farkındalık spor kitabı

ENGELLİ SPORLARI
KİTAPÇIĞI
Hazırlayan
Ender Cihan CEYLAN
Yayına Hazırlayan
Ender Cihan CEYLAN
Rahmiye Figen CEYLAN
Grafik ve Baskı
İle şim Ofset
0242. 242 02 74
AĞUSTOS 2014


Bu çalışma Türkiye Sakatlar Derneği Antalya Şubesi'nin Engellilerin Toplumsal
Entegrasyonunun Geliş rilmesi hibe programı al nda Avrupa Komisyonu ve Türkiye
Cumhuriye eş-finansmanı ile yürü üğü TR2009-0135.01-04-215 referans kodlu
''Farkındalığa Yolculuk'' projesi kapsamında hazırlanmış r.
Bu yayın Avrupa Birliği finansal desteğiyle hazırlanmış r. Kitabın içeriğinden yalnızca
Türkiye Sakatlar Derneği Antalya Şubesi sorumlu olup, herhangi bir şekilde Avrupa
Birliği'nin görüşlerini yansı ğı şeklinde yorumlanamaz.
1
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
GİRİŞ
AĞIRLIK KALDIRMA (HALTER)
ATICILIK
ATLETİZM
BADMİNTON
BİATLON
BİLEK GÜREŞİ
BİNİCİLİK
BİSİKLET
BOCCE - PETANK
ÇİM TOPU (BOWLİNGİ)
DALGIÇLIK - DALIŞ
DART
FUTBOL - AMPUTE
GOALBALL
JUDO
KAYAK (ALP DİSİPLİNİ)
KAYAKLI KOŞU - KROS
KIZAK HOKEYİ
KÜREK
MASA TENİSİ
OKÇULUK
TEKERLEKLİ SANDALYE BASKETBOL
TEKERLEKLİ SANDALYE DANS
TEKERLEKLİ SANDALYE ESKRİM
TEKERLEKLİ SANDALYE KÖRLİNGİ
TEKERLEKLİ SANDALYE RUGBY
TEKERLEKLİ SANDALYE TENİS
VOLEYBOL (OTURARAK)
YELKEN
YÜZME
KAYNAKLAR
2
3
5
6
7
8
9
11
11
13
13
14
15
17
18
19
21
22
23
24
25
26
26
29
31
32
33
34
34
35
37
38
39
40
ÖNSÖZ
Farkındalığa Yolculuk Türkiye Sakatlar Derneği Antalya Şubesi'nin
Ağustos 2013 – Ağustos 2014 tarihleri arasında Avrupa Komisyonu desteği
ve eş-finansmanı ile yürütmüş olduğu özel bir kalkınma projesidir. Projemiz
Aile ve Sosyal Poli kalar Bakanlığı koordinasyonunda bulunan Engellilerin
Toplumsal Entegrasyonunun Geliş rilmesi hibe programı al nda
yöne len, engelliler ile ilgili toplumsal farkındalığı ar rmayı hedefleyen bir
faaliyetler bütününden oluşmaktadır. Projemizin finansal desteği Avrupa
Komisyonu ve Türkiye Cumhuriye bütçesinden karşılanmakla birlikte,
projemize Akdeniz Üniversitesi Proje Geliş rme Uygulama ve Araş rma
Merkezi, Ak f Engelliler Gençlik ve Spor Kulübü Derneği ve Antalya İl Milli
Eği m Halk Eği m Merkezi Müdürlüğü kurumsal destek sağlamaktadır.
Projemiz kapsamında TR61 Ba Akdeniz NUTS II Bölgesi başta olmak
üzere tüm kamuoyunda engellik kavramı ile ilgili farkındalık yaratmayı
hedeflenmiş r. Bu hedef doğrultusunda bölgenin temel sektörü olan
turizm sektöründe profesyonel ve profesyonel adaylarına yönelik
“engellilik nedir?”, “engellilere nasıl yaklaşılması gereklidir?” içerikli
eği mler verilmesi istenmiş r. Bu amaçla Nisan 2014 – Temmuz 2014
tarihleri arasında 1.500'ün üzerinde kişiye farkındalık eği mi verilmiş r.
Bununla birlikte, Antalya İl Milli Eği m ve Halk Eği m Merkezi işbirliğiyle
20'si engelli olmak üzere 24 kişi işaret dili eği mini tamamlamış ve
eği mlerini ser fika ile belgelendirmişlerdir. Bu çalışmanın amacı ise farklı
engel grupları arasında ile şimin artmasını teşvik etmek r. Ayrıca,
engelliliğin spor faaliyetlerine engel teşkil etmediğini göstermek ve
insanları birlikte spor yapmaya teşvik etmek üzere iki spor turnuvası
düzenlenmiş r. 13 Nisan 2014 tarihinde gerçekleş rilen BocceOrienteering ve 24-25 Mayıs 2014 tarihlerinde gerçekleş rilen Bocce
Turnuvaları ile toplumu spor üzerinde entegre etmeye yönelik önemli
adımlar a lmış r. İki turnuvada toplam 100 sporcu amatör şekilde karşı
karşıya gelirken, yaklaşık 250 kişi de izleyici olarak yer almış r.
Bu faaliyet yoğun çalışmanın sonunda, projemizin hedeflerinden bir
diğeri sivil toplum kuruluşları ve engellilere yönelik ürün ve hizmet
geliş ren kurumlara yönlendirici nitelikte bir spor tanı m çalışmasının
yapılması ve paylaşılması olmuştur. Bu çalışma, engellilerin, farklı engel
grupları göz önünde bulundurularak, içinde yer alabileceği spor dallarının
özet bir tanı mını içermektedir.
3
Bu spor branşlarının pek çoğu engellilerin tek başına ya da engelli grupları
şeklinde yapabileceği ve bedensel ve ruhsal gelişmelerine katkı
sağlayacakları düşünülen branşlardır. Bir diğer deyişle, federasyon bazında
farklı yapılanmaların, örgütlenmelerin ve kuralların olduğu sporlar ile ilgili
bilgiler sunulmuştur.
Pek çok sporun engelliler ve engeli olmayanların bir arada
sürdürebileceği faaliyetleri içerdiği de bilinmektedir. Buna göre, bu yayın ile
hedeflenen hem engellilere yönelik bir rehber niteliği oluşturmak hem de
engelliler ile engelsizlerin birlikte gerçekleş rebilecekleri sporlar hakkında
fikir vermek r. Bu sporların her biri Türkiye'de amatör ve/veya profesyonel
düzeyde bugün uygulanmasa bile, gelecekte birlikteliği pekiş rme
amacıyla geliş rilebilecek örneklerdir. Dolayısıyla bilinen ve bilinmeyen
spor dallarının kurallarına bağlı şekilde uygulanabilmesi için küçük bir
rehber olmak üzere düşünülen bu yayın projemizin hedeflerini pekiş rici
bir çık olarak görüş ve değerlendirmelerinize sunulmuştur.
Türkiye Sakatlar Derneği Antalya Şubesi federasyona kayıtlı, lisanslı
sporcu üyeleri ile başta bocce gibi kolek f sporların toplumsal tanınırlığının
ar rılması için faaliyetler gerçekleş rmektedir. Dernek Şubemiz
engellilerin yapabileceği her türlü spor çalışmasının gelişmesine katkı
sağlamaya hazırdır ve ilgililerin Dernek Şubemiz ile ile şime geçmesi bizi
mutlu edecek r.
Son olarak, bu yayının hazırlanması ve farkındalık yolculuğumuzun
pekişmesine katkı sağlayan Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu,
Türkiye Cumhuriye Aile ve Sosyal Poli kalar Bakanlığı ve Engellilerin
Toplumsal Entegrasyonunun Geliş rilmesi Hibe Programı Yöne mi'ne
teşekkür ederiz.
Saygılarımızla,
Türkiye Sakatlar Derneği
Antalya Şubesi
Adres: E ler Mah. 869 Sok.No:27/A
Muratpaşa / ANTALYA
Tlf & faks: 0.242 311 75 45
4
GİRİŞ
Spor en genel tanımıyla, kişi ya da takımın fiziksel, ruhsal ve düşünsel
becerilerini kendisi ya da rakibine karşı kanıtlamak üzere, önceden
belirlenmiş bir düzen ve kurallar çerçevesinde, bireysel veya toplu olarak
gerçekleş rdiği hareketler bütünüdür. Bu tanım i bariyle spor bedeni,
beden, beyin ve ruha etki sağlayacak bir bütünlük içerisinde hareket
e rme becerilerinin geliş rilmesini hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşmak
için ise tüm bedenin kullanılması ya da kullandırılması gerekmeyen alanlar
ve durumlar engellilerin de bu bütünleş rici faaliyetlerin bir parçası
olmasını sağlayabilmektedir.
Engellilik tanımı gereği belirli fiziksel veya zihinsel fonksiyonların çok
çeşitli sebepler nedeniyle bütün olarak yerine ge rilememesi durumudur.
Engelli olma hali tüm fonksiyonları etkin şekilde kullanamama sonucu
oluştursa da, var olan fonksiyonların bütünleş rici şekilde kullanılması
engelli kişinin kendisi, ailesi, kendisine sunulan çevre ve imkânlarla
ilişkilidir. Bu anlamda, sporu hem rehabilite edici hem de bütünleş rici
hedeflerle engellilerin hayatlarına yerleş rmeleri ve bunun sağlanması için
kendilerine ekonomik, sosyal ve poli k düzeyde destekler sunulması
toplumsal sürdürülebilirliğin önemli alanlarındandır.
Sporun engelliler için önemini anlamak ve farklı engel gruplarını farklı
bireysel ve toplu sporlara yönlendirmek ya da engellilerin kendilerinde
tespit e kleri yeteneklerini teşvik etmek hepimizin görevidir.
