları konusunda
bilinçlenmeyi destekler,
meslek sahiplerine ve
diğer gruplara eğitim
verir. Ele alınan
sorunların büyük
çoğunluğu aile içinde ve
okullarda tacizle ilgilidir.
Kaluga Oblast
Kaluga Çocuk
Ombudsmanlığı
Ombudsman for the
Children of Kaluga
Staryi Torg Square, 2
Kaluga 248600
Russian Federation
Tel.: +70 842 56 27 57
Faks: +70 842 56 35
11
KuruluĢ Tarihi: 1998
Anayasal temel:
Ombudsmanlık bölge
Valisi tarafından kabul
edilen özel bir Geçici
Yasa ile kurulmuĢtur.
Ombudsman bölge
Valisi‟nin gözetimi
altında Valilik‟te görev
yapmaktadır.
Ombudsman bölgede
çocuk haklarının
durumu hakkında
Vali‟ye yıllık rapor verir.
Görev ve etkinlikler:
Ombudsmanın görevi
kapsamındaki önemli
alanlar 14-18 yaĢ
grubundaki çocukların
cezaevlerindeki
koĢulları, Çernobil
felaketinden etkilenen
çocukların hakları ve
öksüzler için uygun
barınma olanaklarının
yetersizliğidir.
Ombudsman ayrıca 0
ile 2 yaĢ arasındaki
çocuklara ücretsiz süt
ürünleri dağıtılması,
öksüzler yurdunda ve
okullardaki yiyecek
kalitesinin daha iyi
denetlenmesi için baskı
yapmıĢtır. Bireysel
Ģikayetlerle ilgilenir ve
her hafta çocuklarla
toplantılar yapar. 1999
yılında Ombudsman
700 olaya doğrudan
yardım etmiĢ ve 200
mektup almıĢtır.
Novgorod Oblast
Novgorod Çocuk
Ombudsmanlığı
Children‟s Ombudsman
for Novgorod
Novgorod 173000
Nikolskaya 4
Russian Federation
Tel.: +7 8162 2 347 95
Faks: +7 8162 2 347
95
Eposta:
[email protected]
KuruluĢ Tarihi: 1998
Anayasal temel:
Ombudsmanlık gönüllü
bir iĢlev olarak
baĢlamıĢtır. ġimdi Geçici
bir Yasa ile
Ombudsmanın
bölgedeki faaliyetlerinin
temeli atılmıĢtır.
46
Görev ve etkinlikler:
Ombudsman aile içi
Ģiddet konusunda
sosyal barınaklardaki
250 çocukla ve ÇHS
bilinci konusunda 500
öğrenci ve öksüz
çocukla bir anket
yapmıĢtır. ÇalıĢmasının
önemli bir bölümünü
yaĢam koĢullarını
kontrol etmek için
öksüzler yurduna
yapılan düzenli
ziyaretler oluĢturur.
Ofis, çocuklar için direkt
bir telefon hattı da
kurmuĢtur.
St Petersburg
St Petersburg
Ombudsmanlığı
Ombudsman of St
Petersburg
Saint Petersburg191011
U1. Dumskaya Dom 1-3
Russian Federation
Tel.: +7 812 113 4944
Faks: +7 812 319 92
93
KuruluĢ Tarihi: 1998
Anayasal Temel:
Ombudsman, St
Petersburg Valiliği‟nde
özel çocuk hakları
bölümünün baĢkanıdır.
Görev ve etkinlikler:
Ombudsmanın çalıĢması
öncelikle, mahkemeye
hukuki belgelerin ve
mektupların yazılmasına
yardım edilmesi de
dahil olmak üzere,
çocuklar namına hukuki
iĢlerin yapılmasını
içermektedir.
Ombudsmanlık
belirlenen ihtiyaçlarına
yanıt verebilmek için
çocuklarla ve kadınlarla
doğrudan görüĢmeyi
amaçlar. Bilgi dağıtımı
için çocuk hakları
konusunda çalıĢan
STK‟lerle ilgili
bilgisayarlı veri tabanını
geliĢtirmekte olan
Ombudsmanlığın
çalıĢmalarını gönüllü
öğrenciler de
desteklemektedir.
Ombudsman tarafından
hazırlanan yıllık rapor
kitle iletiĢim araçları
aracılığıyla
yayınlanmaktadır.
