akkaya, ş.t., k.s. gündoğdu, i. arıcı, 1997.

akkaya, ş.t., k.s. gündoğdu, i. arıcı, 1997.

Bursa-Karacabey-Eskisaröbey Ko yu Arazi Toplulastörma Projesi
C ercevesinde Ko y Yerlesiminin Iyilestirilmesi U zerine Bir C alösma
Serife Tulin AKKAYA*
Kemal Sulhi GU NDOG DU**
Ismet ARICI***
O ZET
U lkemizde
arazi
adlandç
rç
lan tarla ic i yol,
toplulastç
rma c alç
smalarç ile birlikte
sulama,
tarla
ic i hizmetleri olarak
drenaj sistemleri, arazi tesviyesi, gerek duyulan yerlerde arazi
ç
slahçc alç
smalarçyapç
lmaktadç
r.
Bu c alç
smada, arazi toplulastç
rma projesi ile birlikte ko y ic i yenilemenin yapç
labilmesi amacçile
o rnek bir proje sec ilerek, arazi toplulastç
rma ve ko y yenileme planlarçbirlikte ele alç
nmç
s, elde edilen
sonuc lar tartç
sç
larak o neriler gelistirilmeye c alç
sç
lmç
stç
r. Calç
smada, ortak kullanç
m tesisleri ile ko y ic i
yenilemenin gereksinimi olan alanlar isletmelerin arazilerinden %6'lç
k bir kesinti ile elde edilmistir. Bu
deg er ulke genelinde yapç
lan arazi toplulastç
rma alanlarç
ndaki kesintilerle karsç
lastç
rç
ldç
gç
nda fazla
deg ildir. Ko y ic i yenileme ic in gerekli arazinin payçise % 1.5'dir. Calç
sma sonunda, Ko y yenileme
c alç
smasç
nç
n mutlaka arazi toplulastç
rma projesi ile birlikte ele alç
nmasçve bir yasal duzenlemenin
yapç
lmasç
nç
n gereg i ortaya c ç
kmç
stç
r.
ANAHTAR KELIMELER: Ko y yenilemesi, Arazi toplulastç
rmasç
, Kç
rsal go runum, Kç
rsal yerlesim,
Kç
rsal altyapç
∗
A Study On Improvement Of Village Settlement Application, To Getter With The
Land Consolidation Project In Bursa-Karacabey-Eskisaribey Village
ABSTRACT
Melioration services, such as land roads, irrigation and drainage systems, land leveling and
land reclamation where needed, are carried out together under the land consolidation projects in
Turkey.
*Aras . Gor.; U.U. Ziraat Faku ltesi, Tarçmsal Yapçlar ve Sulama Bolu mu .
** Yrd. Doc. Dr.; U. U. Ziraat Faku ltesi, Tarçmsal Yapçlr ve Sulama Bolu mu .
*** Prof. Dr.; U.U. Ziraat Faku ltesi, Tarçmsal Yapçlar ve Sulama Bolu mu .
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
In this study, village renewal is carried out in a land consolidation project. The results are
discussed and some suggestions are made. The area needed for the commonly used facilities and the
village renewal is gained with a
6% deduction, 1.5% of which is village renewal's portion. This
deduction is not so much when compared to other land consolidation projects. As a conclusion, village
renewal activities are better to be applied in the content of land consolidation projects and the necessity
to a legal arrangement is become apparent.
KEY WORDS: Village renewal, Land consolidation, Rural landscape, Rural settlement, Rural
infrastructure.
1. GIRIS
Kçrsal alanda yas ayan insanlar,
ekonomik
gereksinimlerini tarçmdan kars çlamasçna kars çn
mevcut tarçm potansiyelinden yeterince yararlanamamaktadçrlar. Bunun en onemli nedenleri; tarçmsal
is letmelerimizin bu yu k cog unlug unun ku cu k aile is letmelerinden olus masç, tarçm arazilerinin ku cu k ve
parcalç olmasç, is letme sermayesinin yetersizlig i ve bu nedenlerle gelis en teknolojiden yeterince
yararlançlmamasçdçr. Kçrsal alandaki yerles im birimleri ise gerek eg itim, gerek sag lçk ve gerekse altyapç
hizmetleri bakçmçndan s ehirlerden oldukca geri durumdadçr.
Tarçmsal alt yapç hizmetleri icinde, tarçmsal verimin artçrçlmasç, tarçmsal mu lkiyetin yeniden
du zenlenmesi ve koyde yas ayan insanlarçn yas am kos ullarçnçn gelis tirilmesinde, arazi toplulas tçrmasç
onemli bir rol oynamaktadçr.
Arazi toplulas tçrmasçyla bir taraftan tarçm
arazisinin yeniden
s ekillenmesi gercekles irken, ote yandan yeni bir mu lkiyet sistemi ve yeni ortak kullançm tesisleri ortaya
cçkmaktadçr. Toplulas tçrma
ile u reticilerin mu lkiyet haklarç korunur ve
daha uygun
kos ullarda
calçs malarç sag lançrken, aynç zamanda, yore ciftcisi ve kamu yararçna olan tarla ici yollarç, sulama
ve drenaj sistemi, koy yerles im yerinin yenilenmesi, arazi tesviyesi vb. dig er faaliyetlerin de etkin bir
bicimde gercekles mesi mu mku n olmaktadçr(Arçcçve Demir 1996).
