PDF ( 4 ) - DergiPark

Vol:4, No:7, 101-122, April, 2015
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
Zübeyir Gülabi*
Özet
Bu çalışmanın amacı Türkiye-Kamerun ilişkilerini Türk dış yardımları bağlamında
incelemektir. Kamerun’un Türkiye’nin 1998’den sonra, ikili ilişki geliştirmekte en
başarılı olduğu ülkelerden biri olduğu görülecektir. Bu çalışmada metot olarak
literatür taraması yapılmıştır. Bu bağlamda ikincil kaynaklardan istifade edilmiştir.
Ancak, dış yardım aktörleri olan kurumların yetkilileri ile telefon, e-posta ve yüz
yüze görüşmeler de yapılmaya çalışılmıştır. Dış yardımlara uluslararası ilişkiler
teorilerinin bakış açısı ve dış yardım literatürü açısından da bakılmaya çalışılmıştır.
Çalışmanın ana sorusu, ‘dış yardımlar ile nasıl bir dış politika inşa edilebilir?’dir.
Anahtar Kelimeler: Afrika, Dış Yardım, Kamerun, TİKA, Türkiye
Turkey – Cameroon Relations in Foreign Aid Context
Abstract
The aim of this study is to analyse the relationship between Turkey and Cameroon
in the context of foreign aid. Turkey’s foreign policy with regards to Cameroon
is a successful case study for developing bilateral relations. This work studies
foreign aid from the perspective of international relations theories and foreign
aid theories. Main theme of this study is “How can foreign aid build a foreign
policy?” The method of this work included the study of existing literature,
contacting the officials in foreign aid institutions directly through phone, e-mail
and face to face meetings.
Keywords: Africa, Foreign Aid, Cameroon, TİKA, Turkey
Giriş
Türkiye-Kamerun ilişkileri çok yenidir. Ancak dış yardımlar açısından gelişmekte
olan bir ilişki vardır. Ancak bu ülkeyi konu edinen akademik araştırma henüz
yoktur. Bu çalışma bu yönüyle bir ilk olması açısından önemlidir. Çalışmanın ilk
oluşu birçok kısıtlamayı da beraberinde getirmiştir: akademik kaynak yokluğu
en başta gelen problemdir. Buna bağımlı olarak yapılan literatür taramasında
TİKA’nın dış yardım verileri, Türkiye-Kamerun İşadamları Derneği (TURCABA)’nın
ve Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği (TUSİAD)’ın Kamerun Ülke Raporu,
* Araştırmacı, Milli Eğitim Bakanlığı
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
ki Fahri Konsolos Osman Merzeci’ye aittir, İnsani Yardım Vakfı (İHH)’nın Afrika
Raporu, Kimse Yok Mu Derneği (KYM)’nin Afrika Raporu ve Kamerun’da faaliyet
gösteren kurumların web sayfaları ve dışişleri bakanlığının web sayfası saha bilgisi
adına başvurulan ana kaynaklar olmuştur. Kamerun’da çalışmalarda bulunan
kurumların yetkilileri ile e-posta ile irtibat kurulmuş, telefonla görüşülmüş, bazıları
ile de yüz yüze görüşülmüştür.
Akçay’a (2012) göre ‘bir devletten diğerine kaynak aktarımı’ olarak ifade
edilen dış yardımda ilişkisinde iki taraf vardır: yardım yapan (donor) ve yardım
alan (recipient) taraf (s. 5). Klasik realizmin teorisyeni Hans Morgenthau’ya (1962)
göre altı çeşit dış yardım vardır: “(i) İnsani yardımlar, (ii) destekleme dış yardımları,
(iii) askeri dış yardım, (iv) rüşvet, (v) prestij dış yardımlar, (vi) ekonomik kalkınma
dış yardımları.” Morgenthau, dış yardımı ulusal çıkarları korumanın bir destek
aracı olarak görür. Dış yardım onun için bir amaç değildir. Her şeyi çıkar ve güç
odaklı gören realist bakış açısı için çok da normal bir bakış açısıdır. Onun için tek
yardım olarak görülebilecek şey, doğal felaket zamanlarında yapılan insani dış
yardımlardır. Destek yardımlarını dolaylı rüşvet olarak görmektedir. Dış yardımların
güncel hali Morgenthau’yu haklı çıkarır bir tanıma bürünmüştür. Verilen borçlar
da dış yardımdan sayılmaktadır.
Sınır ötesi bir hedefe ayni ve nakdi olarak gerçekleşen kaynak aktarımları,
dış yardım (foreign aid/ foreign assistance) olarak değerlendirilmektedir…
Uluslararası ekonominin yeni dinamikleri ve bankacılık sektörünün gelişen
alternatifleri sonucunda, borç verme, kredi verme, hatta borç faizini azaltma
ve borç silme yolu da bir dış yardım tarzına dönüşmüştür. Ancak burada
nirengi husus, ilgili borç veya kredi verme işleminin alıcı için ticari kaygılı
diğer borç ve kredi opsiyonlarına kıyasla avantaj doğuruyor olmasıdır (Akçay,
2012: 5).
Yukarıdaki tanım Marksist teorisyenlerin merkez ülkelerin çevre ülkeleri
bağımlı kılma düşüncesini de doğrulamaktadır. Marksist uluslararası ilişkiler
yaklaşımlarından bağımlılık teorisine göre “merkez ülkelerin çevre [yoksul]
ülkelere yaptıkları ekonomik yardımlar da çevre ülkelerin menfaati için değil,
onları merkez ülkelerin ihtiyaçları doğrultusunda ‘sabitlemek’ için yapılmıştır”
(Övünç & Yavçan, 2014: 257-291).
“Sosyal inşacı teoride paylaşılan düşünceler kimlikleri ve aktörlerin çıkarlarını
grupların eylemlerinden oldukça etkilenmektedirler.” (Aydın, 2014). Türkiye’nin
Afrika ile geliştirmeye çalıştığı ilişkiler, konstrüktivist teori perspektifinden
yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu biraz da Türkiye’nin Afrika’ya en çok yardım
eden ülke olmasından kaynaklanan bir durum gibi görünmektedir. Burada, Yeni
Türkiye’nin yeni hikâyesini yeni bir anlatıcı olarak anlatma isteği de etken olmalıdır.
“Sosyal inşacı yaklaşım, fikirlerin rolünü, kimlik oluşturmayı ve görünüm /gerçeklik
üzerinde kurmuş olduğu vurguyla bilinmektedir. İnşacı teoriyi diğer teorilerden
102
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
ayıran en önemli husus, kimlik ve çıkar kavramlarını ele alış biçimleridir. Böylelikle,
kimlik ve çıkar ilişkisi de değişme göstermektedir” (Aydın, 2014).
Dış yardım ikili ilişkiler açısından bir rıza ilişkisidir. Rıza İlişkisi kavramı,
Gramsci’nin sivil toplumu rıza araçlarının üretildiği yer olarak tanımlamasından
ödünç alınarak üretilmiştir. Yardım etmenin rıza ile almanın da rıza ile olmasının
yanında, ekseriyetle yardımın bir gönüllülük ve sivil toplum işi olmasından dolayı
bu çıkarım yapılmıştır. İlginç şekilde Gramsci zor araçlarının üretildiği yer ile
rıza araçlarının üretildiği yerin ilişkisinden hegemonyanın türediğini söylemiştir.
(Okur & Ongur, 2014: 291-323). Realistler de, Marksistler de, Eleştirel Teori
mensupları da bu yardım alan-veren bağlamından bir hegemon ilişki kavramını
ima etmektedirler. Akçay da dış yardımın bir işbirliği ilişkisi olduğunu belirterek
(Akçay, 2012: 5), bunun bir rıza ilişkisi olduğunu kabul etmektedir.
Dış yardımları bir yardımlaşma faaliyeti olarak gören Köse ‘hayırseverliğin
barışa katkısını’ şöyle değerlendirmektedir (Köse, 2014):
“Ülkelerin varlıklarını devam ettirebilmeleri için temel ihtiyaçlarından olan
güven ortamlarının en verimli zamanları yardımlaşma anlarında oluşuyor.
Tek tek bireylerden beklediğimiz hayırseverlik anlayışının uluslararası
anlamda barışın inşası ve sürdürülmesine katkısının olacağını söylemekten
öte, bu söylemleri hayata geçirmeye ihtiyacımız var. Bunun örneklerini
görmek geleceğe olan inancımızı sağlamlaştırırken geleceği hepimiz için
olumlu olarak resmediyor. Birbirini tanımamaktan kaynaklanan uzak oluş
ve düşmanca düşüncelerin eridiği en güzel anlar yardımlaşma anlarıdır. Bu
anlarda din, dil, ırk, etnik grup gözetilmeden birlikte paylaşılan değerler
insanlığı aynı noktada birleştirir. Birbirini anlama, değer verme, paylaşma,
birlik olma anlarıdır yardımlaşma anları.”
Küreselleşme süreci sayesinde devletler kendi imajlarını daha iyi hale
getirmek için çeşitli iletişim kanallarını kullanmaktadırlar. Gerek uluslararası
kamuoyu gerekse ulusal kamuoyu açılarından insani boyutu ön planda olan
girişimler en etkili imaj oluşturma yöntemlerindendir. İnsani boyutu ön planda
olan imaja yönelik girişimlerin başında ise insani projeler ile kalkınma ve işbirliği
için yapılan yardımlar gelmektedir (Karagül, 2013).
