PUBLIC SERVICE COMMISSION
Transkript
PUBLIC SERVICE COMMISSION
PUBLIC SERVICE COMMISSION INCWADI YEKOMISHONI YENKONZO KARHULUMENTE KUNYE NE-OFISI YEKOMISHONI YENKONZO KARHULUMENTE Ngokwecandelo le-14 lomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi, 2000 (umThetho oyiNombolo yesi-2 ka-2000) ITHUBA LONYAKA-MALI: 2011/2012 AGASTI 2011 Public Service Commission IZIQULATHO 1. IMISEBENZI YEKOMISHONI YENKONZO KARHULUMENTE (PUBLIC SERVICE COMMISSION) (PSC) ........................................................................... 1 1.1 1.2 Igunya le-PSC………………………………………………………………………1 IMimandla enguNdoqo yokuSebenza…………………………………………… 2 2. UKWAKHIWA KWE-PSC ...................................................................................... 3 2.1 2.2 2.3 Imvelaphi……………………………………………………………………………3 AmaLungu eKomishoni……………………………………………………………..3 UKwakhiwa koLawulo……………………………………………………………..4 3. IINKCUKACHA ZOQHAGAMSHELWANO ZEGOSA LOLWAZI NOOSEKELA BALO .................................................................................................................... 5 4. ISIKHOKELO SEKOMISHONI YAMALUNGELO OLUNTU YOMZANTSI AFRIKA SOKUBA UWUSEBENZISA NJANI UMTHETHO ................................................. 6 5. UFIKELELO KWIIREKHODI ................................................................................. 6 5.1 Inkcazo yezinto ezo i-PSC inazo iirekhodi kunye neendidi zeerekhodi ezigciniweyo kwinto nganye ....................................................................... 6 5.2 Ukuxela ngokuzithandela kunye neerekhodi ezifumaneka ngokuzenzekelayo ...................................................................................... 7 5.3 Inkqubo yesicelo ......................................................................................... 8 5.3.1 Saliwa okanye sivunywe nini isicelo……………………………………………….8 5.3.2 Umntu ulucela njani ufikelelo kwiirekhodi……………………………………….8 5.3.3 Imali ehlawulwayo……………………………………………………………………9 5.3.4 Abaceli abakwiMo embi……………………………………………………………..10 6. 7. IINKONZO EZIFUMANEKAYO KULUNTU KUNYE NOKUBA UFIKELELA NJANI KUZO ................................................................................................................ 100 6.1 Iinkonzo .................................................................................................. 100 6.2 Ulufumana njani ufikelelo kwiinkonzo ..................................................... 100 ULUNGISELELO OLUVUMELA UTHABATHO NXAXHEBA LOLUNTU EKWENZIWENI KOMGAQO-NKQUBO KUNYE NOKWENZIWA KWEMISEBENZI ............................................................................................... 111 7.1 8. Umgaqo-nkqubo nomthetho owazisayo .................................................. 111 ULUNGISO OLUFUMANEKAYO NGOKUNXULUMENE NEZENZO OKANYE UKUSILELA UKWENZA ................................................................................... 122 Access to Information Manual i Public Service Commission 8.1 Iinkqubo zokuxela .................................................................................. 122 8.2 Olunye ulungiso oluxhasayo ................................................................... 134 8.3 Umsebenzi wokuxela .............................................................................. 144 9. UKUHLAZIYWA KWENCWADI ........................................................................ 144 10. UKUFUMANEKA KWENCWADI ....................................................................... 144 11. IZIHLOMELO……………………………………………………………………15 Isihlomelo A: Ifom yesicelo………………………………………………………15 Isihlomelo B: Ukwakhiwa kwemali ehlawulwayo……………………………...19 Access to Information Manual ii Public Service Commission 1. IMISEBENZI YEKOMISHONI YENKONZO KARHULUMENTE (PUBLIC SERVICE COMMISSION) (PSC) IKomishoni yeNkonzo kaRhulumente (Public Service Commission) (PSC) liziko likarhulumente elizimeleyo nelingathathi cala, lisekwe ngokweCandelo le-196 loMgaqosiseko weRiphabliki yoMzantsi Afrika, 1996. I-PSC umsebenzi wayo kukuxhobisa, phakathi kwezinye izinto, ukuphanda, ukujonga nokuhlola ulungiselelo kunye nolawulo lweNkonzo kaRhulumente. Eli gunya likwafaka uhlolo lwempumelelo, okanye ukunqongophala ngaphaya koko kweenkqubo zikaRhulumente. Okunxulumene nala magunya akhankanywe ngasentla, i-PSC inesibophelelo sokuphakamisa amanyathelo okuqinisekisa ukusebenza kunye nokwanela komsebenzi kwiNkonzo kaRhulumente kunye nokuphakamisa iinqobo ezisemgangathweni kunye nemithetho-siseko yolawulo lokurhulumente njengoko kumiselwe kuMgaqo-siseko, kwiNkonzo kaRhulumente xa