Toplulas tçrma calçs malarçnda tarçm parsellerinin du zenlenmesi daima ilk planda gelir, fakat imar
yerleri, sanayi alanç, ku ltu r ve spor hareketleri ile trafik tesisleri icin gerekli yerleri belirtmeyen bir
toplulas tçrma planç gercek amacçna ulas amamaktadçr(Yçldçz 1983). Toplulas tçrma ile kçrsal yerles im
birimlerinin arsa istekleri ve imar planlarç en uygun bicimde du zenlenebilir. Boylece yerles im
birimlerinin du zensiz gelis imi onlenebilir, yerles imlerin tarçm toprag çnç kullançmlarç en uygun hale
getirilebilir(Arçcçve Korukcu 1990).
Arazi toplulas tçrmasç kapsamçnda, ciftcilerin u retim ve yas am kos ullarçnç iyiles tirmeye yonelik
yapçlabilecek calçs malarçn nitelik ve nicelikleri oldukca genis letilebilir. Bu bag lamda; koy yerles im
yerlerinin iyiles tirilmesi, kçrsal cevrenin korunmasç ve koy sçnçrlarçnçn yeniden du zenlenmesi
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
arazi
toplulas tçrmasç icerisinde gercekles tirilmektedir. Bu calçs malar, ces itli u lkelerde arazi toplulas tçrmasç
kapsamçnda koy yenileme calçs masçadçaltçnda yu ru tu lmektedir.
Koy yenilemesi icin ozellikle as ag çdaki planlamalar ve onlemler onemlidir(Schone 1978,
Anonim 1993b).
•
•
•
•
•
•
Tarçm icin yerel cevre s artlarçnçn iyiles tirilmesi
Koyde ve kçrsal alanda hayat s artlarçnçn iyiles tirilmesi
Kçrsal nu fusun gocu nu n onlenmesi
Sehir ve koy arasçndaki yas am farklçlçg çnçn azaltçlmasç
Koyu n su rekli yas ançlçr bicimde korunmasç
Kçrsal yerles me ve kçrsal goru nu mu n ozel karakterinin korunmasç
Tarçmsal is letmelerin calçs ma
ve
yas am
kos ullarçnçn
iyiles tirilmesi, yeterli u retim
kapasitesileri yaratçlarak daha yu ksek gelir elde edilmesi koy yenilemesinin amaclarçarasçndadçr.
Koy
ici
ulas çm
durumunun
iyiles tirilmesi
koy
yenileme calçs malarçnçn
en onemli
amaclarçndandçr. Koy yollarçnçn koy yerles im goru nu mu nu n olus turulmasçnda ozel yeri vardçr. Bu
alanlarda eksikliklerin giderilmesi koy yenileme calçs malarçnda en onemli onlemi olus turur. Bu amacla
yeni alanlarçn ayrçlmasç, koy cevresinin ins asç, koy yollarçn iyi bir gu zergahla yapçmç, yerles im yeri, koy
cevre sokaklarç ve yollarçyla yerles im yerinin uygun bicimde tarla yollarçna bag lanmasç, mevcut
yollarçn genis letilmesi, kaldçrçmlar yapçlmasç,
aydçnlatçlmasç
koy
yenilemenin
temel
oto ve makine park yerlerinin yaratçlmasç ve yollarçn
elemanlarçnçolus turmaktadçr(Schone 1978).
Koy yenilemesinin dig er amaclarçndan birisi de ortak altyapç tesislerinin ces itli onlemlerle
iyiles tirilmesidir. Yetersiz icme suyu
engellemektedir.
temini
ve
kanalizasyon
eksiklig i
ortak
yas amç
Aynç s ekilde sel sularçna kars ç yerles im yerlerinin korunmasç ve yangçna kars ç
onlemler modern yas amçn elemanlarçndandçr. Icme suyu ve kanalizasyon sistemlerine yonelik onlemler
ku cu k yerles im yerleri icin sorun olmaktadçr. Merkez kanalizasyon sisteminin ve arçtma tesislerinin
yapçlmasç koy yenilemesinin temel
elemançdçr.
Ancak burada s ehirdekinden daha
farklç bir olcu
kullançlmalçdçr, cu nku tesisler ucuza gercekles tirilmeli ve korunmalçdçr. Planlayçcç koy kirli sularçnçn
koyden as ag çdaki kaynaklarç kirletmemesi yonu nde onlemleri du s u nmesi gerekir. Koy cevresindeki sel
ve fazla sularçn tahliyesine yonelik onlemler sag lçklç bir koy yenilemesi icin temel elemanlardçr. Koy
cevresindeki su yapçlarçna sel onleme goletleri dahil edilebilir. Bunlarçn cevre goru nu mu nu bozmamasç
gerekir. Alt yapç tesislerini icerisine cevreye uygun bir cop deposunun da dahil edilmesi gerekir(Schone
1978).