Afrika’ya Açılım Eylem Planı’na Türkiye’nin kendisini kıtada nasıl algılatmak
istediğine dair bir ‘algılama yönetimi’ planı da denilebilir. Türk Dil Kurumu algı’yı
“bir şeye dikkati yönelterek o şeyin bilincine varma, idrak” şeklinde; ‘algılamak’ı
ise “bir olayı veya bir nesnenin varlığını duyu organlarıyla kavramak, idrak
etmek” olarak tanımlamaktadır (Akalın, 2010). Felsefe sözlüğüne göre; “Algı,
dış dünyanın duyumlarla gelen imgesinin bilinçte tasarımıdır” (felsefe, 2015).
İngilizcesi ‘perception’ olan ‘algı’, görüldüğü gibi dış dünyadan insan zihnine gelen
imgelere göre şekillenmektedir. Öyleyse dış yardım faaliyetine ‘yardım edilen ülke
yöneticilerinin ve halkının zihninde, kendi ülkemiz hakkında oluşturmak istediğimiz
103
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
imgelerin yönetilme faaliyetidir’ denilebilir. Bu yaklaşımla yardım politikasının
insan duygularına hitap edecek, zihinlerinde bir imge oluşturabilecek şekilde ve
araçlarla yapılması önemlidir
“Resmi Kalkınma Yardımı (Official Development Aid- ODA, RKY) ifadesi,
1961 yılında literatüre kazandırılmıştır. RKY için GSMG’in %0.7 sinin bir hedef
olarak benimsenmesi fikri, 1970 yılında BM tarafından uygun bulunmuştur”.
Yardım yapılan ülkelerin ekonomik kalkınmasını ve refahını hedeflemesi ile en az
%25’inin bağış olması yardımın resmi kalkınma yardımı olarak kabul edilmesini
sağlamaktadır (Akçay, 2012: 5).
Bu bağlamda; ikili düzeyde proje/program yardımları, teknik işbirliği,
barışı yapılandırma çalışmaları, mülteci yardımları, insani ve acil yardımlar ile
benzer amaçlar doğrultusunda uluslararası kuruluşlara yapılan katkılar, ODA
kapsamındaki en bilinen yardım bileşenlerini oluşturmaktadır. Aktarılış şekli ne
olursa olsun, bu kategorideki yardımlar kamu kaynaklıdır ve kalkınma desteği
özelliğine sahiptir (Akçay, 2012: 6).
1990’lardan itibaren dış yardımların etkinliği sorgulanmaya başlanmıştır.
Hatta dış yardımın hedef ülkedeki yolsuzluğu artırdığı da iddia edilmiştir. Bu
bağlamda OECD yardımların etkinliğinin sağlanması için çeşitli çalışmalara
girmiştir. “Afrika ülkelerine 1960’lardan beri yapılan ikili ve çok taraflı kalkınma
yardımlarına, bu yardımları alan hükümetler tarafından yıllık ekonomilerine
yapılan bir katkı gözüyle bakılmıştır. Yapılan dış yardımların önemli bir kısmını
oluşturan kalkındırmaya yönelik pay, sonuçta dikkate değer bir kalkındırma
hedefine ulaşamamıştır” (Chachage, 2005). 2005’te OECD Paris’te yüzden fazla
ülkeyi bir araya getirerek yardımların etkinliğin artırılması için prensipler tespit
etmiştir. Bunlar; sahiplenme, paralellik, uyum, sonuç odaklı yönetim ve karşılıklı
hesap verebilirlik olarak belirlenmiştir (Akçay, 2012: 30).
Türkiye’nin dış yardım politikasında karşılık beklemeden verme düşüncesinin
egemen olduğu çeşitli yetkililerin açıklamasına yansımıştır. Bu Sosyal İnşacı
bakış açısından bakıldığında, karşılıklı olarak yeni kimlikler ve dolayısıyla yeni
sosyal ilişkiler inşası sürecidir. Dış politika sürecinde son dönemde başvurulan,
sadece devletten devlete değil ulusal/uluslararası kamuoylarına; sivil toplumdan
devletlere ve ulusal/uluslararası kamuoylarına yönelik olarak yapılan açık
diplomasi yöntemi Türkiye’nin de uyguladığı yöntemlerden birisidir (Karagül,
2013).
Bu çalışmada Kamerun-Türkiye ilişkileri, Türk dış yardımları bağlamında ele
alınacaktır. Öncelikle Kamerun-Türkiye arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkilere
değinildikten sonra, Kamerun’a yapılan yardımlar ve bu yardımları ulaştıran
resmi kurumlarla sivil toplum kuruluşlarının çalışmaları incelenecektir. Sonuç
bölümünde konunun toplu bir değerlendirmesi yapılacaktır.
104
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
1. Kamerun-Türkiye İlişkileri
İlk Avrupa’lı olarak Portekizli denizci Fernando Poo’nun on beşinci yüzyılda ayak
bastığı bu topraklara yine Poo’nun verdiği “Kamerun adı, Portekizce’de “karides”
anlamına gelen “camaroes” sözcüğünden gelmektedir. Bu ülkedeki Wuri
Nehri’nde çok karides bulunduğu için, Fernando Poo, 1472’de nehrin adını “Rio
dos Camaroes” (Karides Nehri) olarak değiştirmiştir. Bu ad sonradan bu ülkenin
adı olmuştur” (Özey, 2009: 298).
Türkiye’nin Afrika Açılımı Politikası 1998’de hazırlanan “Afrika Açılımı Eylem
Planı” üzerine gelişmiştir. Bunu 2003 yılı başında Dış Ticaret Müsteşarlığınca
hazırlanan ‘Afrika Ülkeleriyle Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi Stratejisi’ izlemiştir
(Aydın, 2014). 2005’e kadar ev ödevlerini yapan Türkiye 2005 yılını Afrika Yılı ilan
etmiştir. Türkiye-Kamerun ilişkilerinin fiili miladı olarak 2005 yılını verebiliriz.
Tablo 1: Kamerun’un Temel Siyasi-Ekonomik Göstergeleri
SİYASAL YAPI
Resmi adı
Kamerun Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı
Paul Biya (1982)
Başbakan
Philemon Yang (Haziran 2009)
Dışişleri Bakanı
Pierre MOUKOKO MBONJO (2011)
Yönetim şekli
Başkanlık
Sömürge olma tarihi
1884 (Almanya), 1916 (Fransa ve İngiltere)
Bağımsızlık tarihi
01.01.1960 (Fransa) 01.10.1961 (İngiltere)
Parlamento yapısı
180 üyeli Ulusal Meclis
ÜLKE, NÜFUS VE TOPLUMSAL YAPI
Yüzölçümü
475.442 km2
Nüfusu
20.129.878 (2013 tahmini)
Nüfus artış oranı
2.08 (2012 tahmini)
Başkent
Yaounde
Başlıca şehirler
Douala, Bafoussam, Maroua, Garoua
Komşuları
Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo Cumhuriyeti, Ekvator
Ginesi, Gabon, Nijerya
Kentleşme oranı
% 58 (2010 itibariyle)
Resmi dil
Fransızca ve İngilizce
Dil yapısı
200’ün üzerinde etnik dil.
Dini yapı
%40 yerel din, %40 Hıristiyan, % 20 Müslüman
Ortalama yaşam süresi
54.7
Okuma-yazma oranı
% 75.9
105
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
Etnik yapı ve etno-coğrafyası
250 kadar kabile mevcuttur. Dağlık batıdaki Bamileke Bamoun’lar; kıyı bölgelerinde Bassa ve Douala’lar; güneyde
Ewonde, Bulu, Maka ve Pigme’ler; kuzeydeki Müslümanlar
ile orta bölgelerde Kirdi’ler. Konuşulan dillere göre halkın, %
80’i Fransızca, % 20’si ise İngilizce konuşur.
EKONOMİK VERİLER
GSYİH’nın dağılımı
Tarım % 19,7, Sanayi % 31,9, Hizmetler % 48,4
Kişi başına gelir
2.300 ABD Doları
GSYİH
50,3 milyar ABD Doları (2013 tahmini)
Büyüme hızı
% 3.8
Enflasyon oranı
% 2.9
İşsizlik
% 30 (gençlerde %55)
Dış borçlar
3.3 milyar ABD Doları (2013 tahmini)
Doğal kaynaklar
Petrol, boksit, kereste, alüminyum, kobalt, demir cevheri
Başlıca sanayi
Petrol ve petrol ürünleri, alüminyum ürünleri, tekstil, kereste
Tarımsal üretim
Kahve, kakao, pamuk, kauçuk, muz, palmiye yağı, pamuk
DIŞ TİCARET
İhracat
$8.4 milyar dolar (2013)
İthalat
$7,6 milyar dolar (2013)
Temel ihracatı
Ham petrol, petrol ürünleri, kereste, alüminyum, kakao, kahve, pamuk, palmiye yağı
Temel ithalatı
Makine ve elektrik teçhizatı, ilaç, gıda
Başlıca ihracat ülkeleri
ÇHC, İspanya, Hollanda, İtalya, Fransa, ABD
Başlıca ithalat ülkeleri
Fransa, Belçika, ÇHC, İtalya, Almanya
Orta Afrika Frank’ı (FCFA veya XAF)
Para Birimi
(1 Euro = 656,957 FCFA - sabit kur)
(1 ABD Doları = 469,19 FCFA alış ve 508,49 satış–01 Haziran
2013)
Turizm geliri
$380 milyon dolar (2013)
Kaynaklar: TİKA- Kamerun Bilgi Notu (Yüksek, 2015), (CIA the world factbook, 2015), (Merzeci, 2014)
Coğrafi açıdan Kamerun üç bölge olarak incelenir: Güney Kamerun; Atlas
Okyanusu kıyılarının nehirlerinden haliçlerle devam eden sazlık ve mangrov
denilen ovalar uzanır. Eskiden İngiliz Kamerun’u olan bölgede 4070 m rakımlı aktif
bir yanardağ olan Kamerun Dağı vardır. Orta Kamerun; Kuzey-Batı’da sarp kırıkları
ile çevrilidir. Kuzey Kamerun; Orta Kamerun’dan Çad sınırına kadar olan bölgedir
(Özey, 2009: 298).