iyonke. Igunya le-PSC I-PSC ilithatha igunya layo kumacandelo ele-195 nele-196 oMgaqo-siseko 1996. iCandelo le-195 limisela iinqobo ezisemgangathweni nemithetho-siseko elawula inkonzo karhulumente, ekufuneka iphakanyiswe yi-PSC. Ezi nqobo zisemgangathweni nemithetho-siseko yile: umgangatho ophezulu weenqobo ezisesikweni zobucgisa bomsebenzi ukusetyenziswa kwezibonelelo okwaneleyo, okunoqoqosho nokusebenzayo ulawulo lukarhulumente oluqhelansiwe nophuhliso ulungiselelo lweenkonzo olungakhethi eenobulungisa, kungabikho kukhethwa ukusabela kwiimfuno zabantu kunye nokukhuthaza uluntu ukuba luthabathe cala, olufanelekileyo nangendlela inxaxheba ekwenziweni komgaqo-nkqubo ulawulo lukarhulumente oluthatha uxanduva ukusebenzisa ukungafihli ukusetyenziswa kolawulo lwemicimbi zokuphuhlisa amakhondo emisebenzi ulawulo lwenkonzo karhulumente olunomelo kwingqesho kunye nakwizenzo zolawulo lwezabasebenzi ngokusekelwe ekukwazini, ukungabi nakhethe, ubulungisa, kunye nemfuno yokulungisa ukungalingani kwangaphambili. yabasebenzi kakuhle kunye nezenzo Ngokwecandelo le-196(4) loMgaqo-siseko, 1996, imisebenzi kunye namagunya e-PSC ngala: Access to Information Manual 1 Public Service Commission ukuphakamisa iinqobo ezisemgangathweni kunye nemithetho-siseko, njengoko kumiselwe kwiCandelo le-195, kwiNkonzo kaRhulumente yonke ukuphanda, ukujonga nokuhlola ulungiselelo, ulawulo kunye nezenzo kwezabasebenzi kwiNkonzo kaRhulumente, ingakumbi ukubambelela kwiinqobo ezisemgangathweni nemithetho-siseko emiselwe kwiCandelo le-195 kunye neenkqubo zenkonzo karhulumente ukundulula amanyathelo okuqinisekisa ukusebenza okungamandla nokwaneleyo kwiNkonzo kaRhulumente ukunika imiyalelo ejolise ekuqinisekiseni ukuba iinkqubo zezabasebenzi ezinxulumene nokufunwa kwabasebenzi abatsha, ukutshintshwa, ukunyuselwa nokugxothwa ziyangqinelana neenqobo ezisemgangathweni nemithetho-siseko emiselwe kwiCandelo le-195 ukunika ingxelo kwimisebenzi yayo yayo kunye nokwenziwa kwemisebenzi yayo, kuqukwa naziphi na izinto enokuzifumanisa kuphando enokulenza kunye nemiyalelo namacebo enokuwanika, kunye nokubonelela ngohlolo kuyokuma ekubeni iinqobo ezisemgangathweni nemithetho-siseko emiselwe kwiCandelo le-195 iyathotyelwa na; kunye; ngemvume yayo, okanye ngokufumana nasiphi na isikhalazo, 1.2 ukuphanda nokuhlola ukusetyenziswa kwezenzo zezabasebenzi nezolawulo lukarhulumente kunye nokunika ingxelo kugunyaziwe wesigqeba obandakanyekayo nendlu yowiso-mthetho ukuphanda ngezikhalazo zabasebenzi beNkonzo kaRhulumente eziphathelene nokwenziweyo kunye nokungenziwanga ngokusemthethweni kunye nokunika ulungiso olufanelekileyo ukuhlola nokuphanda ukubambelela kwiinkqubo ezisebenzayo kwiNkonzo kaRhulumente ukucebisa amaziko karhulumente esizwe nawamaphondo ngokuphathelene nezenzo zezabasebenzi kwiNkonzo kaRhulumente, kuqukwa nezo zinxulumene nokufunwa kwabasebenzi abatsha, ingqesho, ukutshintshwa, ukugxothwa kunye neminye imiba yamakhondo emisebenzi yabasebenzi kwiNkonzo kaRhulumete ImiMandla yokuSebenza enguNdoqo Umsebenzi we-PSC wakhiwe ngokujikeleze imimandla yokusebenza engundoqo emithathu: ukujongwa kwakhona kobunkokheli nemicimbi yabasebenzi uphuculo lonxulumano lwabasebenzi ulawulo nohlolo Access to Information Manual 2 Public Service Commission uhlolo lonikezo lweenkonzo nokuthobela uphando lolawulo lukarhulumente iinqobo ezisesikweni zobugcisa kumsebenzi 2. UKWAKHIWA KWE-PSC 2.1 Imvelaphi I-PSC yasekwa ngokwecandelo le-196 loMgaqo-siseko weRiphabliki yoMzantsi Afrika, 1996. UMgaqo-siseko umisela ukuba kukho i-PSC enye kwiRiphabliki yoMzantsi Afrika, enamalungu ali-14, amahlanu awonyulwe ngokwesincomo seNdlu yoWiso-mThetho. Ilungu ngalinye lonyulwe kwiphondo ngalinye kwalithoba, emva kokonyulwa yiNkulumbuso yephondo ngokwesincomo sekomiti yeNdlu yoWiso-mThetho yePhondo. Amalungu kuye kubhekiselwe kuwo njengabaKomishinala. Bonke abaKomishinala bonyulwa nguMongameli. Inkqubo yolonyulo lwabaKomishinala ilawulwa ngumThetho weNkonzo kaRhulumente, 1997, obonelela ngolawulo lwe-PSC kunye nemicimbi enxulumene nayo NgokomThetho, umKomishinala wonyulwa ixesha leminyaka emihlanu, elivuselelwa ixesha elinye kuphela. I-PSC iphethwe nguSihlalo owonyulwe nguMongameli kubaKomishinala abonyuliweyo. I-PSC inoxanduba kwiNdlu yoWiso-mThetho kwaye kufuneka inike ingxelo kuyo ngonyaka. Kufuneka inike ingxelo kwakhona kwiNdlu yoWiso-mThetho yephondo elibandakanyekayo ngemisebenzi yephondo ngalinye. I-PSC ixhaswa yi-Ofisi yeKomishoni yeNkonzo kaRhulumente (Office of the Public Service Commission) (OPSC), e-Ofisi eyiNtloko yayo isePitoli