Koy ihtiyaclarçnç kars çlayan tesislerin iyiles tirilmesi ve yerel sanayi ve hizmet is letmelerinin
yaratçlmasç ve korunmasç koy yenilemesinin bir dig er gorevidir. Gu nlu k gereksinimlerin kars çlanmasç,
yerel is olanaklarçn ve varsa turizm ve dinlenme olanaklarçn yaratçlmasç koy yenilemesinin yan gorevleri
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
arasçnda sayçlabilir. Ortak tesisler icin ihtiyaca gore alan ayrçlmasç, orneg in cocuk bahcesi, spor ve
oyun alanlarç, mezarlçk, pazar yeri, cok yonlu kullançlan kapalç alanlar ile dinlenme ve turizm
alanlarçnçn ayrçlmasçen yaygçn uygulamalardçr(Schone 1978).
2. MATERYAL VE YO NTEM
2.1. Materyal
C alçs mançn yu ru tu ldu g u proje alanç; Bursa ili
Karacabey ilcesine bag lç Eskisarçbey Koyu
arazilerini icine almaktadçr. Proje sahasç Bursa ilinin 70 km batçsçnda yer alan Karacabey Ovasçnda
yaklas çk 530 ha alançkapsamaktadçr.
Proje
alançnda arazi toplulas tçrma ve koy yerles iminin du zenlenmesindeki haritalama
calçs malarç icin NETMAP ve NETCAD haritalama programç ve arazi toplulas tçrmasç icin dag çtçm
plançnçn hazçrlanmasçnda bu amacla gelis tirilen CARE arazi dag çtçm programçkullançlmçs tçr.
2.2. Yo ntem
2.2.1. Arazi Toplulastörma Projesinin Hazörlanmasö
C alçs ma
kapsamçnda
yeniden
gercekles tirilen
arazi toplulas tçrma
projesinin
hazçrlanmasçnda bilgisayar desteg inden yararlançlmçs tçr. Bu amacla materyal bolu mu nde belirtilen
bilgisayar programlarçkullançlmçs tçr.
Koy hizmetlerince 1991 yçlçnda yapçlan arazi toplulas tçrma projesinde sadece yol, sulama ve
drenaj sistemi gibi ortak tesisler icin kullançlan
alanlar icin bir ortak tesislere katçlçm oranç
bulunmus tur. Bu calçs ma da ise ortak tesislere katçlçm oranç, koy arazileri icinde bulunan koy tu zel
kis ilig i ve maliye arazileri, koyu n ilerdeki gelis me durumu dikkate alçnarak hesaplanmçs tçr. Ortak tesislere
katçlçm payç, is letmelerin sahip oldug u parsel deg er sayçsç deg erinden yu zde olarak kesilmis tir. CARE
programçnda yeniden du zenleme icin katçlçmcçlarçn istekleri esas
alçnmçs ve katçlçmcçlardan alçnan
bu isteklere gore dag çtçm fonksiyonu calçs tçrçlmçs tçr. Dag çtçm, Gu ndog du (1993)' de verilen esaslara
gore gercekles tirilmis tir.
Parsellerin yeniden du zenlenmesinde temel amac olan, her katçlçmcçya eski arazisi ile aynç
deg erde ve yu ksek toplulas tçrma orançnda, is letme merkezinden orta uzaklçkta olmak u zere bir veya birkac
parsel biciminde arazi verilmesine calçs çlmçs tçr.
2.2.2. Ko ye iliskin Yapösal Sorunlarön Belirlenmesi
Koyu n yapçsal durumunu belirlemek icin, arazi calçs malarç yapçlmçs tçr. Proje alançndaki
altyapçsistemi belirlenmis , toplam ulas çm ag çnçn uzunlug u tespit edilmis tir. Yol sisteminin yeterli olup
olmadçg çnç belirlemek icin, yollar kullançm sçklçg çna ve onem derecesine gore ana yollar, ara yollar,
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
koy ici yollarç ve tarla yollarç olarak ayrçlmçs , yol gu zergahlarç boyunca trafig i engelleyen dar ve
bozuk yollar, cevreye rahatsçzlçk veren, insanlar ve hayvanlarç tehlikeye sokan
hçzlç trafik akçs çnçn
oldug u yollar, yapçlan arazi incelemeleri ve anketler sonunda belirlenmis tir.
Is letme avlularçnçn yeterliliklerini belirlemek icin gelir durumu, arazi varlçg ç, mekanizasyon
durumu, is letme avlusu bu yu klu g u ve yapçlan u retim ces idine gore koyu temsil edebilecek ozellikte olan
ornek is letmeler secilmis tir. Is letme binalarçnçn yeterlilik derecelerinin tespitinde, Balaban ve Sen(1988)
ve Alkan (1972)'de verilen
binalar
icin
gerekli
alan
bu yu klu klerine
gore Ekmekyapar(1975)'te
verilen binalar icin faydalçlçk formu lu kullançlmçs tçr.
Ihtiyac duyulan faydalçalan
Faydalçlçk(%) = ------------------------------------ X 100 .....................................(3.1.)