1884-1916 yılları arasında Alman sömürgesi olan Kamerun 2. D. Savaşı
sonunda %90’ı Fransa, %10’u İngiltere’nin olacak şekilde paylaşılmıştır. Ülke
topraklarının üçte biri ormanlarla kaplıdır (Özey, 2009, s. 298). Kamerun son
106
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
yıllarda Çad Gölü Havzası ve yakınlarında çıkan petrolle gündeme gelmiştir. Bu
bağlamda Kamerun, Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nin ortaklaşa yapacakları
enerji yatırımlarının ortak üssü ve enerji hatları geçiş yolu olma durumundadır
(African Energy, 2014).
1.1. Siyasi İlişkiler
Türkiye Kamerun’u 1960’ta bağımsızlıktan hemen sonra tanımıştır. Başkent
Yaoundé’deki Türk Büyükelçiliği 15 Ocak 2010’da açılmıştır. Kamerun’un Türkiye’de
henüz resmi bir temsilciliği bulunmamaktadır. İstanbul’da bir fahri konsolosluğu
bulunmaktadır (Dışişleri Bakanlığı, 2015). Türkiye Bursları kapsamında Kamerun’a
2014-2015 öğrenim yılında 15 Lisans, 9 Yüksek Lisans, 10 Doktora olmak üzere
toplam 34 yükseköğrenim bursu tahsis edilmiştir (Dışişleri Bakanlığı, 2014).
Türkiye, Afrika ülkeleri ile gecikmiş olan ilişkilerini geliştirmek için 2003’ten
itibaren yaptığı girişimlerle bu gecikmenin kapatılabileceğini göstermiştir.
Türkiye’nin 2003-2008 arasındaki beş yıllık süre içindeki Afrika ile ilişkileri
sonucunda 17 Ekim 2008’de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi geçici üyeliği
seçimlerinde aldığı 151 oyun 51’ini Afrika’dan almıştır. O tarihte Afrika’da toplam
53 bağımsız ülke olduğu düşünülürse, bu rakamın önemi daha iyi anlaşılır (Angey,
2012). Türkiye’de uzun yıllardan beri uygulanan kardeş şehir uygulamasına
Kamerun da dâhil edilmiştir. Pursaklar Belediyesi (Ankara) ile Kamerun’un Mfou
şehri belediyesi arasında kardeş kent uygulaması 10.07.2014 tarihinde başlamıştır.
Kamerun’un Aşırı Kuzey Bölgesi başkenti Maroua şehri ile Kayseri’nin “Kardeş
Kent” ilan edilmesine ilişkin tören 24-25 Nisan 2013 tarihlerinde tertiplenmiştir
(Dışişleri Bakanlığı, 2014).
1.1.1. Karşılıklı Üst Düzey Ziyaretler
Tablo 2: Kamerun-Türkiye Arasında Gerçekleşen Karşılıklı Üst Düzey Ziyaretler
KAMERUN’DAN TÜRKİYE’YE
TÜRKİYE’DEN KAMERUN’A
Ekonomik ve Sosyal Konsey Başkanının ziyareti, 1988
(Cumhuriyetimizin 75. yıl törenleri vesilesiyle).
Dışişleri Bakanı Jacques Roger Booh, Ağustos 1991
(20. İKÖ Dışişleri Bakanları Konferansı vesilesiyle).
İslam Ülkeleri’nden Sorumlu Dışişleri Delege Bakanı
Adoum Gargoum, 11-13 Şubat 2002
İslam Ülkeleri’nden Sorumlu Dışişleri Delege Bakanı
Adoum Gargoum, 3-6 Mart 2002.
Sanayi ve Ticari Kalkınmadan Sorumlu Devlet Bakanı
Bello Bouba Maigari, 9-13 Haziran 2004.
Dışişleri Bakanı François-Xavier Ngoubeyou, 14-16
Haziran 2004.
107
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
Ekonomi, Planlama ve Bölgesel Gelişme Bakanı Louis
Paul Motaze, 18-21 Ağustos 2008.
11. Cumhurbaşkanı Gül, 63. BM Genel Kurul toplantıları (Eylül 2008) Kamerun Cumhurbaşkanı Paul Biya ile görüşmüştür.
Ticaret Bakanı Luc Magloire Mgarba Atangana, (İstanbul, 14-20 Haziran 2010. TUSKON tarafından düzenlenen Dünya-Ticaret Köprüsü 2010).
11. Cumhurbaşkanı Gül’ün Kamerun’a resmi ziyareti, 16-17 Mart 2010
Savunma Bakanı Edgar Alain Mebe Ngo, 29 Haziran-1
Temmuz 2010.
Bayındırlık Bakanı Bernard Messengue Avom, 28-29 Dışişleri Bakanı BM 64 ve 65. Genel Kurul
Temmuz 2010.
görüşmeleri çerçevesinde 2009/2010’da ve
BM 4. EAGÜ zirvesinde 2011’de Kamerun
Dışişleri Bakanı ile görüşmeler gerçekleştirmiştir
Kadını Teşvik ve Aileden Sorumlu Bakan Marie Abena
Ondoa, 5-7 Mayıs 2011.
Ulusal Jandarma Teşkilatından Sorumlu Devlet Bakanı Jean Baptiste Bokam, 10-13 Mayıs 2011.
Ekonomi, Planlama ve Bölgesel Kalkınma Bakanı Abdoulaye Yaouba ve Dışişleri Bakanı Henry Eyebe Ayissi, 9-13 Mayıs 2011 (BM 4. EAGÜ Zirvesi vesilesiyle).
Ticaret Bakanı Luc M. Atangana, 17-20 Ekim 2011.
İslam Dünyası İle İlişkilerden Sorumlu Bakan Adoum
Gargoum, 16 Aralık 2011.
Dışişleri Bakanı, 24 Nisan 2012
Sanayi, Madenler ve Teknolojik Gelişme Bakanı Fuh
Calistus Gentry, 28 Ağustos-9 Eylül 2012.
Ulaştırma Bakanı Robert Nkili, 19 Ekim 2012.
Savunma Bakanı Alain Mebe Ngo’o, 17-18 Ocak 2013. Bakan Bekir Bozdağ’ın ziyareti: 08 Kasım
2013
Kaynaklar: Dışişleri Bakanlığı web sitesindeki ve TİKA’dan gönderilen Kamerun Bilgi Notu’ndaki
bilgilere göre düzenlenmiştir.
Tablo-2’den de görüldüğü gibi Kamerun’a yapılan ilk üst düzey Türkiye ziyareti
2010 yılındaki Cumhurbaşkanı Gül’ün yaptığı ve 2013 yılında Bakan Bozdağ’ın
yaptığı ziyaretlerdir. Buna karşılık Kamerun’dan birçok ziyaret gerçekleşmiştir.
Kamerun’da akredite olan Büyükelçilerin yeterli gayret gösterdikleri, ancak siyasi
yetkililerden yeterli desteği alamadıkları görülmektedir.
1.1.2. Kamerun-Türkiye Arasındaki Anlaşmalar
•
Ekonomik, Ticari ve Teknik İşbirliği Anlaşması, Ankara, 4 Mart 2002.
•
Kültürel ve Bilimsel Alanlarda İşbirliği Anlaşması, Ankara, 6 Mart 2002.
•
Sivil Havacılık Alanında Mutabakat Muhtırası, Ankara, 26 Nisan 2007.
•
Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolü, 16 Mart 2010.
108
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
•
Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport Hamilleri İçin Vizelerin Karşılıklı Olarak
Kaldırılmasına Dair Anlaşma, 16 Mart 2010.
•
Dışişleri Bakanlıkları Arasında Siyasi İstişare Mekanizması Kurulmasına İlişkin
Mutabakat Muhtırası, 16 Mart 2010.
•
YKTK Anlaşması, 24 Nisan 2012.
•
TSE ve Kamerun Standartları ve Kalite Teşkilatı (ANOR) arasında Mutabakat
Zaptı, 3 Mayıs 2012.
•
Hava Ulaştırma Anlaşması, 19 Ekim 2012 (Dışişleri Bakanlığı, 2014).
1.2. Kamerun-Türkiye Arasındaki Ekonomik İlişkiler
“Türkiye ile Kamerun arasında 1990 yılında 5,8 milyon dolar olan ticaret hacmi,
2000 yılında 24,1 milyona” (Özey, 2009, s. 301), 2013’te ise Kamerun’a ihracat 110
milyon dolar, Kamerun’dan ithalat 40 milyon doları olmak üzere toplam yıllık 150
milyon dolar olmuştur. “Sözkonusu miktara haftanın her günü THY seferleri ile
gerçekleştirilen bavul ticareti dahil değildir” (Dışişleri Bakanlığı, 2014).
Kamerun’un İstanbul Fahri Konsolosu Osman Merzeci’ye göre Kamerun’daki Türk
şirketleri şunlardır:
•
Labris Ltd. şti. Kamerun‟da yerel bir A.Ş. kurmuş, devletle imzaladığı MOU
çerçevesinde kimyasal gübre ithalatı ve üretimi konusunda anlaşmıştır.
(TURCABA üyesidir).
•
Format-Vefa A.Ş. işbirliği ile devlete 10.000 prefabrike sosyal konutun
finansmanı ve realizasyonu için teklif verilmiş olup konu krediler ve garantiler
aşamasındadır. (TURCABA üyesidir).
•
Kayı İnşaat ve Labris İnşaat ortaklaşa yüksek gerilim hatları ile ilgili 105 km’lik
bir ihaleye teklif vermiştir. Sonuç henüz açıklanmadı. (TURCABA üyesidir)
•
Terramar A.Ş. Kamerun‟da TURCAM A.Ş. İsimli bir şirket kurmuş, devletten
5000 m2 arazi alarak bir Türk Malları Merkezi inşaatına başlamıştır.