Peki hangi sporlar? Hangi sporlar Türkiye'de ya da dünyada federasyon
düzeyinde örgütlenmişlerdir ya da hangi sporlar hangi engelli grupları için
uygulanabilir özelliklere sahip r? Bu yayın sizlere bütün spor dalları
hakkında bilgi vermekten daha ziyade, engellilerin en çok tercih
edebilecekleri, en uygun şartlarda öğrenip takip edebilecekleri sporlar ile
ilgili rehberlik sağlamayı hedeflemektedir. Pek tabi ki gözden kaçırılan ya da
yeterli bilgiye ulaşılamayan spor branşları bulunmaktadır. Ancak, belirli
branşların kuralları ve uygulama kolaylıkları hakkında yönlendirici bilgi
içeren bu yayın ile bilgi sahibi olduğunuz engelli basketbolu, badminton ya
da yüzmenin yanında bocce, eskrim, körling gibi az bilinen sporlar ve
Türkiye'de yükselmekte olan masa tenisi, voleybol gibi özel uyarlama
alanlarında ilgi uyandıracağı düşünülmektedir.
5
AĞIRLIK KALDIRMA (HALTER)
Ağırlık kaldırma dünyanın en hızlı gelişen paralimpik spor dalıdır. İlk kez
1964'te yapılan 2. Paralimpik Oyunları'nda programa alınan ağırlık
kaldırma yarışmalarına, yalnızca omurgası zedelenmiş sporcular
ka labiliyordu. Zaman içinde öteki engelli gruplarının da ka lımı ve
engelsiz sporculara uygulanan kuralların geçerli olmasının sağlanmasıyla,
bu dalda önemli değişiklikler ve gelişmeler olmuştur. 1992 Barselona
Paralimpik Oyunları' nda, ağırlık kaldırma yarışmalarında 25 ülkenin
sporcuları yarışmışlardır. 1996 Atlanta Oyunları' na gelindiğinde bu sayı iki
ka ndan fazla artmış ; 58 ülkenin sporcularının yarış ğı '96 Paralimpik
Oyunları'nda bu dalda yarışmak üzere 68 ülke kayıt olmuş, ancak bütçe
yetersizliği nedeniyle 10 ülke yarışamamış . 1996'dan beri bu sayı beş
kıtadan toplam 109 ülkenin üyeliğiyle devamlı bir ar ş göstermektedir.
Uluslararası
Paralimpik Komitesi'ne
(IPC) bağlı Ağırlık
Kaldırma Klasifikasyon
Ko m i t e s i 1 0 a ğ ı r l ı k
sını nda, değişik engelli
kategorilerinden bayan
ve erkek sporcuların
karşılaşmalara ka lımını
sağlamaktadır. Ağırlık
kaldırma yarışmalarını
yöneten Komite 1989 yılında kuruldu. Bu komite bir başkan, bir doktor, üç
üye ve bir sporcu temsilcisinden oluşmaktadır ve tüm Paralimpik Oyunları'
nda olduğu gibi sorumlular, gönüllü kişilerdir. Komitenin başkanı,
Uluslararası Federasyon'un bağlan kurduğu asıl sorumlu olarak bu sporu
her türlü toplan da temsil eder ve bu alanda düzenlenen Dünya
Şampiyonaları, Paralimpik Oyunlar ve bölge yarışmalarını düzenleyen
komitelere gerekli desteği verir. Paralimpik Oyunları' nda dünya, bölge ve
kıta yarışmaları sonuçlarının ve dünya ve kıta rekorlarının bütün sporcular
ve teknik adamlar tara ndan izlenebilmesi için bir dünya sıralaması sistemi
geliş rilmiş r. 2000 Sydney Olimpiyatları' nda, ilk kez bayanlar da ağırlık
kaldırma yarışmalarına ka lmışlardır (1).
6
ATICILIK
Tarihçe
1980 Parallimpik Oyunları' ndan i baren, a cılık sporunda engellilere
yönelik bir fonksiyonel klasifikasyon sistemi geliş rilmiş r. Bu sistem 1988
Seul Paralimpik Oyunları' ndaki 5 sını n 3 bütünleş rilmiş sınıfa
indirgenerek, 1996 Atlanta Paralimpik Oyunları' na etkisiyle sonuçlandı (2).
Kurallar
A cılık sporunda amaç; nişan tahtasının merkez halkasına seri a şlar
yapmak r. Hedef 1'den 10'a kadar skor derecesi olan (merkez halka 10
puan) eş-merkezli skor halkaları içerir. Finalde, halkalar olası en yüksek skor
için tekrar bölünürler.
A cılık müsabakaları 2 ana başlıkta toplanır. 3 mesafeden oluşan havalı
tüfek ve tabanca yarışmalarıdır. (10 m, 25 m, 50 m) Kurallar silaha,
mesafeye, hedefe, a ş pozisyonuna, a ş sayısına ve zaman sınırına bağlıdır.
Sporcular, a ş değerlerine göre puan birik rirler.
Her bir yarışma bir sıralama ve final bölümünden oluşur. Finaldeki skor,
sıralama bölümünde elde edilen skorun üstüne eklenir. Elde edilen en
yüksek puanı alan yarışmayı kazanır. 12 paralimpik a cılık dalında 6'sı hem
bayan hem erkeklere, 3'ü sadece bayanlara ve 3'ü sadece erkeklere özeldir
(3).
7
ATLETİZM
Tarihçe
Atle zm genel olarak tarihe bak ğımızda An k Yunan'a kadar dayanır.
Engelli sporcular için 1952 yılında İngiltere'de Stoke Mandeville
Hastanesinde tekerlekli sandalye yarışlarını içeren ilk müsabakalar
düzenlendi. 1960'ların başından beri atle zm paralimpik oyunların bir
parçası olmuştur (4).
Yarışma programı pist ve alan yarışları, atma ve atlama, maraton ve
pentatlon dallarını içerir. En yüksek sayıda erkek ve bayan sporcuyu içeren
en büyük branş r.
Paralimpik Oyunlardaki Atle zm Dalları (5);
Erkekler
100 m.
200 m.
400 m.
800 m.
1.500 m.
10.000 m.
4 X 1.000 m. bayrak
4 X 400 m. bayrak
Kadınlar
100 m.
200 m.
400 m.
800 m.
1.500 m.
Atlama Yarışları
Yüksek Atlama
Uzun Atlama
Üçlü Atlama
Yüksek Atlama
Uzun Atlama
Atma Yarışları
Gülle
Disk
Cirit
Lobut
Gülle
Disk
Cirit
Birleşik Dallar
Yol Yarışları
Pentatlon
Maraton
Pentatlon
Maraton
Pist ve Alan Yarışları
8
4 X 1.000 m. bayrak
4 X 400 m. bayrak
BADMİNTON
Badminton, az sayıda sporcu ile oynanabildiği için istenildiği zaman
partner bulunabilen sporlardandır. Sakatlık riski yok denecek kadar azdır.
Diğer raket sporlarına göre pahalı malzemelere sahip değildir. Bunların
yanında spor f özelliklerin neredeyse tamamını taşıdığından tercih edilen
bir branş r. Sporcuların fiziki yapıları Badminton sporunda her zaman
önemli değildir. Değişik fiziki yapıya sahip tüm sporcular Badminton
oynayabilir. Özellikle çocukların gelişimi açısından çok önerilen bir spor
dalıdır. Her yaştaki insanlar Badminton oynayabilir. Bayan ve erkeklerin
birlikte müsabakalarda yer alabildiği nadir spor dallarındandır. Rekreasyon
amaçlı olarak, plajlar, parklar ve kamp gibi yerlerde çok rahatlıkla
oynanabilmektedir. Bedensel, İşitme ve Zihinsel Engelli bireyler engel
d u r u m l a r ı n a ö z g ü k u r a l l a r l a B a d m i n t o n s p o r u n u ko l a y c a
yapabilmektedirler.
Kurallar
Bedensel engellilerde badminton müsabakaları kapalı alanda
yapılmaktadır. Müsabakalar Bedensel Engelliler Badminton, Tekerlekli
Sandalye Badminton, Ayakta Oynanan Badminton ve cüceler alt
kategorilerine göre farklı farklı kurallar ve farklı saha yapılarında
yapılmaktadır. Sporcu sayısının durumuna göre bu sınıflandırmalar en yakın
sınıflandırmayla birleş rebilir ha a bayan sporcu sayısı çok az ise onlara en
yakın erkek sporcu sınıflandırması ile yarışmalara alınabilir.
9
Bedensel engelli badminton sporcularında müsabakalar Tekerlekli
Sandalye, Ayakta ve Cüceler olmak üzere üç ana sınıflandırma üzerinden
düzenlenmektedir.
Ayakta oynanan ve Cüceler sınıflandırmalarındaki müsabakalarda saha
zemini için, hazır kortlar ve müsabaka yapılabilecek her türlü zemin uygun
olabilirken Tekerlekli Sandalye ile oynanan müsabakaların oynanacağı
saha zemini ise, yumuşak veya tekerleklerin hareke ni engelleyecek bir
yüzey olmamalıdır. Tekerlekli Sandalye müsabakaları için parke uygun bir
zemindir. Hazır Badminton kortları tekerlerin hareketlerini kısıtladığından
uygun bir oyun zemini değildir. Badminton müsabakalarında saha ölçüleri
bedensel engellilerin engel sınıflandırmalarına göre değişiklik
göstermektedir.
Puanlama
Bedensel Engelliler Badminton müsabakalarında puanlama klasik
Badminton oyununda olduğu gibidir. Tekler ve çi ler müsabakalarının
tamamında karşılaşmalar 3 set üzerinden oynanır. Her set 21 sayı
üzerinden oynanır. Kategorilerin tamamında 21 sayıya ulaşan se
kazanırken, üç se en ikisini kazanan maçı kazanır. Setler 1-1 olursa 3. set
oynanır ve bu se alan maçı kazanmış olur. Müsabakalarda her hata sayı
olarak kaydedilir. Servis karşı takıma geç ği takdirde karşı takım aynı
zamanda sayıda kazanmaktadır. Setlerde 20-20 beraberlik olmuş ise, set iki
s a y ı u z a l ı r v e s e t 2 2 d e s o n a e r e r. E ğ e r s e e k i d u r u m
21=21,22=22,23=23,…..,28=28 deki beraberlikler olmuş ise bu
beraberliklerden dolayı set iki fark oluncaya kadar devam eder. Ancak,
29=29 beraberlikte set ar k uza lmaz ve 30. sayıyı ilk alan sporcu se 3029 kazanmış olur. Yani, bir set beraberlikler halinde ikişer farkı alıncaya
uza lır ancak bir set en fazla 30'a kadar uza lır.