Mevcut faydalçalan
Koy gelis me alançnçn bu yu klu g u nu saptamak amacçyla ne kadar
hesaplanmçs tçr.
arsa
gereksinimi
oldug u
Bunun icin bir arsaya verilecek minimum bu yu klu k kaynak aras tçrmasçnda verilen
esaslar ve bir is letmenin sahip oldug u hayvan sayçsç, mekanizasyon s ekli, u retim s ekli ve koydeki mevcut
is letme bu yu klu kleri goz onu ne alçnarak belirlenmis tir. Ne kadar bu yu klu kte bir gelis me alançna ihtiyac
duyuldug u ise koyu n mevcut doluluk oranç, bugu nku nu fusu ve buna bag lç olarak 30 yçl sonraki nu fusu
dikkate alçnmçs tçr(Yardçmcç1991).
2.2.3. Anket Bilgilerinin Belirlenmesi
Bursa-Karacabey-Eskisarçbey
yapçsçnç ortaya koymak icin koyde
Koyu 'ne gidilerek koyu n fiziksel,
sosyal ve ku ltu rel yonden
yas ayan her kesimi temsil edecek kis ilerle kars çlçklç goru s meler
yapçlmçs tçr. Bu anketler sçrasçnda koyde yas ayanlarçn daha
iyi bir koy yas antçsçndan
beklentileri,
istekleri, koyde varolan sorunlarç belirlenmis tir.
3. ARASTIRMA SONUC LARI VE TARTISMA
Koy yerles im alançnçn yenilenmesi ançnda yenileme elemanlarç olan koy ici yollarçnçn, koy
meydançnçn, kanalizasyon ve yu zey sularçnçn, cop depolama yerlerinin, spor, park ve yes il alanlarçn
du zenlenmesi ve ileriye yonelik koy gelis im alanlarç icin yer ayrçlmasç, ilave alanlara gereksinim
duymaktadçr. Bu alanlarçn yaratçlmasç ancak ozel mu lkiyetin yeniden du zenlendig i arazi toplulas tçrmasç ile
olasçdçr. Ançlan bu tesislerin hemen hemen bu tu nu sulama, drenaj ve yol sistemi gibi ortak kullançm tesisi
nitelig indedir. Arazi icindeki tesisler, tarçm arazilerinden en iyi bicimde yararlanmayç ve tarçmsal
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
is letmecilig i kolaylas tçrçrken, koy ici ortak tesisleri koy icindeki yas ama kos ullarçnç iyiles tirmekte, koyde
yas amayç ozendirmekte ve koy sevgisini artçrmaktadçr. Bu durum s ehrin cekicilig ini azaltacak, koyden
kente olan gocu onleyecektir.
Koy meydanlarç gerek tarçmsal u ru nlerin pazarlandçg ç alanlar olarak, gerekse insanlarçn zaman
zaman toplançp bir araya geldig i ces itli kutlamalarçn yapçldçg ç, insan ilis kilerinin arttçg ç bir alan olarak
oldukca onemlidir.
Bu is levlerinden dolayç koy meydanlarçnçn iyi bir s ekilde planlanmasç ve
du zenlenmesi gerekmektedir.
Eskisarçbey koyu , Ortasarçbey ve Sazlçca koyleri arasçnda bulunmaktadçr. Koylerin tarçm arazileri
birbirine cok yakçn
oldug undan
ve bir koyde oturup bas ka koylerde arazisi bulunan is letmeler oldukca fazla
koy icindeki yollarda tarçmsal trafik oldukca fazladçr. Koy icindeki fazla trafig in koy
yerles im yerinin dçs çndan gecirilmesi gerekmektedir. Toplulas tçrma ile birlikte koyu n icinden gecen
trafig i koy dçs çna alacakyollar planlanmçs tçr. Koy yerles im alançndaki bu tu n yollar koy meydançna
bag lanmaktadçr. Mera ve tarladan is letme binalarçna ulas çmç sag layan yollar koy meydançndan
uzaklas tçrçlarak yeniden du zenlenmis tir.
Koy yenileme calçs malarç ile birlikte koye kanalizasyon sistemi du s u nu lmesi gerekmektedir.
Koyde yu zey sularçnçn toplandçg ç kanallar mevcuttur. Ancak bu kanallar bakçmsçz bir s ekilde koy icinde
akmaktadçr. Bu kanallarçn gerek koy sag lçg ç ve gerekse koy goru nu mu acçsçndan
yeniden
du zenlenmesinde yarar bulunmaktadçr.