•
Dorçe A.Ş. bir üniversite inşaatı ve toplu konutlarla ilgili çalışma yapmış, teklif
vermiştir. (TURCABA üyesidir).
•
Bodrum Electra Ltd. firması Cameroon Electra adında bir A.Ş. kurmuş ve
elektrik direkleri konusunda çalışmaktadır. (TURCABA üyesidir).
•
Anı Metal Ltd. Şirketi Kamerun firması olan GALVACAM S.A. ile imzaladığı
sözleşmelere dayanarak EDEA şehrinde bir çelik elektrik direkleri, bir galvaniz
fabrikası ve bir de transformatör fabrikası kurmaktadır. (TURCABA üyesidir).
•
May İnşaat Ltd. burada MAY CAMEROON S.A. şirketini kurmuş, bazı ihalelere
katılmış, ancak henüz faaliyet göstermemektedir. (TURCABA üyesidir).
109
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
Bunların dışında şu anda Kamerun’da faaliyet gösteren Türk firmaları olarak:
•
ESER A.Ş. bir yol inşaatı ihalesi kazanmış ve yaklaşık bir yıldır Kamerun’da
faaliyet göstermektedir.
•
Bir grup işadamı Yaounde şehrinde bir Türk restoranı ve mobilya imalatı
açmış, faal olarak çalışmaktadır.
•
Bir Türk şirketi Douala şehrine yerleşerek ve tanker filosu kurarak KamerunÇad arasında petrol taşımacılığı yapmaktadır.
Yaoundé ve Ngaoundere şehirlerinde olmak üzere iki Özel Türk Okulu eğitim
hizmeti vermektedir.
Ayrıca Türkler ve Türk kuruluşları olarak bazı insani yardım vakıflarının
faaliyetleri de vardır.
İstanbul Merkezli ‘Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı’nın kuruluşu olan ACAMAS
derneği, yüzlerce içme suyu kuyusu, fakirler için aşevleri, teknik lise, teknik
öğretmen okulu, meslek edindirme kursları açarak kendi alanında gayet yararlı
faaliyetler yapmakta olup ülkede iyi tanınan bir Türk kuruluşu durumundadır
(Merzeci, 2014).
Merzeci, gelişmekte olan ülkelerin gözlerini Afrika’ya diktiğini, petrol ve
tarımsal gelişmeyle birlikte zenginleşen Sahra Altı Afrika ülkelerinde geleneksel
ilişkilerin zayıflamasıyla yeni işbirlikleri ve ortaklıklar arayışında olunmasının Türk
şirketleri için bir fırsat olduğunu belirtmektedir. ‘Gelecek Afrika’dadır’ diyerek
Türk girişimcileri Kamerun’a davet etmektedir (Merzeci, 2014).
Ayrıca 12-13 Haziran 2014’te Ankara’da yapılan Karma Ekonomik Konsey
toplantısında alınan kararlar Kamerun-Türkiye ekonomik ilişkilerinin çok ileri
safhalara varacak şekilde gelişebileceğini göstermektedir (EBSO, 2014).
2. Kamerun’a Türk Dış Yardımları
Türkiye’nin yaptığı dış yardımlar her yıl büyümekte ve artmaktadır. “OECD Kalkınma
Yardımları Komitesine üye ülkelerin resmi kalkınma yardımları 2013 yılında %6,1
oranında artarak 134,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiş ve tüm zamanların en
yüksek rakamına ulaşılmıştır. Buna karşılık Türkiye ise yardımlarını %29,7 oranında
arttırarak 3,3 milyar dolara çıkartmıştır. Bu çerçevede Türkiye son yıllarda olduğu
gibi yine resmi kalkınma yardımlarını en çok arttıran ülkelerden birisi olmuştur”
(Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu , 2013).
Nominal RKY büyüklüğünde ABD açık ara birinci olurken, bütçeye oranın
büyüklüğüne göre yapılan sıralamada DAC ortalaması olan %0.30’un da altına
düşerek, ancak yirmi birinci olmuştur. Bütçeye oranlanan büyüklükte Norveç
%1.07 ile birinci, İsveç %1.02 ile ikinci, Lüksemburg %1 ile üçüncü olmuşlardır.
110
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
Almanya’nın oranı %0.38 ile on üçüncü iken, Japonya’nınki %0.23 ile Türkiye’nin
gerisindedirler (Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu , 2013).
2.1. TİKA
Türkiye’nin 2005’i ‘Afrika Yılı’ ilanı, TİKA’nın Afrika’daki faaliyetlerinin de resmen
başladığı yıl olmuştur: Çad, Cezayir, Cibuti, Etiyopya, Kamerun, Kenya, Libya,
Mısır, Namibya, Nijer, Senegal, Somali, Sudan, Tunus’ta proje koordinasyon
ofisleri vardır (Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu, 2013, s. 15). TİKA’nın
yayıldığı coğrafyanın özelliğine bakılacak olursa Orta Asya Türk Cumhuriyetleri,
Balkanlar ve Kafkaslar gibi akrabalık özellikleri öne çıkan; Afrika’da faaliyet
gösterdiği çoğunlukla Osmanlı ile etkileşime geçmiş “tarihsel blok”lar üzerinde
yoğunlaştığı görülmektedir. Bu yönüyle de Gramsci’nin hegemonya tarifine
uyduğu iddia edilebilir olmaktadır. Gramsci rızaya dayalı hegemonya yöntemini
“ahlaki hegemonya/entelektüel ve moral liderlik” olarak tarif eder (Okur & Ongur,
2014). Gramsci’ye göre hegemon karşıtlık temelinde hedef aldığı gruplar üzerinde
hâkimiyet kurmak isterken “akraba/çok yakın ve müttefik gruplara ise liderlik
eder”. “Gramsci, lider grup etrafında oluşan koalisyonları ‘tarihsel blok’ (historical
bloc) olarak adlandırılmaktadır (Okur & Ongur, 2014: ss. 291-323).
Hükümetin dış politik açılımlarına paralel olarak TİKA, 2002 yılında 12
olan Program Koordinasyon Ofisi sayısını 2011 yılında 25’e, 2012 yılında ise
33’e yükseltti. Kalkınma yardımlarında uygulama değişikliğine gidilerek dış hibe
yardımlarının nakdi yardım yapılması yerine proje tabanlı yardımlara geçilmesi
TİKA’nın işlevini daha da güçlendirdi. TİKA bugün 30 işbirliği ortağı ülkede 33
Program Koordinasyon Ofisi (PKO) ile faaliyet yürütmeye başladı (TİKA, 2015).
Ayrıca TİKA, Türkiye’nin tek “Teknik Yardım Kuruluşu” olarak 3 Kıta 37 ülkede
teknik yardım faaliyetlerini sürdürmektedir (Karagül, 2013). TİKA’nın Yaounde’deki
temsilcilik ofisi 30 Nisan 2014’te açılmıştır (EBSO, 2014).
TİKA’nın bağlı olduğu Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ, bir okulun açılış
töreninde yaptığı konuşmada “Türklerin Kamerun’a almaya değil vermeye
geldiğini” söyleyerek, Türk Dış Yardımlarının arkasındaki düşünceyi de belirtmiş
oluyordu (Haber 7, 2013).
2010 Yılında TİKA tarafından Kamerun’da tamamlanan projeler: Ege Sağlık
Gönüllüleri Derneği (EGESADER) tarafından 27 Temmuz-08 Ağustos 2010 tarihleri
arasında yapılan 1. Kamerun Sağlık Organizasyonu Projesinde görev alan 20
gönüllü sağlık personelinin yurtiçi ve uluslararası ulaşım giderleri ile hibe ilaçların
kargo ücretleri TİKA’ca karşılanmıştır (TİKA, 2015).
2011 Yılında TİKA tarafından Kamerun’da tamamlanan projeler: EGESADER’in
29 Ocak – 09 Şubat 2011 tarihleri arasında gerçekleştirdiği 2. Kamerun Sağlık
Organizasyonuna Başkanlığımızca ulaşım ve kargo desteği sağlanmıştır. Yaounde
ve Ngaundere (Gavondere) şehirleri ve kırsalında gerçekleştirilen projenin,
111
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
gönüllü sağlık eğitimi ve sağlık hizmeti (muayene, operasyon) ile birlikte ilaç,
çocuk maması ve çocuk bezi dağıtımını kapsamıştır (TİKA, 2015).
2012 Yılında TİKA tarafından Kamerun’da tamamlanan projeler: Kamerun
Babungo Merkez Camisi Tefrişi ve Tadilatı; Yaounde Kimsesiz Çocuklar Bakım Yurdu
Tefrişi ve Tadilatı; Ordu Arıcılık Enstitüsü’nden 3 uzman tarafından Kamerun’da
Arıcılık konusunda 10 günlük eğitim verilmesi; bir İlköğretim Okuluna multimedya
Sınıfı oluşturulması (TİKA, 2015)..
