ATT ve AABT`ler İçin Kaynak Kitap-Kısım 1 Giriş

Karşılık beklemeden,
başkaları için faydalı bir şeyler yapabilenler adına;
hayatını hastalarına adamış babam,
merhum Dr. Mehmet Kamil BERK’in
aziz hatırasına….
HASTA VE YARALILARIN
ACİL BAKIMI VE
NAKLEDİLMESİ
AMERİKAN ORTOPEDİK CERRAHLAR AKADEMİSİ
Türkçe Üçüncü Baskı
Türkçe İkinci Baskı
Türkçe Birinci Baskı
1999 - 5000 adet
1996 - 5000 adet
1992 - 2000 adet
YAYINKURULU
James D.Heckman, MD, Başkan
San Antonio, Texas
Ronald E. Rosenthal, MD
New Hyde Park, New York
Robert A. Worsing, Jr., MD
Wichita, Kansas
Arthur S. McFee, MD, Özel Danışman
San Antonio, Texas
Bu kitap yalnızca hasta ve yaralılara acil bakım ve nakil sağlanırken
tatbik edilecek uygun prosedürler hakkında bir kılavuz olarak
hazırlanmıştır. Bir acil durumdan diğerine şartlar ve hastanın fiziksel
durumu çok farklılıklar göstereceğinden, amaç belli bir durumda gerekli
bakımın standartlarını teşkil etmek değildir. Ayrıca, kitabın hiçbir
şekilde acil personeline incelenen faaliyet ve prosedürleri uygulamak için
hukuki otoriteyi vermesi amaçlanmamıştır. Bu tür yöresel belirlemeler
yalnızca hukuki danışmanlarca yapılabilir.
Kitap dizayn ve imali: The Book Department, Inc.
Katkıda bulunan editör: Margaret Kearney
Tıbbi resimler: Laurel Cook
Teknik resimler: Richmond Jones
Fotoğraflar: Curtis P. Clogston, MD, Direktör, Low Tech, Inc.
Dennis A. Havel, Baş Fotoğrafçı
Thomas Vermersch
Andras Schoffer
John McGregor
William B.Love
Martha Harzog
Copyright © 1987 American Academy of Orthopaedic Surgeons
Türkiye'de Copyright © 1991 Nassetti Limited
Tüm hakları mahfuzdur. Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi’nin
hiçbir kısmı yayımcıdan önceden yazılı izin alınmadan, fotokopi alma veya
kaydetme de dahil olmak üzere, hiçbir elektronik veya mekanik yöntemlerle
veya bilgi saklama veya çağırma sistemi ile çoğaltılamaz. Bu konudaki
taleplerinizi
Türkiye dışında: American Academy of Orthopaedic Surgeons, 222 S. Prospect
Ave., Park Ridge, IL 60068;
Türkiye'de: Nassetti Limited, Valikonağı Cad. YKB Vakıf
Binası 15/3-4, Nişantaşı, İstanbul'a yapınız.
Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi
Üçüncü Baskı © 1981 , İkinci Baskı © 1977 , Birinci Baskı © 1971
Türkçe:
Üçüncü Baskı © 1999 – 5000 adet
İkinci Baskı © 1996 – 5000 adet
Birinci Baskı © 1992 – 2000 adet
İngilizce olarak ilk 1986'da yayınlanmış olan bu basımdan sonra, daha ileri tarihlerde yeni
basımlar yapılmıştır.Bu belgede yer alan prensip ve prosedürleri uygularken lütfen
hekimlerin görüşünü alınız.(This edition, first published in English in 1986, has been
superseded by subsequent editions. Please refer to the judgement of physicians when
applying the principles and procedures discussed within
this text.)
ISBN 0-89203-012-7
Library of Congress Katalog Kart Numarası 86-071640
DEF 089
Yayın ve Dağıtım:
American Academy of Orthopaedic Surgeons 222 S. Prospect
Ave., Park Ridge, II. 60068 Telefon 1-800-626-6726
Türkiye Yayın ve Dağıtım:
Nassetti Tıbbi Cihazlar San. ve Tic. Ltd. Şti. Valikonağı Cad.
YKB Vakıf Binası 15/3-4 Nişantaşı, İstanbul
Telefon: (0212) 234 11 41 (pbx)
Telefax : (0212) 248 29 14
e-mail: [email protected]
İçindekiler
Katkıda Bulunanlar
İnceleyenler
Teknik Danışmanlar
Türkçe Tercüme için Özel Önsöz
Takdim
Tercüme Kurulu
ATT Andı
KISIM
GİRİŞ
BÖLÜM 1 Oryantasyon
BÖLÜM 2 Kanuni Sorumluluklar
KISIM
HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
BÖLÜM 3 Genel ve Topografik Anatomi
BÖLÜM 4 Hastanın Değerlendirilmesi
KISIM
KARDİOPULMONER RESÜSİTASYON
BÖLÜM 5 Solunum Sistemi
BÖLÜM 6 Temel Destek Tedavisi: Havayolu ve Ventilasyon
BÖLÜM 7 Dolaşım Sistemi
BÖLÜM 8 Temel Destek Tedavisi: Suni Solunum
BÖLÜM 9 Ventilasyon Aletleri ve Oksijen Tedavisi
KISIM
KANAMA VE ŞOK
BÖLÜM 10 Kanama Kontrolü
BÖLÜM 11 Şok
KISIM
TRAVMALAR
BÖLÜM 12 Travma
BÖLÜM 13 Yumuşak Doku Travmaları
BÖLÜM 14 Kas kemik Sistemi
BÖLÜM 15 Kırıklar, Çıkıklar ve Burkulmalar
BÖLÜM 16 Omuz ve Üst Ekstremite Kırık ve Çıkıkları
BÖLÜM 17 Pelvis ve Alt Ekstremite Yaralanmaları
BÖLÜM 18 Sinir Sistemi
BÖLÜM 19 Kafa Travmaları
BÖLÜM 20 Vertebra Yaralanmaları
BÖLÜM 21 Göz Yaralanmaları
BÖLÜM
BÖLÜM
22 Yüz ve Boyun Yaralanmaları
23 Göğüs Yaralanmaları
24 Batın ve Genital Bölge
BÖLÜM 25 Batın ve Genital Bölge Yaralanmaları
BÖLÜM
KISIM
TIBBİ ACİLLER
BÖLÜM 26 Tıbbi Aciller
BÖLÜM 27 Zehirlenmeler, Sokmalar ve Isırıklar Kalp
BÖLÜM 28 Hastalığı
BÖLÜM 29 Felç
BÖLÜM 30 Dispne
BÖLÜM 31 Diabet
BÖLÜM 32 Akut Batın
BÖLÜM 33 Yaygın Medikal Sorunlar
BÖLÜM 34 Bulaşıcı Hastalıklar
BÖLÜM 35 Madde Bağımlılığı
BÖLÜM 36 Bilinç Kaybı ve Epilepsi
BÖLÜM 37 Pediyatrik Acil Durumlar
KISIM
DOĞUM
BÖLÜM 38 Doğum
KISIM
ÇEVREDEN KAYNAKLANAN ACİL DURUMLAR
BÖLÜM 39 Yanıklar
BÖLÜM 40 Tehlikeli Maddeler
BÖLÜM 41 Sıcak ve Soğuk Çarpması
BÖLÜM 42 Suyla ilgili Tehlikeler
KISIM
ACİL YARDIMIN PSİKOLOJİK YÖNLERİ
BÖLÜM 43 Hastalarla Etkileşim
BÖLÜM 44 Acil Durumlarda Ruhsal Destek
KISIM
HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI
BÖLÜM 45 Hasta Taşınması ve Triyaj
BÖLÜM 46 Çıkartma ve Kurtarma
KISIM
AMBULANS OPERASYONLARI
BÖLÜM 47 Modern İlk Yardım Araçları
BÖLÜM 48 ilk Yardım Araçlarının Acil Kullanımı
BÖLÜM 49 Haberleşme
BÖLÜM 50 Kayıtlar ve Raporlar
KISIM
EKLER
EK A İntravenöz Tedavi
EK B İleri Havayolu Temini
EK C ATT Tarafından Uygulanan Defibrillasyon
LÜGAT
Tıbbi müdahalelerde eldiven kullanımı,
AIDS ve benzeri bulaşıcı hastalıkları
önlemek için gereklidir.
Katkıda Bulunanlar
Bu kitabın bu ve daha önceki baskılarına binlerce kişi katkıda bulunmuştur. Hepsini
burada yazmak imkansızdır, ancak Editörler Kurulu aşağıdaki kişilere önemli
katkılarından dolayı özellikle teşekkür etmek ister:
Cecil Arnold
Washington, D.C
William Auchterlonie, EMT-P I/C
Wichita, Kansas
Mark D. Baker, EMT
Wichita, Kansas
Marvin Birnbaum, MD
Madison, Wisconsin
C.Roben Clark, MD
Lookout Mountain, Tennessee
Ewell Clarke, MD
San Antonio, Texas
Curtis P. Clogston, MD
San Antonio, T Texas
Nancy Colley, BSE, EMT
Riverside, Missouri
Richard O.Cummins, MD
Seattie, Washington
Lor raine J.Dey, MD
San Francisco, California
Ralph j.DiLibero, MD
Palos Verdes Estates, California
Donna C.Dowd, MD
San Antonio, Texas
Carol L. Dunetz, MD
New Hyde Park, New York
Mickey Eisenberg, MD
Seattle, Washington
Michael F. French, NREMT-A
Madison, Wisconsin
Charles E. Garoni, BA, EMT-P
San Antonio, Texas
Charles B. Gillespie, MD
Albany, Georgia
John C. Goll, EMT-P
Indianapolis, Indiana
Donald J. Gordon, MD, Ph.D.
San Antonio, Texas
James Gosselin, EMT-I
New Britain, Connecticut
Judith R. Graves, RN
Seattle, Washington
Walter A. Hoyt, Jr., MD
Akron, Ohio
Diana Jansen, RN
Madison, Wisconsin
Jerald Jansen, EMT-A
Madison, Wisconsin
George Lo. Johnson, EMT
Albany, New York
Lou Jordan, PA
Baltimore, Maryland
Richard L.Judd, Ph.D.
New Britain, Connecticut
J.G. Kendrick, MD
Wichita, Kansas
Russell Kulp
Braintree, Massachusetts
Denny Kurogi, NREMT-A
Overland Park, Kansas .
John H. Littlefield, Ph.D.