Volgograd Oblast
Volgograd Bölge
Ġdaresi Çocuk
Hakları Komiserliği
Office of the
Commissioner for
Children’s Rights of
the Volgograd
Regional
Administration
Lenin Ave. 9 room 11,
Volgograd, 400098
Russian Federation
Tel.: +7 8442 33 5923
Faks: +7 8442 93 6212
Eposta: [email protected]
KuruluĢ Tarihi: 1998
Personel düzeyi: Bir
Anayasal Temel:
Çocuk Hakları
Komiserliği, Ģimdi
Komiserliğin yerleĢik
olduğu Volgograd Bölge
Ġdaresi tarafından kabul
edilen bir tüzükle
kurulmuĢtur. Komiser
Bölge Ġdaresi
BaĢkanının
yardımcısıdır.
Komiserliğin kuruluĢunu
teyid edecek resmi
mevzuatın tasarısı
hazırlanmakta olup,
yakın zamanda
yürürlüğe girecektir.
Volgograd Bölge Ġdaresi
bünyesinde ayrıca bir
Çocuk Hakları Konseyi
de kurulmuĢtur.
Okullarda ve STK‟lerde
benzer konseylerin
kurulması
planlanmaktadır.
Görev ve etkinlikler:
Komiserin görevi genel
olarak çocuk haklarını
ve ayrı ayrı çocukların
haklarını korumaktır.
Tüm kentte ilan
tahtalarında ilan edilen
direkt telefon hattı
bulunmakta ve Komiser
bölgesel TV‟de çocuk
hakları konusunda
düzenli olarak
yayınlanan bir
programa katılmaktadır.
Komiser ÇHS‟yi yerel
gazeteler aracılığıyla da
tanıtmıĢtır. Komiserliğin
diğer çalıĢmaları
çocuklar hakkında veri
toplanmasını, ÇHS‟nin
uygulanmasının
izlenmesini ve çocukları
etkileyen politikaları
değiĢtirilmesini
kapsamaktadır.
Komiserlik çocuk hakları
konusunda çocukların
kolay okuyabilecekleri
bir broĢür yayınlamıĢ
olup, bu broĢür çocuk
47
kurumlarına
dağıtılmıĢtır. Öksüzler
yurdundan ayrılan
çocuklar için barınma
olanaklarının
bulunmaması ve aile içi
Ģiddet, Komiserlik
tarafından belirlenen
önemli sorunlar
arasındadır.
YENĠ ZELANDA
Çocuk Komiserliği
Ofisi
Office of the
Commission for
Children
39 Pipitea Street
P.O Box 12537
Thorndon
Wellington
New Zealand
Tel: +64 4 711410
Faks: +64 4 711418
Eposta:
[email protected]
KuruluĢ tarihi: 1989
Anayasal temel:
Komiserlik baĢlangıçta,
aĢağıda anılan Yasa
kapsamında politika ve
uygulamaları izlemek ve
gözden geçirmek,
çocukların ve gençlerin
refahını artırmak ve
haklarının tanınmasını
sağlamak amacıyla
1989 tarihli Çocuk,
Gençlik ve Aile Yasası
ile kurulmuĢtur. Ancak,
Sosyal Hizmetler Seçici
Komitesi, Komiserin
Parlamento Görevlisi
olmasını öneren yeni bir
Parlamento Çocuk
Komiserliği Yasa
Tasarısını dikkate
almıĢtır. Çocuk
Komiserliği Ofisi 2000
yılında yeniden gözden
geçirilmiĢ olup, ÇHS‟nin
Yeni Zelanda‟da daha
etkili olmasına olanak
sağlamak için
Komiserliğin iĢlevlerinin
ve yetkilerinin
artırılmasının faydaları
Bakanlar Kurulunun
Sosyal Politika ve Sağlık
Komitesine rapor
edilecektir.
Görev ve etkinlikler:
Komiser herhangi bir
servis veya kuruluĢta
çocukları ve gençleri
etkileyen her türlü
konuyu araĢtırabilir.
Çocukların istismar ve
ihmal edilmesi, suç
iĢleyen gençler ve
Çocuk, Gençlik ve Aile
Hizmetleri Bakanlığının
eylemleri gibi konuları
araĢtırma konusunda
özel sorumlulukları
vardır. Ancak, Komiser
mahkeme kararları veya
mahkemeye havale
edilmiĢ konular
hakkında görüĢ
bildiremez. Komiser
ÇHS‟yi rehber belge
olarak kullanır ve
hükümleri konusunda
bilinçlenmeyi teĢvik
eder. Ofis, araĢtırma
yapmanın, yayın ve
rapor hazırlamanın yanı
sıra her üç ayda bir
„Children‟ adlı bir
gazete yayınlar ve bu
gazete aracılığıyla
çocukları ilgilendiren
sorunlar hakkında
tartıĢmayı teĢvik eder.