Sehirlerde oldug u gibi koylerde de coplerin toplanacag ç alanlarçn planlanmasç gu nu mu zde bir
ihtiyactçr. Belirli bir cop toplama alanç bulunmayan koylerde copler genellikle tarlalara atçlmaktadçr. Bu
ise cevre kirlilig i yaratmaktadçr. Kçrsal alanda planlanacak cop depolama sahalarç bir veya birden fazla
koye
hizmet edecek s ekilde planlanabilir. C op depolama alançn bu yu klu g u hizmet ettig i alana ve
cevresindeki sanayi alanlarçna gore belirlenir. Toplulas tçrma calçs malarç cercevesinde koyu n konumu,
ru zgar durumu, arazi yapçsç ve koms u koylere etkisi dikkate alçnarak cop toplama yeri belirlenmis tir. Koy
yenileme calçs masç cercevesinde koyu n uzun yçllar gereksinmesini kars çlayacak 2 dekar bu yu klu g u nde bir
cop toplama alanç ayrçlmçs tçr. C op depolama yeri secilirken cevredeki yerles im alanlarçna koku ve
goru ntu bakçmçndan zarar vermeyecek, tarçmsal yonden fazla deg eri olmayan ve koye rahat olarak
ulas çlabilecek bir yer olarak ulas abilecek bir yer secilmis tir. Bu cop depolama yapçsçnçn bu yu klu g u ve
secilen yerin uygunlug u icin ces itli toprak etu tlerinin yapçlmasç gerekmektedir. Koyu n belli yerlerine cop
kutularçyerles tirilmeli ve bu copler belli zaman aralçklarçnda du zenli olarak toplanmalçdçr.
Toplulas tçrma ve tarla ici hizmet calçs malarç su resince proje alançnda yapçlan tesisler ya da var
olan tesislerin bozulmasç hem uygulamayç zorlas tçrçr hem de dog al varlçklarçn bugu nku uygulamalarda
oldug u gibi acçmasçzca yok edilmesine neden olur.
Bircok u lkede toplulas tçrmacçlar eski
uygulamalarçndan dolayç kamuoyunda cevre du s manç olarak ilan edilmis lerdir. C u nku ozellikle
toplulas tçrmadan sonra bu alanlar sadece tarçma yonelik hizmet etmemekte, tarçmla ug ras mayanlarçn
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
gezinme, dinlenme ve tatil yeri olarak da ilgi cekmektedir. Bu nedenle u lkemizde Koy Hizmetleri Genel
Mu du rlu g u nce hazçrlanan yeni Arazi Toplulas tçrmasç Kanun Tasarçsçnda, proje alançnda bulunan dog al
varlçklarçn(ces itli tarihi ag ac ve calç topluluklarç, yaban hayvanlarçn yararlandçg ç sulak alan, cevreye
goru nu m gu zellig i veren varlçklar vb.) korunmasç, park ve yes il alanlarçn planlanmasç icin % 0.5'e kadar
arazi ortak katçlçm payçndan ayrçlarak bu amacla kullançlmasç onerilmis tir.
Koyde yas ayan genc sayçsç dikkate alçnarak
koyde planlanacak spor alanlarç bu yu klu g u
belirlenmis tir. Bu belirlemelere gore koye 1990 nu fusuna gore toplam 7500 m2 spor alanç ve yes il alan
planlanmçs tçr. Yer seciminde ise koye ulas çmç kolay ve cevredeki is letmeleri rahatsçz etmemesi acçsçndan
koy merkezinin dçs çnda ancak kolay ulas çlabilir olmasçna dikkat edilmis ve koy gelis im alançnçn yançnda
planlanmasç uygun goru lmu s tu r. Yeni yapçlacak yol kenarlarçnda bçrakçlan ag aclandçrma s eridi ve imara
yeni acçlacak koy gelis im alanlarç icinde de yes il alanlarçn olus turulacag ç parseller planlanmçs tçr. Ayrçca
koyde bulunan genis mera alançn bir kçsmç(ozellikle koy merkezine yakçn olan yerler) ag aclandçrçlarak
yeni yes il alanlar olus turulabilir. Yol kenarçndaki ve koy cevresindeki ag aclandçrçlmçs alanlar hem koye
gu zel bir goru nu m verirken hem de ciftcilerin sçcak havalarda
gu nes ten korunacaklarç ve
dinlenebilecekleri bir ortam olus turmaktadçr.
Ulkemizde tarçm is letmeleri, genellikle yerles im planlamasçna ve imar teknig ine uygun olarak
du zenlenmemis tir. Is letme binalarç birbirlerine cok yakçn veya bitis ik oldug undan is letmelerin gelis mesi
ve daha gelis mis is letme merkezi yaratma mu mku n olmamaktadçr.
Proje alançndaki yerles im birimlerinin yas am kos ullarçnçn du zeltilmesi, yerles im yerinin
iyiles tirilmesi ve gelis imi ile kçrsal alanlarçn gelis tirilmesi icin yeni alanlara gereksinim vardçr. Bu alanlar
ise ancak kanunlarçn izin verdig i olcu lerde sag lanabilir. Ihtiyac duyulan alanlar yeni hazçrlanan Arazi
Toplulas tçrmasç kanun tasarçsçna gore oncelikle eski yol, ark, ve tescil dçs ç alanlardan, devletin hu ku m ve
tasarrufu altçndaki yerlerden, yetmedig i taktirde proje kapsamçndaki kamu kurulus larç, hazine, koy tu zel
kis ilig ine ait araziler dahil olmak u zere bu tu n katçlçmcçlarçn arazisinden alan veya deg er sayçsçndan aynç
oranda kesilerek sag lanmasç onerilmis tir. Koye ait hazine, koy tu zel kis ilig i arazileri ve mera alanlarçnçn
cok genis oldug u yerlerde ciftciyi fazla mag dur etmemek ve bu arazileri deg erlendirmek amacçyla 442
sayçlç Koy Kanununa yeni hu ku mler getiren 3367 sayçlç kanunun Ek 14. Maddesinde de belirtildig i gibi,
koy yerles me plançnda konut alanç ve koy genel ihtiyaclar icin ayrçlacak alanlarçn bu alanlardan
kars çlanmasç onerilebilir. Koy tu zel kis ilig ine tahsis edilen bu imar parsellerinin, is letme merkezlerinin
koy gelis im alançna tas çnmasç ya da is letme merkezlerinin alanlarçnçn optimum bu yu klu g e ulas tçrçlmasç
amacçyla, yine yukarçda sozu gecen kanunun Ek 15. Maddesine gore ciftciyi borclandçrarak satçlmasç
onerilebilir.