San Antonio, Texas
Brian D. Mahoney, MD
Minneapolis, Minnesota
Dennis Mauk, EMT-P
Wichita, Kansas
Ernest C. McClellan, MD
Wichita, Kansas
Newton McCollough, MD
Tubac, Arizona
William McManus, MD
Fort Sam Houston, Texas
Norman E. McSwain, MD
New Orleans, Louisiana
Kathleen K. Mechler, RN
San Antonio, Texas
T .A. Don Michael, MD
Bakersfield, California
William J.Mills, Jr., MD
Anchorage, Alaska
Rocco Morando, NREMT-A
Columbus, Ohio
H.George Nurnberg, MD
Jamaica, New York
Jeanne O'Brien, RN, NREMT-P
Omaha, Nebraska
James O. Page, JD
Carlsbad, California
Judith A.Pankratz, RN, EMT-A
Madison, Wisconsin
Basil A. Pruitt, Jr., MD
Fort Sam Houston, Texas
Donald j. Ptacnik, REMT-A I/C
Ben d, Oregon
Ruby J.Ruffin, RN
San Antonio, Texas
Ernesr Ruiz, MD
Minneapolis, Minnesota
Nels Sanddal, REMT-A
Boulder, Montana
Joe L. S'metana
Waco, Texas
Paul J.Smith, EMT
Indianapolis, Indiana
John Stafford, MD
Phoenix, Arizona
John D.States, MD
Rochester, New York
Ronald D.Stewart, MD
Pittsburgh, Pennsylvania
Luther M.Strayer, III, MD
Neenah, Wisconsin
Douglas Stutz
Silver Spring, Maryland
John Suelzer, MD
Indianapolis, Indiana
Olin Tapley, EMT-P
Wichita, Kansas
Michael V.Vance, MD
Phoenix, Arizona
Richard Vomacka
Sioux City, Iowa
Diana M.Walter, RN
San Antonio, Texas
Katherine H.West, RN
Springfield, Virginia
Roger D.White, MD
Rochester, Minnesota
Richard Withington, MD
Watertown, New York
Robert Zickler
Indianapolis, Indiana
İnceleyenler
Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi'nin dördüncü baskısının
tamamı veya çeşidi bölümlerini inceleyerek düzeltmiş olan aşağıdaki kişilere çok
teşekkürler. Öneri ve destekleri çok yararlı olmuştur.
Allan Braslow, Ph.D.
Champaign, Illinois
Patrick Cote
Eyalet A TS Eğitim Koordinatörü
Augusta, Maine
Kenneth D.Cross
İtfaiye-Tıp Teğmen
Montgomery, Alabama
S.Gail Dubs
ATS Eğitim Koordinatörü
Harrisburg, Pennsylvania
Deane Edmond
Denetleyici, A TS Eğitimi
Concord, New Hampshire
M.Brian Evans, REMT-P
A TS Program Direktörü
Birmingham, Alabama
Michael J.Fagel, LT, EMT-A
North Aurora, Illinois
Ann Feddersen, RN, NREMT-P
Albuquerque, New Mexico
Larry Fountain, RN, EMT
Mc Allister, Oklahoma
Jeraldine M. Frey, EMT I/C
Benton, Illinois
Helen L. Guilford, RN
A TT Eğitmeni
Baxter, Kentucky
lanet Head, RN, REMTA, MS
Kansas City, Kansas
William J.Hollis
A TT Eğitim Denetmeni
Olympia, Washington
Peter G.Leary
A TS Eğitim Koordinatörü
Providence, Rhode Island
Mary Elaine Makris, EMT-P
IYD Eğitim Programı Danışmanı
Phoenix, Arizona
Eddie Manley
A TS Sistem Koordinatörü
Oklahoma City, Oklahoma
Mary Beth Michos, Captain
Montgomery İlçesi İtfaiye ve
Kurtarma
Rockville, Maryland
Gary Morgan, EMT I/C
Buffalo, New York
Jeffrey L.Nelson
A TS Koordinatörü
Champaign, Illinois
Thomas Olson
Eğitim Başkanı, A TS Bölümü Oak
Creek, Wisconsin Nickolas j. O'Neil,
RN, EMT-P
A TS Eğitim Direktörü
Boston, Massachusetts
Michael Reckage, Captain
South River Kurtarma Ekibi
Sout River, New Jersey
Carolyn R.Schmidt
ATS Yöneticisi/Sertifikasyon
Little Rock, Arkansas
D.Terry Shorr
A TS Eğitim Direktörü
Charleston, West Virginia
Charlene M.Skaff, NREMT-P
Fargo, North Dakota
Alonzo W.5mith, BA, EMT-P
Columbia, South Carolina
Joseph L. Stevenson, Supervisor
A TS Eğitim ve Sertifikasyonu
Nashville, Tennessee
Mary Ann Talley, BSN, MPA
Mobile, Alabama
William c.Wade
Kurtarma Teğmeni
Tampa, Florida
Michael S.Wataha, EMT I/C
Murray Hill, New Jersey
Jason T.White, Chief
Paramedik Eğitimi
Jefferson City, Missouri
Vaughn Vhitehead, EMT I/C
Tampa, Florida
Yayın öncesi İnceleme Komitesi
Eyalet A TS Eğitim
Koordinatörleri Ulusal Konseyi
Boulder, Montana
Teknik Danışmanlar
Bexar İlçe Hastane Bölgesi Boston
Massachussetts ATS Bürosu
ATS Bulverde/Spring Branch ATS
Massachusetts Baş Tıbbi
Sorumlu Bürosu
Austin Şehri ATS
Clayton Gönüllü itfaiye Örgütü
Creighton Üniversitesi
Epidemiyoloji Bölümü,
Uzay Tıbbı Fakültesi (USAF)
Amerikan Entomoloji Cemiyeti
Amerikan Acil Hekimleri Koleji
Florida Bölümü
Guilfoyle Ambulans Servisi Şti.
Hundson Bend itfaiye Örgütü
Wichita Hayat Nöbeti.
New York Şehir ATS
New York Eyalet ATS NNR
Yayımcılık Şirketi
Omaha itfaiye Bölümü
Don Ptacnik ATS Danışma
Santa Rosa Çocuk Hastanesi
Southern Berkshire Gönüllü
Ambulans Ekibi
Southern Pacific Nakliye Şirketi
Texas Sağlık Müdürlüğü,
Acil İdare Bürosu
Travis İlçe Yangın Kontrol
Watertown Ski Devriyesi
Wesley Tıp Merkezi Westlake
itfaiye Örgütü Wichita itfaiye
Örgütü Wichita-Sedgwick ilçe
ATS San Antonio Witte Müzesi
_
Special Preface for
Türkçe Tercüme
the Turkish Translation
İçin Özel Önsöz
The American Academy of Orthopaedic Surgeons is
pleased to cooperate in the translation of the fourth
edition of Emergency Care and Transportation of the
Sick and Injured. Since its first edition was published
in the United States in 1971, this book has had a profound impact on the delivery of health care in our
country. Through an emphasis on emergency care training during the past 20 years, great strides have been
made in providing excellent care by emergency medical technicians. Our hope is that this book may be of
similar assistance in Turkey, and I commend the
individuals who have brought it to you.
Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi (American
Academy of Orthopaedic Surgeons) Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi'nin dördüncü
baskısının tercümesinde işbirliği yapmış olmaktan
memnunluk duymaktadır. İlk baskısının Amerika
Birleşik Devletleri'nde 1971 yılında yayınlanmasından
sonra, bu kitabın ülkemiz sağlık hizmetleri üzerinde
çok büyük etkisi olmuştur. Geçen 20 yıllık süre
içerisinde acil bakım eğitiminin vurgulanması ile, acil
tıbbi teknisyenlerce mükemmel bakımın sağlanabilmesinde büyük adımlar gerçekleşmiştir. Bu kitabın
Türkiye'de de bu alanda benzer şekilde yardımcı
olacağını ümit ettiğimizi belirterek, bu kitabı sizlere
ulaştıran kişilere saygılarımı sunarım.
Augusto Sarmiento, MD
President
American Academy of Orthopaedic Surgeons
Augusto Sarmiento, MD
Başkan
Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi
Takdim
Her kitabın bir öyküsü vardır. Bu temel kaynak eserin hikayesi de onüç yıl önce, Körfez Savaşı ile başladı.
Yanıbaşımızda devam eden Körfez Savaşı’nın tedirginliği toplum üzerinde kendisini gösterirken, sağlık
sektöründe bulunan bizler de ülkemizde acil tıbbi müdahalede yaygın bir halk eğitiminin neden yapılmadığını
merak ettik, araştırdık, ilgilileri ile görüştük. Sonuçta çok çarpıcı ve de aynı derecede üzücü bir gerçek ile
karşılaştık. Sokaktaki adam için hazırlanmış, kapsamlı bir temel kaynak eser Türkçe olarak mevcut bile değildi.
Olanlar, az da olsa, Tıp öğrencileri için hazırlanmıştı. Aslında, böyle bir eğitim için istek de yoktu.
Dünya literatürünü yerli ve yabancı uzmanlara incelettirdik, sonunda hepimiz hemfikir olarak Amerikan
Ortopedik Cerrahlar Akademisi’nin (A.A.O.S.) Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi adlı, satış
rekorları kıran temel kaynak eserinde karar kıldık. A.A.O.S.’in saygıdeğer yöneticileri de tercüme talebimizi
büyük bir anlayış ile kabul etti, kendilerine halen de süregelen ilgilerinden dolayı minnettarız. Neticede elinizdeki
eser, uzun ve titiz bir çalışma sonucu, uzman hocalar tarafından tercüme edildi; 1992 yılında 2000, 1996 yılında
ise 5000 adet, 1999 yılında da yaşanan büyük afetten sonra onbeş gün içerisinde bir kez daha 5000 adet olmak
üzere toplam 12000 adet basıldı ve tamamı bedelsiz olarak, hizmet anlayışımız çerçevesinde bu konuda eğitim
verebileceğini ümit ettiğimiz kurum ve kuruluşlara (Sağlık Bakanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri, kütüphaneler,
üniversiteler Ambulans Acil Teknisyenliği okulları, hastaneler, hemşirelik yüksek okulları, sağlık meslek liseleri,
vb.) özenle dağıtıldı. Kısıtlı miktarda basımından dolayı, mümkün olduğunca şahıslar yerine toplu şekilde
faydalanılacağını düşündüğümüz ve konuya ilişkin eğitim vereceğini ümit ettiğimiz kuruluşlara yollandı.
Hastanın, yaralının, kaza veya felakete uğrayanın ölümden kurtulması, sakat kalmasının önlenmesi için
kullanılan araç-gereç ile donanımın yaygınlığı, standartları ve müdahale süratinin yanısıra bu konuda
görevli personelin eğitimi arasında direk bir ilişki vardır. Bunun en canlı örneği de istatistiklerde yer
almaktadır: I. Dünya Savaşı sırasında yaralılarda ölüm oranı %82 iken, çok daha yaygın ve ağır bombardımanlarla
geçen II. Dünya Savaşı’nda bu oran %4.5’e düşmüş. Hatta Kore Savaşı sırasında bu oran %2.5’lere gerilerken,
napalm bombası dahil her türlü ağır silahın kullanıldığı Vietnam Savaşı’nda bu oran %2 olarak gerçekleşmiş.