Ofis, Ģikayetler için bir
servis kurmuĢ olup,
halktan kiĢiler kaygı
duydukları konuları bu
servise iletebilirler.
48
Bilgi Kaynakları
Referanslar
1 Flekkøy. M. (1991), A Voice for Children: Speaking Out as Their Ombudsman, Jessica Kingsley, London.
2 This message has consistently arisen from the work of developmental psychology over the past 50 years.
3 de Vylder, Stefan (2000), Macro-Economic Policies and Children’s Rights, Save the Children, Sweden, Stockholm;
de Vylder, Stefan (1997), Children and Macro-Economics, Rädda Barnen, Stockholm; Harper, C. and R. Marcus
(1999), Child Poverty in Sub-Saharan Africa, Save the Children, London.
4 Rosenbaum, M. (1993), Children and the Environment, National Children’s Bureau, London; Harper, C. and R.
Marcus (1999), Child Poverty in Sub-Saharan Africa, Save the Children, London.
5 Hodgkin, R. and P. Newell (1998), Article 4, Implementation Handbook on the Convention on the Rights of the
Child, UNICEF, New York.
6 See, for example, Children and the Media, T. Hammarberg, Committee on the Rights of the Child General
Discussion Day on ‘Children and the Media’, 1996.
7 R Hodgkin and P Newell (1998), Article 12, Implementation Handbook on the Convention on the Rights of the
Child, UNICEF, New York.
8 Muscroft, Sarah (1999), Children’s Rights: Reality or Rhetoric, Save the Children, London; Hammarberg, T. and P.
Newell (2000), ‘The Right Not To Be Hit’, in Children’s Rights: Turning Principles into Practice, A. Petren (ed.),
Rädda Barnen/UNI-CEF, Stockholm.
9 Only two countries have yet to ratify the Convention on the Rights of the Child: Somalia and the United States.
10 Klug, F. (2000), Values for a Godless Age, Penguin, London.
11 Woll, Lisa (2000), The Convention on the Rights of the Child Impact Study, Save the Children, Sweden, Stockholm.
12 Hodgkin, R. and P. Newell (1998), Articles 3 and 12, Implementation Handbook on the Convention on the Rights
of the Child, UNICEF, New York; Alston, P. and B. Gilmour-Walsh (1996), The Best Interests of the Child: Towards
a Synthesis of Children’s Rights and Cultural Values, UNICEF International Child Development Centre, Florence.
13 South Africa, Norway and Sweden are amongst the few governments which have undertaken such analyses. Details
can be found in UNICEF (1999) ‘Child impact assessment’, Making Children Count: Implementing the Convention on
the Rights of the Child, UNICEF, New York.
14 For example, female genital mutilation continues to be perpetrated with impunity on millions of girls each year
despite being a clear breach of Article 24.3. See also, Children’s Rights: Equal Rights - Diversity, Difference and the
Issue of Discrimination (2000), International Save the Children Alliance, London, for a discussion on how
governments fail to tackle racism and xenophobia and the consequent impact on children’s rights.
15 See for example, Levy, A. and B. Kahan (1991), The Pindown Experience and the Protection of Children: The
Report of the Staffordshire Child Care Enquiry, Staffordshire County Council; and Kirkwood, A. (1992), The
Leicestershire Inquiry 1992, Leicestershire County Council; also Waterhouse, Ronald (2000), Lost In Care, the
Tribunal of Inquiry into abuse of children in care in Clywd and Gwynedd, DH/Welsh Office.
16 Ruxton, S. (1999), A Children’s Policy for the 21st Century, Euronet, Brussels; and Children Economics and the
EU: Towards Child-Friendly Policies (2000), International Save the Children Alliance, Europe Group, Stockholm.
17 Details of these specific examples can be found in the annual report or on the website of the European Network of
Ombudsmen for Children: www.ombudsnet.org
18 UN Centre for Human Rights (1995), National Human Rights Institutions. A handbook on the establishment and
strengthening of national institutions for the promotion and protection of human rights, Professional Training series No
4, UN Centre for Human Rights, Geneva.
19 Ibid.
20 In the UK for example, the Government has used the differences of view between existing equal rights bodies as to
the preferred structure for a Human Rights Commission as one of its arguments for failing to establish such a body.
21 As is evidenced by the number of governments which have
as yet failed to do so. Still today only some 30 countries have established fully independent bodies.
22 One of the most common subjects of concern raised by the Committee on the Rights of the Child in its concluding
observations on States Parties Initial Reports is the lack of coordination within government with its consequent negative impact on implementation of the Convention. See Hodgkin, R and P. Newell (1998), Article 4, Implementation
Handbook on the Convention on the Rights of the Child, UNICEF, New York.