kunye nee-Ofisi zeMimandla kwiphondo ngalinye. UMlawuli-Jikelele oliGosa eliPhetheyo, wongamele i-OPSC. 2.2 Amalungu eKomishoni UMongameli wonyula uMkomishinala njengoSihlalo kunye nomnye njengoSekela-Sihlalo we-PSC. Aba balandelayo ngamalungu e-PSC: Abonyulwe yiNdlu yoWiso-mThetho Mnu B Mthembu (uSihlalo) Nks S Nkosi Nks PC Nzimande Access to Information Manual 3 Public Service Commission Abonyulwe ziziNdlu zoWiso-mThetho zamaPhondo 2.3 Nks PM Tengeni (KwaZulu-Natal), kwaye wonyulwe njengoSekela Sihlalo nguMongameli Mnu S Mafanya (Mpuma Koloni) Mnu P Helepi (Freyistata) Iphondo lase-Gauteng – belinganamntu kwisithuba ngexa lokungeniswa kwale ncwadana Mnu MZ Mawasha (Limpopo) Mnu DS Mkhwanazi (Mpumalanga) IPhondo lomNtla Ntshona – belingenamntu kwisithuba ngexesha lokungeniswa kwale ncwadana Nks M Marais-Martin (mNtla Koloni) Ntshona Koloni - belingenamntu kwisithuba ngexesha lokungeniswa kwale ncwadana UKwakhiwa koLawulo UKwakhiwa kombutho we-PSC kuyilwe ngokujikeleze iinjongo zayo zocwangciso kwaye okulandelayo imimandla yayo yokusebenza. Umsebenzi we-PSC wakhiwe ujikeleleze imimandla yokusebenza engundoqo emithandathu njengoko ibonisiwe phantsi kwenqaku loku-1 ngasentla. Le mimandla yohlulwe yangamaSebe amane, njengoko kuchaziwe ngasezantsi: ISebe: Ulawulo Injongo yeli sebe kukulawula, ukuququzelela kunye nokunika inkxaso yolawulo kwi-PSC ne-Ofisi. ISebe: UbuNkokheli neZenzo zoLawulo Injongo yeli sebe kukuphakamisa ubunkokheli obulungileyo kwiNkonzo kaRhulumente, ulawulo lwemicimbi yabasebenzi, unxulumano lwezabasebenzi nezenzo zemisebenzi. ISebe: UkuJonga nokuHlola Injongo yeli sebe kukuseka umgangatho ophezulu wonikezo lweenkonzo, ukuhlola nolawulo olulungileyo kwinkonzo kaRhulumente. ISebe: iMfezeko nokuChasana noRhwaphilizo Injongo yeli sebe kukwenza uphando kulawulo lukarhulumnete, ukuphakamisa umgangatho ophezulu wokuziphatha ngokweenqobo ezisesikweni kumsebenzi Access to Information Manual 4 Public Service Commission onobugcisa phakathi kwabasebenzi bakarhulumente kunye nokufaka isandla ekulweni urhwaphilizo. 3. IINKCUKACHA ZOQHAGAMSHELWANO ZOLWAZI LWAMAGOSA KUNYE NOOSEKELA UMlawuli-Jikelele we-OPSC, nguMnu Mashwahle Diphofa, uligosa lolwazi ngokomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi iinkcukacha zoqhagamshelwano zikaMnu Diphofa zingale ndlela ilandelayo: [email protected], Inombolo yomnxeba (012) 352-1011. OoSekela maGosa oLwazi e-OPSC ngala: a. b. c. d. e. Sekela Mlawuli-Jikekelele: ubuNkokheli nezeNzo zoLawulo – belingenamntu kwisithuba ngexesha lokungeniswa kwale ncwadana Mnu Indran Naidoo, Sekela Mlawuli-Jikekelele: ukuJonga nokuHlola, i-imeyile: [email protected], Inombolo yomnxeba: (012) 352 1039 Gqirha Dovhani Mmphiswana, Sekela Mlawuli-Jikekelele: isiDima nokuChasana noRhwaphilizo, i-imeyile [email protected], iNombolo yomNxeba: (012) 352 1205 Nks Bontle Lerumo, Sekela Mlawuli-Jikekelele: iiNkonzo eziButheleneyo, iimeyile: [email protected], Inombolo yomnxeba (012) 352 1194 Mnu Humphrey Ramafoko, UMlawuli: uNxibelelwano neeNkonzo zoLwazi, iimeyile: [email protected], Inombolo yomnxeba (012) 352 1196. Idilesi Postal address: Private Bag X121 Pretoria 0001 Idilesi yeSitalato: Commission House Corner Hamilton and Ziervogel Streets Pretoria 0001 Iwebhusayithi: www.psc.gov.za Inombolo yomnxeba: (012) 352 1000 Ifeksi: (012) 325 8344 Access to Information Manual 5 Public Service Commission 4. ISIKHOKELO SEKOMISHONI YAMALUNGELO OLUNTU YOMZANTSI AFRIKA NGOKUBA UWUSEBENZISA NJANI NA UMTHETHO Isikhokelo sokuba uwusebenzisa njani na umThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi, 2000, siyafumaneka kwiKomishoni yamalungelo oluNtu yaseMzantsi Afrika. Imibuzo inokusiwa ku: IKomishoni yamaLungelo oluNtu IYunithi ye-PAIA ICandelo loPhando namaXwebu (South African Human Rights Commission: PAIA Unit The Research and Documentation Department ) Braampark Forum 3 33 Hoofd Street Braamfontein Inombolo yomnxeba: 011-877 3600 Ifeksi: 011 403 0668 Iwebhusayithi: www.sahrc.org.za I-imeyile:[email protected] 5. UFIKELELO KWIIREKHODI 5.1 Inkcazo yezinto i-PSC eneerekhodi kuzo kunye neendidi zeerekhodi ezigciniweyo kwinto nganye Ngenjongo zokulungiselela isicelo ngokomThetho, inkcazo yezinto i-PSC egcine iirekhodi kuzo kunye neendidi zeerekhodi ezigciniweyo kwinto nganye: AmaCebo okuPhucula uNikezo lweeNkonzo ITshata yeeNkonzo AmaPhepha aThiwe Thaca IiRekhodi zeNtlanganiso zeeNgxoxo neNkomfa Amaphepha eendaba angaphakathi Amaphepha eendaba angaphandle nemagazini Access to Information Manual 6 Public Service Commission INgxelo yoNyaka