Bunun yanısıra, bütün dünya istatistikleri bilinçli, kaliteli bir eğitim ve süratli, doğru bir müdahale ile
sağlanan acil hizmetlerde, ölümlerin en az %20 oranında azaldığını gösteriyor. Biz de bu nedenlerle,
elinizdeki bu kaynak eseri Türkçe‘ye çevirttik ve günümüze dek toplam 12000 adedini bedelsiz olarak dağıttık.
Ülkede bilinçli ve yaygın ilk yardım hizmetlerinin başlatılmasına katkıda bulunmak istedik.
Bugün ülkemizde birçok üniversitede ambulanslarda görev alacak personelin eğitilmesine yönelik eğitim
programlarının başlatılmasında bir katkımız olduğundan ve sürekli olarak bize ulaşan kitap taleplerinden de, bu
eserin önemli bir kaynak olarak kullanıldığını görmekten büyük kıvanç duymaktayız. Bu çabalarımızın Türkiye
Milli Olimpiyat Komitesi Fair Play Konseyi’nce de “Türkiye Fair Play Ödülleri 2002” kapsamında “Toplumsal
Fair Play” Davranış Dalı’nda Şeref Diploması ile ödüllendirilmesi de bizleri çok mutlu ediyor.
Her ne kadar sürekli olarak yeni baskıları gerçekleştirerek, aynı anlayış içerisinde dağıtmayı arzu etsek de;
günümüzün giderek güçleşen ekonomik koşulları bizleri de çok zorladığından, bu eseri herkes tarafından
kolaylıkla ulaşılabilir kılmak amacı ile bilgisayar ortamına taşımaya karar verdik. Bu şekilde, herkesin özellikle
de hastane öncesi acil yardım konusunda eğitim gören öğrencilerin herhangi bir sıkıntı yaşamadan bu kaynağa her
zaman erişebilmelerini sağlamayı ve ülkenin ciddi sorunlarından birini teşkil eden bu konudaki katkılarımızı
sürekli kılabilmeyi ümit etmekteyiz.
Gelecek kuşaklar için daha kaliteli, güvenli, huzurlu ve insanca bir yaşam özlemi ile; bu eser acil tıbbi yardıma
ihtiyaç duyan hasta – yaralı – kazazede ve afetzedelerin yanlış nakil, bilgisizlik, tedbirsizlik, ihmal ve
sorumsuzluk sonucu ikinci defa kurban edilerek, sakat bırakılan ve ölenlerin aziz anısına ithaf olunmuştur.
Melih Berk
Ve Nassetti çalışanları
01.08.2003
The authors of the English language edition of
Emergency Care and Transportation of the Sick and
Injured, fourth edition, the American Academy of
Orthopaedic Surgeons, have presented that book for
educational purposes only. it is not intended to represent the only, or necessarily the best, methods or
procedures for the medical situations discussed, but
rather is intended to present an approach, view, statement, or opinion of the author(s) which may be
helpful to others who face similar situations.
The American Academy of Orthopaedic Surgeons
played no role in the translation of Emergency Care
and Transportation of the Sick and Injured, fourth
edition from English into the Turkish language, and
disclaims any responsibility for any errors, omissions
or other possible faults in the translation.
"Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi'nin (Emergency Care and Transportation of the Sick
and Injured) dördüncü baskısının, İngilizce versiyonunun yazarları olan, Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi (American Academy of Orthopaedic
Surgeons), bu kitabı yalnızca eğitim amacı ile takdim
etmişlerdir. Bu kitap, incelenen tıbbi vakalar için tek,
veya en iyi, olan yöntem veya prosedürleri teşkil etmek
amacıyla değil, benzer vakalar ile karşılaşan kişilere
yardımcı olabilmek üzere yazar(lar)'ın yaklaşım,
bakış, beyan veya düşüncelerini vermek üzere hazırlanmıştır.
Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi, "Hasta
ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi"nin
dördüncü baskısının İngilizce'den Türkçe'ye tercümesinde bir rol almamış olup, tercümede mümkün olabilecek hatalar, eksikler veya diğer kusurların sorumluluğunun kendilerine ait olmadığını beyan eder.
Bu çeviri azami dikkat ve özenle,
Sayın Prof. Dr. Tarık MİNKARİ koordinasyonunda;
İsimleri aşağıda tanzim edilen İstanbul Cerrahpaşa Tıp
Fakültesi Genel Cerrahi Ana Bilim, Dalı öğretim
görevlilerince gerçekleştirilmiştir:
Sayın Doç. Dr. Sadık PEREK
Sayın Dr. Asiye PEREK
Sayın Dr. Emre YEDİDAĞ
Sayın Dr. Metin KAP AN
Sayın Dr. Melih PAKSOY
"Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi"nin
dördüncü baskısının Türkçe çevirisinde yayın haklarına
sahip olan Nassetti Limited kitabın İngilizce' den
Türkçe’ye çevirisinde aktif rol almamış olup çeviride
mümkün olabilecek hatalar, eksikler veya diğer
kusurların sorumluluğunu kabul etmemektedir.
Nassetti Tıbbi Cihazlar San. ve Tic. Ltd. Şti.
Valikonağı Caddesi sonu, Yap! Kredi Vakıf Binası Kat:
15 D: 3-4 Nişantaşı-İstanbul
Tel: (212) 234 11 41 (pbx) Fax: 248 29 14
ATT Andı
Acil Tıbbi Teknisyen olarak, Tanrı ve insanın
fiziksel ve yargılayıcı kanunlarına uyacağıma
yemin ederim. Yeteneğim ve yargıma göre
hastaların yararına olacağına inandığım yolu izleyip, zararlı
olabilecek uygulamalardan kaçınacak
ve bu yönde bir öneride bulunmayacağım.
Girdiğim her eve, yalnızca hasta ve yaralıların iyiliği için girecek,
kanunen gerekmediği sürece insanların yaşantısında gördüklerimi
veya
duyduklarımı açıklamayacağım.
Tıbbi bilgimi öğrendiklerimden yararlanabilecek
kişilerle paylaşacağım. Tüm insanlık için
daha iyi bir dünya yaratabilmek amacıyla kendi
çıkarlarımı düşünmeden, sürekli çalışacağım.
Bu andımı bozmadığım sürece, bana yaşamdan
zevk almak ve herkesçe takdir edilen mesleğimi
yapmak nasip olsun. Andımı bozduğum takdirde ise, tersi nasibim
olsun. Tanrı yardımcım olsun.
A.B.D. Ulusal Acil Tıbbi Teknisyenler Birliği'nce
1978'de kabul edilmiştir.
KISIM
GİRİŞ
Bölüm 1 Oryantasyon
Bölüm 2 Kanuni Sorumluluklar
Oryantasyon
GİRİŞ
1970'lerde gerekli değişiklikler yapılana kadar, ABD'nin pek çok bölgesinde hasta ve
yaralıların acil bakımı yetersizdi. Bu
reformlar
iyi
eğitilmiş
acil
tıbbi
teknisyenlerin (ATT) oluşturduğu başarılı
acil tıp servislerinin (ATS) gelişmesine yol
açtı. Bu gelişme halen devam etmektedir.
Biz de katkılarımıza "Hasta ve Yaralıların
Acil Bakımı ve Nakledilmesi" kitabının
dördüncü baskısı ile devam ediyoruz.
Önceki baskılarda olduğu gibi.bu kitabın
ana bölümü acil özel problemleri olan hastaların ilk değerlendirme yerinden hastaneye ulaştırılana kadar olan bakımı oluşturmaktadır. Kitapta anlatılmak istenen, acil
tedaviyi başarı ile uygulamayı öğrenirken,
ATT'nin çeşitli bakımlarda verilen bilgilerin
yaşamı kurtarmak için birleştirilmesi gerektiğini her zaman hatırlamasıdır. ATT iyileşme dönemini uzatacak veya kalıcı fiziksel
bozukluklara yol açacak komplikasyonlardan kaçınmayı veya onları azaltmayı öğren
melidir. En önemlisi her vakada tıbbi bilgi,
beceri ve pratik açısından başkaları ile iletişim kurmaktır.
1. Bölüm ATS'lerinin nasıl kurulduğunun
kısa bir hikayesi ile başlamaktadır. Daha
sonra ATT anlatılır. ATT'nin rolü ve sorumlulukları, hastane öncesi ve hastanedeki
personel ile ilişkiler, iş ile ilgili ruhsal stres
ve ATT'nin eğitimi anlatılır.1.Bölümün son
kısmında bu kitabın dördüncü baskısı ve
"yaşamı kurtarma" tekniği hakkında bazı ek
bilgiler verilir.
AMAÇLAR
1. Bölümün amaçları:
•
Etkili ATS sistemini tanımlamak.
•
ATT'den neler beklendiğini anlamak- rolü ve
sorumlulukları, hastane öncesi ve hastane
personeli ile ilişkiler, duygusal yönden güçlü
olmak, eğitim standartları.
• "Hayatta kalma" çalışmalarını tanımak.
ACİL TIP SERVİSLERİ (ATS) SİSTEMİ
Uzun yıllar boyunca acil bakım için yapılan ve
yapılması gereken arasında büyük boşluklar
vardı. Acil tıp servisleri (ATS) sistemi
kurulmadan çok önce de bu iş için gerekli bilgi
ve sistem vardı. Gerçekten de bugün bildiğimiz
anlamda ATS 1966'larda başlar. O yıl National
Academy of Sciences National Research
Council'in Travma ve Şok Komitesi "Kazalara
bağlı ölüm ve sakatlıklar: Modern toplumun
ihmal edilmiş hastalığı"nı yayınladı. Bu rapor,
ülkenin pek çok yerinde hasta ve yaralılara
sunulan acil bakımın yetersizliğine halkın
dikkatini çekti. İki federal kurum
reformları başlattı. Ulaştırma bölümü'nün Ulusal
Karayolları Trafik Güvenliği 1966'daki karayolları güvenlik hareketi ve sağlık, eğitim ve güvenlik bölümü de 1973 'teki Acil Tıp Servisleri
ile, hastane öncesi acil bakım için kaynaklar oluşturdular. 1970'lerin başında bu işe inanan binlerce
kişi bazı profesyonel kuruluşların yardımı ve devletin denetiminin yardımı ile lokal ATS sistemini
organize edip kurdu.
1980'lerde amaç ATS sisteminin kurulmasından, yaralı ve hastalara bakımın niteliğinin düzeyini korumak için eğitim sistemleri kurmaya
BÖLÜM 1 . ORYANTASYON
yöneldi. Programlarda sertifika almak için gerekli
program, devamlı eğitim ve yanısıra sınıf içi eğitim ve pratik uygulama seansları vardı. Hastaneye
gelinceye kadar olan bakım da kaydedilen gelişmelere rağmen yapılacak çok şey var. Sunulan
hizmet ve bu hizmete ihtiyacı olan insanlar arasındaki açıklık daralmakla birlikte hala ülkenin
bazı yerlerinde devam etmektedir. Aynı şekilde
teorik olarak gerekli olan ve uygulamada olan
arasındaki boşluk da daralmaktadır.