Klasik Badminton karşılaşmalarından farklı olarak Bedensel Engelli
Badminton sporcuları, ferdi karşılaşmalarda tek, çi ve karışık çi olmak
üzere üç kategoride de yarışabilirler. Engellilerin daha fazla yarışma
yapabilmelerini sağlamak amacıyla yapılan bu uygulama birçok sporcu
tara ndan benimsenerek uygulanmaktadır (6).
10
BİATLON
Biatlon ilk kez Lillehammer'da 1994'te tanınmış r. Müsabaka fiziksel
engellilere ve görme engeli olanlara açık r. 7,5 km'lik bir par-kura sahip
olup, 2,5 km'lik 3 etaptan oluşmaktadır. Sporcular 2 etap arasında 10 metre
mesafeye konuşlandırılmış hedefleri vurmak durumundadır ve her
karavana, parkur sonuna eklenen süreyle cezalandırılır.
Burada başarının en önemli faktörü yarışma boyunca fiziksel dayanıklılığı
ve a ş isabetliliğini ar rmaya dayanmaktadır. Görme engelli sporcular
akus k sinyallerdeki frekans değişikleriyle hedef üzerinde olup
olmadıklarını anlarlar. IPC Kuzey Avrupa Kayak Teknik Komitesi
koordinasyonu ile IPC tara ndan Uluslararası Biatlon Birliği'nin kuralları
takip edilerek yöne lir (7).
BİLEK GÜREŞİ
Beraberliği olmayan tek spor diyebiliriz. Bilek Güreşi; iki rakibin bilek
güreşi masası denilen masanın üzerinde belli bir zaman süresi olmadan ve
faul yapmadan (engellilerde oturarak) hakem göze minde rakibin elinin dış
yüzeyini bilek güreşi masasının üst yanlarında bulunan pete değdirmek
sure yle rakibi yıkmasıdır. Bedensel Engelliler Bilek Güreşi müsabakaları
oturarak ve Bayanlarda 60kg. ve +60kg. ile Baylarda 60kg., 75kg., 90kg. ve
+90kg. sıkletlerinde yapılmaktadır.
11
Sporcular, hazır-başla komutuyla hamle yapabilirler. Rakiplerden birinin
dirseğinin masanın üzerinde bulunan ve yarışmacıların dirseklerini
koydukları yerden kalkması veya bunun dışına çıkması faul sayılır ve
müsabaka durdurulur.
Sporcuların maç anında diğer elleriyle tu ukları elceklerden (Bkz:
Masanın kenarlarında bulunan tutamaçlar) ellerini bırakmaları fauldür.
Sporcuların 1 dk. süre içinde tutuşamaması, Hakem Tutuşunu gerek rir.
Hakem Tutuşu esnasında sporcuların her türlü hareke (dirsek, bilek ve
parmaklarını oynatması) fauldür.
Maç esnasında sporcuların elleri istemsiz olarak ayrılabilir. Bu durumda
sporcuların elleri hakem tara ndan Bağcık ile bağlanır ve maç
gerçekleş rilir.
Yarışmada Hakemin verdiği karar değiş rilemez. Ancak sonuca i raz
etme hakkı vardır. Sporcu yada antrenörü isterse belli bir miktar ücret
ya rarak maçın sonucuna i raz edebilir. Hakemler tara ndan da uygun
görülürse maç tekrarlanır eğer i raz eden sporcu maçı yine kaybederse
i raz için ya rdığı ücret yanar. Yarışmaya başlar iken eller birbirine paralel
ve dirsekler masa üzerindeki pedlere temaslı olması gerekmektedir. Hiçbir
sporcu yarışmaya diğerine göre avantajlı başlayamaz.
Maç esnasında sporculardan birinin 2 faul alması durumunda maçı diğer
yarışmacı kazanmış sayılır.
Sporcunun müsabakalarda iki kere yenilmesi müsabakadan elenmesine
neden olur.
Bir defa yenilen sporcu mağluplar gurubundan yarışmaya devam eder.
Kazanan sporcu ise galiplerden yarışmaya devam eder. Mağlup olan sporcu
bu gruptaki diğer mağlup sporcularla karşılaşır eğer yenerse final maçına
çıkabilir (8).
12
BİNİCİLİK
Binicilik, kısaca ata binme becerisidir. Binicilik; a iyi durumda kullanma
sana olup bu iyi durum, a tam yerinde, sakin, zamanında, güven içinde ve
olabildiğince işe uygun kuvvet sarf e rerek kullanma becerisidir. Biniciliğin
tarihi çok eski zamanlara kadar uzanır.
Binicilik sporunun ilk izlerine, tarihte ilk Türk devle olarak bilinen ve
Çin'de yaşamış olan Chou “Çu” sülalesinin hâkimiye döneminde
rastlanmaktadır. Türk asıllı imparator Hiao'dan (M.Ö. 900) söz eden
kronikler, kendisinin mükemmel bir at ustası (binici) olduğunu
yazmaktadırlar (9) (10). Ata ilk binen kavim Türklerdir ve atlar ilk kez Türkler
tara ndan ehlileş rilmiş r (11).
BİSİKLET
Bisiklet yarışları engelli sporcular için görece yeni bir spor dalıdır.
1980'lerin başında ilk kez görme engelliler bisiklet dalında yarışmaya
başladılar. Beyin felci (cerebral palsy) ve ampute kategorileri ise 1984
Uluslararası Engelli Oyunları'nda yarışmalarına ka ldı. 1992 Paralimpik
Oyunları'na kadar ayrı yarışan bu üç engelli grubu, 1992'de hem pist, hem
de yol yarışlarında olağanüstü başarı gösterdiler. Bisiklet yarışları tekler ve
takım (bir ülkeyi temsilen üç kişi) yarışları olarak yapılır. Beyin felci
kategorisinde standart yarış bisikletleri ve bazı sınıflarda üç tekerlekli
bisiklet kullanılır. Görme
engelli sporcular, görme
ye sine sahip bir takım
arkadaşlarıyla iki kişilik
b i s i k l e t l e rd e y o l v e
zaman ( me trial)
yarışlarına ka lırlar.
Ampute ve kalıcı hareket
bozuklukları olan
s p o rc u la r is e
ih yaçlarına göre
yapılmış, özel
bisikletlerle bireysel yol
yarışlarına ka lırlar (12).
13
BOCCE - PETANK
Petank, Avrupa'nın en popüler açık hava oyunlarından biridir. Özel bir
atle k yapı gerek rmez. Kuralları basi r. Sohbet ve diyaloğa dayalı, sosyal
bir oyundur.
Dünyanın birçok ülkesinde milli ve uluslararası federasyonları ile Akdeniz
Oyunları'ndaki resmi branşlarından biridir.
Ekipmanlar: Ölçüme yarayacak bir mezro veya bir dal parçası, minik hedef
cochonnet ve bilyeler.
Oyun alanı: Eğimi çok fazla olmayan toprak, kum, çakıl, çim gibi kolayca
bulunabilen boş alanlarda oynanır.
Takımlar: Oyun iki takım arasında oynanır. Takımlar, bir, iki ve üçer kişiden
oluşabilirler. Takımları oluşturan kişi sayılarına göre, oyuncuların elindeki
bilye sayıları değişir:
Bir oyuncudan oluşan ekiplerde (tete-a-tete) her bir oyuncunun elindeki
bilye sayısı 3
İki oyuncudan oluşan ekiplerde (double e) her bir oyuncunun elindeki
bilye sayısı 3
Üç oyuncudan oluşan ekiplerde (triplle e) her bir oyuncunun elindeki
bilye sayısı 2
14
Oyun süreci: Oyuna başlayacak ekip yazı/tura ile belirlenir. Başlangıcı
yapacak takımın oyuncusu, zemine çapı 40-50 san m kadar bir çember
çizer ve hedef minik bilye cochonnet'yi 6 ila 10 metre arası bir uzaklığa
rla r. Tüm bilyeler, ayaklar bu çemberin içindeyken oynanır.
Hedef olacak cochonnet gerekli uzaklığa yollandıktan sonra yine ilk
takımın oyuncusu elindeki bilyeyi cochonnet'nin en yakınına kondurmaya
çalışır.
Başlangıcı yapan takım ilk bilyesini oynadıktan sonra sıra ikinci takıma
geçer. Bu sefer, bu takım oyuncuları bilyelerini diğer takıma nazaran daha
yakına kondurmaya çalışırlar.
Bilyeleri daha yakında olan takım (tek bilye dahi olsa) sırayı diğer takıma
devreder. Eldeki bilyeler bi nce puanlar sayılır.
Cochonnetnin en yakınına kendi bilyelerini kondurmuş olan takım se
kazanmış olur. En yakındaki toplam bilye sayısı kadar puan alır ve diğer sete
geçilir.
Oyunlar sonrasında puanı 13'e ulaşan takım par yi kazanmış olur. (13)
ÇİM TOPU (BOWLİNGİ)
Çim topu ülkemizde son yıllarda hızla yaygınlaşan Bocce sporunun
uluslararası alanda örgütlenmiş dördüncü disiplinidir. Daha çok İngiliz
Milletler Topluluğu'na bağlı ülkelerde yaygın olan Çim Topu, birçok ülkede
Çim Bowlingi olarak da adlandırılmaktadır. Çim Topu, diğer Bocce
disiplinlerinden farklı olarak daha büyük bir sahada ve daha büyük silindirik
toplarla oynanmaktadır. Bu oyun, başta Dünya Spor Oyunları ve İngiliz
Milletler Topluluğu Oyunları olmak üzere birçok çok branşlı spor
organizasyonunda yer almakta ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi'nce de
tanınmaktadır.
15
Çim topu, hem açık alanda hem de kapalı alanda her yaştan kişi
tara ndan oynanabilecek, canlı, dinamik ve heyecan verici bir boş zaman
değerlendirme etkinliği ve birçok ülkede yaygınlaşmış bir spordur. Daha çok
İngilizce konuşan ülkelerde yaygın olan bu spor, aynı zamanda İngiliz
Milletler Topluluğu Oyunları' nın da başlangıcından beri programında yer
almaktadır.