ye-PSC IiPosta Iingxelo ezipapashiweyo ze-PSC Imigaqo-nkqubo yeCandelo labaSebenzi Iifayile zobuqu Ulwazi olunxulumene nokuqeqeshwa kwabasebenzi Uhlahlo lwabiwo-mali AmaCebo eSicwangciso seXesha eliPhakathi Izingeniso zeNkqubo-siKhokelo yeNkcitho yeXesha eliPhakathi Iingxelo zemali Imigaqo-nkqubo yokuthengelwa kwesebe izinto Irejista yempahla yesebe Amaxwebhu ethenda afunyenwe kubaniki zinkonzo, emva kokuba inikiwe ithenda Iikontraki nabaniki zinkonzo Imizuzu yeeKomishoni zoMbutho weNkonzo kaRhulumente zoluNtu Iirekhodi zikaJaji White Uphicotho-ncwadi nophando kwizenzo zolawulo lukarhulumente IiNgxelo zamaTyala omNxeba eziChasene noRhwaphilizo zeSizwe INgxelo yeziMali yabaPhathi abaPhezulu Imizuzu yeentlanganiso zeQumrhu eliChasene noRhwaphilizo leSizwe Iingxelo zezikhalazo Izikhokelo namaxwebhu eprotokoli 5.2 Ukuxela ngokuzithandela kunye neerekhodi ezifumaneka ngokuzenzekelayo ICandelo le-15 leSaziso sokuXela ngokuziThandela le-PSC/OPSC lihlaziywa ngonyaka kwaye liyafumaneka kwiwebhusayithi ye- PSC, www.psc.gov.za. Olu hlaziyo luthobela amagatya eCandelo le-15(2) lomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi. ICandelo le-15 leSaziso se-PSC/OPSC linika ufikelelo phakathi kwezinye izinto, kuzo zonke iingxelo ze-PSC ezipapashiweyo kwaye zathiwa thaca epalamente, ngokunjalo nezinye iirekhodi ezikwiwebhusayithi ye-PSC, engadanga umntu enze isicelo ngokwalo mThetho ukhankanyiweyo. Kufuneka kuqatshelwe ukuba iingxelo zephondo elithile kunye nezingqalene nesebe eziqulunqwe yi-PSC ziyafumaneka kumaphondo lawo kunye nakumasebe kodwa hayi kwi-PSC/OPSC. Ukongeza, iNgxelo yoNyaka ye-PSC, amaphetshana eendaba/iimagazini, iiposta, namaphetshana, zihlala zifumaneka kwiCandelwana: uNxibelelwano neeNkonzo zoLwazi ngokuqhagamshelana noMnu Ben De Villiers, kuAccess to Information Manual 7 Public Service Commission [email protected], okanye kwinombolo yomnxeba. (012) 352 1059. Uluhlu oluneenkcukacha lwamaxwebhu afumaneka ngokulula luqulethwe kwiSaziso seCandelo le-15 ekubhekiselwe kulo ngasentla. 5.3 INKQUBO YESICELO 5.3.1 Sivunywa okanye saliwe nini isicelo Inkqubo emayilandelwe ngokuphathelene nokuvunywa okanye ukwaliwa kwesicelo solwazi iqulethwe kuMgaqo-nkqubo we-OPSC kumThetho wokuPhakanyiswa 1 koFikelelo kuLwazi . UMgaqo-nkqubo ufumaneka kwiwebhusayithi ye-PSC ku(www.psc.gov.za). 5.3.2 Ingaba isicelo esinye sifikelela njani kwirekhodi Umceli kufuneka asebenzise ifom (iFom A) eyapapashwa kwiGazethi kaRhulumente, iSaziso sikaRhulumente R187 sowe-15 Febuwari 2002. Umceli kufuneka akhombise ukuba ucela ikopi yerekhodi na okanye ufuna ukuya kwii-ofisi ze-PSC/OPSC azokulijonga irekhodi. Ngenye indlela, ukuba ngaba irekhodi ayiloxwebhu liliphepha, linokujongwa ngendlela eceliweyo, apho kwenzekayo. Ukuba ngaba umntu ucela ufikelelo ngendlela ethile (umzekelo, ikopi eliphepha, ikopi yeletroniki, njalo njalo) umceli kufuneka afumane ufikelelo ngaloo ndlela, ngaphandle kokuba ukwenza oko kuya kuphazamisa ngokungafanelekanga ukuqhutywa kombutho karhulumente obandakanyekayo (PSC/OPSC), okanye umonakalo kwirekhodi, okanye kophule ilungelo lombhali elimnini walo ingenguye urhulumente. Ukuba ngaba ngezizathu ezibonakalayo ufikelelo ngeke lunikwe ngohlobo oluceliweyo kodwa lunokunikwa ngolunye uhlobo, kufuneka ke kubalwe imali kuqala ngokwendlela ecelwe kuqala ngumceli. Ukuba, kusongezwa kwimpendulo ebhaliweyo kwisicelo sakhe serekhodi, umceli ufuna ukwaziswa ngesigqibo ngayo nayiphi na enye indlela, umzekelo, ngomnxeba, oku makukhonjiswe. 1 OPSC Policy on PAIA. Access to Information Manual 8 Public Service Commission Ukuba ngaba umceli ucela ulwazi egameni lomnye umntu, indlela isicelo esenziwa ngayo kufuneka ikhonjiswe. Ukuba ngaba umceli akakwazi ukubhala nokufunda, okanye ukhubazekile, isicelo serekhodi singenziwa ngomlomo. IGosa loLwazi maligcwalise ifom egameni lomceli onjalo lize limnike ikopi yefom egcwalisiweyo. 