ATS sistemi hasta ve yaralılara en iyi acil bakımı en kısa zamanda vermek için birlikte çalışan
çeşitli bölümlerden oluşur. ATS sistemi temel
bilgi ve beceriye sahip ATT, ara-ATT veya daha
ileri bilgi ve beceriye sahip ATT, acil servis
personeli, doktorlar, yardımcı sağlık personeli,
hastane yönetimi, ATS sistemi yöntemi ve
hükümetin birlikte çalışmasının sonucudur.
ATS sisteminin çalışması coğrafi bölgeye ve
hizmet verilen nüfusa göre değişir. Taşra, şehir
veya büyük şehirde olmasına bakılmaksızın, ATS
sisteminin aşağıdaki 13 mutlak gerekli elemana
ihtiyacı vardır.
1. Acil tıp servisi konusunda tavsiyede bulunacak bir konsey
2. Doktor-kontrolündeki tıbbi kontrol
3. ATT eğitim programı, devamlı eğitim
4. programı içermeli
5. Eğitmenlerin eğitimi için program
6. Haberleşme sistemi
7. Sevk merkezleri
8. Ambulans servisleri
9. ATT ve acil bölüm personeli raporları 9.
Rapor ve kayıtlar
10. Felaket halindeki planlar
11. Halk eğitim ve bilgi programları
12. Hastane acil hizmet kategorileri
13. Gelir
ACİL TIBBİ TEKNİSYEN (ATT)
ATS sisteminin temel taşı Acil Tıbbi Teknisyendir (ATT). ATT nin kaza mahallinde ani hastalıklarda ve hastaneye taşınma sırasında acıları
dindirmeye, yaralanmaların ciddiyetini ve ölümü
azaltmaya herkesten daha çok şansı vardır. Has-
tane öncesi ekibinin değerli bir elemanı olması
için ATT’nin ihtiyacı olanlar:
1. Uygun eğitim ve tecrübe
2. Gerekli malzeme ve araçları hazır bulundurmak
3. Hasta ve yaralıların ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir araç
4. Acil bölüm personeli ile telekomünikasyon
5. Doktor kontrolünün hazır olması
ATT’nin Rolü ve Sorumlulukları
ATT içinde yaşadığı toplumun saygı ve güvenini kazanmalıdır. Acil ekibin sorumluluğunu bilen elemanları olarak görülmelidirler. Bunları elde
etmek için ATT'nin davranışları her zaman samimi olarak insanlığın hizmetinde olduğunu yansıtmalıdır.
ATT'nin morali ve değer yargıları her zaman
yüksek ve yerinde olmalıdır. ATT hasta ve yaralılara sunduğu teknik bilgi ve becerilerinin yanısıra kişisel görünüşünden de gurur duymalıdır.
Bilgi ve becerisi her zaman artmalı ve gelişmelere
uymalıdır. ATT kendi sınırlarını bilerek işini en
iyi yapmaya çalışmalıdır. ATT yapıcı eleştiri ve
tavsiyeleri dinlemeli ve yararlanmalıdır.
ATT baskı altında bile kendine güvenini kaybetmemelidir. Duygularını kontrol etmeyi öğrenmelidir. Stres içindeki hasta ve yakınlarının anormal veya abartılı davranışlarını anlayışla karşılamalıdır. Bunlar ATT'nin kaza mahalline ulaşmasından hastanın diğer görevlilere ulaştırılmasına
kadar geçen sürede ATT’nin hastasının sağlığı,
yaşamı, güvenliği, rahatı ve güveni için sağlaması
gereken sorumluluklardır.
Durum ne kadar ciddi olursa olsun, yetkili biri
olay mahallinde veya hastanede sorumluluğu alana kadar mümkün olan en iyi acil hizmeti sunmakla yükümlüdür.
ATT'nin hastaya olan ana sorumlulukları:
1. Bütün bulgu ve belirtileri dikkatle incele
ve değerlendir.
2. Hızlı ve etkili tıbbi bakımı yap.
3. Güvenli ve etkili taşınmayı sağla.
4. Hastanın gittiği hastanede işlerin yolunda
gitmesini sağla.
5. İlgili herkesle temas kur.
KISIM 1 . GİRİŞ
Hastanın bakımı yanısıra, ATT’nin olay mahallinin kontrolü, kayıtlarının tutulması, acil aracının ve malzeme ve aletlerinin bakımı ve kullanımı gibi sorumlulukları da vardır. Son olarak
ATT’nin işini kendisinin ve etrafındakilerin güvenliğini göz önüne alarak yapması gerekir.
Hastane Öncesi Bakım Personeli ve ATT
Ülkedeki acil tıp servislerinin temel ilkyardım
eğitimleri arasında farklılıklar vardır, ulaştırma
bölümünün ilkyardım kursları ve ulaştırma bölümünün onayladığı ATT eğitim kursları. Temel
ilkyardım ve biraz daha ileri olan ilk müdahale
eğitimi programları halkın, günlük yaşamda karşılaşabileceği sorunlar için öğrenmesi gerekenleri
içerir. Her ATT’nin halkın eğitildiği programlarda eğitici olarak yer alması gerekir. Bu eğitimin herkese verilmesi gerekir, fakat özellikle işleri veya zevkleri gereği acil müdahale gerektirebilecek durumlarla daha sık karşılaşacak olanlar
eğitilmelidir. İlkyardım ve ilk müdahale eğitimi iş
bilir doktorlarca yapılmaktadır. Fakat profesyonel
tıbbi yardım kaza veya hastalık mahallinde ve
hastanın taşınması sırasında iyi eğitilmiş ATT
tarafından yapılmaktadır. Bu kişiler gönüllüler,
özel ambulans servisi sahipleri veya resmi
ambulans operatörleri olabilir.
ŞEKİL 1.1 Ani hastalık veya yaralanma
halinde ilk müdahaleyi yapacak kişi olay
yerinde ilk olan kişidir. Ellerini, ciğerlerini.
ağzını ve beynini kullanarak ATT veya başka
bir acil tıp personeli gelene kadar yaşamı
devam ettirmelidir.
"İlk müdahale eden" terimini biraz daha açıklamak gerekir. Bu kaza veya hastalık mahallinde
olan ilk kişidir (Şekil-l). Bu itfaiyeci, polis,
güvenlik görevlisi, işyeri veya okul hemşiresi, antrenör, cankurtaran, grup lideri veya benzeri kişiler
olabilir. Bu kişilerin ilkyardım veya ilk müdahale
eğitimi olabilir veya olmayabilir. İdeal olarak bu
kişilerin ulaştırma bölümü tarafından geliştirilmiş
olan ilk müdahale düzeyine kadar eğitilmiş
olmaları gerekir. Bu eğitim kardiopulmoner
resüsitasyonu (KPR) içerir. Bu kişilerin herhangi
bir aleti olmayabilir ve ATT gelene kadar yaşamı
devam ettirmeleri için alete gerek de yoktur.
Ellerini, ciğerlerini, ağzını ve aklını kullanarak ilk
müdahale eden kişi hastalık veya yaralanmayı
değerlendirebilir, solunum yaptırabilir, beyine kan
gitmesini sağlayabilir ve kanamayı kontrol
edebilir. Kısaca temel yaşam desteğini sağlayabilir.
İlk müdahaleyi yapan kişinin yeterli girişimi
yapması kadar, çok fazla şey yapmamaya çalışması da önemlidir. Halkın veya ilk müdahaleyi
yapan kişilerin yaptığı en önemli hatalardan biri
yaralıyı olayın olduğu araç içinden veya kaza
yerinden hareket ettirmektir. İyi niyetle yapılan bu
girişimler sırasında kalıcı felçler de dahil olmak
üzere birçok ek yaralanmaya yol açılabilir.
Genellikle kaza yerinde yangın tehlikesi böyle bir
girişime yol açar.
Mümkünse ilk müdahaleyi yapan kişi hastaya
gerekli ilk KPR'yi yapmalı, basınç uygulayarak
kanamaları kontrol etmeli, hastayı rahatlatmalı ve
ATT' nin gelmesini beklemelidir. Sadece hastanın
pozisyon nedeni ile yaşamı tehlikeye giriyorsa
veya yangın, çökme tehlikesi gibi nedenlerle hasta
ve müdahaleci için tehlike varsa, ATT gelmeden
hastayı başka bir yere taşıyabilir.
Geldikten sonra ATT olayın sorumluluğunu alır.
İlk müdahalenin niteliği ve etkinliği değerlendirilir
ve gerek halinde ilk müdahaleyi yapanın yardıma
devam etmesi istenir. ATT yapılanı övmelidir.
Kaza yerinin ilk müdahalecinin bilgi ve becerisini
eleştirmek için uygun bir yer olmadığı
unutulmamalıdır. Özellikle kırsal bölgeler
deki ilk müdahalelerin eğitimi ATS sisteminin
yetersiz olduğu konulardan biridir. Bu nedenle
ATT bu programların uygulanmasından da sorumludur. Ayrıca ATT, ilk müdahalecilerin ve
BÖLÜM 1 . ORYANTASYON
ATT'lerin, eğitimlerinin ve değerlendirilmelerinin
de devamlı olmasını sağlamalıdır. ilk müdahalecinin kurtaracağı hayat ATT'nin kendisinin
de olabilir.
ATT hastane öncesi personelinden paramedikATT ve ara-ATT ile temas kurabilir. Paramedik
ATT (P-ATT) intravenöz tedavi, farmakoloji,
kardiak monitörizasyon ve defibrillasyon,
intübasyon da dahil olmak üzere hava yolu açmak
gibi yaşamı kurtaracak birçok konuda eğitim
görmüştür. Bazı eyaletlerde ATT ve paramedikATT arasında bir ara eğitim düzeyi kurulmuştur.
Ara-ATT (A-ATT) bazı özel konularda eğitim
görür. Bu genellikle intravenöz tedavi, kardiak
defibrillasyon veya hava yolu açma teknikleri
gibi bazı özel konulardadır. A-ATT veya P-ATT
olay mahalline geldiğinde ATT gerekli bilgileri
verip sorumluluğu onlara devretmeli ve istenirse
yardım etmek üzere beklemelidir.
Hastane Personeli ve ATT
ATT'nin hastane öncesi bakımının hastanın
iyileşmesini nasıl etkilediğini anlaması için acil
kliniklerde uygulanan tedaviyi izlemesinden daha
iyi bir yol yoktur. Ne kadar öğreneceği, ATT'nin
samimiyetine bilgi, teknik ve becerisini geliştirmek için duyduğu isteğe ve tavsiyeleri dinleme ve yorumlamasına bağlıdır. Bu isteği duyan
bir ATT hastane personeli ile yakın ilişki kura-,
bilir (Şekil 1-2). Bu nedenlerle ATT'nin eğitim
programı hastane içi gözlemi de içerir.
Kanunlar ve hastane kuralları ATT'nin acil klinikteki müdahalede aktif olarak rol almasını önleyebilir, fakat gözlemek ve izin verildiği kadar
yardım etmek yoluyla da çok şey öğrenilebilir.