Çim topu, ya kapalı sente k zeminli salonlarda ya da açık ve çok düz çim
veya sente k sahalarda oynanır. Sahanın uzunluğu ortalama olarak 35-40
metre, genişliği ise ortalama 5 metredir. Bu ölçüler sahanın özelliğine göre
değişebilir. Sahanın iki ucunda kanallar yer almakta ve kanalın sonunda da
ayrıca bir kenar yüksel si yer almaktadır. Bu kenarın üzerinde sahanın
sınırlarını ve orta noktasını gösteren işaretleyiciler bulunur.
Oyuncular a şı a ş çizgisi ile kanal arasına sahanın merkezine gelecek
şekilde yerleş rdikleri a ş halısına basarak a ş yaparlar. A şın yapılacağı
hedef misket ise oyunun karşı alanında ve yine merkez çizgi üzerinde
olmalıdır. (Zira İlk misket a şında misket geçerli uzağa geldikten sonra, aynı
hizada merkez çizgisi üzerine yerleş rilir.) Misket ile a ş halısı arasındaki
mesafe genellikle 23-35 metre kadardır. Çim topu miske her zaman beyaz
renktedir. Çim topunda kullanılan toplar ise yaklaşık 1,5 kilo ağırlığında ve
bir tarafa doğru çeken (kavisli hareket eden) toplardır. Bu toplar çok hızlı ve
sert a lmadığı sürece düz gitmez, kavis yaparak hareket ederler. Top a şı
forehand (el içi karşıya bakacak şekilde) veya backhand (el dışı karşıya
bakacak şekilde) yapılabilir.
Çim topunda a ş esnasında ayaklardan birisi a ş halısına basıyor
olmalıdır. Diğer ayak ise halı üzerinden ileriye doğru a lmak sure yle a ş
gerçekleş rilir. Çim topunda, diğer Bocce oyunlarından farklı olarak a ş her
zaman sırayla yapılır. Bir yönde oynanan tüm toplar kullanıldıktan sonra,
skor sayılır ve sonraki elde oyun karşı tara an oynanır. Sayı kazanma rakibin
en yakın topundan daha yakın olan top sayısınca olur. Çim topunda
genellikle bir bi rme sayısı olmaz. Diğer Bocce oyunlarından farklı olarak,
Çim Topunda genellikle önceden belirlenmiş sayıda el oynanır.
Çim topu tekler, çitler, üçler veya dörtlü takımlar halinde oynanabilir. Çim
topunda takımlar oyunlarında her oyuncunun bir görevi (pozisyonu) vardır.
Örneğin dörtlü takımda oyuncular görevlerine göre şöyle tanımlanır:
16
 Lider: A ş halısını yerleş rir, miske atar ve merkezler. İlk topu
oynar.
 İkinci: Liderden sonra oynayan oyuncudur. Skor kâğıtlarını veya
skor bordu tutmak ikincinin görevidir.
 Üçüncü: İkinciden sonra toplarını kullanır. Takımını daha çok sayıya
sokmak veya rakibin tak ksel olarak daha fazla sayı almasını engellemek
için mücadele eder. Kaptan oynarken, tak k vermek, gerek ğinde ölçüm
yapmak ve toplar tamamlanınca skora karar vermek üçüncünün görevidir.
 Kaptan: Sahada oyundan tamamıyla sorumlu olan kişidir. En son
kaptan oynar. Takımına tak k verir, oyun stratejisini yürütür, gerekirse
hakem ile ir bat kurar.
Çim topunda normal oyun formatları şunlardır:
Tekler: İki oyuncu karşılıklı olarak ve sırayla toplarını oynar. 21 sayıya
ulaşan oyunu kazanır.
Çi ler: Her iki takımda da ikişer oyuncu yer alır ve her oyuncu ikişer top
kullanır. Topları takımlar sırasıyla oynar. 18 el sonucunda en fazla sayı
kazanan takım yarışmayı kazanır.
Üçler: Lider, ikinci ve kaptandan oluşan oyuncular toplarını sırayla oynar.
Genellikle 18 elde en çok sayı toplayan galip gelir. Oyun erkekler, kadınlar
arasında oynanabileceği gibi karışık olarak da oynanabilir.
Çim Topu oldukça basit gibi görünen ama yarışmalarında devamlılık,
dikkat, konsantrasyon ve ciddi bir hazırlık dönemi gerek ren bir spor
dalıdır (14).
DALGIÇLIK - DALIŞ
Dalgıçlık, su al nda kalmak üzere suya dalma sporu. Bu sporda nefes alma
aygıtları kullanıldığı gibi, bu aygıtlar olmadan da bu spor yapılabilmektedir.
İnsanlar çok eski çağlardan beri değişik aparatlar kullanarak su al nda
daha uzun süreler kalmayı denemiş r. MÖ 500 yıllarına ait resimlerde su
al nda, hayvan derilerinden yapılmış tulumlar içindeki havayı soluyarak
avlanan Eski Yunan dalgıçlar be mlenmiş r. Özellikle Amerika'daki
kolonilerden Avrupa'ya değerli eşyalar taşıyan gemilerin, korsanların ilgi
17
odağı haline gelip birçok geminin ba rılmasıyla, bu batan gemilerdeki
yüklerin çıkar lması ih yacı insanoğlunu daha derine inmek ve orada daha
uzun süre kalabilmek için yeni icatlar yapmaya itmiş r. Dalış Çanları' nın
kullanılmaya başlanması bu yıllara dayanır. Bir sonraki gelişme yüzey
destekli su al soluma aparatlarıdır ki, Jules Verne'in Denizler Al nda Yirmi
Bin Fersah kitabı yayınlandığında bunlar 20 yıla yakın bir zamandır
kullanılmaktaydı. Ancak dalışta en büyük devrim 1943'te Fransız kaşif
Jacques-Yves Cousteau'nun geliş rdiği regülatör sayesinde olmuştur.
Cousteau'nun "su ciğeri" adını verdiği yüksek basınçlı bir tüp ve tek
kademeli regülatörden oluşan aparat, insanın yüzeye hiçbir bağımlılık
duymadan hayal bile edemeyeceği derinliklere inip uzun süreler
kalabilmesine olanak sağlamış r (15).
DART
Dart, iç içe renkli halkalardan ve bunları kesen üçgen dilimlerden oluşan
bir hedefe, ufak okların (dartların) elle a larak saplanması sure yle
oynanan bir spor. Dünyada en yaygın oynanan türünde belirli bir skordan
başlanarak geriye gidilir ve tam olarak sı r puana ilk ulaşan taraf o eli
kazanır. Dart, Orta Çağda okçular için bir eği m oyunu olarak başlamış r.
İlk kez İngiltere'de ortaya çıkmış r.
18
Hedefe daha iyi gitmesi için arkasına tüy ya da aparey (flight) takılan dart
yaklaşık 16 cm uzunluğunda, nişan tahtası ise yaklaşık 45 cm çapındadır.
Nişan tahtası, 1'den 20'ye kadar değerlerin yazılı olduğu 20 puan dilimine
bölünmüştür.
Genellikle kırmızı renkle sembolize edilen ve bullseye (boğa gözü) olarak
bilinen merkezi daire 50 puan değerindedir. Bunu saran küçük yeşil çember
(outer bullseye) 25 puan değerindedir. En dıştaki çember, hizasında yazan
puanın iki ka ; içteki küçük çember, hizasında yazan puanın üç ka
değerindedir. Geniş halkalar ise hizalarındaki puan değerindedir. Tahtadaki
en yüksek puanlı bölüm, 20 rakamının hizasındaki iç çember kesi dir
(3x20=60 puan).
Dünya Dart Federasyonu standartlarına göre dart tahtasının merkezi
(bullseye) yerden 173 cm yukarıda olmalı, dart tahtasından a ş çizgisine
olan "yatay" mesafe 237 cm olmalıdır. Yatay mesafe ölçülürken duvar değil,
dart tahtasının oyunculara bakan yüzeyi baz alınır (16).
Çoğunlukla hedef skorlara göre isimlendirilen dar n 301 / 501 / 701,
Cricket, High Score, Shangai, 301 Elinina on, Split Score, Rapid Score olarak
anılan çeşitleri vardır. Önemli uluslararası turnuvalarda en yaygın oynanan
tür 501'dir.
FUTBOL - AMPUTE
Kişinin kol, bacak, ayak veya elinin tümünün veya bir kısmının olmaması
durumuna amputasyon denir. Ampute futbol bir bacağı olmayan
sporcuların kanedyen kullanarak oynadıkları bir futbol türüdür. Dünyada
yaygın bir şekilde oynanmakta olup, düzenli olarak Avrupa ve Dünya
Şampiyonaları organize edilmektedir. Ampute futbolun aynı zamanda
paralimpik oyunlarına ka labilmesi için çalışmalar sürdürülmektedir (16).
BEDENSEL ENGELLİLER
Saha uzunluğu 60 m, genişliği ise 40 m arasında olan halı saha, sente k
zemin yada normal çim zeminlerde oynanabilir. Saha çizgilerinin kalınlığı 12
cm'yi geçmemelidir. Kale alanı 10 m X 6 m alanında kale önünde bulunan
kısımdır. Penal noktası kale çizgisi orta noktasından 7 m uzaklıkta bulunan
noktadır. Kale boyutları 2,20cm yükseklik 5 m genişliğinde olmalıdır.
19
Takımlar 6 oyuncu 1 kaleci sahada, 6 oyuncu 1 kaleci yedekten oluşur ve
oyun içerisinde sınırsız oyuncu değiş rme hakkı mevcu ur. Çıkan oyuncu
tekrar girebilir. Kalecilerin tek kolu ampute, futbolcuların ise tek bacağı
amputedirler. Futbolcular teçhizat olarak iki kanedyen, kaleciler ise tek
eldiven kullanırlar.
Ampute kol ve bacakla topa temas edilemez, Ampute bacakla koşarken
yere temas edilemez, Kanedyenle topa temas edilemez. Oyunda ofsayt
kuralı uygulanmaz. Karşılaşma 25 dakikalık 2 devre üzerinden oynanır ve
devre arası 10 dakikadır. Bir devrede her takımın iki tane 1'er dakikalık mola
hakkı mevcu ur. Kaleciler kale alanı dışına çıkamazlar, taç a şı ayakla
yapılır.
GÖRME ENGELLİLER
Sporcular görme derecelerine göre sınıflandırılırlar. Buna göre hiç
görmeyenler ve kısmen görenler kendi aralarında mücadele ederler.