5.3.3 Imali ehlawulwayo Zimbini iintlobo zentlawulo ekufuneka zihlawulwe ngokomThetho, zezi; imali yesicelo kunye nemali yofikelelo (ukwaziswa ngesigqibo esiphathelene nokunikwa ufikelelo). Umceli ofuna ufikelelo kwiirekhodi equlethe ulwazi lobuqu olumalunga nomceli akufunwa ukuba ahlawule imali yesicelo. Wonke omnye umceli kufuneka ahlawule imali yesivcelo engama-R35 (ehlawulwa kumaziko karhulumente). IGosa loLwazi malazise umceli (ngaphandle komceli wobuqu)ngesaziso, ecela umceli ukuba ahlawule imali emiselweyo (ukuba kukho nayiphi na) kwaye ayidiphozithe (ukuba kukho nayiphi na) phambi kokuba ulungiso lwesicelo olungaphaya lwenziwe. Umceli unokufaka isibheno sangaphakathi, apho kufanelekileyo, okanye isicelo enkundleni ngokuchasene nebhidi okanye intlawulo ecelwayo. Emva kokuba igosa lolwazi lisenzile isigqibo kwisicelo, umceli kufuneka aziswe ngesigqibo esinjalo ngendlela umceli angathanda ukwaziswa ngayo. Ukuba ngaba isicelo sivunyiwe kufuneka kuhlawulwe enye imali engaphezulu yoveliso kwakhona kunye nokukhangela nolungiselelo lwalo naliphi na ixesha elongezelelekileyo elifunekayo elidlulileyo kwiiyure ezimiselweyo zokukhangela kunye nokulungisa ukuxela kweerekhodi. Ufikelelo kwirekhodi luyakubanjwa de umceli ahlawule yonke imali ehlawulwayo. Ishedyuli yemali ehlawulwayo ihlonyelwe kwiSihlomelo B 5.3.4 Abaceli abahlelelekileyo Access to Information Manual 9 Public Service Commission Ukuba ngaba umceli akakwazi ukubhala nokufunda, okanye ukhubazekile, isicelo serekhodi sinokwenziwa ngomlomo. IGosa loLwazi okanye uSekela Gosa loLwazi kufuneka agcwalsie ifom egameni lomceli onjhalo kwaye amnike ikopi yefom egcwalisiweyo. Umntu ongakwaziyo ukufunda okanye ukubhala unokucela ufikelelo kulwazi esebenzisa iinombolo zomnxeba ezinikweyo kule ncwadana. Ukuba ngaba akaphangeli umceli kwaye acele ufikelelo kulwazi olufuna intlawulo, imali ehlawulwayo iyakuyekwa. 6. IINKONZO EZIFUMANEKAYO KULUNTU NOKUBA UFIKELELA NJANI KUZO 6.1 Iinkonzo Njengoko kumiselwe kwinqaku loku-1, i-PSC/OPSC ayiniki zinkonzo ngqo kuluntu. Ngoko ke abaxhasi bethu yiNdlu yoWiso-mThetho, iziNdlu zoWiso-mThetho zamaPhondo, amanye amasebe karhulumente kunye namaziko/imibutho karhulumente. Koko, ulwazi oluthile malunga neNkonzo kaRhulumente, umzekelo, uphando ngokwaneliseka kwabemi oluzama ukuphonononga okulindelweyo kunye neembono zabemi ngokuphathelene nonikezo lweenkonzo lukarhulumente, lungafumaneka kwiCandelwana: iiNkonzo zoLwazi nezoNxibelelwano ngokuqhagamshelana noMnu Ben De Villiers, ku- [email protected], okanye kwiNombolo yomNxeba (012) 352 1059. Uluntu kwkahona lunalo ufikelelo kumnxeba ongahlawulelwayo oChasene noRhwaphilizo weSizwe weNkonzo kaRhulumente (0800 701 701), olawulwa yi-PSC. 6.2 Indlela olufumana ngayo ufikelelo kwiinkonzo Abaxhasi be-PSC/OPSC banokufumana ufikelelo kwiinkonzo zayo ngokwenza isicelo esiya ku: The Director-General: Office of the Public Service Commission Idilesi yeposi: Private Bag X121 PRETORIA 0001 Idilesi yesitalato: Access to Information Manual 10 Public Service Commission Commission House C/o Hamilton and Ziervogel Streets PRETORIA U/abantu ekunokuqhagamshelwana nabo: Mashwahle Diphofa, Inombolo yomnxeba: (012) 352 1011 Ifeksi: (012) 325-8323 Idilesi ye-imeyile: [email protected] Iwebhusayithi: www.psc.gov.za 7. ULUNGISELELO OLUVUMELA UKUBANDAKANYEKA KOLUNTU EKWENZIWENI KOMGAQO-NKQUBO KUNYE NOKWENZIWA KWEMISEBENZI 7.1 Umgaqo-nkqubo nomthetho owazisayo Igunya le-PSC kukujonga kunye nokuhlola iinkqubo zeNkonzo kaRhulumente ngenjongo yokunika icebo, kwaye apho kukho khona imfuneko, ukuqhuba uphando lokuphonononga iindlela zokuphucula unikezo lwenkonzo kwinkonzo karhulumente. Nangona i-PSC ingabandakanyeki ngqo ekwenziweni komgaqo-nkqubo, ngeenkqubo zayo kuluntu, ukudibana nokuhlola umsebenzi inika umgangatho kuluntu lokuba babe nentetho ngqo ekubeni bafuna ukuba yenziwe njani na imigaqo-nkqubo. Imizekelo yeenkqubo ezinjalo iquka: Ukuhlolwa kokusebenza nokwakhiwa kombutho ukunika amacebo kwiintloko zamasebe kunye neenkokeli zezopolitiko kunye nokuba le mimandla mibini ingaphuculwa njani na. Uhlolo lweenkqubo neendlela oluquka uhlolo olunzulu lokubaluleka kweenkqubo kunye neendlela, ukusebenza kunye nokwanela kweenkqubo neendlela ngokunjalo nolungiselelo kunye noyilo lwenkqubo/indlela. Uphando lokoneliseka kwabemi oluhlola ukusebenza konikezo lwenkonzo ngokokubona kwabemi abangabasebenzisi benkonzo ethile. Amaqumrhu abemi asebenzisa iindlela zokuthabatha inxaxheba ukubongoza amacebo kubemi okuba zingaphuculwa njani na iziphumo zeenkqubo zikarhulumente. Access to Information Manual 11 Public Service Commission I-PSC iyaqhuba ngokungapheliyo ngeentlobo ezahlukeneyo zophando eziphelela kwiingxelo eziye zithiwe thaca kwiNdlu yoWiso-mThetho, kwiziNdlu zoWiso-mThetho zamaPhondo, kunye nakumaphondo ngamanye. Ezi ngxelo zisetyenziswa ukwazisa iinkqubo zokwenziwa komgaqo-nkqubo nomthetho. Ukongeza kunye naxa kuyimfuneko, i-PSC iyila imithetho nezikhokelo ezijoliswe ekuphuculeni ulawulo kunye/okanye unikezo lweenkonzo kwiNkonzo kaRhulumente. Ngamanye amaxesha imithetho kunye nezikhokelo/imigaqo-nkqubo ekhoyo iyajongwa kwakhona ukuba ingene kutshintsho lokusebenza/ukwakhiwa kwiNkonzo kaRhulumente. 