2013 Yılında TİKA tarafından Kamerun’da tamamlanan projeler: (i) Balcılık
projesi kapsamında malzeme temini: 2013 Şubat ayı içerisinde Ordu Arıcılık
Enstitüsü’nden 3 uzmanın katılımıyla N’gaundere ve Babungo bölgelerinde arıcılık
ve bal üretimi üzerine bir eğitim verilmiştir. (ii) ACAMAS Derneği bilgisayar ve
biçki-dikiş atölyesi tefrişi: Dar gelirli ailelerin meslek edinmeleri ve kapasitelerinin
artırılması amacıyla, 30 bilgisayar ve çeşitli tefriş malzemesi ile bir bilgisayar sınıfı
donatılması; ayrıca özellikle kadın nüfusun kapasitesinin geliştirilmesi ve meslek
edinmelerine yönelik olarak 30 dikiş makinesi ve çeşitli terzi malzemesinin temin
edilmiştir. 8 Kasım 2013 tarihinde Bakan Bekir Bozdağ’ın Kamerun’a yaptığı resmi
ziyaret sırasında bahse konu okulun resmi açılışı yapılmıştır. (iii) Yaounde’de
faaliyet gösteren ACCED (Kamerun Eğitim ve Kültür Derneği)’in öğrencilerine
daha iyi koşullarda eğitim yapmaları ve ilerde meslek edinmelerini teminen
bir bilgisayar sınıfı tefrişi işi Temmuz ayı içerisinde gerçekleştirilmiştir. (iv) TİKA
heyeti bazı projelerle ilgili olarak Temmuz 2013’de Foumban Belediyesini ziyaret
ederek, çoğunluğu Müslüman olan beldede kısıtlı imkânlarla çalışan çiftçi
ailelerine dağıtılmak üzere bazı tarım araç-gereçleri, tohum ve gübrenin temini
gündeme gelmiştir. Mahallinden temin edilen çok sayıda sebze tohumu ile,
tarım ekipmanı, gübre ve ilaç, çoğu köy imamlarından oluşan ihtiyaç sahiplerine,
Kasım ayı içerisinde Belediye Başkanlığı ile birlikte dağıtılmıştır. (v) Nüfusunun
% 98’i Müslüman olan Goulfey Sultanlığı olarak bilinen yöreye, Büyükelçiliğin
de delaletiyle, nehirden su çekme ve tarlaları sulama amacıyla bir su pompası
temin edilmiştir. (vi) Yaounde’de faaliyet gösteren KADDER adlı bir Türk STK’sının
girişimiyle, Yaounde Merkez Hapishanesi’nde mahkûmların psikolojik destek ve
dini eğitim almalarını temin için çok amaçlı bir salon tadilat ve tefrişi ile 3 adet
tuvalet inşası tamamlanarak Temmuz ayı içerisinde hapishane yönetimine teslim
edilmiştir. (vii) 31 Mart-5 Nisan 2013 tarihlerinde Kamerun Ticaret Bakanlığı ve
Dışişleri Bakanlığından 11 yetkiliye yönelik olarak “Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)
ve Ticaret Politikası Araçları Eğitim Programı” düzenlenmiştir. (viii) 2-6 Eylül 2013
tarihleri arasında Ankara, Konya, Mersin ve İstanbul’da, ülkemizin Yap-İşletDevret modeli ile ilgili deneyimleri, Kamerun’dan davet edilen 11 kişilik heyete
aktarılmıştır. Heyetin uluslararası ve yurtiçi ulaşım, iaşe-ibate ve araç kiralama
giderleri ve koordinasyon TİKA Başkanlığınca karşılanmıştır (TİKA, 2015).
2014 Yılında TİKA tarafından Kamerun’da tamamlanan projeler: (i) 2013
Yılında TİKA’ca tefriş edilen ACCED Derneği hizmet binasının tadilatı ve jeneratör
112
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
temini ile ilgili talebin 2014 yılı bütçe imkânları dâhilinde değerlendirilmesi
öngörülmektedir. (ii) Adamoua bölgesi kadın ve kız kuruluşuna destek, (iii) 2013
yılında balcılık konusunda eğitim veren uzmanlar, bölgede arıcılığın desteklenmesi
amacıyla bir dizi ekipmanın temin edilerek bal üreticilerine dağıtılmasının uygun
olacağını, projenin ilerleyen aşamalarında Türkiye’den üretici firmaların sahada
incelemeler yaparak, Kamerun balının daha iyi koşullarda pazarlanması ile
ilgili çalışmalar yapılabileceğini belirtmişlerdir. Uzmanlar tarafından hazırlanan
malzeme listesinin temin edilerek Kamerun’a gönderilmesi için gerekli hazırlıklar
sürdürülmektedir. (iv) ACAMAS Derneğiyle işbirliğinde, 10 adet su kuyusu açılması
ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. (v) Bamenda Üniversitesine bir multimedya
sınıfı kurularak faaliyete geçirilmiştir. TİKA’dan bir heyet 17-20 Nisan 2014
tarihleri arasında projeyi tamamlayarak törenle açmıştır. Toplam maliyet. 60.000
ABD Dolarıdır. (vi) Bakan Bozdağ’ın 8-10 Kasım 2013 tarihleri arasında Kamerun’a
yaptığı resmi ziyaret sırasında, Yaounde Merkez Camii’nin giriş kapısı ve duvarları
ile çevre düzenlemesinin TİKA tarafından yapılması, ayrıca cami avlusu içerisine
3 derslikli bir okul inşa edilmesi talimatı verilmiştir (Yüksek, 2015). Yaounde ve
Ngaundere (gavonder) şehirleri ve kırsalında gerçekleştirilen projenin, gönüllü
sağlık eğitimi ve sağlık hizmeti ile birlikte ilaç, çocuk maması ve çocuk bezi
dağıtımını kapsamıştır (TİKA, 2015).
2013 yılında STK’lar tarafından gerçekleştirilen kalkınma yardımları toplamı
280,23 milyon dolardır. Bir önceki yıla oranla STK yardımlarında %85’lik bir artış
hesaplanmıştır. Söz konusu rakamın 93,95 milyon dolarını Suriye’ye yapılan
yardımlar teşkil etmektedir. Türk kamu kurum ve kuruluşlarından STK’lara aktarılan
kaynak 47,7 milyon dolardır. Afrika’dan Somali $36.1 milyon, Nijer $10.84 milyon,
Çad $7.33 milyon, Mali $5.07 milyon, Burkina Faso $4.43 milyondur (TİKA, 2015).
2.2. İnsani Yardım Vakfı
İnsani Yardım Vakfı (İHH)’nın ortaya çıkışı, Bosna Müslümanlarına yardım için
olmuştur. Bu yönüyle İHH’nın Türk insani yardım kuruluşları içerisinde farklı bir
yeri vardır. İHH insan hakları ihlallerine en çok vurgu yapan Türk STK’larından
birisidir. Bu konuda birçok olayda aktif girişimlerde bulunmuştur. Yaklaşık 110
ülkede örgütlü olan İHH (Bozan, 2010), “1992 yılında ortaya çıkan Bosna Savaşı’na
kayıtsız kalamayan gönüllülerin başlatmış olduğu insani yardım çalışmalarının,
1995 yılında vakıf olarak yapılanması ile İstanbul’da hayat bulmuştur. TBMM
Üstün Hizmet Ödülü’ne layık görülen İHH… 100’den fazla ülkede acil yardım,
sağlık, eğitim vb. sosyal yardım alanlarında çalışmalarına devam etmektedir.”
Gazeteci-yazar Ahmet Hakan’a göre İHH radikal İslamcıların toplandığı bir örgüttür
(İHH, 2015). Türkiyeli dini hassasiyeti yüksek insanların kurduğu İHH, uluslararası
faaliyette bulunan ilk Türk İnsani Yardım kuruluşudur. Batı Afrika ülkelerine de
insani yardım amaçlı gelen ilk Türk derneğidir.
113
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
“Afrika, Sahra üzerindeki rutinleşmiş kuraklıklar dışında her yıl bir ya da
birkaç bölgesinde ölümcül kuraklıklar yaşamaktadır. Temel yaşam ihtiyaçlarından
olan su temin edilemediğinden birçok insan hayatını kaybetmekte ve yüz binlerce
hayvan telef olmaktadır” (İHH, 2015). Kısıtlı su kaynaklarının kontrolü kabileler
arasında savaşlara da neden olmaktadır. Bu insani trajediyi önlemek isteyen İHH
su kuyusu açma girişimlerinde bulunmuştur. Su kuyusu açma konusunda İHH
Afrika’da 05.03.2015 itibariyle 3,061’i bitmiş; 297’si halen devam eden toplam
3,558 su kuyusu projesinin 307’si Kamerun’dadır (İHH, 2015).
İHH, kuruluş amacı olan İslami hizmetler kapsamında Afrika’da camiler
de yapmaya çalışmaktadır. Yusuf Armağan’ın “İHH adım attığında Afrika’ya
barış gelir!” dediği gibi, İHH barış için çalışmaktadır (Armağan, 2011). İHH,
Kamerun’da hafızlık eğitimi almak için dilencilik yapan çocuklara maddi yardımda
bulunmaktadır. İHH Batı Afrika Sorumlusu Yunus Satılmış, abdestlerini bakır
taslarda almak ve Mushafları tahta parçalarına yazarak okumak zorunda
kalmalarına rağmen Müslüman çocukların ilim ve Kur’an-ı Kerim eğitimlerinden
geri kalmadığını belirtti (İHH, 2015).
2.3. Kimse Yok Mu?
Kimse Yok Mu, insani yardım operasyonları kapsamında dünya çapında kalıcı ve
devam ettirilebilir çözümler üretmeye çalışmaktadır. KYM, 2013 yılında Afrika’da
46 ülkede insani yardım faaliyetinde bulunmuş ve yardım toplamı yaklaşık
10.500.000 TL olmuştur.
KYM’nun yardım felsefesi eleştirel uluslararası ilişkiler teorisinin yaklaşımına
da uygundur. “Linklater için ulaşılması gereken durum vatandaşların kendi
vatandaşları/yandaşları için hissettikleri görev ve yükümlülükleri vatandaşı
olmayanlara karşı da yerine getirmeleridir” (Volkan Yaramış, Klevis Kolasi,
2014, s. 171-208). KYM bütün dünya da ve Afrika’daki yardım faaliyetlerinde
BM’in öngördüğü gibi din, dil, ırk gibi ayrımlar gütmemektedir. Afrika’nın farklı
ülkelerinde “birbirini anlamaktan yoksun bir hayat süren kişilere Kimse Yok
mu Derneği tarafından verilen makarna ve halıcılık kurslarında özellikle farklı
etnik gruplardan olanların bir araya getirilmesi önemseniyor. Farklı gruplardaki
kadınların aldıkları eğitimlerde bir arada olma, birlikte üretme ve aynı amacı
paylaşarak ortak bir gelecek belirleyip barış inşasına katkıda bulunmaları
destekleniyor” (Köse, 2014).