İzleyici olarak ATT, hastanedeki aletler ve kullanımlarını, görevlilerin ne iş yaptığını ve işlemleri öğrenebilir. Acil bakımdaki yenilikleri ve yeni aletlerin kullanımlarını öğrenir. Burada öğrendikleri, uygun ilk müdahalenin ve etkili transportun faydalarını ve gecikme ve yetersiz müdahale
ve kötü değerlendirmenin zararlarını vurgular.
Olay yerinde ATT’ ye direktif verebilecek bir
doktor nadiren bulunur. Tavsiye ve öneriler genellikle radyo ile verilir. Acil doktoru ATT’yi acil
kliniklerde değerlendirme ve tedaviyi hasta
üzerinde göstererek de eğitebilir. Böylece ATT
tıbbi terimleri daha rahat anlar, yaralarına ve hastalığa bağlı bulgu ve belirtileri daha iyi yorumlar
ve gerekli becerileri edinebilir. Aynı zamanda
doktor da ATT’yi tanır ve onun neler yapabileceğini öğrenir. Bu karşılıklı tanışıklık aralarındaki radyo bağlantısının da daha iyi olmasını
sağlar.
Acil kliniklerdeki görevliler sadece ilk eğitimleri sırasında değil sonra da, ATT’ye yardım etmekte isteklidirler. Sözkonusu kişiler arasındaki
yakınlık sadece hastanın çok iyi bakılmasını
sağlamaz, ATT ve görevli personelin ortak sorunlarını tartışmalarını, birbirlerinin deneyimlerinden yararlanmalarını da sağlar.
Duygusal Stres ve ATT
Korkunç olaylar veya yaşamı tehlikeye sokan
hastalık veya yaralanmalar gibi sakin kalmanın ve
gerekli işleri yapmanın zor olduğu durumlarda
ATT'nin iradesinin çok sağlam olması gerekir.
Gerektiği gibi müdahale etmek için gösterilecek
irade, uygun eğitim, her çeşit mental hastalık ile
uğraşmak için deneyim kazanma ve insanlığa
yararlı olma isteği ile kazanılır. Bazen en
deneyimli doktor veya savaş görmüş kişiler bile
hastayı yaşamını tehdit eden yerden uzaklaştırma,
gerekli müdahaleyi yapma veya otomobil, uçak
kazaları veya patlamalar sonrası geri kalanları
toplamada tereddüt gösterebilir. ATT bu durumlarda sakin kalmayı öğrenmelidir. Ayrıca
kontrol etmeye çalıştığı duyguların normal olduğunu da anlamalıdır.
ATT'nin müdahale ettiği hastaların çoğunun
aklı başındadır ve iletişim kurabilir. Endişeleri
sakin hareketlerle ve ne yapıldığı anlatılarak giderilebilir. Sıklıkla ATT bildirilen durumun gerçek bir tıbbi acil olmadığını görür, fakat bu olay
hastaya ciddi görülebilir. Ne hareket ne de söz ile
ATT hastayı ciddiye almadığını göstermemelidir.
Bu nedenle ne söylediğine dikkat etmelidir.
Büyük gerginlikler sırasında önemsiz gibi görünse
de hastanın aklına takılabilecek kelimeler söylenebilir. Olay yerindeki konuşmalar yerinde olmalıdır. "Her şey yoluna girecek" veya "Meraklanacak bir şey yok" gibi cümleler uygun değildir.
Parçalanmış bir araba içinde sıkışmış, baştan aşağı
acı duyan, sevdiği biri için veya arabasının
KISIM 1 . GİRİŞ
ŞEKİL 1.2 ATT'nin hastane
öncesi acil tedavisinin
iyileşmeye faydasını ve
kalıcı bozuklukları
önlemekteki değerini
anlaması için en iyi
yollardan biri acil klinikte
devam eden tedaviyi
izlemektedir.
halini düşünen biri her şeyin yolunda olmadığını
bilir. Hastaya güven verecek olan deneyimli bir
ATT'nin olmasıdır. ATT yapacağı işi anlatmalı ve
hastanın nereye götürülmek istediğini öğrenmelidir.
ATT vakanın gerçek bir acil olup olmadığından
emin olmadığı durumlarda doktorun hastayı
muayene edip gönderebileceğini, fakat kendisinin
bu seçeneği olmadığını hatırlamalıdır. Hem etik
hem de tıbbi nedenlerle doktor ATT'nin tedavi
ettiği her hastayı muayene etmeli ve her "acil"
hasta için gerekli tıbbi yardımın derecesini
belirlemelidir. ATT en küçük semptomun bile bir
felaketin belirtisi olabileceğini ve birçok hastalığın belirtilerinin alkol veya uyuşturucu kullanımı ve eksikliğine, histeri ve bu tür diğer olaylara benzer olabileceğini bilmelidir. ATT hastanın
şikayetlerini sadece olduğu gibi kabul etmekle
kalmamalı, aynı zamanda hasta hastane veya doktora götürülene kadar belirtilen hastalık veya lezyonun uygun tedavisini de yapmalıdır.
Hastanın yaralanma veya hastalığa gösterdiği
tepki kişiliğine göre değişir. Bazı ırklar oldukça
duygusal olabilir ve küçük bir problem yüzünden
bile yıkıcı olabilirler, bazı gruplar ise ciddi
hastalık. ve yaralanma halinde bile duygularını
çok az gösterirler. Sosyal ve ekonomik durum,
başkalarına bağımlı olmak, gelişme düzeyi, sağlık
personelinden korkmak, bunama, zeka bozuklukları, alkolizm, ilaç bağımlılığı, ilaçlara tepki,
beslenme durumu ve kronik hastalık gibi birçok
faktör hastanın göstereceği tepkiyi etkileyebilir.
ATT anormal duygusal reaksiyonları başlatan
nedeni bil em ez, fakat hızlı ve sakin olarak hasta,akraba ve etrafta olanların davranışlarını değerlendirerek, sözkonusu kişilerin güvenini ve işbirliğini kazanabilir. Nezaket, sakinlik, uygun ses
tonu, yakın ilgi, muayene ve tedavi sırasında uygun hareketler endişe ve kuşkuyu azaltır. Acıma
ve şefkat duygusu normaldir, fakat ATT bunun
mantığının önüne geçmesine izin vermemelidir.
Örneğin önemli bir lezyonu olmayan ancak başkasının kanı ile bulanmış bir çocuk ATT’ yi duygulandırabilir ve dikkatini çekebilir, oysa o anda
şuuru kapalı, nefes almayan bir erişkin gerekli
müdahale yapılmadığı için ölüyor olabilir.
Hastalara korku ve endişelerini anlatmak için
gerekli fırsat verilmelidir, bunların çoğu hemen
giderilebilir. Endişeleri genellikle kazada yaralanabilecek olanların durumu ve araçların tahribinin
derecesi hakkındadır. ATT'nin cevabı kısa ve
diplomatik olmalıdır, mümkünse güvence vermeli,
sevilen birinin ölümünü veya ciddi şekilde
yaralandığını söylemek için uygun zaman beklemelidir. Mümkünse din görevlisi veya acil hemşiresi gelene ve kötü haberi veren e kadar beklemelidir.
Bazı hastalar, özellikle çocuklar ve yaşlılar, aile
bireylerinden ayrıldıklarında terkedilmiş hissederler. Bazı hastalar ise başkalarının kendi stres-
BÖLÜM 1 . ORYANTASYON
lerini paylaşmasını veya ağrı ve güçsüzlüklerini
görmelerini istemezler. Akrabaların işe ne kadar
karışacağına hasta kendisi karar vermelidir. Genellikle anne, babaların çocukları ile, akrabaların
şaşkın olan veya çok yaşlılarla gitmeleri iyi olur.
Hastanın dini inanç ve ihtiyaçlarına da saygı
duyulmalıdır. Birçok kişide ilaç, kan ve kan ürünleri verilmesine karşı direnç vardır. Birçok kişinin
madalya veya muskalara inancı vardır ve bunlar
çıkarılmak istendiğinde rahatsız olurlar. Bazıları
ise dini görevli isterler. ATT bu ihtiyaçlara cevap
vermeye çalışmalıdır.
Ölüm halinde, cenaze saygı ile muamele görmelidir, mümkün olduğunca açık bırakılmamalıdır. ATT, özellikle cinayet ihtimali varsa, cesedi
hareket ettirme veya pozisyonu değiştirmenin
yasak olduğunu bilmelidir. Bu durumlarda bile,
ölüm kesin değilse yani rigor mortis yoksa, başı
kopmamışsa veya yaşamını sonlandıracak büyük
bir yaralanma yoksa, KPR ve uygun tedaviye
başlamalıdır.
Sakatlığı olan hastanın tedavisinde bazı sorunlar olur. Bu özellikle sağır, sağır-dilsiz ve körler
için geçerlidir. Duyma cihazı olmayan sağır biri
soruları anlamakta zorlanır. Sağır-dilsiz işaretlerle veya yazarak cevap verebilir. Hasta ile kısa
notlar veya etkili hareketler ile ilişki kurulabilir.
Detaylı sorgulama hastaneye taşınan ve tercümanlık yapabilecek akrabalar gelene kadar ertelenmelidir.
Konuşulan dili bilmeyenlerde de benzeri sorunlar olabilir. ATT’nin sık kullanılan tıbbi kelimeleri değişik dillerde tercümesini içeren bir kart
taşıması yerinde olur (Şekil 1-3).
Kör hasta konuşabilir, fakat ATT ne olduğunu,
neler yapıldığını ve bu işleri yapan ATT’nin
niteliklerini anlatmalıdır. Körler genellikle oldukça sakindirler, fakat dezoryante olduklarında veya
akılları karıştığında herkes gibi davranırlar, onlara gerekli bilgiler verilerek bu durum önlenebilir.
ATT’nin Kendi Güvenliği
Acil bir durumda olay yerinde olan herkesin
güvenliği çok önemlidir, hatta ATT’nin güven-
liği sağlamak için yapacaklarının otomatik hale
gelmesi gerekir. Olay yerinde ikinci bir kaza veya
ATT’nin yaralanması sorunu arttırır. İlk tedavilerin yapılmasını geciktirir. Diğer ATT’lerin
yükünü arttırır ve gereksiz ölümlere yol açabilir.
ATT’nin kendisini korumasının en kolay ve en
etkili yolu emniyet kemeri kullanmasıdır. Hastanın bakımı aksini gerektirmedikçe emniyet kemeri kullanılmalıdır. Birçok ATS, sürücü için devamlı olarak, nakil sırasında da her ATT ve hastanın yanında olan refakatçiler için emniyet kemerini mecburi kılmıştır.
Olay yeri mutlaka işaretlenmelidir, aksi takdirde
ambulansa ve ATTye de zarar verebilecek ikinci
bir kaza olabilir. Eğer polis yapmamışsa her iki
yönde de uygun mesafelere işaretler konmalıdır.