8. ULUNGISO OLUFUMANEKAYO NGOKUNXULUMENE NOKUTHATHA AMANYATHELO OKANYE UKUSILELA UKUTHATHA AMANYATHELO Ezi nkqubo zilandelayo ziyakusebenza kubemi ukuba baxele okanye balungise ukungalungi, ukungafaneleki nokungabikho mthethweni kwezenzo okanye ukungenziwa okusemthethweni okwenziwa yi-PSC/OPSC okanye nabaphi na abasebenzi bayo. 8.1 Iinkqubo zokuxela 8.1.1 Ulungiso olunxulumene nezenzo okanye ukusilela ukwenza ngokomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi. Ugunyaziwe wezibheno zangaphakathi ngeenjongo zalo mThetho nguSihlalo we-PSC (amacandelo elama-74 ukuya kwelama–77 lomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi). Emva kokugqiba ulungiso lwangaphakathi, kunokufakwa isicelo enkundleni (amacandelo elama- 78 ukuya kwelama– 82 lomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi). 8.1.2 Umsebenzi weNkonzo kaRhulumente unokufaka isikhalazo ukuba siphandwe yiPSC ngokuphathelene nokwenza okanye ukungenzi okusemthethweni(iCandelo lama-35 lomThetho weNkonzo kaRhulumente, 1994). Imithetho ephathelene nokuba usifaka njani isikhalazo esinjalo yapapashwa kwiGazethi kaRhulumente 23635 yowe-19 Julayi 2002 kwaye ungafikelela kuyo kwiwebhusayiti ye-PSC, www.psc.gov.za. Access to Information Manual 12 Public Service Commission 8.1.3 Umntu unokusebenzisa ulungiso lwezabasebenzi ngokuphathelene nezenzo okanye ukungenziwa okusemthethweni kwezemisebenzi, oku, iimbambano zamalungelo (umThetho weNkonzo kaRhulumente, 1994, nomThetho woNxulumano lwezabaSebenzi, 1995). 8.1.4 Umntu unokufaka isikhalazo kumhloli wezabasebenzi ngokuphathelene nakuphina ukophulwa komThetho weeMeko ezisisiSeko zeNgqesho, 1997 (umThetho wama-75 ka-1997 – iCandelo lama-78(1)(a)), okanye umThetho woLingano kwiNgqesho, 1998 (umThetho oyiNombolo yama-55 ka-1998 – iCandelo lama-34(e)). 8.1.5 Umntu unokufaka isikhalazo kuMkhuseli woluNtu ngokuphathelene nesenzo okanye ukungenziwa okusemthethweni okukrokelwayo okungekho mthethweni okanye okungafanelekanga okukrokrelwayo (njengoko kuchaziwe kuMgaqosiseko kunye nakumThetho woMkhuseli woluNtu, 1994 (umThetho oyiNombolo yama-23 ka-1994)). 8.1.6 Umntu unokufaka isikhalazo kwiKomishoni yamaLungelo oluNtu ngokuphathelene nesenzo okanye ukungenziwa okusemthethweni okukrokrelwayo ukuba kumisela ukugxojwa okanye kusongela ilungelo elingundoqo (ngokomThetho weKomishoni yamaLungelo oluNtu, 1994 (umThetho oyiNombolo yama-54 ka-1994)). 8.1.7 Ukuze ukhuselwe kwimpindezelo ngenxa yokuxela okuphathelene nokuziphatha okungekho mthethweni okanye okungafanelekanga okwenziwa ngumqeshi okanye ngomye umsebenzi, umntu obandakanyekayo unokulandela iinkqubo zokuxela kumThetho wokuXela oKhuselweyo, 2000 (umThetho oyiNombolo yama-26 ka-2000). 8.1.8 Ukusetyenziswa kwezinye izinto zokulungisa ezisemthethweni ezifana nokumiselwa kwenkqubo ukuze kujongwe enkundleni amanyathelo athathiweyo okanye angathathwanga ngokomThetho wokuPhakanyiswa koLawulo lobuLungisa, 2000 (umThetho oyiNombolo yesi-3 ka-2000). 8.2 Olunye ulungiso oluxhasayo 8.2.1 Umntu unokucela izizathu zamanyathelo athathiweyo okanye angathathwanga ngokomThetho wokuPhakanyiswa kolawulo lobuLungisa, 2000 (iCandelo lesi-5). Access to Information Manual 13 Public Service Commission 8.2.2 Umntu unokucela ufikelelo kwiirekhodi zesebe likarhulumente okanye elinye iqumrhu likarhulumente ngokomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi, 2000 (iCandelo le-11). 8.3 Uxanduva lokunika ingxelo 8.3.1 Umsebenzi kwinkonzo kaRhulumente, ngexesha lokwenza kwakhe imisebenzi yakhe, unyanzelekile ukuba ngokweKhowudi yokuziPhatha yeNkonzo kaRhulumente anike ingxelo kwiziphathamandla ezifanelekileyo, ubuqhetseba, urhwaphilizo, ukuqesha izihlobo, ukungalawuli kakuhle kunye naso nasiphi na esinye isenzo esimisela ityala okanye esingekho mthethweni emdleni woluntu. Umsebenzi, osilelayo ukuthobela oku, unetyala lokungaziphathi kakuhle njengoko kuxeliwe kuMmiselo B.3 no-C.4.10 kwiSahluko sesi-2 seMimiselo yeNkonzo kaRhulumente, 2001. 8.3.2 Imfanelo yomqeshi kunye nomsebenzi ngamnye yokuxela ulwaphulo-mthetho kunye nakuphi na okunye ukuziphatha kakubi emsebenzini nayo ikwafaka umThetho wokuXela oKhuselweyo, 2000 (iNtshayelelo). 9. UKUHLAZIYWA KWENCWADI I-PSC/OPSC, xa kuyimfuneko, iyakuhlaziya ize ipapashe incwadi ekubhekiselwe kuyo kwicandelwana (1) leCandelo le-14, ngamakhefu angekho ngaphezulu kunyaka omnye. 