Her takımda 5 oyuncu vardır ve her oyun 25 dakikalık 2 devreden 50
dakika sürer. Kurallar, birkaç küçük modifikasyonla birlikte engelsiz
futboluyla aynıdır, top hareket e ğinde ses çıkarır, kaleci görme ye si olan
bir kişi olabilir ve oyun sırasında yönlendirme yapabilir, takımın kalanı
adiliyet sağlamak için göz bandı takar, takımda 11 kişi yerine 5 kişi vardır,
saha ölçüleri daha küçüktür ve ofsayt kuralı yoktur.
20
Uluslararası Körler Spor Federasyonunun (IBSA) Futbol Alt Komitesi idari
organdır, Uluslararası Futbol Federasyonu'nun (FIFA) modifiye e ği
kuralları takip eder.
İŞİTME ENGELLİLER
İşitme Engelliler Futbolu' nda; 55 desibel ve üzerinde duyma kaybı olan
kişiler oynamaktadır. Ülkemizde İşitme Engelliler Ligi 32 yıldır
düzenlenmektedir. İşitme engelliler futbolunda özel kurallar yoktur.
ZİHİNSEL ENGELLİLER
FIFA'nın 11 kişilik takımlar için uyguladığı kurallar geçerlidir. Türkiye
Şampiyonaları, iki yılda bir Avrupa Şampiyonası ve her 4 yılda bir de Dünya
Şampiyonası düzenlemektedir. Zihinsel engelliler futbolunda özel kurallar
yoktur.
GOALBALL
Goalball 1946'da Avusturyalı Hanz Lorenzen ve Alman Sepp Reindle
tara ndan görme engelli savaş gazilerinin rehabilitasyonuna yardım
amaçlı icat edilmiş r. Oyun, 1976 Toronto Paralimpik Oyunlarında Kanada- dünyaya tanı lmış r ve o günden beri tüm Paralimpik Oyunları'
nda yer almaktadır. Ayrıca her dört yılda bir ilki 1978 Avusturya'da olmak
üzere Dünya Yarışmaları düzenlenmekte ve Goalball'un popülaritesi her
sene artmaktadır (17).
21
Goalball, görme engelli sporculara has bir spordur. Goalball yarışmaları
oyun oynanan alanın içindeki özel atmosfer dolayısıyla diğer paralimpik
yarışlarından ayrı tutulur. Hedef, topu karşı tara n kalesine atmak r ve aynı
zamanda karşı tara n oyuncuları da topu vücutlarıyla durdurmaya
çalışırlar. Topun içindeki çıngırak oyunculara topun geldiği is kame n
bilgisini verir. Oyun oynanırken alanda sessizlik istenir ve bu şekilde
oyuncular topa konsantre olup topa karşılık verebilirler.
Goalball, görme engelli erkek ve kadın sporcular tara ndan ve 3'er kişilik
iki takımla oynanır. Her takımda maksimum 3 yedek vardır. Sporcular, oyun
sahasında gözlerini kapatan “blackout” maskesi takarlar ve bu şekilde
farklı görme ye si olan sporcular birlikte oynayabilirler. Oyun, 10'ar
dakikalık iki yarıdan oluşur. Goalball, Uluslararası Görme Engelliler Spor
Federasyonu (IBSA) yöne mindedir (18).
JUDO
Judo, Profesör Jigoro Kano (1860-1938) tara ndan modern bir spor
olarak 1882'de Japonya'da tanı lmış r. Jujitsu denilen geleneksel savaşçı
tekniklerini judoya ekleyerek sporla eği m arasında bir sistem yara .
Profesör Kano IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesinin) ilk Asyalı üyesi
olup, modern Olimpik Oyunları' nın kurucusu olan Baron Pierre de
Couber n ile birlikte çalışmışlardır.
Judo engelliler için kendine hâkim olma (oto kontrol), bağımsızlık ve kas
yeteneklerini geliş rmek için ak vite olarak kullanılmışken, giderek
rekabet niteliği olan bir spor dalı olarak gelişmiş r. İlk Avrupa içi Görme
Engelli Judo Şampiyonası ve 1.Uluslararası Turnuva 1987'de yapılmış r.
Judo Asya orijinli ve 1988 Seul Paralimpik Oyunlarından beri programa
dâhil edilen tek paralimpik spor dalıdır (19).
22
Kurallar
Görme engelli bayan ve erkek sporcular çeşitli vücut ağırlık
kategorilerinde yarışırlar. Erkek atletler 7 ağırlık kategorisinde (60 kg, 66 kg,
73 kg, 81 kg, 90kg, 100kg. ve +100 kg.) yarışırken; bayanlar 6 ağırlık
kategorisinde (48 kg, 52 kg, 57 kg, 63 kg, 70 kg ve +70 kg.) yarışmaktadırlar.
Sporcular denge, dokunma, hassasiyet ve içgüdü ilkelerinin odaklandığı
sınıflarda yer alırlar. Bir başhakem ve iki yardımcı hakem Judo
müsabakasına hakemlik eder. Tüm resmi heyet eşit statüdedir ve oylamayla
karar verilir. Başhakem tüm puanları ve cezaları anons eder. Maçın
başlaması için 2 atlet aralarındaki mesafeyi (grip) hesaplamak için
birbirlerinin omzuna dokunduktan sonra, hakem “hajime” (başla) işare ni
verir. Olimpik ve Paralimpik Judo arasındaki tek fark; maç başlamadan önce
sporcular judogilerine (Japonca judo kıyafe ) dokunurlar.
Bir mavi ve bir beyaz judogi giyen sporcular 5 dakika süreyle yarışırlar.
Yarışmayı kazanabilmek için bir sporcu başarılı bir teknik kullanarak bir
“ippon” (10 puana eşit olan bir skor) yapmalıdır. Bu, rakip sırt bölgesinin
üzerine düşürülerek güç, hız ve kontrolle sağlanabilir. Puan almanın
başka yolları da sarma teknikleriyle hareketsiz hale ge rmek (25 saniye)
ve kol kenetlemesi veya boynundan yakalamayla teslimiyet sağlamak r.
Bir teknik bir “ippon” değilse, daha az skorla örneğin 1/2 puan “wazaari”,
1/4 puan “yuko” ve 1/8 puan “koka”yla ödüllendirilir. Sporculardan
hiçbiri maçın sonunu bir “ippon”la tamamlayamazsa, en yüksek skora
sahip olan kazanacak r. Eğer skor olmazsa ya da eşitlik varsa, ilk bir puanı
alanın maçı kazanacağı “al n skor” denilen bir durum olacak r. 5
dakikadan sonra hala bir skor yoksa resmi yetkililer maçın sonucuna karar
verecek r (20).
KAYAK (ALP DİSİPLİNİ)
Alp disiplini Kar üzerinde kayaklarla birlikte yapılan, kapılardan geçerek
en hızlı aşağıya inmenin temel olduğu bir yarışmadır. 1936 Kış Olimpiyatları
ile birlikte Olimpiyat sporları arasına ka lmış r. Sporcular Olimpiyat ve
Dünya şampiyonalarına ka labildiği gibi her sene Dünya Kupası yarışlarına
da ka lır. Dört önemli disiplin vardır. Bunlar; slalom (SL), büyük slalom (GS),
super büyük slalom (super-G) ve iniş yarışlarıdır.
23
Slalom en teknik ve yavaş kategoridir. Hız saa e 55 km ulaşır. İniş disiplini,
bu disiplinin en hızlı yarışıdır. Hız saa e 100 km'yi bulur. Büyük slalom
disiplini teknik, süper büyük slalom ise hız yarışması olarak kabul edilir ve
iniş yarışlarına yakın hızlar elde edilir. Ayrıca aynı günde bir iniş, iki slalom
yarışının yapıldığı ve burada sürelerin toplandığı bir kombine yarışma da
yapılır. (21)
KAYAKLI KOŞU - KROS
Kayaklı koşu, (kayaklı kros) engebeli ve dağlık bir arazide kayakla yapılan
uzun mesafeli yarış. İskandinav ülkelerinde bir eğlence ve bir ulaşım biçimi
olarak ortaya çıkan kayaklı koşu bu ülkelerde popülerliğini korumaktadır.
Kayaklı koşu kayakla yapılan öteki sporlarla karşılaş rıldığında muhtemelen
en tehlikesizi ama en zahmetlisidir, özellikle uzun mesafelerde çok dayanıklı
olmayı gerek rir.
Kayaklı koşuda kullanılan kayaklar Alp pi arazilerde kullanılanlardan
daha uzun, dar ve hafi ir. Ayağa, topuğun daha rahat hareket etmesine
olanak verecek biçimde bağlanır ve daha uzun batonlar kullanılır. Kayak
krosunun yarışmalı olmayan biçimi kayak gezin si olarak da bilinir.
'Almanca da Langlauf, Norveççede Langrenn olarak bilinen kayaklı koşu
az çok daire biçimli bir parkurda yapılır. Kayaklı koşu, klasik ve serbest s l
olmak üzere ikiye ayrılır. Yarışlar 400 metrelik uzunluklardan başlayarak 50
km veya daha uzun maratonlara kadar gider. Uluslararası yarışmaların
standart mesafeleri erkeklerde 15, 30 ve 50 km, bayanlarda ise 5 ve 10
km'dir. Birçok geleneksel kros yarışının mesafesi daha uzundur (İsveç'teki
Vaasa Yarışı' nın mesafesi 90 km'dir). Yarışmacılar genellikle yarışmaya
farklı zamanlarda başlarlar ve parkuru en kısa sürede tamamlayan kayakçı
birinci olur.
24
Kayak koşusu bayrak yarışına her biri 10 km'lik mesafede kayan dört erkek
kayakçı ya da her biri 5 km'lik mesafede kayan üç kadın kayakçı ka lır. (22)
KIZAK HOKEYİ
Kızak Hokeyi, buz hokeyinin Paralimpik Oyunlarındaki versiyonudur.