Ambulans güvenli bir yere park edilmelidir. Tam
yeri biraz sonra anlatılacaktır. Kaza geçirmiş
araçtan hastayı çıkarmaya çalışmadan önce aracın
dengesi kontrol edilmeli, gerekirse pozisyonu
sağlamlaştırılmalıdır. Aracın dengesi iterek veya
sallayarak kontrol edilmemelidir, aksi takdirde
araç ters dönebilir veya yuvarlanabilir.
Kaza yerinde ATT'nin yaralanması koruyucu
elbiseler ile azaltılabilir, örneğin itfaiyeci başlığı
veya sert bir şapka, maske veya yüz kalkanı, deri
eldivenler, hastayla uğraşırken kırık camlarla veya
parçalanmış metal ile yaralanmayı önler (Şekil 14).
Geceleri iyi çalışabilmek için ATT'nin ışığa ihtiyacı vardır. Zayıf aydınlatma, hastanın tekrar
yaralanması veya uygun tıbbi bakımın yapılmaması riskini arttırır. Yansıtıcı rozetler veya giysiler
ATT’nin gece görülebilmesine ve böylece
korunmasına yardımcı olur (Şekil 1.5).
Yangın, zehirli gazlar, kopmuş elektrik telleri
önce diğer güvenlik görevlilerinin müdahalesini
gerektirir. Güvensiz durumlara silahlarla ateş açma, kavga, ayaklanma gibi sivil sorunlar da dahildir. ATT bu gibi durumların farkına varabilmeli ve tedaviye başlamadan önce yardım istemelidir; aksi ATT’nin hayatını da ciddi olarak
tehlikeye atabilir. Bu gibi durumlarda ATT gerekli
önlemleri almak için polis veya diğer güvenlik
görevlisinin tavsiyelerine uymalıdır. Genel olarak,
kural ATT’nin güvensiz ve dengesiz olay yerine
girmemesidir.
KISIM 1 . GİRİŞ
ATT'nin Eğitimi
Acil tıbbi teknoloji geniş ve heyecan verici bir
alandır. Başka çok az alanda bilgi ve beceri direkt olarak uygulanır. Sınıfta öğretilen her şey
hayat kurtarma ve acıyı azaltmada önemli olacaktır. Acil tıp tekniği teorik bilgi, pratik beceri ve
sağ duyuyu birleştirir. İyi bir ATT olmak bu
kitaptaki bilgileri hazmetmek, laboratuarlarda
öğretilen teknik becerileri çok iyi uygulayabilmek
ve sağ duyuyu geliştirmekle olur. ATT ayrıca
şefkatli ve anlayışlı olmalıdır.
Ulaştırma Bölümünün, Acil Medikal Teknik
Ambulansı: Ulusal standart eğitimin en az 110
saat olması gerektiğini belirtmektedir. Ati’lerinin
kurslarının çoğunun süresi 110-140 saat arasındadır. Eğitim sırasında ATT'ler gerekli yetenekleri geliştirirler. Eğitim üç ana bölüme ayrılabilir. İlk ve en önemli bölüm yaşamı tehdit eden
durumlara müdahaledir. Bu durumlar için ATT'nin mutlaka öğrenmesi gereken:
1. Hava yolunu açmak ve açık kalmasını sağlamsak.
2. Solunumun yeterli olmasını sağlamak.
3. Kardiopulmoner resüsitasyon yapmak.
4. Mümkünse kanamaları kontrol etmek.
5. Şoku tedavi etmek.
6. Zehirlenme olgularında tedaviye başlamak.
Eğitimin ikinci bölümü, yaşamı tehdit etmemekle birlikte, hasta hastaneye taşınmadan önce
tedavi edilmesi gereken durumları içerir. Bu
durumlar için ATT'nin öğrenmesi gereken:
1. Yaralara pansuman yapmak ve kapatmak.
2. Kırık çıkıkları atellemek.
3. Doğum yaptırmak.
4. Yeni doğanın, prematüre de olsa, bakımını
yapmak.
5. Hasta, aile bireyleri, arkadaşları ve ATT'nin
psikolojik stresini azaltmak.
Eğitimin üçüncü bölümü tıbbi olmayan önemli
işleri içerir. ATT aşağıdaki alanlarda bilgi ve becerisini geliştirmelidir.
1. Yazılı ve sözlü iletişim.
2. Acil durumlarda araç kullanma.
3. Malzeme ve gereçlerin bakımı ve kullanamı.
4. Uygun çıkartma teknikleri ve araçları.
ŞEKİL 1.3 Tıbbi terimlerin değişik tercümesini
içeren kartlar yararlı olur.
5. Kanuni soruna yol açabilecek durumlardan kaçınma.
ATT'nin Ehliyeti, Sertifikası ve
Devamlı Eğitimi
Ehliyet, sertifika ve devamlı eğitim tüzükleri ve
işlemleri eyaletten eyalete değişmektedir. Her
ATT için bölgesel kurallara uymak önemlidir.
çağa ayak uydurmak ve gerekli bilgi ve becerisini
geliştirmek için ATT çalışmaya devam etmelidir.
.
ATT' nin eğitim, ehliyet ve sertifika işleri ile
dört ulusal organizasyon ilgilenmektedir. Bunlar,
Ulusal Eyalet ATS Eğitim Koordinatörleri
Konseyi, Ulusal Acil Tıbbi Teknisyenler Sicil Dairesi, Uluslararası İtfaiye Servisi Eğitimcileri Derneği ve Ulusal Acil Tıbbi Teknisyenler Birliği'dir.
Ulusal Eyalet ATS Eğitim
Koordinatörleri Konseyi
Bu konseyin amacı ATS personelinin eğitimini
çağdaş tıp bilgileri ve mantıklı eğitim prensipleri
içinde geliştirmektir. Konsey ATT eğitimi,
sertifikası ve tekrar sertifikalandırılması işlemlerinin ülkenin her yerinde standart ve geçerli olması için çalışmalar yapmaktadır. Halkın ATT’yi
sağlık elemanı olarak kabul edip güvenmesinin
sağlanması Ulusal Konsey'in ana amacıdır. Kon-
BÖLÜM 1 . ORYANTASYON
seyde hastane öncesi bakımda rolü olan profesyonel organizasyonların temsilcilerinin yanısıra
47 eyaletin temsilcisi bulunur.
Ulusal Acil Tıbbi Teknisyenler Sicil Dairesi
Bu kuruluş ATTye sertifika veren ve becerilerini belgeleyen ulusal kuruluştur. Amaçları aşağıdakiler ile acil tıp servislerinin gelişmesini sağlamaktır.
1. ATT’nin eğitim programlarının geliştirilmesine ve değerlendirilmesine yardımcı
olmak.
2. Sertifika için başvurularda gerekli nitelikleri belirlemek.
3. ATT nin yeterliliğinin belirlenmesi için
sınavlar hazırlamak ve uygulamak.
4. Her iki yılda bir yeniden sertifika verilmesi için bir sistem kurmak.
6. Çeşitli nedenlerde sertifikasyonun feshi
için yöntem tespit etmek.
7. Kayıtlı ATT’lerin ulusal listesini tutmak.
Ayrıca kayıtlı ATT’lerin beceri düzeylerini geliştirmeleri için programlar da hazırlar. Son olarak bu amaçların elde edilebilmesi için her şeyi
yapanın bu kuruluş olduğu söylenebilir.
Ulusal Sicil Dairesi'nden alınabilecek üç sertifika düzeyi, temel (ambulans ve ambulans dışı
ATT), ara (ara ATT) ve ileri (paramedik-ATT)'-
ŞEKİL 1.4 Koruyucu elbiseler giymek, kask
veya sert şapka takmak, maske veya yüz kaskı,
deri eldiven ATT’nin yaralanma riskini azaltır,
dir. ATT' nin omuzundaki arma özeldir ve düzeyini gösteren bantlar vardır (Şekil 1-6).
Uluslararası İtfaiye Servisi Eğitimcileri
Derneği
Bu kuruluşun 50 eyalet ve 10 dış ülkede 6.000
üyesi vardır. Bu kuruluşun ATS bölümü acil tıp
servisi eğitimi veren kişilerin eğitim ve öğretim
ihtiyaçlarını karşılar. Üyeleri arasında mektup,
toplantı gibi yollarla iletişimi sağlar.
ŞEKİL 1.5 Acil tedavi için
yeterli ışık olması gerekir,
Kötü aydınlatma hem hasta
hem de ATT için yaralanma
riskini arttırır.
KISIM 1 . GİRİŞ
Ulusal Acil Ekip Görevliler Birliği
Bu birlik 1975'te kurulmuştur. 26 ATT birliğinde 10.000'in üzerinde üyesi vardır. Ulusal,
bölgesel ve yöresel düzeyde devamlı eğitimi
üstlenir. 17 başka üyelik programı ve hizmeti
vardır. Birliğin amacı ATT'nin profesyonel
durumunu geliştirmek, eğitim ve yeteneklerin
geliştirilmesini teşvik etmek ve ATT'nin bilgi ve
becerisinin ulusal bir standarda bağlanmasını
sağlamaktır.
HASTA VE YARALILARIN ACİL BAKIMI
VE NAKLİ 4. Baskı'nın KULLANILMASI
Birçoğunuz yıllar sonra ilk kez öğrenci oluyorsunuz. Bazıları için bu kurs devam eden eğitimin
bir parçasıdır. Hangi grupta olursanız olun, yazarlar işinizi kolaylaştırmaya çalıştılar. Bu kitabın içeriği 1984'te ABD Ulaştırma Bölümünün
geliştirdiği ATT Standart Bildirisine uymaktadır.
Her bölüm öğrencinin sunulanı anlamasını hızlandıracak şekilde önceki baskılardan değiştirilmiştir. Her bölüm anlatılacak bölüme giriş ile
başlar ve konunun çekirdeğini oluşturan
kavramları sıralar.
Önemli yeni kelimeler koyu renkli basılmıştır .
Genellikle hemen ardından bu kelimelerin
açıklaması gelir. Bir sonraki bölümde bu kelimenin anlamını unutursanız, kitabın arkasında lügat
vardır. Her bölüm düşünmeye yol açacak "ATT
sizsiniz" başlığı altında birkaç soru içerir. Bu
sorular bölümde öğrendiğinizi ATT olarak
karşılaşabileceğiniz durumlara uygulamanızı
sağlar.
Öğrencinin çalışma kitabı kitaptaki bölümlere
karşılık gelecek şekilde bölümlere ayrılmıştır.
Her bölümde kitapta anlatılan konu ile ilgili sorular vardır. Soruları çoktan seçmeli, boşluk doldurmalı, yanlış-doğru şeklindedir. Bu sorulara
cevap vermek çalıştığınız şeylerin kafanızda
yerleşmesini sağlar. Çalışma kitabındaki her
bölümün sonunda çoktan seçmeli sorular vardır.