10. UKUFUMANEKA KWENCWADI Le ncwadi iyakwenziwa ifumaneke okungenani ngeelwimi ezintathu ezisemthethweni ngale ndlela ilandelayo: • iyakungeniswa kwiKomishoni yamaKungelo oluNtu yoMzantsi Afrika • ifumaneke kuzo zonke ii-ofisi ze-PSC/OPSC • iyakuposelwa kwiwebhusayiti ye-PSC (www.psc.gov.za). Access to Information Manual 14 Public Service Commission IZIHLOMELO: Isihlomelo A: ISICELO SOFIKELELO KWIREKHODI YOMBUTHO WABUCALA (iCandelo lama-53(1) lomThetho wokuPhakanyiswa koFikelelo kuLwazi, 2000 (umThetho oyiNombolo yesi-2 ka-2000)) [uMmiselwana we-10] A. IiNkcukacha zombutho wabucala Intloko/uMntu owoNyuliweyo: ______________________________________________________________________ B. (a) (b) (c) Iinkcukacha zomntu ocela ufikelelo kwirekhodi Iinkcukacha zomntu ocela ufikelelo kwirekhodi kufuneka zinikwe ngasezantsi. Idilesi kunye/okanye inombolo yefeksi kwiRiphabliki leyo ulwazi luzakuthunyelwa kuyo kufuneka inikwe. Ubungqina besikhundla isicelo esenziwa ngaso, ukuba kuyenzeka, mabuhlonyelwe. Amagama apheleleyo nefani: ___________________________________________________________ Inombolo yesazisi: ___________________________________________________________ Idilesi yeposi: ____________________________________________________________ Inombolo yefeksi: ____________________________________________________________ Inombolo yomnxeba: ____________________________________________________________ Idilesi ye-imeyile: ____________________________________________________________ Isikhundla esenziwa ngaso isicelo, xa sisenziwa egameni lomnye umntu: ____________________________________________________________ Access to Information Manual 15 Public Service Commission C. Iinkcukacha zomntu isicelo esenziwa egameni lakhe Eli candelo maligcwaliswe KUPHELA ukuba ngaba isicelo solwazi senziwa egameni lomnye umntu. Amagama apheleleyo nefani: ___________________________________________________________ Inombolo yesazisi: ___________________________________________________________ D. (a) (b) 1. Iinkcukacha zerekhodi Nika iinkcukacha ezipheleleyo zerekhodi elo ufikelelo lucelelwa sona, kuqukwa nenombolo yereferensi ukuba ngaba uyayazi, ukuze kukwazeke ukufumana irekhodi. Ukuba ngaba isithuba esinikiweyo asonelanga, nceda ubhale kwiphepha elahlukileyo uze ulihlomele kule fom. Umceli kufuneka asayine amaphepha awongezelelweyo. Inkcazo yerekhodi okanye inxenye ebandakanyekayo yerekhodi: ___________________________________________________________ 2. Inombolo yereferensi, ukuba ikhona: ___________________________________________________________ 3. Naziphi na iinkcukacha ezingaphaya zerekhodi: ___________________________________________________________ E. (a) (b) (c) (d) Imali ehlawulwayo Isicelo sofikelelo kwirekhodi, ngaphandle kwerekhodi equlethe ulwazi lobuqu malunga nawe, siyakulungiswa kuphela emva kokuba imali ehlawulelwa isicelo ihlawulwe. Uyakwaziswa ngesixa ekufunwa sihlawulwe njengemali ehlawulelwa isicelo. Imali ehlawulelwa ufikelelo kwirekhodi ixhomekeka kuhlobo olufunwa ngalo ufikelelo kunye nakwixesha elifanelekileyo elifunekayo ukukhangela kunye nokulungisa irekhodi. Ukuba ngaba ufanelekile ukuba ungahlawuli nayiphi na intlawulo, nceda uxele isizathu sokuba ungahlwuli. Isizathu sokungahlawuli imali ehlawulwayo: _____________________________________ Access to Information Manual 16 Public Service Commission F. Uhlobo lofikelelo kwirekhodi Ukuba ngaba uthintelwa kukukhubazeka ukuba ufunde, ubone okanye umamele irekhodi ngohlobo ufikelelo olunikwe ngalo ku-1 ukuya ku-4 ngasezantsi, xela ukukhubazeka kwakho kwaye ukhombise ukuba loluphi uhlobo elifumaneka ngayo irekhodi. . Ukukhubazeka: Uhlobo elifumaneka ngalo irekhodi: __________________________ ________ Phawula ibhokisi efanelekileyo ngo- X. AMANQAKWANA: (a) Ukuthobela isicelo sakho ngohlobo oluxeliweyo kunokuxhomekeka kuhlobo elifumaneka ngalo irekhodi. (b) Ufikelelo ngohlobo oluceliweyo lunokwaliwa kwiimeko ezithile. Kwimeko enjalo uyakwaziswa ukuba ufikelelo luyakunikwa ngolunye uhlobo. (c) Imali ehlawulelwa ufikelelo, ukuba kukho nayiphi na, inxenye yayo iyakumiselwa luhlobo ufikelelo olucelwa ngalo. 1. Ukuba ngaba irekhodi ingohlobo olubhaliweyo okanye olushicilelweyo: ikopi yerekhodi* 2. 3. 