KYM, 2014 yılında Afrika’da 40,146 kimsesiz çocuğa yiyecek, elbise, kırtasiye,
tıbbi ve eğitim malzemeleri desteği sağlamıştır. 21 adet kimsesiz çocuk barınağı
KYM tarafından inşa, tamir ve donatımı yapılmıştır. 2014 yılında Kamerun’da 303
kimsesiz çocuğa yardım etmiştir (KYM Reporting, 2015).
KYM insani yardım kapsamında, Afrika insanının içilebilir suya erişmesi
için de çalışmalar yapmaktadır. 2011’den beri su kuyuları açmaya çalışmaktadır.
114
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
Kamerun’un da içinde bulunduğu 13 Afrika ülkesinde yaklaşık iki milyon insan
için temiz ve içilebilir su temin edilmiştir. 2014 yılında Afrika ülkelerinde açılan su
kuyularının toplamı 1,260 adet olmuştur. Bunlardan 214’ü Kamerun’dadır (KYM
Reporting, 2015).
“Katarakt, göz bebeğinin arkasında bulunan ve görmeyi sağlayan doğal göz
merceğinin saydamlığını kaybederek matlaşmasıdır. Başka bir deyişle görüşün,
buğulanmış bir camın arkasından bakıyormuşçasına bozulmasıdır” (Dünya Göz,
2015). Dünyada en çok rastlanan hastalıklardan birisi olan kataraktın tek tedavisi
ameliyattır. Kimse Yok Mu 2008-2014 yılları içinde Afrika’da on bir ülkede toplam
27,877 hastaya katarakt ameliyatı yapılmasına yardımcı olmuştur. Bunlardan 454
tanesi Kamerunlu hastalar olmuştur (KYM Reporting, 2015).
“İyiliğin paylaşılmasında 110 ülkede olan Kimse Yok mu, hayırseverliği “rol
model” olarak dünyaya taşırken bencilliğin yerine fedakârlığın, paylaşımın; tek
taraflı çıkar yerine başkasını da kendisi gibi düşünmenin örneklerini göstermekte
ve dünya barışına katkıda bulunmaktadır” (Köse, 2014).
2.4. Ege Sağlık Gönüllüleri Derneği
EGESADER 2010 ve 2011 yıllarında TİKA ile işbirliği içinde Kamerun’da faaliyet
göstermiştir. 20 kişilik sağlık ekibi Kamerun’da 8 bin hastayı muayene ederek
başta katarakt, göğüs ve genel cerrahi dallarında olmak üzere 50 ameliyat
gerçekleştirmiştir. Gönüllü sağlık ekibi bir ilke de imza attı: Kamerun’da ilk defa
göğüs ameliyatı yaptılar ve başarıyla sonuçlandı. Bu hizmetlerden duyulan
memnuniyetin göstergesi olarak, doktorları sağlık bakanı uğurlamıştır. Türk
Okulları’nın bu yardımların ulaştırılmasında büyük yardımları olmuştur(Küre TV,
2011).
2.5. Türk ve Kamerunlu İşadamları Derneği
Logosunda “TURCABA Uluslararası, bağımsız, kar amacı gütmeyen bir sivil
toplum örgütüdür” cümlesiyle tanımlanan TURCABA’nın kuruluş amaçları: “İki
dost ülke arasında kültürel ve ekonomik ilişkilerin gelişmesine yardımcı olmak;
Özellikle Endüstri, Teknoloji ve Tarım alanlarında bilgi paylaşımı ve becerilerin
ortak çıkarlar için kullanılmasını teşvik” etmektir (turcaba.org, 2015). 2008 yılı
başında, iki Türk ve bir Kamerunlu işadamı tarafından kurulan TURCABA (Turkish
and Cameroonian Businessmen‟s Association) derneği zaman içinde birçok
Türk ve Kamerun firmasının karşılıklı temasını sağlamış, buraya gelen yatırımcı
ve işadamlarına rehberlik yapmış, üyelerinden gelen talepleri Türk firmalarına
yönlendirmiş, delegasyonlara refakat etmiş, 11. Cumhurbaşkanı Abdullah
Gül‟ün Kamerun ziyaretinin organizasyonunda rol almıştır (Merzeci, 2014). Bu
bağlamda TURCABA’nın bazı Türk yatırımcıları ülkeye çekmekte başarılı olduğu
görülmektedir. Biray Grup/Kocaeli Kamerun sular idaresi ile 75 milyon Avroluk bir
115
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
sözleşmesi, İnci S.A. Yaounde mobilya ve hazır mutfak imalatı; önce Yaounde’de
sonra da Douala’da Türk lokantası açılması; Kamerun’da ilk Türk tarım yatırımcısı
olan Bofor Cameroon S.A.’nın faaliyete geçmesi, bu başarıların göstergesi olması
açısından önemlidir (Turcaba, 2015).
TURCABA Derneğine gönderdiğimiz e-postaya verdiği cevapta, Dernek Başkanı
Barış Ertan şu bilgileri vermiştir (Ertan, 2015):
“TURCABA (Türk ve Kamerunlu İşadamları Derneği) 2008 yılında Uluslararası
STK statüsünde kuruldu. Derneğimizin şu anda 54 Türk ve Kamerunlu üyesi
bulunmaktadır. Ben bu ülkeye 2005 yılında ilk ve tek Türk yatırımcı olarak
geldim ve o zamandan beri burada yaşamaktayım. Diğer sorularınıza buradaki
Büyükelçiliğimizin yanıt vermesi daha doğru olur zira son zamanlarda hem gelen
Türkler arttı, hem de bazı durum değişiklikleri oldu”.
Türkiye’nin 2005 yılını “Afrika Yılı” ilan etmesinin somut göstergesi TürkiyeKamerun ilişkilerinde yaşanan ivme ve TURCABA’nın erken bir dönemde
kurulması olmuştur. Ayrıca bir işadamı derneği olması açısından 2002 yılından
beri Kamerun’da bulunan Türk Okulları hakkında hiç bilgi vermemesi de dikkate
değerdir. Web sitesinde bir Türk lokantasının açılışına önem vererek yer veren
derneğin Türk Okulları’ndan bahsetmemesi ciddi bir eksikliktir. Bunun mevcut
Türk Hükümeti’nin yurtdışındaki Türk Okulları’nı kapatmaya çalışmasının da etkisi
olduğu düşünülmektedir.
2.6. ACAMAS
2009 yılında Kamerun’da faaliyetlerine başlayan vakıf eğitim, insani yardımlar
ve basın-yayın alanlarında faaliyet yürütmektedir. 2010 yılında Kamerun’un uç
kuzey eyaleti olan Extreme Nord bölgesinin merkezinde bulunan Maroua (Marva)
kentinde de faaliyetlerini sürdüren vakıf Eğitim merkezleri, kültür merkezleri,
Yetimhane, Aşevi, Su Kuyuları, Teknik Lise, Öğretmen Okulu, meslek edindirme
kursları, Gıda dağıtım ve Kurban organizasyonları yapmaktadır (ACAMAS, 2015).
İstanbul Merkezli ‘Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı’nın kuruluşu olan ACAMAS derneği,
yüzlerce içme suyu kuyusu, fakirler için aşevleri, teknik lise, teknik öğretmen
okulu, meslek edindirme kursları açarak kendi alanında gayet yararlı faaliyetler
yapmakta olup ülkede iyi tanınan bir Türk kuruluşu durumundadır (Merzeci,
2014). Şu kurum ve kuruluşlar da hizmet sunmaktadır:
Halime Hanım Kız Kuran Kursu: 2011 yılında açılmıştır. Kursta 59 bayan
öğrenci öğrenim görmektedir. Kur’an-ı Kerim, Hadis, Akaid, Siyer, Arapça ve
Türkçe dersleri verilmektedir. Bunların yanında dikiş-nakış ve bilgisayar dersleri de
verilmektedir. Bu mesleki diplomalar resmi olarak geçerli olmaktadır (ACAMAS,
2015).
116
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
Medine Hafızlık Eğitim Merkezi: 2010 yılında Maroua (Marva) kentinde
açılan hafızlık eğitim merkezinde 33 öğrenci Temmuz ayında eğitime başlamış
olup, 2013 yılı Haziran ayında ilk mezunlarını vermiştir. Öğrencilerin aynı zamanda
Maroua da bulunan ilköğretim okullarında eğitimlerinin de aksamadan devam
etmesi sağlanmaktadır. Hafızlık eğitim merkezinde bulunan öğrencilerin tüm iaşe,
eğitim ve sağlık giderleri vakıf tarafından karşılanmaktadır (ACAMAS, 2015).
Yaounde Kültür Merkezi: 2011 yılı sonunda hizmete giren Kültür Merkezinde
Arapça, Kur’an-ı Kerim, Hadis, Siyer, Türkçe ve bilgisayar dersleri verilmekte ve bu
kurslarda 62 öğrenci bulunmaktadır (ACAMAS, 2015).
Maroua Kültür Merkezi: Kültür merkezinde Arapça, Kur’an-ı Kerim, Hadis,
Siyer, Bilgisayar, dikiş-nakış dersleri verilmekte olup toplam 106 öğrenci eğitim
görmektedir (ACAMAS, 2015).