ATT kursunu başarı ile bitirmeniz için "HAYATTA KALMA" çalışmaları tekniği geliştirilmiştir. Bunun amacı okuduğunuz ve imtihan ol- .
duğunuz şeylerden çoğunun aklınızda kalmasını
sağlamaktır. "YAŞAMI KURTARMA" çalış-
maları tekniğini gözden geçirelim.
ÖZÜMLEME
Bölüme girişi, amaçları okuyun. Bölümü kısaca
özümleyin. Başlıklara, resimlere, grafiklere bakın.
ALTINI ÇİZME
Tanımlamanız istenen yabancı gelen tıbbi terimlerin altını çizin. Uzun cümle ve paragrafları
işaretleyin. Bu işin amacı kitaptaki temel bilgilerin yerinin hızla belirlenebilmesidir. Aşırı alt
çizme amacı saptırır.
OKUMA
Bölümün başındaki amaçları tekrar okuyun.
Çalışma kitabında olan veya eğitmeninizin verdiği soruları okuyun. Bu sizi bölümde belli yerlere doğru yönlendirecektir. Sonra bölümü okuyun.
SESLENDİRME
Çalışma kitabındaki sorulara ve eğitmenin sorduğu sorulara yüksek sesle cevap verin. Bu öncelikle yazılı bir uyaranı sesli yanıta dönüştürür.
Aynı zamanda cevabı beyninizde daha uzun süre
tutarak hafızanıza daha iyi kaydedilmesini sağlar.
BİRLEŞTİRME
Yeni bilgileri kitaptan ve laboratuardan öğrendiklerinizle birleştirin.
DEĞİŞİKLİK
Yaptığınız işi değiştirin. Çalışmayı bırakın,
böylece edinilen bilgiler "yerleşsin". Son öğrendiğinizi tekrarlamayı bırakın.
DEĞERLENDİRME
Yeni sunulan bilgiyi değerlendirin. Daha önce
verilenlerle çatışıyor mu?
BÖLÜM 1 . ORYANTASYON
Ders anlatanlar kitap ile aynı şeyi mi söylüyorlar? Bütün sorularınız cevaplandırıldı mı? Cevaplarınız olumsuz ise bu işi halletmelisiniz.
Öğrencinin bilmesi gereken en önemli şeylerden biri etkili çalışmayı öğrenmektir. Aşağıdaki
ip uçları sadece sizin HAYATTA KALMANIZI
sağlamayacak, DAHA İYİ olmanızı da sağlayacaktır.
1. Hiçbir ders veya laboratuarı kaçırmayın.
2. Herhangi bir ek çalışma veya pratik laboratuar uygulamasından yararlanın.
3. Sınıftan birkaç kişi ile çalışma grubu oluşturun.
4. Dersler bir kolejde ise, eğitim merkezi
olup olmadığını öğrenin, varsa yararlanın.
5. Sağlığınızın iyi olmasını garantileyin.
6. Derslere olumlu başlayın, daha iyi olmayı
planlayın.
7. Her zaman profesyonel olarak davranın.
8. Kendinizle barışık olun ve başarılarınızdan gurur duyun, amacınıza ulaştığınızda
kendinize hediye verin.
ATT sizsiniz...
1.
İlk müdahale kursunu bitirdiniz. ATT veya
paramedik ATT olmak için başka ne
beceri/er edinmeniz gerekir?
2. ATT eğitiminizin çoğunu hastane acil
kliniklerinde
göreceksiniz.
Bunun
hastaneler üzerinde değerlendirme ve
tedaviden başka ne gibi yararları vardır?
Sizi eğitmek acil doktoruna ne gibi
faydalar sağlar?
3. Kişisel güvenliğiniz için belki de en önemli
şey emniyet kemeri takmanız olacaktır.
Bir otomobil kazasına müdahale ederken
ATT ne gibi ek önlemler almalıdır?
4. Güvensiz bir kaza yerini anlatın. Durumu
nasıl güvenli hale getirirsiniz?
ATT kursunu sertifika sınavını geçtikten sonra,
öğrenmenin bitmediğini hatırlayın. Zaman
buldukça yeni sertifika ve devamlı eğitim olanakları arayın.
ŞEKİL 1.6 Bantlar amblemin altına yerleştirilen
küçük kumaş parçalarıdır. ATT’nin beceri
düzeyini ve özel eğitim alanını gösterirler
Kanuni Sorumluluklar
TEDAVİNİN STANDARDI
Giriş
Acil durumlarla karşılaşan ATT birçok kanuni soruna yol açabilecek durumlara da girebilir. Bunlardan biri hastanın verilen tedaviden memnun olmamasıdır. ATT'nin uyguladığı hastanın durumunu kötüleştirecek
değerlendirme ve tedavi veya hastayı
başka yaralanmalardan koruyamamak, ihmal sorununu ortaya çıkarabilir. Ve gerçekten de ihmal varsa hasta tazminat isteyebilir mi? Doğabilecek bütün kanuni sorunlar
bu bölümünün temasını oluşturmaktadır.
2. bölüm tedavinin standardı ve nasıl geliştirildiğini anlatılması ile başlar. Yani standartlar yöresel geleneklerle mi, kanunla mı
yoksa mesleki standartlarla mı getirilmektedir. Sonra ihmal ve rıza ile ilgili kanunlar
anlatılır. Son bölümlerde sorumluluk almama ,durumları, cevap verme zorunluluğu
ve kayıt ve rapor tipleri anlatılmaktadır.
AMAÇLAR
2. bölümün amaçları:
•
kanuni sorumluluk. esaslarını, bakımın
standardını ve bu standardın nasıl
konulduğunun anlaşılması.
•
ihmal durumlarını öğrenmek.
•
rıza
kanununu
öğrenmek,
içinde
bulunulan durumun yarattığı rıza,
çocukların tedavisindeki rıza olayı, akıl
hastalığı olanların rızası ve tedaviyi red
etmek hakkı.
•
kanunun hak gördüğü sorumluluk
almama durumlarını öğrenmek.
•
cevap verme zorunluluğu ve isteyerek
cevap
verme
arasındaki
farkı
öğrenmek.
• özellikle çocukların ihmali, ilaca bağlı
cinayetler, doğumlar, suç ve ölümler
hakkında kesin kayıt ve rapor tutmanın
önemini kavramak.
.
Kişinin işi ne olursa olsun kanunlara göre başkalarına karşı belli şekillerde davranılmalıdır.
Bazı durumlarda kişi o hareketi yapmaya veya
kaçınmaya mecburdur. Kısaca eğer kişinin
hareketleri başkalarına zarar verebilecek ise
onların güvenliğini ve iyiliğini düşünmelidir.
Kişilerin davranması gereken şekle tedavinin
standardı denilir.
Bakımın standardı birçok şekilde belirlenir. Lokal şartlar pozisyon, kurallar, kanunlar gibi. Ayrıca ATT' nin yaptığı için etkinliğini belirlemede
profesyonel veya kuruluşun standartları da rol
oynar.
Lokal Şartların Oluşturduğu Standartlar
Kişinin yaptığı iş, aynı eğitimi almış ve deneyimlerden geçmiş bir başkasının yaptığı iş ile karşılaştırılarak değerlendirilir. Örneğin bir ambulans
servisindeki ATT' nin işi, karşılaştırma yapılabilecek başka bir ambulans servisindeki ATT
ile kıyaslanır. Bu standartlar genellikle kabul edilmiş protokollere göre yapılır. Önce ATT'nin verdiği tedavi doktor veya daha iyi eğitilmiş birininki
ile karşılaştırılamaz. Ayrıca ATT'nin işini değerlendirirken acil koşullar olay yerinde karmaşa,
diğer hastaların ihtiyaçları ve eldeki araçlar göz
önüne alınmalıdır. Tedavinin standardı, benzer
eğitim ve deneyimli kişinin aynı koşullarda, aynı araçlarla ve aynı yerde nasıl davranacağıdır.
Kanunların Öngördüğü Standartlar
Lokal şartların yanısıra, acil tıbbi tedavi standartları, kararnameler ve kanunla belirlenir. Bu
standartlardan birine uymamak olası ihmal olarak
değerlendirilir. Bu nedenle ATT kendi eyaletindeki standartları bilmelidir.
BÖLÜM 2 . KANUNİ SORUMLULUKLAR
Mesleki veya Kuruluşların Standartları
Kanunların öngördüğü standartların yanısıra
mesleki standartlar veya kuruluşların standartları
da ATT'nin işinin değerlendirilmesinde kabul
edilebilir. Mesleki standartlar acil tıbbi tedavide
emeği geçen organizasyon ve toplulukların yayınladıkları isteklerdir. Kuruluş standartları ATT'
nin bağlı olduğu ambulans servisi veya organizasyonun kurallarıdır.
iki şey dikkate alınmalıdır. Birincisi ATT kendi
kuruluşunun standartlarını öğrenmelidir. İkincisi
belli bir ajans için standartlar oluşturan ATT bunların mantıklı ve gerçekçi olmasına, böylece
ATT’ ye mantıksız yük bindirmemesine dikkat
etmelidir. Elden gelen en iyisi her ATT'nin amacı
olmalıdır.
Resmi olarak ATT için tedavinin standardı şu
şekilde özetlenebilir. Aklı başında, gururlu ve iyi
eğitilmiş herhangi bir ATT aynı şartlarda nasıl
davranırsa öyle davranmak. Bu kitapta verilen
bilgi ve becerileri uygulamak için gösterilecek
çaba ve iyi niyet ATT' den bekleneni
karşılayacaktır.
İHMAL DOKTRİNİ
Standartlara uyulmadığında kanuni sorunlarla
karşılaşılabilir. Önemli veya gerekli bir işi yapmamak veya bunu dikkatsiz veya beceriksizce
yapmak standartları bozar. Standartların bozulması hastayı daha kötü hale getirmişse, mahkeme
ATT’yi ihmalkar bulabilir. İhmal doktrini kanuni
sorumlulukların temelidir. Kanuni ihmal, belli
hareketleri yapması gereken, işi bu olan kişi
standartlara uymaz ve hasar gelişirse sivil sorumluluğa yol açabilir.
ihmal ile suçlandığında, olgu ile ilgili faktörler
sunulup dikkatle değerlendirilmeden suçlu bulunamaz. Kişinin yaptığı işin standart tedavi ile
kıyaslanması gerekir. ATT'nin yaptığı iş, aklı başında, gururlu ve iyi eğitilmiş bir ATT'nin aynı
koşullarda yapması gereken gibi ise ihmal dolayısıyla suç olmayacaktır. Diğer yandan ATT'nin
yaptığı iş dikkatsiz ve beceriksiz ise, standartlara
uyulmamıştır ve ATT ihmalkar bulunabilir. Fakat
ATT suçlanmadan önce, hastanın yaralarına ve
kaybına standartlara uyulmamasının neden
olduğu gösterilmelidir.