23 See for example, Schweinhat, L.J., H.V. Barnes and D.P. Weikart (1993) Significant Benefits: the High
Scope/Perry Pre School Curriculum Study through age 27, High Scope Press; Holterman, S. (1995), All Our Futures:
the Impact of Public Expenditure and Fiscal Policies on Britain’s Children and Young People, Barnardos, London.
24 Inquiry into the Role and Function of the Children’s
Ombudsman in Sweden: Summary, Swedish Government Official Report No. 1999: 65, 1999.
25 NGO reports to the Committee on the Rights of the Child commonly argue the need for ombudsmen or children’s
rights commissioners, for example, Russia, Latvia, Ireland, United Kingdom, Mauritius and Egypt.
49
SeçilmiĢ önemli okuma parçaları
Black, M (1994) ‘Monitoring the Rights of Children’, Innocenti Global Seminar Report, UNICEF International Child
Development Centre, Florence. European Network for the Ombudspersons for Children
(ENOC) (2000), ‘Report of the Fourth Annual Meeting, October 2000’, European Network for the Ombudspersons for
Children, available at http://www.ombudsnet.org/documents/Main_Document.pdf
Flekkøy, M. (1991), A Voice for Children: Speaking Out as Their Ombudsman, Jessica Kingsley, London, 1991.
Hodgkin, R. and P. Newell (1997), Effective Government Structures for Children, Gulbenkian Foundation, London.
Hodgkin, R. and P. Newell (1998), Implementation Handbook on the Convention on the Rights of the Child, UNICEF,
New York.
Inquiry into the Role and Function of the Children’s Ombudsman in Sweden: Summary, (1999), Swedish Government
Official Report No. 1999:65, Stockholm.
Ministry of Children and Family Affairs, Norway (1996), ‘The Ombudsman for Children and Childhood in Norway’,
Norwegian Official Report, Ministry of Children and Family Affairs, Oslo.
Newell, P. (1999) ‘The role of National Human Rights Institutions and other organisations in the protection and
promotion of the human rights of children’, paper given at the Conference organized by the Office of the High
Commissioner for Human Rights, Manila, September 1999.
Newell, P. (2000), Taking Children Seriously: a Proposal for a Children’s Rights Commissioner, Gulbenkian
Foundation, London.
Potter, K. (1999), A Proposal for a Commissioner for Children in Scotland, Scottish Alliance for Children’s Rights,
Glasgow.
Santos Pais, M. (1997), ‘The Convention on the Rights of the Child’, in Manual on Human Rights Reporting, UN
Doc.HR/PUB/91/1(Rev.1), United Nations, New York.
UN Centre for Human Rights (1995), National Human Rights Institutions. A handbook on the establishment and
strengthening of national institutions for the promotion and protection of human rights, Professional Training series
No 4, UN Centre for Human Rights, Geneva.
Verhellen, J. (ed.) (1996), Monitoring Children’s Rights, Martinus Nijhoff, Netherlands.
Information sources
50
Pano
INNOCENTI DIGEST
Ġtalya‟nın Floransa Kentinde bulunan UNICEF Innocenti AraĢtırma Merkezi, BirleĢmiĢ
Milletler Çocuk Fonu‟nun (UNICEF) araĢtırma yeteneğini güçlendirmek ve çocukların
dünya çapında savunulmasını güçlendirmek amacıyla 1988 yılında kurulmuĢtur.
Uluslararası Çocuk GeliĢim Merkezi olarak da anılan Merkez, UNICEF‟in mevcut ve
gelecekteki çalıĢma alanlarının belirlenmesine ve araĢtırılmasına yardımcı olur.
Merkez‟in baĢlıca amaçları, çocuk haklarıyla ilgili sorunların uluslararası düzeyde daha
iyi anlaĢılmasını sağlamak ve hem sanayileĢmiĢ hem de geliĢmekte olan ülkelerde
BirleĢmiĢ Milletler Çocuk Hakları SözleĢmesi‟nin tam olarak uygulanmasının
kolaylaĢtırılmasına yardımcı olmaktır. Innocenti Digest ise çocuk haklarıyla ilgili özel
konularda güvenilir ve eriĢilebilir bilgi sunmak için yayınlanmaktadır.
Innocenti Digest‟in bu sayısı, BM Çocuk Hakları SözleĢmesi‟nin uygulanmasını
ve yasal bir Çocuk Hakları Komiserliğinin kurulmasını desteklemek için, Ġngiltere‟de
yerleĢik Çocuk Hakları Ofisi Direktörü Gerison Lansdown tarafından hazırlanmıĢtır.