Yaygın Eğitim Kursları: Eğitim oranının oldukça düşük olduğu Kamerun’da
özellikle kırsal kesimlerde eğitim faaliyetlerini yoğunlaştıran vakıf, bu çerçevede,
köylerdeki halkla işbirliği yaparak eğitim programları düzenlemektedir. Kur’an-ı
Kerim, ilmihal ve siyer derslerinin okutulduğu 50 adet yaygın eğitim kursundan
2013 itibariyle yaklaşık 3200 öğrenci istifade etmiştir (ACAMAS, 2015).
Hüdayi Aşevi: Maroua kentinde Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Nijer ve
Nijerya’dan hafızlık yapmak için Kamerun’a göç eden, yaşları 08-12 arasında değişen
çocuklar bu eğitimlerini günün belli bölümlerinde dilenerek yapmaktadırlar. Vakıf,
bölgede acil olarak 300 çocuğa hitap edecek şekilde bir aşevini 2010 yılında
hizmete sokmuştur. Dilencilik yapmamaları kaydıyla günde 3 öğün 300 çocuğa
sıcak aş vermeye başlamıştır (ACAMAS, 2015).
Cemile Ana Yetimhanesi: Yetim çocuk sayısının oldukça fazla olduğu
Kamerun’da vakfımız 2010 yılında, kendi imkânları ile 20 yetimin bakımını
üstlenen Kamerun Vatandaşı Cemile Hanım’a yardımcı olmak üzere, Yetimhanenin
iyileştirilmesini üstlendi. 2011 yılı mart ayında Cemile Hanımın vefatından sonra,
bu emanetin tamamıyla sorumluluğunu alan vakıf, 20 Yetimin eğitim, günlük iaşe,
sağlık ve diğer giderlerini karşılamaktadır. Kısa sürede bölgede diğer sosyal hizmet
kurumlarının ilgi odağı olan Yetimhane, şu an devlet tarafından ruhsatlandırılan,
Müslümanlara ait tek yetimhanedir (ACAMAS, 2015).
Gıda yardımları: 2010 yılında 47, 2011’de 75, su kuyusu, 2012’de 59,
2013’de sadece bir adet su kuyusunun hizmete girmiştir (ACAMAS, 2015).
117
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
2.7. HURDEC
HURDEC’in1 Wefa (Almanya) (WEFA, 2014)2, İnsani Yardım Vakfı (İHH, 2015),
Hayrat Vakfı (Hayrat Vakfı, 2014)3, Sadakataşı (Sadakataşı Derneği, 2013)4 ile ortak
hizmetler yaptığı belirtilmektedir.
Sonuç
Türk dış yardımları, Türk dış politikasının değerler ağırlıklı ve çok yönlü olma
iddiasına gerçekçi bir çerçeve kazandırmıştır. Ancak, Dış politikanın ve uluslararası
ilişkilerin bir halkla ilişkiler çabası gibi yönetilemeyeceği Türkiye’nin BMGK üyelik
oylamalarında test edilerek görülmüştür. 2008’de 51 Afrika ülkesinin oyunu
alabilirken, 2014’te bütün dünyadan aldığımız oy sayısı buna ulaşamamıştır.
O dönemde Afrika iyi niyetimizi ödüllendirmişken, ikinci oylamada rasyonel
davranmıştır. Halkla ilişkilerin bir uluslararası ilişkiler yöntemi olamayacağı; daha
uzun vadeli hedef ve stratejilerin de olması gerektiği ortaya çıkmıştır.
Kamerun’un Türk dış politikası için etkili olunabilecek bir hedef olarak seçildiği
anlaşılmaktadır. Kanaatimize göre bu tercih olumlu ve rasyoneldir. Kamerun gerek
coğrafi ve nüfus, gerekse ekonomik büyüklüğü açısından da Türkiye’nin rahatlıkla
etkili olabileceği bir ülkedir. Ancak The Economist muhabirinin Türkler için
Osmanlı Rüyası yakıştırmasını hak edecek şekilde, sadece Müslümanlara yönelik
yardım faaliyetleri diğer inanç mensuplarını kıskandırabilecektir. Müslümanların
yanında, hatta yerli Müslümanlardan faydalanarak diğer inanç mensuplarına
yardım edilmesi halinde, inanç grupları arasındaki tansiyon oluşması, var olan
tansiyonun düşmesi sağlanabilir.
1 HURDEC’in web sitesinde 2010 yılında Kamerun’da İsfalt (İstanbul Büyükşehir Belediyesi Asfalt
İşletmesi) çalışanlarının hayırlarıyla bir su kuyusu açtırdığı görülmektedir. 2012 Ramazan ayında
da gıda yardım paketleri dağıtımı yapmayı planladığı anlaşılmaktadır. Daha sonra bir faaliyeti
görülmemektedir.
2 WEFA, Almanca Weltweiter Einsatz Für Arme (Türkçesi Uluslararası İnsani Yardım Organizasyonu)
kelimelerinin baş harflerinden Türkçe Vefa kelimesinin elde edilmesi ile oluşturulmuş bir kısa
isimdir. Dernek Almanya merkezlidir. Almanya’daki Müslümanların himmetlerine başvurarak
dünyanın muhtaç insanlarına ulaşmayı hedeflemektedir. Genel merkezi Köln şehrinde olup,
Berlin’de bir şubesi vardır. 2006’da kurulmuştur. Bağımsız bir STK’dır. Tanzanya ve Burkina Faso’daki
’daki Yetim Okullarının yanısıra WEFA’nın Bangladeş, Togo, Somali, Burkina Faso ve Pakistan’da
yetimhaneleri, Pakistan’da sel mağdurları için 26 evden oluşan WEFA Köyü, Filistin’de Sağlık Merkezi
ve Togo’da bir Göz Hastanesi bulunmaktadır. (https://www.wefa.de/index.php?option=com_
k2&view=item&layout=item&id=83&Itemid=441&lang=tr).
3 Hayrât Vakfı, 1974 yılında Ahmet Hüsrev Altınbaşak tarafından İstanbul Küçükçekmece’de kuruldu.
Vakıf Türkiye genelinde Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içinde düzenlediği Osmanlıca kursları ile
bilinmektedir. Hükümetle işbirliği içinde yurtdışında eğitim ve yardım faaliyetlerinde de bulunmaktadır.
4 Sadakataşı Derneği Çad’ın N’djamena bölgesinde cami projesi gerçekleştirdi. Fikirder gönüllüleri
ile ortak olarak yürütülen proje kapsamında cami ibadete açıldı. Özellikle Afrika’da Misyoner
faaliyetlerinin etkisini kırmak için cami inşa çalışmaları yürütmektedir. Ayrıca çocuklara kuran eğitimi
verilmesi yeni gelecek neslin İslam kültürüne göre yetiştirilmesine katkıda bulunacak. Cami Su kuyusu
projesi kapsamında İGDAŞ Avcılar çalışanlarının bağışladığı ve hizmete giren su kuyusunun hemen
yanında hizmete girdi. (http://www.sadakatasi.org.tr/tr/sayfalar/faaliyetler/kalici-projeler/bircamiinin-hikayesi)
118
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
Kamerun sanayileşmede birçok Afrika ülkesi gibi geri kalmış bir ülkedir. Tablo1’de görüldüğü gibi ithalatta bağımlılık ilişkisi de göze çarpmaktadır. Türkiye’nin
çok yüksek teknolojili olmayan ürünleri ve makinaları için iyi bir Pazar olabilir.
Kamerun’un ormanları gelişen Türk mobilya ve orman ürünleri sektörü için
hammadde kaynağı olabilir.
Karşılıklı üst düzey ziyaretlerinde sadece bir Türk Cumhurbaşkanı ve bir
Türk bakan Kamerun’u ziyaret etmiştir. Az gelişmiş ülkelere yapılacak üst düzey
ziyaretler onların ulusal gururlarını okşayacak, politikacılarına da bu ziyaretleri,
ülkelerinin önemini artırdıkları iddiasında bulunmalarına imkân vereceği için,
Türkiye’den Kamerun’a yapılacak ziyaretlerin Kamerun’dan Türkiye’ye yapılacak
ziyaretlerden daha faydalı sonuçlar vereceği dikkate alınmalıdır.
Dış yardımın ekonomik ilişkileri nasıl geliştirdiği; yardım eden ülkenin
şirketlerinin yardım edilen ülke tarafından ihalelerde ne kadar tercihe şayan
olduğu Fahri Konsolos Merzeci’nin raporunda görülmektedir. Resmi kalkınma
yardımlarının donör ülkenin yatırımcılarının hedef ülkede işlerini kolaylaştırdığı
açıktır. Zaten RKY’nın bir yabancı yatırım ilişkisi olduğu anlaşılmaktadır. Afrika’da
bu konuda alınacak çok mesafe ve fırsat vardır.
Türk Okulları’nın, dünyanın her ülkesindeki yabancı okullar gibi, Türkiye’ye
dost bir nesil oluşturmaktadır. Devlet bu okulların olduğu ülkelerde alternatif
değil tamamlayıcı; rakip değil koruyucu olmalıdır. Dünya’da hiçbir ülkenin
yapmadığı suçsuz vatandaşlarının başka ülkeye şikâyet edilmesi gibi dış politika
uygulayıcıların önünü tıkayıcı bir işlev görecek, ulus-devlet anlayışına sığmayacak
politikalardan uzak durulmalıdır. Zaten Türk Okulları’nın bulundukları ülkedeki
diğer Türk şirket ve kuruluşları ile rekabet etme gibi bir durum olmamıştır.
Kamerun, bölgede enerji ulaşım güzergâhı ve üretim üssü olma aşamasındadır.