1994'teki Lillihammer Paralimpik Oyunlarının tanı mından sonra
oyunlarda izleyicilerin en çok dikka ni çeken oyun olmuştur. Hızlı ve fiziksel
güce dayanan spor erkekler tara ndan vücudun alt bölgesinde engeli olan
sporcularla oynanır. 2006'da Kızak Hokeyi 12 ülkede oynanmış ve IPC hokey
teknik komitesinin koordinasyonuyla IPC tara ndan yöne lmektedir. Bazı
uyarlamaların dışında
(Engelliler için) Uluslararası Buz
Hokeyi Federasyonu kurallarını
takip ederler (IIHF). Bu oyunda
kayaklar yerine atletler 2 parçalı
blade kızak takarlar ve bu
bladeler buz hokeyi topuna
çarpmadan üzerinden
geçmesine imkân verir. Ayrıca
o y u n c u l a r i k i fa r k l ı s o p a
kullanırlar. 1.uç olan küt uçlu
sopa topu itmek için, 2.'si ise
yassı uçlu sopada şut atmak
içindir (23).
25
KÜREK
Kürek paralimpik oyunlarda en genç spordur. Paralimpik Programa 2005
yılında alınmış ve ilk yarışmalar Pekin 2008 Paralimpik Oyunlarda
düzenlenmiş r (24).
Uyarlanmış kürek, Uyarlanmış Kürek klasifikasyon kurallarındaki
kriterlere ulaşmış engelli sporcular içindir. “Uyarlanmış” demek sporun
yapılabilmesi için ekipmanın kullanıcıya göre uyarlanması anlamındadır,
sporun uyarlanması anlamında değil.
Uyarlanmış kürek, erkek ve kadın sporculara açık r ve FISA Dünya
Şampiyonası programına dahil edilen 4 kayık sını na ayrılmış r : LTA4+,
TA2x, AW1x ve AM1x. LTA4+ ve TA2x karışık cinsiyet için kayıklardır.
Yarışlar, 4 ak vite için de 1.000 m üzeri için düzenlenir. (LTA4+, FISA 2005
Dünya Kürek Şampiyonasına kadar 2.000 m üzeri için yarışılırdı).
Uluslararası Kürek Federasyonu (FISA) kürek için dünyadaki idari organdır.
(25)
MASA TENİSİ
Türkiye Bedensel Engelliler Masa Tenisi Ülkemizde 1999 tarihinden bu
yana yurt içinde ve yurt dışında çok önemli başarılar yapmış ve yapmaya
devam etmektedir. Ülkemizde 24 takım yaklaşık 250 sporcu ile temsil edilen
26
branşın Türkiye Şampiyonaları devam etmektedir. Sporcuların daha adil bir
şekilde yarışmalarını sağlamak için engel durumlarına göre
sınıflandırmaları yapılmaktadır. Erkeklerde ve bayanlarda olmak üzere (1-5)
tekerlekli sandalyede yarışabilir ve ayakta olmak üzere (6-10) iki şekilde
sınıflandırılırlar. Klasına göre belgelendirilirler.
Bedensel engelliler masa tenisi ülke genelinde engellilerde spor
yapabilen sporcu sayısını ar rmak ve sporcularını rehabilite etmek ve
sosyalleş rmek için Bedensel Engelliler Spor Federasyonun bir branşı
olarak faaliyetlerine devam etmektedir. Türkiye Bedensel Engelliler Masa
Tenisi branşı ITTF (Uluslararası Masa Tenisi Federasyonu) ve IPC
(Uluslararası Paralimpik Komite) kurallarına göre uygulanmaktadır (26).
Tarihçe
Masa tenisi 1960 yılındaki ilk oyunlarda paralimpik programın bir parçası
olmuştur. Ancak 1976 Toronto Paralimpik Oyunlarına kadar ayakta ka lan
sporcular ampüteler olarak sınıflandırılıp, les autres grubunu
kapsamışlardır. Serebral palsili atletler ilk olarak 1980 yılında ka ldılar.
Zihinsel engelli atletler, Paris-Fransa'da 1998 IPC Masa Tenisi Dünya
Şampiyonasında tanı ldı ve 2000 Sydney Paralimpik Oyunlarında ilk defa
paralimpik programa dâhil edildi.
27
İlk masa tenisi alt komitesi 1970'lerde Uluslararası Stoke Mandeville
Oyunları Federasyonunun al nda kurulmuştu ve sadece tekerlekli sandalye
branşlarından sorumluydu. 1976'da ayakta yarışan ve 1980'de serebral
palsili sporcuların tanı lmasıyla, birleşik klasifikasyon yayınının üzerinde
düşünmek için çeşitli masa tenisi alt komiteleri bir araya gelmişler ve tek bir
masa tenisi komitesi oluşturulmuştur. Bu yüzden masa tenisi, diğer spor
branşları arasında tüm engel sınıflarını birleş rmede öncülük eden spor
dalı olmuştur. Masa tenisi için birleşmiş komite 1988 Seul Paralimpik
Oyunlarında, Uluslararası Koordine Komitesinin yardımlarıyla kurumuştur
(27).
Kurallar
Masa tenisi, 1960 yılında yapılan ilk Paralimpik Oyunlarına dâhil edildi ve
2008'de 100 farklı ülkeden sporcular tara ndan uygulanacak. Tüm engel
grubundan atletler (görme engeli olan atletler is sna olmak üzere) ayakta
ve oturma sınıflarında ka lıp, yarışırlar. Erkekler ve bayanlar takım
müsabakalarının yanında, tek ve çi ler olarak da karşılaşırlar. Bir maç her
biri 11 puan olan 5 se en oluşur ve 5 se n 3 se ni alan oyuncu ya da çi
maçı kazanır. Masa tenisi için idari organ Uluslararası Paralimpik Masa
Tenisi Komitesi (ITTF) aracılığıyla Uluslararası Masa Tenisi Federasyonudur.
Uluslararası Masa Tenisi Federasyonunun kurallarının üzerinde ufak
değişiklikler yapılarak tekerlekli sandalyeyle yarışan atletler için Paralimpik
Masa Tenisine uygulanmış r (28).
28
OKÇULUK
Bedensel engelli okçuluğunda genel olarak 3 sınıf bulunmaktadır.
Bunlardan birincisi tekerlekli sandalyedeki tetraplejik (boyun zedelenmesi
nedeniyle kollarını ve bacaklarını kullanamayan) okçuların veya benzer
bedensel engele sahip okçuların yarış ğı ARW1 sını dır. Diğerleri ise
tekerlekli sandalyedeki paraplejik (bacak ve/veya gövdenin bir bölümü
zayıf) veya benzer bedensel engele sahip okçuların yarış ğı ARW2 sını ve
ayakta ya da sandalyede ok atan okçuların yarış ğı ARST sınıflarıdır.
Bu sınıflardan ayrı olarak görme engelli okçular da son iki Dünya
Şampiyonasında (2005,2007) deneme amaçlı yarışmaktadırlar. Sporcuların
engel durumlarının birbirlerine avantaj veya dezavantaj sağlamamasını
temin etmek amacıyla oluşturulan bu sınıflar daha adil yarışma koşulları
sağlamaktadır. Türkiye'de sınıflandırma süreci Uzman Fizyoterapist Figen
Özkan tara ndan yapılmaktadır ancak bir okçunun uluslararası bir
yarışmaya ka labilmesi için en az 3 uluslararası sınıflandırma uzmanından
oluşan bir komite tara ndan değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu sebeple Uluslararası Paralimpik Komitesinin (IPC) düzenlediği
yarışmalardan önce okçuların sınıflandırılması bizzat IPC tara ndan
gerçekleş rilmektedir. Engelli bir okçu, ilk olarak sınıflandırıldıktan sonra
kullanmakta olduğu yay grubuna göre yarışma kategorisi belirlenmektedir.
Okçulukta klasik yaylar ve makaralı yaylar olmak üzere 2 farklı yay sistemi
bulunmaktadır. Dolayısıyla sınıflandırılması tamamlanan bir okçu,
yarışmada seçmiş olduğu yay sistemine göre ilgili kategoride yarışır. Gerek
Avrupa, Dünya Şampiyonalarında gerekse Paralimpik Oyunlarında
sınıflandırmaları ve seçmiş oldukları yay sistemine göre yarışan okçular
Dünya sıralaması ve Paralimpik Oyun kotalarında da ilgili sınıflarında
değerlendirilirler. Hâlihazırda yapılmakta olan bütün bu sınıflandırma
faaliyetleri sporda eşitlik unsurunu sağlamayı hedeflemektedir.
Bedensel Engelli okçular 2 çeşit yarışmaya ka lmaktadırlar. Bunlar:
 Kapalı salon şampiyonaları (18 metreye 60 ok a lmaktadır.
Elemeler 18 metrede yapılır.)
 Açık alan şampiyonaları FITA (Erkekler 90-70-50-30 metreye 36'şar
ok atmaktadırlar. Bayanlar 70-60-50-30 metreye 36'şar ok atmaktadırlar.
ARW1 erkek kategorisinde ise 90 metre yerine 70-60-50-30 metreye 36'şar
ok a lmakatdır. Toplamda 144 ok a lır. Elemeler 70 metrede yapılır.)
29

2*70 (Bütün erkek ve bayan kategorileri 70 metreye 72 ok atarlar.
Elemeler 70 metrede yapılır.)
Milli takıma seçilebilme kriterleri ise sporcuların yarışmalarda a kları
puanlar, sıralama, kürsü, baraj ve rekor puanları dikkate alınarak
oluşturulmaktadır. Sporcuların atması gereken baraj puanları ilgili
kategorilerdeki dünya sıralamaları göz önüne alınarak oluşturulmuştur
(29).
Tarihçe
Paralimpik spor dalı olarak, okçuluk ilk olarak fiziksel engelli insanlar için
rehabilitasyon ve eğlence amaçlıydı. Engelli insanlar için Okçuluk
yarışmaları ilk Uluslararası Engelli Oyunlarında Stoke Mandeville
İngiltere'de 2 ülkeden ka lan 130 sporcunun ka lımıyla 1948 yılında
yapıldı. Roma'da
1960 yılında yapılan
oyunlarda okçuluk
paralimpik spor dalı
olarak dünyaya ilan
edildi. O günden
beri okçuluk
paralimpik oyun
m ü s a b a k a
programının içinde
yer almaktadır (30).
Kurallar
Okçuluğun amacı 10 adet iç içe geçmiş dairelerle belirlenmiş olan hedefe
okları doğru olarak atmak r. Dıştan merkeze doğru yaklaş kça puanlama
artar. En ortadaki dairenin sayı değeri 10'dur, en dıştaki dairenin sayı değeri
1'dir.