EPOCH‟da (Çocuklara Dayak Cezası Uygulamasına Son Verme) görevli olan Peter
Newell ve Flaman Parlamentosu Çocuk Hakları Komiseri Ankie Vandekerkhove‟a
özellikle teĢekkür ederiz. Innocenti AraĢtırma Merkezi‟ danıĢmanlarından Michael
Hoffmann, veriler konusunda değerli yardımlarda bulunmuĢtur.
Digest Serisi Nigel Cantwell ve Maryam Farzanegan‟ın rehberliğinde
hazırlanmaktadır.
Digest‟in daha önceki sayılarında aĢağıdaki konular ele alınmıĢtır:
■ Çocuklar ve ġiddet
■ Çocuk Ceza Adalet Sistemi
■ Ülkeler Arası Evlat Edinme
■ Evde ÇalıĢan Çocuklar
■ Kadınlara ve Kız Çocuklara Yönelik Aile Ġçi ġiddet
■ Erken Evlilik: Çocuk EĢler
Daha fazla bilgi edinmek, bu yayını ve diğer yayınları yüklemek için lütfen
www.unicef-icdc.org adresinde web sitesini ziyaret edin.
Yayın sipariĢi için [email protected] adresine baĢvurunuz.
Merkez‟in yayınları çocuk haklarına iliĢkin konularla ilgili küresel tartıĢmaya bir katkıdır ve çok çeĢitli
görüĢleri içerir. Bu nedenle, Merkez bazı konularda UNICEF‟in politikalarını veya yaklaĢımlarını
yansıtmayan yayınlar da hazırlayabilir. Ġfade edilen görüĢler yazarların görüĢleridir ve Merkez
tarafından çocuk hakları konusunda daha fazla diyalog sağlamak için yayınlanmaktadır.
Kaynağı ve UNICEF‟i belirtmek koĢuluyla bu yayından yapılan alıntılar serbestçe çoğaltılabilir.
Digest‟in içeriği ve sayfa düzeni ile ilgili görüĢlerinizi ve bir bilgi aracı olarak nasıl geliĢtirilebileceği
konusunda önerilerinizi bekliyoruz.
Editör: Angela Hawke
Kapak tasarımı: Miller, Craig & Cocking, Oxfordshire – UK
Sayfa Düzeni ve Baskı: Bernard & Co. Siena/ Italy
Ön Kapaktaki Resim: UNICEF HQ99-0943 / Tim Holmes. Avustralya, Northern Territory Eyaleti BaĢkenti Darwin‟in
banliyölerinden birinde Doğu Timorlu mültecilerin yaĢadığı Kalymnos kampında bir çadırda karyolada oturan kızını
öpen yaĢlı kadın.
Basım: Arti Grafiche Ticci-Siena – Italy
Haziran 2001
51
ÇOCUK HAKLARINI KORUYAN
BAĞIMSIZ KURUMLAR
___________________________________
Digest‟in bu sayısı, çocuklara yönelik bağımsız insan
hakları kurumları ve çocuk haklarını korumak,
desteklemek ve izlemek için dünyada her ülkede bu
tür kurumları acilen oluĢturma ihtiyacı üzerinde
odaklanmaktadır. Oy hakkı olmayan, hükümet
gündemini etkileyen güçlü lobilere eriĢemeyen,
haklarını koruyacak hukuk sistemine ve mahkemelere
eriĢimleri sınırlı olan çocuklar toplumun en duyarlı
grupları arasındadır. Çocukların eğitim, sağlık, çocuk
bakımı ve konut ihtiyaçları son derece önemlidir ve
çocukları ihmal etmenin maliyeti her toplum için
yüksektir. Digest‟in bu sayısında mevcut kurumların
etkinliği ve etkisi değerlendirilmekte, bu kurumların
iĢlevlerini yapmaları için gerekli özellikler incelenmekte
ve sık sık dile getirilen itirazlara meydan okunmaktadır.
Mevcut bağımsız, yasal organlar – anayasal temelleri,
görevleri ve etkinlikleri - hakkında bilgi verilmektedir.
UNICEF Innocenti Research Centre
Piazza SS Annunziata, 12
50122 Florence, Italy
Tel.: +39 055 203 30
Faks: +39 055 244 817
Eposta (genel bilgi):
[email protected]
Eposta (yayın sipariĢleri): [email protected]
Web sitesi: www.unicef-icdc.org
ISSN: 1028-3528
52