C alçs ma alançnda koy ici parsellerinin s ekilleri du zensiz ve birbiri icine girmis bir bicimdedir. Bu
durum modern is letme yapçlarçnçn yapçlmasçnç ve iyi bir is letme avlusu du zeni yaratçlmasç onlenmektedir.
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
Is letme avlularçnçn bu yu klu kleri farklçdçr. Bu nedenle avlu ici du zenlemeleri de farklç farklçdçr. Koy
yerles im alançndaki is letme avlularçnçn bu yu klu klerine gore dag çlçmç C izelge 4.1.'de verilmis tir.
C izelge 4.1. Isletme Avlularönön Buyukluklerine Go re Dagölömö
Is letme Avlusu
Is letme Avlusu Sayçsç
Toplam Alan
2
Ortalama
Bu yu klu g u (m’)
Adet
%
m
%
m2
<600
58
38.92
23763
16.82
409.71
600-1000
52
34.90
41005
29.02
788.56
1000-1500
17
11.41
20276
14.035
1192.71
1500 >
22
14.77
56235
39.81
2556.13
Toplam
149
100.00
141279
100.00
2
Ortalama Is letme Avlusu Bu yu klu g u (m )
C izelge
4.1.'den
948.19
de goru ldu g u gibi toplam 149 is letmeden 600 m2'den ku cu k is letme
avlularç% 38.92'lik bir payla ilk sçrayçalmçs tçr. 600-1000 m2 arasçnda alana sahip is letme avlularç ise %
34.90'lçk bir payla toplam alançn
%
29.02'sini kaplamaktadçr. 1000-1500 m2
arasçndaki is letme
2
avlularçnçn oaranç %11.41'dir. Alanç 1500 m 'den bu yu k is letme avlularç ise toplam sayçnçn % 14.77'sine
sahiptir. Ortalama is letme avlusu bu yu klu g u ise 948.19 m2 olarak bulunmus tur.
Arçcç(1982), Gu der(1972) ve Alkan(1985)'de yeterli bir is letme avlusu bu yu klu g u nu 600 m2 ile
1500 m2
arasçnda onermis lerdir. C izelge 4.1.'de de goru ldu g u gibi 600 m2 'den ku cu k is letmelerin
ortalama bu yu klu g u 409.71 m2 olup toplam is letme sayçsç icinde %38.92'lik bir paya sahiptir. Is letmeler
icin mevcut avlu alanlarçnçn yeterli olup olmadçg ç Balaban ve Sen(1988) ve Alkan (1972)'de verilen bina
bu yu klu kleri, is letmede kullançlan alet makineler ve bakçlan hayvan sayçsçna gore belirlenmis ve is letme
avlusunun faydalçlçk durumu
Ekmekyapar(1975)'de verilen esaslara gore bulunmus tur. Yapçlan bu
hesaplamalara gore cizelge 4.2.Öde de goru ldu g u gibi daha fazla alana ihtiyac duyan is letmelerin sayçsç
18 olup faydalçlçk oranlarç100Öu n u zerindedir.
C izelge 4.2. Isletme Avlusu Alanö Yetersiz Olan Isletmeler
Parsel No
947
950
Adö-Soyadö
Lu tfiye Tabaklar
Abdullah Eker
Mevcut Alan
426
544
Ihtiyac Duyulan
600
600
Faydalölök Oranö
140
110
960
Nuri Sen
552
640
115
*961
Leyla Suat
444
650
146
962
Emin Gezegen
516
675
130
*963
Mehmet Bulut
360
680
188
*969
Mehmet Erim
232
600
258
970
Ismail Durmus
276
600
150
*979
Malik Ertan
332
600
180
*989
Ali Sener
146
640
438
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
*991
*1027
Hikmet Malcok
Fatma Duran
282
124
640
600
226
480
1031
Mehmet Uz
456
600
131
1033
Bahti Malcok
576
600
104
*1034
Halide Torun
256
600
234
*1035
Mustafa Ayyçldçz
360
600
240
1060
Sadettin C alçs an
466
650
139
1071
Yusuf Tas
304
675
222
* Ko y dösöna tasönmasö o nerilen isletmeler
C izelge 4.2.'de verilen parseller u zerinde
bir is letmede
bulunmasç
gereken yapçlar
bulunmamakta, bulunanlarda ise oldukca sçkçs çk bir yapç gozlenmektedir. Modern bir is letmecilik icin bu
is letmelerden bazçlarçnçn koy cevresinde olus turulan yeni imar alanlarçna tas çnmasç onerilmis tir. Koy
dçs çna tas çnacak bu is letmelerin parsellerinin ise cevrelerinde arazi ihtiyacç olan is letmelere satçlmasç ile
is letmelerin arazi istekleri kars çlanmaktadçr.