4. uhlolo lwerekhodi Ukuba irekhodi inemifanekiso ebonakalayo (oku kuquka iifoto, izilayidi, ividiyo, okurekhodiweyo, imifanekiso eveznwe yikhompyutha, iziketshi, njalo. njalo): ukubona imifanekiso ikopi yemifanekiso* Itranskripshini yemifanekiso* Ukuba irekhodi inamagama okanye ulwazi olurekhodiweyo olunokwenziwa ngesandi: Ukumamela okudlalayo Itranskripshini yokudlalayo* (ikhasethe evakalayo) (uxwebhu olubhaliweyo okanye olushicilelweyo) If record is held on computer or in an electronic or machine-readable form: ikopi eshicilelweyo yerekhodi* ikopi engohlobo olufundekayo kwikhompyutha * (isitifi okanye icwecwe) *Ukuba ngaba ucele ikopi okanye itranskripshini yerekhodi (ngasentla), EWE HAYI ingaba unqwenela ukuba ikopi itranskripshini ithunyelwe kuwe? Imali yokuposa iyahlawulwa. G. ikopi eshicilelweyo yolwazi oluthathwe kwirekhodi* Iinkcukacha zelungelo ukuba lisetyenziswe okanye likhuselwe Access to Information Manual 17 Public Service Commission Ukuba isithuba esinikiweyo asonelanga, nceda ubhale kwiphepha elahlukileyo uze ulihlomele kule fom. Umceli kufuneka asayine amaphepha awongezelelweyo. 1. Xela ukuba leliphi na ilungelo elizakusetyenziswa okanye likhuselwe: ___________________________________________________________ 2. Chaza ukuba kutheni irekhodi eceliweyo kufuneka ukuba iseebnzise okanye ikhusele ilungelo elikhankanywe ngasentla: ___________________________________________________________ H. Isaziso sesigqibo esiphathelene nesicelo sofikelelo Uyakwaziswa ngokubhalwe phantsi ukuba ingaba isicelo sakho sivunyiwe/saliwe. Ukuba ngaba unqwenela ukwaziswa ngenye indlela, nceda uxele indlela uze unike iinkcukacha eziyimfuneko ukuze kwaziwe kukwazi ukuthotyelwa kwesicelo sakho. Ungakhetha ukwaziswa njani ngesigqibo esiphathelene nesicelo sakho sofikelelo kwirekhodi? __________________________________________________________________ Isayinwe e ____________________ ngalo _____________ womhla ______________ 20____ _____________________________________ USAYINO LOMCELI/UMNTU ESENZIWA EGAMENI LAKHE ISICELO Access to Information Manual 18 Public Service Commission Isihlomelo B: ISHEDYULI YEMALI EHLAWULWAYO Imali ehlawulelwa ikopi yencwadana njengoko kuxeliwe kummiselo we-5 (c) R0-60 ngama-R0.60 ngekopi nganye ekhutshelweyo yephepha lesayizi ye-A4okanye inxenye yalo ngaphaya koko. Imali ehlawulelwa ukuvelisa kwakhona ekubhekiselwe kuyo kummiselo wesi-7 (1) ingale ndlela ilandelayo: (a) Kwikopi nganye yephepha lesayizi le-A4-\ okanye inxenye yalo R0-60 ngaphaya koko (b) Ngekopi nganye eshicilelweyo yesayizi ye-A4 okanye inxenye yayo R0-40 ngaphaya koko egcinwe kwikhompyuta okanye ngeletroniki okanye kuhlobo olufundeka ngomatshini. (c) Ngekopi engohlobo olufundeka ngekhompyutha kwi — (i) Kwidiski yesitifi R5-00 (ii) I-CD R40-00 (d) (e) Ngetranskripshini yerekhodi ebonwayo (i) kwisayizi yephepha le-A4 nenxenye yalo ngaphaya koko (ii) Kwikopi yemifanekiso ebonakalayo R22-00 Ngetranskripshini yerekhodi emanyelwayo (i) Kwisayizi yephepha le-A4 nenxenye yalo ngaphaya koko R12-00 (ii) Ngekopi yerekhodi emanyelwayo R17-00 R60-00 Imali yesicelo ehlawulwayo ngumceli ngamnye, ngaphandle komceli wobuqu, R35-00 ekubhekiselwe kuye kummiselo wesi- 7 (2) Imali yofikelelo ehlawulwa ngumceli ekubhekiselwe kuyo kummiselo wesi-7 (3) ingale ndlela ilandelayo (a) Kwikopi nganye yephepha lesayizi le-A4 okanye inxenye yalo ngaphaya R0-60 koko (b) Ngekopi nganye eshicilelweyo yesayizi ye-A4 okanye inxenye yayo R0-40 ngaphaya koko egcinwe kwikhompyuta okanye ngeletroniki okanye kuhlobo olufundeka ngomatshini (c) Ngekopi engohlobo olufundeka ngekhompyutha kwi (i) kwidiski yesitifi R5-00 (ii) i-cd R40-00 (d) (e) Ngetranskripshini yemifanekiso ebonakalayo (i) yephepha lesayizi le-A4 okanye inxenye yalo ngaphaya koko (ii) nekopi yemifanekiso ebonakalayo Kwitranskripshini yerekhodi evakalayo (i) kwiphepha lesayizi ye-A4 okanye ngaphaya koko (ii) ikopi yerekhodi evakalayo Access to Information Manual 19 R22-00 R60-00 R12-00 R17-00 Public Service Commission (f) Ukukhangela nokulungisa irekhodi yokuxela, kwiyure nganye okanye inxenye yeyure, kukhutshelwa ngaphandle iyure yokuqala, ngokufanelekileyo kukhangelo nolungiso olunjalo R15-00 kwiyure nganye 2. Ngeenjongo zecandelo lama-22 (2) le-PAIA, oku kulandelayo kuyasebenza: a. Iiyure ezintandathu njengeeyure ezizakudluliswa phambi kokuba kuhlawulwe idiphozithi b. Isinye esithathwini semali yofikelelo siyahlawulwa njengediphozithi evela kumceli Access to Information Manual 20 Republic of South Africa PUBLIC SERVICE COMMISSION Tel: 012 352 1000 Fax: 012 352 8382 website: www.psc.gov.za National Anti-Corruption Hotline for Public Service - 0800 701 701
Benzer belgeler
Untitled
ngamnye ukuba ajolise kwiaadi elihluphekileyo yaye aqinisekise ukuba isicwangciso
sewadi salo mmandla sibhalwe phantsi. Isicwangciso kufuneka salathe iinguqu ezithile
ZUL60-0308 Ukwahlukaniswa koMoya VGR
olandelayo na? Ukhetho luyeza, niyazi. Ubani ozoba
nguMongameli ngalesisikhathi esilandelayo na? Ukuba-ke
bengazi na? Munye kuphela owaziyo, nalowo nguNkulunkulu.
Futhi ukuba-ke uNkulunkulu ubengan...