Genel açık hava müsabakalarında hedef 30 m. ile 90 m. arasında
değişebilmektedir. Paralimpik Oyunlarında ise 70 m. olarak
uygulanmaktadır. Kapalı yer müsabakalarında ise mesafe 18 m. ile 25 m.
arasında değişmektedir. Hedefin çapı a ş yapılan mesafeye göre
değişmektedir. Daha uzun mesafelerde hedef çapı 122 cm. olurken, 18 m.
mesafede hedef sadece 40 cm.dir.
30
Okçuluk müsabakaları bireysel ve takım dalı olarak karşılaşmaları
içermektedir. Dünya ve Yerel Şampiyonaların forma bireysel ve takım
oyunları için farklı olmakla birlikte, sıralama turunun ardından
gerçekleş rilen yarışma bölümlerinden oluşmaktadır (31).
TEKERLEKLİ SANDALYE BASKETBOL
Tekerlekli sandalye basketbolu engelli sporları içindeki lokomo f branş r.
Paralimpik bir branş olan Tekerlekli Sandalye Basketbol' un dünya
genelinde azımsanmayacak rekabet alanı ve izleyicisi vardır. Uluslararası
Tekerlekli Sandalye Basketbol Federasyonu (IWBF), Dünya genelinde bu
sporun düzenleyicisi ve yöne cisidir.
Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu'nun düzenlediği Süper Lig,
1. Lig ve 2. Lig'den oluşan 3 ligde lig organizasyonu yapılmaktadır. Tekerlekli
Sandalye Basketbolu A Milli Takımı Avrupa'nın ilk sekiz takımı içinde yer
almakta olup, Türkiye Avrupa'nın en büyük ligine sahip r. Liglerie 59 Kulüp
iş rak etmekte, her ha a ortalama 30, sezon içinde toplam 500 den fazla
müsabaka oynanmaktadır.
Tekerlekli Sandalye Basketbol oyun kuralları, koşar Basketbolun temel
kurallarının engellilere uyarlanmış halidir. Tek farkı ise sandalye
kullanımından doğan mekanik kuralların bulunmasıdır (32). Maçlarda
standart büyüklükteki bir basketbol sahası ve standart yükseklikte potalar
kullanılır. Kurallarda bazı ufak değişikler vardır. Örneğin basketboldaki
hatalı yürüme yerine, burada bir atlet topu sek rmeden veya elinden
çıkarmadan tekerlekli sandalyenin çemberini arka arkaya 3 kez i rdiğinde
hatalı sürüş ihlali yapmış olur. (33)
Tarihçe
Tekerlekli Sandalye Basketbolu aslen 2. Dünya Savaşı gazileri tara ndan
Amerika'da 1945/1946'da geliş rildi. Aynı zamanlarda Sir Ludwig Gu man
da Tekerlekli Sandalye Netball isimli benzer bir sporu, Spinal Rehabilitasyon
Hastanesi'nde –Stoke Mandeville-İngiltere'de- savaş gazilerinin
rehabilitasyonu amacıyla geliş rdi. ABD Tekerlekli Sandalye Basketbol
Takımı 1955'te Uluslararası Stoke Mandeville Oyunlarında ilk defa
yarış ğında İngiliz sporu Netball'un backboard'u yoktu. Gelecek yıllardaki
oyunlarda bu düzel ldi. Bugünden sonra bu spor dünyaya yayıldı ve
31
1960'da Roma Paralimpik Programda tanı ldı. Paralimpik oyunlarda en
popüler sporlardan biridir. Bedensel engelli sporcular için tasarlanmış r
(34).
Uluslararası Tekerlekli Sandalye Basketbol Federasyonu (IWBF),
Tekerlekli Sandalye Basketbolu için dünyadaki idari organdır ve 2009'daki
bu spor dünyada 80 ülkede oynanmaktadır (35).
TEKERLEKLİ SANDALYE DANS
Tekerlekli Sandalye Dans, paralimpik bir branş olup, Türkiyede resmi
faaliye e bulunma hakkı Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonuna
ai r (36).
32
TEKERLEKLİ SANDALYE ESKRİM
Tarihçe
Tekerlekli Sandalye Eskrim Sir Ludwig Gu man tara ndan the Stoke
Mandeville Hastanesi'nde geliş rilmiş r. Ve ilk defa 1960 Paralimpik
Oyunları'nda Roma'da sunulmuştur (37).
Kurallar
İzleyici tara ndan Tekerlekli Sandalye Eskrim sporunun en dikkat çekici
tara sporcuların yere bağlanmış tekerlekli sandalyeler üzerinde
yarışmalardır. Bu sandalyeler sporculara sadece bedenlerinin üstünü
hareket e rme serbes sini sağlar ve oyun, engelsizler Eskrim
yarışlarındaki kadar hızlıdır. Ampüte, spinal yaralanma veya serebral palsili
kadın ve erkekler Foil, Epee (kadın ve erkekler) ve Sabre (erkekler)
yarışlarında yarışmaya uygundur.
Tekerlekli Sandalye Eskrim'de sporcular arasında sabitlenmiş mesafe
vardır. Foil ve sabre yarışlarında hedef, engelsiz yarışlarıyla tamamen
aynıdır. Epee yarışlarında bel üstündeki her yer hede ir, bel al nda giyilen
bir koruyucu ise temasın iptaline yardım eder. Ayaklar ayaklıkta, sporcu ise
oturarak kalmalıdır. Sandalye, central bar'a 110 derecelik bir açıyla
sabitlenmelidir. Ana amaç engelsiz yarışlarıyla aynıdır. Foil ve Epee'de kadın
ve erkekler için bireysel ve takım yarışları dahil edilmiş r. Sabre yarışları
sadece erkeklerle kısıtlanmış r (38).
33
TEKERLEKLİ SANDALYE KÖRLİNGİ
Tekerlekli sandalye körling oyunu büyük yetenek ve strateji oyunudur. İlk
tekerlekli sandalye Körling Dünya kupası Haziran 2000'de Crans-Montana
İsviçre'de yapılmış, oyunun ilk tanı mı ise 2006 Torino Paralimpik Kış
Oyunları' nda yapılmış r. Bu spor belden aşağısı fiziksel engelli erkek ve
bayanlara açık r. Bu spor günlük hayatlarında tekerlekli sandalye kullanma
zorunluluğu olanlar içindir. Her takım kadın-erkek oyunculardan teşkil
edilmelidir. Dünya Körling Federasyonu (WCF) tara ndan yöne lir ve WCF
kurallarıyla oynanır. 2006'dan beri tekerlekli sandalye körling oyunu 20'den
fazla ülkede oynanmaktadır (39).
TEKERLEKLİ SANDALYE RUGBY
Tekerlekli sandalye rugby karşılaşmalarına kol ve bacak felci (paraplegia
ya da tetraplegia) engellisi olan erkek ve bayan sporcular ka lmaktadır.
1972'de Kanada'da doğan bu spor, oldukça yeni bir dal olmakla beraber,
büyük bir hızla yaygınlaşmaktadır.
Tekerlekli sandalye rugby; basketbol, futbol ve buz hokeyinin bir
karışımıdır ve basketbol sahasında oynanır. Takımlar dört asıl ve sayıları
sekize kadar çıkabilen yedek oyunculardan oluşur. Sporcular yeterliliklerine
göre sınıflandırılır ve bu sınıflandırma sonucunda 0.5 ile 3.5 arasında
değişen puanlar alırlar.
34
Sahadaki dört oyuncunun toplam puanları 8.0'i geçemez. Oyunda bir
voleybol topu kullanılır: her 10 sn'de bir sek rilmesi gereken bu top
taşınabilir, saydırılabilir ya da vurma dışındaki her yolla, diğer oyuncuya
geçirilebilir. Sporcular topu karşı tara n kale çizgisinden ileri taşımak
sure yle sayı yapmaya çalışırlar. Tekerlekli sandalye rugby karşılaşmaları
8'er dakikalık 4 bölümden oluşur (40).
TEKERLEKLİ SANDALYE TENİS
Dünyada bu spor dalının 30 yıla yakın bir geçmişi olmasına karşın,
Türkiye'de 2005 Haziran ayında Türkiye Bedensel Engelliler Spor
Federasyonu resmi olarak Tekerlekli Sandalye Tenis branşını açmış r. Çeşitli
turnuvalar düzenlenmektedir. Bu spor dalı Türkiye'de gelişme
aşamasındadır.
Tekerlekli sandalye tenisi standart tenis kortunda, özel tekerlekli
sandalyeler ile yapılan bir spor dalıdır. Tekler, çi ler, karışık vs. tüm tenis
türleri engelli sporcular arasında oynanabilmektedir.
Sporcuların tekerlekli sandalye üzerinde yap ğı bu spor dalının normal
tenisten tek farkı topu 2 defa yere sek rme hakkına sahip olmasıdır.
Tekler ve çi ler olarak 2 set üzerinde oynanır ve 2 - 0 galip olan kişi maçı
kazanmış olur. Sporcuların kullanmış oldukları sandalyeler tekerlekli
sandalye basketbolunda kullanılan sandalyeler ile aynı olup sadece ön
korumaları yoktur. Bu kural servis kullanımında da geçerlidir. Topun ikinci
sekişi kort dışında da olabilir. Tekerlekli sandalye tenis branşında sporcu
sınıflandırması yoktur.
35
2010 yılı Tekerlekli Sandalye Tenis lisanslı sporcu sayısı 55'dir. Milli
Takımda 4 bayan, 4 erkek ve 1 küçük olmak üzere 9 sporcu bulunmaktadır.
2009-2010 yılında gelişme gösteren branş Balkan Şampiyonası ve
uluslararası turnuvalarda kendini göstermeye başlamış r. Tekerlekli
sandalye tenisi ülkemizde yeni tanınmaya başlanmış bir spor dalı olmasına
rağmen hızla ilerleme kaydetmiş sporcularımız yurt içinde ve yurt dışındaki
çeşitli müsabakalara ka larak önemli dereceler elde etmişlerdir (41).