Koy gelis me alançnçn belirlenmesinde koyu n gelis im yonu dikkate alçnmçs , koy bu tu nlu g u nu
bozmayacak aksine tamamlayacak alanlar planlanmçs tçr. Koyu n gelis imi kuzey dog uya yani tarçm
arazilerinin ag çrlçg çnçn oldug u bolgededir. Koyde ihtiyac duyulan arsa miktarç koyu n doluluk oranç ve
gelecekteki olacak nu fus artçs ç dikkate alçnarak 65.000 m2 alan belirlenmis tir. Bu araziler koy tu zel
kis ilig ine ait arazilerden, hazine arazilerinden ve bir kçsmç ise toplulas tçrma ile yapçlan kesinti sonucu elde
edilen ihdas arazilerden kars çlanmçs tçr. Toplulas tçrma projesi ile bu araziler koye gelis me alanç olarak
belirtilen yerde planlanmçs tçr. Buna gore s ekil 4.1'de verilen koy gelis im plançolus turulmus tur.
Yapçlan yerles im plançnda 56 adet imar parseli planlanmçs tçr. Bu parseller koyu n gelis im
yonu nde ve koyden kopmayacak s ekilde planlanmçs tçr. Parsellerinin bu yu klu kleri
proje alançndaki
ciftcilerin alçm gu cleri ve ihtiyaclarç du s u nu lerek optimum is letme bu yu klu klerine de uyularak 600 ile
1500 m2 arasçnda alçnmçs tçr. Koy gelis me alanç icinde gelecekte ihtiyac duyulabilecek sosyal tesislerin
yapçlabilmesi icin yerler ayrçlmçs tçr. Spor, park ve yes il alanlar icin de parseller planlanmçs tçr.
Koyu olus turan yapçlarçn cog unda kullançlan materyal kerpictir. Ancak kerpic malzemesinin
kullançmç gu n gectikce azalmakta yerini betonarme yapçlara bçrakmaktadçr. Koyu n geleneksel yapç tarzç
ise is letme avlusu icinde tek katlç binadan olus an bir konut, traktor ve benzeri araclarçn konuldug u
sundurma, hayvan barçnag ç, samanlçk ve ces itli depolardan olus maktadçr. Koyde yeni binalar bu tu nu yle
beton yapç olarak yapçlmaktadçr. Betonarme yapçlmçs olan bu yapçlar koyu n geleneksel yapç tarzçna ters
du s mektedir. Yeni yapçlan evlerin bazçlarçnda koy evlerinde goru len catç ve dçs boya yapçlmamaktadçr. Bu
durum koy goru nu mu nu bozmaktadçr. Buna kars çn bazç yapçlar betonarme olmasçna kars çn koyu n dig er
yapçlarç ile uyum sag layacak bicimde tek katlç olarak ve eski yapç tarzçna uygun olarak yapçlmçs tçr.
Boylece koy goru nu m gu zellig i korunmus tur.
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
Toplulas tçrma ve koy yenileme calçs malarç ile birlikte dog rudan ciftcilerin mu lkiyet haklarçna
mu dahale edildig inde bu calçs malar icin yasal dayanag çn olmasç gerekmektedir. Arazi toplulas tçrmasçnçn
koy yenilemesi ile birlikte yapçlmasç icin oncelikle ciftcilerin bu calçs maya ikna edilmeleri ve aktif olarak
bu calçs malarçn icinde bulunmalarç gerekmektedir. C u nku koyde yas ayacaklar ve topraklarç kullanacak
olanlarda kendileridir. Bu amacla koy yenileme calçs malarç yapçlçrken
ciftcilerden, koyu n ileri
gelenlerinden(muhtar, og retmen, aza gibi) ve proje mu hendisinden olus an bir calçs ma grubunun
olus turulmasç onerilebilir. Bu calçs ma grubu koyde yapçlacak calçs malarç tam olarak belirleyebilmek icin
koylu ile toplantçlar yaparak onlarçn koyde oncelikli yapçlmasç gereken is ler hakkçndaki goru s lerini almalç
ve buna gore oncelikli yapçlmasç gereken is ler belirlenmelidir. Koy yenileme calçs malarç cok farklç ilgi
alanlarçnçicerdig inden projeleme sçrasçnda farklçkurumlarçn koordineli bir s ekilde calçs masçsag lanmalçve
yapçlacak is lere gore uzmanlar calçs ma sçrasçnda bulunmalçdçr.