Kamerun’la kurulacak yakın ilişkiler Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti ile olan ilişkileri
de müspet yönde etkileyebilecektir. Bölgedeki bu enerji ilişkileri yoğunlaşması
Kamerun’u Orta Afrika’nın ticari merkezi yapma olasılığı da vardır. Deniz yoluyla
Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ne yapılacak ihracat sevkiyatlarının varış limanı
Kamerun olacaktır.
Kamerun ile ilişkiler Afrika’daki Anglo-sakson ve Frankafon ülkelerle
ilişkilerde de model olabilir. Batı Afrika ile Orta Afrika kültürleri arasında bir geçiş
noktası olması da önemlidir. Bu ülkeye gönderilecek görevlilerin iki dilli (İngilizceFransızca) olması intibak süresini kısaltacağı gibi ve verimliliği de artıracağı dikkate
alınmalıdır. Ayrıca tek dilli görevliler için, ikinci dili öğrenmek için iyi bir fırsat
olacağı unutulmamalıdır.
119
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
Kaynaklar
ACAMAS,”Halime Hanım Kız Kuran Kursu”, www.acamascameroun.com/?page_
id=792, (Erişim Tarihi: 20.05.2015).
Afican Energy, “Cameroon, Central African Republic, Chad power infrastructure”,
30.11.2014, www.africa-energy.com/chad?type=articles, (Erişim Tarihi:
18.06.2015).
Akalın, Ş. H. (2010), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara.
Akçay, Engin (2012), Bir Dış Politika Aracı Olarak Türk Dış Yardımları, Turgut Özal
Üniversitesi Yayınları, Ankara.
Angey, G. (2012). “Turkish Islam in Africa: a Study of the G¨ulen Movement in
Kenya”, https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00761243/file/Mambo _2012_3_ANGEY_ Gulen_Movement_in_Kenya.pdf (Erişim Tarihi:
02.06.2015).
Armağan, Yusuf (2011), “Kamerun’dan yeryüzü notları -2-”, Dünya Bülteni,
16.09.2011, www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID= 174815,
(Erişim Tarihi: 09.04.2015).
Aydın, H., (2014). “Sosyal İnşacı Degişim: Türkiye ve Afrika İlişkileri”, http://acm.
klu.edu.tr/dosyalar/birimler/acm/dosyalar, (Erişim Tarihi: 15.03.2015).
BEYAZ GAZETE, “Kamerun’da 800 Kişi Sağlık Taramasından Geçirildi”, 31.03.2015,
http://beyazgazete.com/haber/2015/3/31/kamerun-da-800-kisi-saglik-taramasindan-gecirildi-2615332.html, (Erişim Tarihi: 09.04.2015).
Bozan, İrfan (2010), “İHH hakkında bilmediğiniz her şey”, NTV, 09.06.2010, www.
ntv.com.tr/arsiv/id/25104559/, (Erişim Tarihi: 08.04.2015).
CIA the World Factbook, www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/
geos/cm.html, (Erişim Tarihi: 02.06.2015).
Chachage, C. S. “Dış Yardım ve Afrika Kalkınması”, içinde G. Yivciğer (düz.), 1.
Türk-Afrika Kongresi, İstanbul: Türkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi,
2005).
Çevikalp, Mesut (2015), Barış Okulları, Zaman Kitap, İstanbul, 3. Baskı.
Dışişleri Bakanlığı, www.mfa.org.tr/fahri-konsolosluklar.tr.mfa, (Erişim Tarihi:
20.05.2015).
Dışişleri Bakanlığı, “Türkiye-Kamerun Siyasi İliskileri”, http://www.mfa.gov.tr/ turkiye-kamerun-siyasi-iliskileri.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 02.06.2015).
Dünya Göz, (2015). “Katarakt Hakkında”, www.dunyagoz.com/tr/tibbi-birimlerimiz/katarakt/katarakt-hakkinda, (Erişim Tarihi: 08.04.2015).
EBSO, “Türkiye-Kamerun Ekonomik, Teknik, Ticari İşbirliği Karma Komisyonu II.
Dönem Toplantı Tutanağı”, Ege Bölgesi Sanayi Odaları, 13.06.2014, http://
ebso.org.tr/userfiles/files/ Turk_Kamerun_ KEK_topl_tutanagi.pdf, (Erişim
Tarihi: 02.06.2015).
Ertan, Barış, TURCABA Dernek Başkanı. 20.05.2015 tarihli e-posta. Kamerun.
Felsefe,
www.felsefe.gen.tr/algi_nedir_ne_demektir.asp,
(Erişim
Tarihi:
20.05.2015).
Haber Aktüel. “Niğdeli işadamları Kamerun’da iş kuruyor”, 16.12.2010, www.haberaktuel.com/nigdeli-isadamlari-kamerun-da-is-kuruyor-haberi-346278.
html, (Erişim Tarihi: 09.04.2015).
120
Dış Yardımlar Bağlamında Türkiye - Kamerun İlişkileri
HABER 7. “Bozdağ Kamerun’da Okul Açılışına Katıldı”, 09.11.2013, www.haber7.
com/afrika/haber/1093484-bozdag-kamerunda-okul-acilisina-katildi,
(Erişim Tarihi: 04.04.2015).
HAYRAT VAKFI, www.hayratvakfi.org/2014/, (Erişim Tarihi: 01.06.2015).
Hazar, Numan (2011), Küreselleşme Sürecinde Türkiye-Afrika İlişkileri, USAK
yayınları, Ankara.
İHH, İnsani Yardım Vakfı, www.ihh.org.tr/tr/main/pages/tarihce/338, (Erişim Tarihi: 20.05.2015).
Karagül, Soner (2013), “Türkiye’nin Balkanlardaki Yumuşak Güç Perspektifi: TİKA”,
Journal of Entrepreneurship and Development, 08.01.2013, s. 79-102.
Karatürk, Emrah (2013), “Bekir Bozdağ Kamerun’da Türk Okulunun Açılışını Yaptı”,
11.10.2013, Emlak Kulisi, http://emlakkulisi.com/bekir-bozdag-kamerunda-turk-okulunun-acilisini-yapti/206672,(Erişim Tarihi: 09.04.2015).
Köse, Sakine, A. (2014), “Hayırseverliğin Barışa Katkısı”, Zaman Gazetesi, Yorum
sayfası, 06.07.2014, www.zaman.com.tr/yorum_hayirseverligin-barisa-katkisi_2222780.html, (Erişim Tarihi: 19.05.2015).
Küre TV. “Ege Gönüllülerine Kamerun’da Sevgi Seli”, 10.02.2010, http://www.
kure.tv/izle/saglik-ege-gonullluleri-ne-kamerun-da-sevgi-seli (Erişim Tarihi: 09.04.2015).
KYM, KYM Reporting, 2015, Kimse Yok Mu Derneği, İstanbul (e-posta ile alınmıştır).
Merzeci, Osman, (2014). “Kamerun Ülke Raporu”, TÜSİAD, http://www.tusiad.
org.tr/__rsc/shared/file/Osman-Merzeci.pdf, (Erişim Tarihi: 02.06.2015)
Morgenthau, Hans (1962), “A Political Theory of Foreign Aid”, The American Political Science Review, Vol. 56, No. 2 (Jun., 1962, s. 301-309).
Okur, Mehmet Akif ve Ongur, Hakan Övünç (2014), “Uluslararası İlişkilerde
Eleştirel Teori”, içinde Ramazan Gözen (ed.), Uluslararası İlişkiler Teorileri
(İstanbul: İletişim Yayınları, 2014), s. 291-323.
Ongur Övünç Hakan ve Yavçan, Başak (2014), “Uluslararası İlişkilerde Marksist
Yaklaşımlar”, içinde Ramazan Gözen (ed.), Uluslararası İlişkiler Teorileri,
İletişim yayınları, İstanbul, s. 257-291.
Özkan, Ayşe (1999)),
“Hani Okullar Devredilecekti?”, Milliyet Gazetesi,
22.06.1999, www.milliyet.com.tr/1999/06/22/haber/hab03.html, (Erişim
Tarihi: 19.03.2015).
SADAKATAŞI DERNEĞİ, (2013). www.sadakatasi.org.tr/, (Erişim Tarihi: 01.06.2015).
TİKA, www.tika.gov.tr, (Erişim Tarihi: 29.04.2015).
TİKA-Kamerun Bilgi Notu, (Ankara: TİKA, 2015), (Emre Yüksek tarafından e-posta
ile gönderilmiştir).
THE ECONOMIST. “Ottoman dreaming: The Turks have new ambitions for
trade and influence in Africa”, 25.03.2010, http://www.economist.com/
node/15772860, (Erişim Tarihi: 19.03.2015).
TURCABA, http://www.turcaba.org/index_4.htm, (Erişim Tarihi: 15.05.2015).
TÜRKİYE KALKINMA YARDIMLARI RAPORU, (2013). “Türkiye Kalkınma Yardımları”,
www.tika.gov.tr/upload/oldpublication/ KalkinmaYardimlariRaporu 2013.
pdf, (Erişim Tarihi: 24.03.2015).
121
Volume:4 Number:7
April 2015
Zübeyir Gülabi
ULUDAĞ SÖZLÜK, “algı yönetimi”, Uludağ Sözlük, http://www.uludagsozluk.com/
k/alg%C4%B1-y%C3%B6netimi/, (Erişim Tarihi: 20.05.2015).
WEFA, Uluslararası İnsani Yardım Organizasyonu: www.wefa.de/index.
php?lang=tr, (01.06.2015).
Yaramış, Volkan ve Kolasi, Klevis (2014) , “Eleştirel Teori, Hegemonya ve Güvenlik”,
içinde Mehmet Şahin (ed.), Uluslararası İlişkiler Teorileri: Temel Kavramlar,
Kripto yayınları, Ankara, ss. 171-208).
122