Tarihçe
Tekerlekli sandalye tenisi 1970'lerde Amerika'da gelişmiş r. Uluslararası
Tekerlekli Sandalye Tenis Federasyonu (IWTF) 1988 yılında kurulmuştur. 10
yıl sonra IWTF, Uluslararası Tenis Federasyonuyla (ITF) birleşerek ortadan
kalkmış r. Şimdi tekerlekli sandalye tenisiyle ilgili tüm konulardan ITF
sorumludur ve tüm tekerlekli sandalye tenis üye ülkelerini içeren IWTA
tara ndan haberdar edilir.
Tekerlekli sandalye tenisi ilk kez 1988 Seul Paralimpik Oyunlarında bir
tanı m amaçlı olarak yapıldı ve 1992 Barselona Paralimpik Oyunlarında,
paralimpik oyun programına alındığı açıklandı. Spor o günden beri hızla
gelişerek 70'ten fazla ülkede yayılmış r. İlk defa 2004 A na Paralimpik
Oyunlarında kuadriplejikler (kol ve bacakların ikisini birden etkileyen felç
durumu) tek ve çi müsabakalara ka lma hakkını almışlardır (42).
Kurallar
Tekerlekli sandalye tenisi tek ya da her iki alt ekstremitedeki motor
fonksiyonunu kaybetmiş 2 (tekler) ya da 4 (çi ler) sporcu arasında oynanır.
Kuadriplejiler için veya alt ekstremitede motor fonksiyon kayıplı atletler ve
fonksiyonel yetersizlik veya üst ekstremitelerde ampütasyonu olan atletler
için özel bir sınıf vardır. Tekerlekli sandalye tenisi paralimpik oyunları 6
kategori içermektedir. (Tek Erkekler, Tek Bayanlar, Çi Erkekler, Çi
Bayanlar, Tek Kuadlar, Çi Kuadlar).
Tekerlekli sandalye tenisinde amaç raketle topa vurup, filenin üzerinden
geçmesini sağlayarak, rakip sahanın alanına düşürmek r. Tekerlekli
sandalye tenis kuralları birkaç is sna dışında ITF kurallarını ih va eder.
a)Tekerlekli sandalye tenis oyuncusunun topu 2 kez sek rmesine izin
verilir. 3.kez sekmesinden önce top sporcu tara ndan karşı korta
gönderilmelidir. Topun ikinci sekişi kort dışında da olabilir.
36
b)Tekerlekli sandalye vücudun bir bölümü olarak kabul edilir ve bir
sporcunun vücuduna uygulanabilen tüm kurallar, tekerlekli sandalye için
de geçerlidir.
3 setlik bir maçın 2 se ni alan oyuncu ya da takım oyunun galibidir. Bir se
kazanmak için oyuncu ya da takım 6 oyun kazanmak zorundadır. ( e-break
ile beraber 6:6) (43).
VOLEYBOL (OTURARAK)
Oturarak oynanan voleybol, maliyetlerinin düşüklüğü ve farklı engel
gruplarına uygulanabilmesi nedenleriyle engelli sporları arasında erken yer
bulmuş branşlardan birisidir. Uzun yıllardan beri Paralimpik Oyunları'nda
yer alan voleybol için özel kurallar geliş rilmiş r ve müsabakalar özel
sınıflandırmalara göre gerçekleş rilmektedir. Türkiye'de federasyon
oluşum süreci süren spor desteklenen branşlardan bir diğeridir.
Kimler Oynayabilir:
-Amputasyonlar (uzuvların her hangi bir yerinden kesilmiş olması)
-Hareket sistemine ait engeller: Bacaklarda ve kollarda felç olma hali, eklem
ankilozları (hareket açıklığı kaybı), bacak boyu kısalığı, omurga eğriliği
(skolyoz), cücelik, endoprotezler, Mul pl Skleroz (MS), Polio, Serebral Palsi.
37
Sınıflandırma Nedir?
Sınıflandırma, bedensel engelli atletlerin fiziksel ve işlevsel ye lerine
göre çeşitli sınıf ya da gruplara ayrılmasıdır. Bu işlem tamamen oyuncuların
engellerinin ya da değerlendirilmesine ya da işlevsel ye lerinin belirli bir
spora ka lımlarını nasıl etkilediğinin değerlendirilmesine dayanabilir.
"Sınıflandırma sistemlerinin amacı, hareket potansiyelleri neredeyse
birbiriyle aynı olan atletleri bir araya ge rmek r" (ISMWSF El Kitabı).
YELKEN
1996 Atlanta Paralimpik oyunlarında gösteri sporu olan yelken, 2000
Sydney Paralimpik Oyunları' nda madalyalı bir spor olarak kabul edilmiş r.
Bu oyunlarda kullanılan yatlar mavnalı olup aynı anda yarışır. Puanlama
yatların yarış bi rme durumlarına göre hesaplanır. Uluslararası yelken
federasyonu, engelli yatçılar federasyonunu 1991'de üye olarak tanıdı ve ilk
resmi Dünya Engelliler Şampiyonasını düzenledi (IFDS) (44).
38
YÜZME
Tarihçe
Yüzme sporu Engellilerin en önemli rehabilitasyon araçlarından bir
tanesidir. Bu nedenle de dünyada yüzme sporu engelliler için en büyük ilgi
alanlarından birisidir. Yüzme her Engellinin rahatça yapabildiği spor dalıdır.
Bedensel Engellilerde yaş guruplarına göre değil, engel durumlarına göre
yüzülmektedir. Bedensel Engelliler yüzmede 10 kategori vardır. (S 1 En ağır
engelli - S 10 En hafif engelli) (46) 1960'da Roma'daki ilk Paralimpik
Oyunlardan beri yüzme, ana paralimpik sporlardan biri olmuştur (45).
Kurallar
Olimpiyat Oyunları' nda olduğu gibi yarışmacılar yeteneklerini serbest,
sırtüstü, kelebek, kurbağa ve karışık yarışlarda ölçmektedirler. 2009 yılında
dünyada 80'den fazla ülkede bedensel engelli veya görme engelli kadın ve
erkek sporcular bu sporu yapmaktadırlar. Sporcular yarışlarda fonksiyonel
yapabilirliklerine göre sınıflandırılmaktadır.
Yüzme, IPC tara ndan yöne lmekte ve IPC Yüzme Teknik Komitesi
tara ndan koordine edilmektedir. IPC Yüzme Teknik Komitesi Uluslararası
Yüzme Federasyonunun (FINA) kurallarını birleş rir. FINA Kuralları,
opsiyonel pla orm veya bazı yarışlar için suda başlama ve sinyallerin
kullanılması veya görme engelli yüzücüler için “tappers” gibi birkaç küçük
değişiklikle izlenmektedir. Yarış sırasında protez veya yardımcı araçlara
izin verilmemektedir (46).
39
KAYNAKLAR
(1) http://canberktabakoglu.blogcu.com/engellilerin-sporlari/1597884 (Erişim: 02.08.2014)
(2) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=14&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(3) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=14&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(4) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=2&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(5) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=2&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(6) http://www.tbesf.org.tr/branslar/badminton/?catid=9&id=160 (Erişim: 02.08.2014)
(7) (2013,Ocak) Kış Sporları, Parasports, 1, 27
(8) http://www.tbesf.org.tr/branslar/bilek-guresi/?catid=4&id=136 (Erişim: 02.08.2014)
(9) (Alpman, 2001, s.97)
(10) Ünver, A., Fuat, ANTİK ÇAĞDAN MODERN OLİMPİYATLARA BİNİCİLİK SPORU VE TÜRK BİNİCİLİĞİNİN
OLİMPİK GELİŞİMİ.
(11) Balaban, Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2006.
(12) http://canberktabakoglu.blogcu.com/engellilerin-sporlari/1597884 (Erişim: 02.08.2014)
(13) http://tr.wikipedia.org/wiki/Petank
(14) http://www.hakkinda-bilgi-nedir.com/cim-bowlingi-hakkinda-bilgiler-nedir+cim-bowlingi-hakkinda-bilgilerhakkinda-bilgi (Erişim: 02.08.2014)
(15) http://tr.wikipedia.org/wiki/Dalg%C4%B1%C3%A7l%C4%B1k (Erişim: 02.08.2014)
(16) http://www.dartswdf.com/basicsofdarts/ (Erişim: 02.08.2014)
(16) http://www.tbesf.org.tr/branslar/ampute-futbol-nedir/?catid=1&id=115 (Erişim: 02.08.2014)
(17) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=9&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(18) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=9&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(19) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=10&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(20) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=10&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(21) http://tr.wikipedia.org/wiki/Alp_disiplini
(22) http://tr.wikipedia.org/wiki/Kayakl%C4%B1_ko%C5%9Fu
(23) (2013,Ocak) , Parasports, 1, 29
(24) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=12&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(25) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=12&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(26) http://www.tbesf.org.tr/branslar/masa-tenisi/?catid=12&id=144 (Erişim: 02.08.2014)
(27) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=16&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(28) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=16&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(29) http://www.tbesf.org.tr/branslar/okculuk/?catid=5&id=148 (Erişim: 02.08.2014)
(30) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=1&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(31) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=1&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(32) http://www.tbesf.org.tr/branslar/ts-basketbol/?catid=2&id=155 (Erişim: 02.08.2014)
(33) http://www.tbesf.org.tr/branslar/ts-basketbol-hakkinda/?catid=2&id=120 (Erişim: 02.08.2014)
(34) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=18&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(35) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=18&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(36) http://www.tbesf.org.tr/branslar/ts-dans/?catid=16&id=512 (Erişim: 02.08.2014)
(37) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=20&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(38) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=20&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(39) (2013,Ocak) , Parasports, 1, 29
(40) http://www.pozitifengelliler.com/haber_detay.asp?haberID=138 (Erişim: 02.08.2014)
(41) http://www.tbesf.org.tr/branslar/ts-tenis/?catid=8&id=165 (Erişim: 02.08.2014)
(42) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=22&m=tarihce (Erişim: 02.08.2014)
(43) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=22&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
(44) http://www.tbesf.org.tr/branslar/yelken/?catid=7&id=167 (Erişim: 02.08.2014)
(45) http://www.tbesf.org.tr/branslar/yuzme/?catid=6&id=170 (Erişim: 02.08.2014)
(46) http://www.tmpk.org.tr/?p=spor&id=15&m=kurallar (Erişim: 02.08.2014)
40