Koye yeni gelis me alanlarçnçn acçlmasç, spor, park ve yes il alanlarçnçn du zenlemesi, koy icinden
koy dçs çna is letmelerin cçkarçlmasç icin yeni yerlere ihtiyac duyulmaktadçr. Bu alanlarçn kars çlanmasçnda
bir miktar arazinin kendilerinde kesileceg i konusunda ciftcilerin ikna edilmeleri gerekmektedir. C u nku
koy icin yapçlan tu m bu calçs malarda sulama, yol, drenaj gibi kamu yararçna olan calçs malardçr. Koy
gelis me alanlarçnçn, park ve yes il alanlarçn koy cevresinde verilmesi sonucu bazç is letmelerin arazileri koy
merkezinden uzaklas mak zorunda kalmaktadçr. Proje calçs masç sçrasçnda is letmelere en az zarar
ve
mag dur etmeyecek s ekilde projeleme yapçlmasç onemlidir.
Koy yenileme calçs malarç sçrasçnda tu m masraflarçn devletce kars çlanmasçnç du s u nmek hatalç
olmaktadçr. C u nku
yapçlan is lerin belli bir maliyeti bulunmaktadçr. Bu nedenle yapçlan is lerde
ciftcilerinde maddi katçlçmç olmalçdçr. Arazi toplulas tçrmasç cercevesinde katçlçmcçlarçn projeye katkçsç
arazilerinden yapçlan kesinti ile olmaktadçr. Ancak Koy yenileme calçs masç daha kapsamlç ve proje
masraflarç daha fazla olan bir calçs madçr. Bu nedenle bu calçs malar sçrasçnda farklç kaynaklar yaratmak
gerekmektedir. Ancak u lkemizde koyler muhtarlçk ile yonetildig inden kendilerine ait kaynaklarç
bulunmamaktadçr.
Ulkemizde
artçk
bu
uygulamadan
vazgecilerek
muhtarlçklarçn
belediyelere
donu s tu ru lmesi ve boylece her koyu n kendine ait bir bu tcesinin ve daha fazla imkanlarçnçn olmasç
sag lanabilir. Ayrçca proje alançndaki katçlçmcçlarçnda yapçlan calçs malara belli bir oranda borclandçrarak
katçlmasç sag lanmalçdçr. Bu katçlçm para, arsa, bina veya is gu cu olarak belirlenebilir. Boylece koye
getirilen hizmetlerde katçlçm payçoldug undan koruma ve gelis tirme duygusu da daha fazla olacaktçr.
4. KAYNAKLAR
ANONIM 1991b. Bursa-Karacabey Ovasç Eskisarçbey-Yenisarçbey-Ortasarçbey ve Sazlçca
Koyleri Arazi Toplulas tçrma Projesi, T.C. Tarçm Orman Bakanlçg ç Koy Hizmetleri Genel Mu du rlu g u 17.
Bolge Mu du rlu g u , BURSA.
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com
ANONIM 1993b. Bavyera'da Koy Gelis imi Programç, Bavyera Koy Gelis imi
Icin Koy
Yenileme Talimatç Bavyera Gçda Tarçm ve Orman Icin Devlet Bakanlçg çnçn 9 Temmuz 1993 gu n ve Nr.
E 3/B-4-7516-1500 sayçlçTeblig i.
ARICI,
I.,
A.
KORUKC U 1990. Batç Almanya'da Arazi Toplulas tçrmasç, Uludag
Universitesi Ziraat Faku ltesi Dergisi Cilt:7 Syf:105-114, BURSA.
ARICI,
I. ve A.O. DEMIR 1996. Tarla Ici Gelis tirme Hizmetlerinin
Kçrsal C evreye
Etkisi, Tarçm-C evre Ilis kileri Sempozyumu, 13-15 Mayçs 1996, MERSIN.
DEMIREL, Z., S. TAKKA, A. ISIK 1997. Ulkemizde Koy Yenileme Uygulamalarç. 6.
Ulusal Ku ltu rteknik Kongresi 5-8 Haziran 1997, BURSA.
EKMEKYAPAR, T.
O zellikleri,
1975. Elazçg Ili Ziraat Is letmelerinde Is letme Binalarçnçn Durumu,
Yeterlilikleri ve Gelis tirilme Imkanlarç Uzerine Bir Aras tçrma,
Atatu rk Universitesi
YayçnlarçNo:402, Ziraat Faku ltesi Yayçnlarç No:192, Aras tçrma Serisi No:122, ANKARA.
GU NDOG DU, K.S. 1993. Arazi Toplulas tçrmasçnda Bilgisayar Destekli Bir Dag çtçm Modelinin
Gelis tirilmesi ve Uygulanmasç Uzerine Bir Aras tçrma. Uludag Universitesi Fen Bilimleri Enstitu su ,
Doktora Tezi, Mayçs 1993, BURSA.
HERMS, A. 1986. Dorferneurung und Laendlichen Raum Der Landkreis, H.6.
SCHO NE, W. 1978. Ziele und Maä nahmen der Dorferneuerung bei der
Landlichhen
Raumes,
Neuordnung
des
Dorferneuerung Flurbereinnigung und Bauleitplanung, Internationale Grune
Wache, BERLIN.
STRO SSNER, G. 1995. Bavyera'da Arazi Toplulas tçrmasçnçn Hedefleri
Almanya'da Arazi
ve
Gayeleri,
Toplulas tçrma C alçs malarç, ANKARA.
YILDIZ, N. 1983. "Arazi Toplulas tçrmasç" Yçldçz Universitesi YayçnlarçSayç:167, ISTANBUL.
PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com