Bu son şart ATT'ler için niçin çok az ihmal
davası olduğunun nedeni olabilir. çoğu durumda
ATT hasta veya yaralı olan birinin yardımına
çağırılır. Hastalık veya yaralanma ATT gelmeden
önce olduğu için ATT bundan sorumlu tutulamaz.
Fakat standartlara uyulmaması sonucu durumun
daha da kötüleşmesinden ATT sorumlu tutulabilir.
ihmal kanununun kişinin davranışını standart bir
davranış ile karşılaştırarak değerlendirmeye
dayanan bir sistem olduğu hatırlanmalıdır. Eğer
davranış uygun bulunmazsa, kanuni ceza uygulanabilir. i_sanlarla ilgili hangi konuda olursa olsun her insanın lüzumsuz tehlikeye atılmama
hakkı vardır. Kişi gereksiz yere tehlikeye atılır ve
yaralanma olursa veya olan lezyon daha da kötüleşirse bu işe neden olan kişi borcunu ödemelidir.
Terketme
Tedaviye başladıktan sonra ATT bütün gerekli
ve uygun işleri yapmalıdır. ATT hasta hastaneye
götürülene veya sorumluluk daha ileri bilgi ve
eğitimi olan birine geçirilene kadar tedaviye
devam etmelidir, devam etmekten vazgeçilmesi
terketme olarak isimlendirilir. Bu kanuni ve etik
olarak ATT'nin yapabileceği en kötü iştir.
RIZA KANUNU
Rıza Kanunu her ATT’yi ilgilendirir. Bu, kişinin
rızası olmadan başka birinin ona dokunması veya
müdahale etmesinin mümkün olmadığını bildiren
bir kanundur.
Rıza alınmadan yapılan iş teknik olarak hatadır.
Fakat rıza alınmadan yapılan bir iş de kanuni
sorunlara yol açmaz. Örneğin spor müsabakalarında her çarpışma kanuni soruna yol açmaz.
Bu durumdaki rıza kişinin o yere kendi isteği ile
gelmiş olmasıdır. Bu tür içinde bulunulan durumun yarattığı rıza acil koşullara da uygulanabilir. Kalabalığa giren birine çarpılması nasıl
normalse acil durumlar da kişinin acil tedaviyi ve
hastaneye kaldırılmayı kabul etmesi normal
karşılanır.
KISIM 1 . GİRİŞ
Bundan başka gerçek şekli vardır. Bu hastanın
ATT nin müdahale etmesini istediğini bildirmesi
ile olur. Bu sözler, baş eğerek veya başka bir
yolla kabul ettiğini göstermesi ile olur.
Mümkünse ATT gerçek rıza'yı almaya
çalışmalıdır. Bunun geçerli olması için aynı
zamanda hastaya bilgi de verilmelidir.
Bilgilendirilmiş rızada hasta kabul etmeden ne
yapıldığını anlamış olmalıdır. Bu iş için hastanın
şuuru ve aklı yerinde olmalıdır.
Hastaneler genellikle bir formu imzalatarak
hastanın rızasını alırlar. Bu imzalı form hastaya
bilgi verildiğinin iyi bir kanıtıdır. ATT’nin karşılaştığı durumların çoğunda yazılı rıza alması
mümkün değildir. Kanıtlanması zor da olsa sözlü
rıza yeterlidir.
İçinde Bulunulan Durumun Yarattığı Rıza
Kanun ölümü önlemek veya kalıcı fiziki bozukluklara yol açabilecek durumu önlemek için
acil tedaviye ihtiyacı olan kişinin bu tedaviye ve
hastaneye taşınmaya rıza göstermesi gerektiğini
öngörmektedir. Fakat bu gerçek acil koşullarla
sınırlıdır. Bu tür rıza hastanın şuuru kapalı ise,
kontüzyonu varsa, halüsinasyonları varsa yani rıza gösteremeyecek durumda ise uygundur. Bu
durumlarda ATT tedaviyi uygulayabilir.
Hasta rıza göstermeyecek durumda ise ve yanında sorumluluğu alabilecek bir başkası veya
akraba varsa, onlardan rıza almak yerinde olur.
Kanun genellikle eş, yakın akraba veya benzeri
kişilerin rıza veremeyecek hastalar için rıza
göstermelerini kabul eder.
Çocukların Tedavisinde Rıza
Kanunlara göre çocuklar gerekli rızayı verecek
akıl, değerlendirme ve olgunluğa erişmemişlerdir. Bu nedenle çocuk için rıza verecek kişi anne,
baba veya buna yakın kişilerdir. Buna rağmen
yaşına ve olgunluğuna bağlı olmak üzere bazı
durumlarda çocuğun verdiği rıza da geçerli olabilir. Örneğin 17 yaşındaki bir çocuğun rızası 4
yaşındakinden daha geçerlidir. Birçok eyaletler
çocukların rızasını kabul eden kanunlar çıkarmıştır. Ayrıca birçok eyaletin kanunlarına göre evli
veya hamile çocuklar da acil tedavi konusunda
erişkin olarak kabul edilmektedir.
Gerçekten acil durum varsa durumun yarattığı
rıza ile çocuğa gerekli tedaviye başlanır. Fakat
mümkünse anne-babanın rızası da alınmalıdır.
Akıl Hastalığı Olanların Rızası
Akıl hastalığı olan kişi rıza gösteremez. Fakat
kişi resmi olarak yetersiz kabul edilmedikçe, ne
yapıp ne yapamadığı sorunu doğar. Eğer yetersizlik resmen kabul edilmişse, vasi veya bakıcı
hasta için gerekli rızayı gösterme hakkına
sahiptir.
Hasta tedaviyi reddederse ATT hastanın zeka
özürlü olup olmadığını belirlemeye çalışmalıdır.
Şüphe varsa, en iyisi özürlü olarak kabul edip tedaviye devam etmelidir. Hastayı terk edip durumunun daha kötüleşmesine yol açmaktansa tedaviye devam etmek kanuni ve medikal açıdan
daha kolay savunulur.
Tedaviyi Reddetme Hakkı
Anne, baba hasta veya yaralı çocuğun tedavisini
kabul etmediğinde özel bir durum ortaya çıkar.
ATT’nin acil durumun anne, babanın duyguları
üzerindeki etkisini dikkate alması gerekir. Bu ve
benzeri durumlarda sabırla ve sakin sakin ikna
ederek ATT olayı halledebilir. Fakat hiçbir
şekilde ikna edilemiyorsa reddeden kişinin, bakıcının veya anne-babanın tedaviyi kabul etmediğini bildiren bir kağıdı imzalaması istenir. Bu
rapor ambulans personelince olayı anlatan rapor
ile birlikte saklanmalıdır. Tıp raporunda ve olay
raporunda da tedavinin reddedildiği yazılmalıdır.
Kişilerin böyle bir raporu da imzalamak
istemedikleri durumlarda her şey açıkça kayıt
edilmeli ve saklanmalıdır.
Rıza gösterilmesi gereği ve rıza göstermeyen
hasta sorunu bağlantılıdır. Acil tedavi sadece hastanın rızası ile uygulanabilir ve aklı başında erişkin bir kişi tedaviyi reddetme hakkına sahiptir. Bu
olaylar, çocukların tedavisinde veya mental
konfüzyonu olan hastada daha da karmaşık hale
gelir. Bu birçok durumda rıza göstermeyen hasta
ATT’nin ikna kabiliyeti ile halledilebilir.
BÖLÜM 2 . KANUNİ SORUMLULUKLAR
SORUMLULUK ALMAMA DURUMLARI
Daha önce anlatıldığı gibi ihmal ile ilgili kanunlar
birinin ihmali sonucu zarar gören kişiye hak
tanımak için yapılmıştır. Fakat hastaların yaralanmasından ve oluşan hasardan sorumlu tutulmama durumları da vardır. Sorumlu tutulmama
şekillerinin çoğu kişinin yerine bağlıdır. Örneğin
İngiliz kanunlarında, krallık sorumsuzluğu
hakkı denilen durum, kralın yanlış yapmayacağı
düşüncesine dayanır. Buna göre kral veya kraliyet
ailesinden birinin ihmali nedeniyle yaralanan
veya hasar gören kişi tazminat talep edemez.
Ortaya çıkan haksız durum nedeni ile doktrin
terkedilmiştir. .
Daha sonraları ABD'de hükümet sorumsuzluğu hakkı kabul edilmiştir. Buna göre polisler
ve hükümet görevlisi hareketlerinin kanuni sonuçlarından sorumsuz tutulmuşlardır. Hükümet
görevlisi ve polislerin ihmali nedeni ile yaralanan
veya zarar gören kişilerin tazminat talep edemezler. Bu sorumsuzluk da haksızlıklara yol açar ve
bu kural son zamanlarda değişmektedir. Hatta
eyaletlerin yarıdan fazlası hükümet sorumsuzluğu
doktrinini terk etmiştir.
Son yıllarda başka bir sorumsuzluk şekli kabul
edilmiştir. Hemen hemen bütün eyaletlerde kabul
edilen bu şekil vatandaşları ve acil ekip görevlilerini kanuni tazminatlardan korumaya yöneliktir. Bu "Good Samaritan" kanunları aniden hastalanan veya kaza geçiren kişiye olay yerinde gönüllü olarak yardım eden kişiden hataları
nedeni ile tazminat talep edilemez. Fakat bunlar
büyük ihmal veya yanlışlara uygulanmaz.
Başka bir grup kanun, ATT gibi acil tedavi görevlileri için tazminat talep edilemeyecek sorumsuzluk sağlayabilmeye çalışmaktadır. "Good Samaritan" kanunlarında olduğu gibi bu da aşırı ihmal veya yanlış uygulamada geçerli değildir.
Sorumsuzluğu değerlendirirken, ATT bir kişiye
sunulan sorumsuzluk hakkını bir başkasına
haksızlık demek olabileceğini anlamalıdır. Bu kişiyi ihmalinden sorumlu tutmama, ihmale uğrayan kişinin kanuni olarak herhangi bir talepte
bulunamaması demektir.
Vatandaşlara ve acil tedavi personeline sorumsuzluk hakkı tanıma yolundaki eğilim mahkemelerce tam olarak kabul edilmemiştir. Çünkü olay
yerinde acil tedavi ve taşımada bazı kanuni sorunlar çıkar. Kanun adamlarının çoğu birçok eyalet kanunlarına göre verilen sorumsuzluk hakkının
hiçbir şekilde kesin olmadığı konusunda aynı
fikirdedir. Ayrıca bir olayda sorumsuzluk hakkı
olup olmadığının belirlenmesi bir dava açılmasını
gerektirir. Kanunlar sorumsuzluk hakkı tanısa da
en iyi korunma en iyi tedaviyi uygulayarak
sağlanır.
Acil Ekip Görevlisinin Pozisyonu
Birçok eyalet ATT’ye özel avantajlar sağlayan
bir pozisyon kabul etmiştir. Bu pozisyon bazı
medikal işlemlerin yapılmasını mümkün kılar.
Birçoğu ATT’ye, ATT-ara ve ATT-paramedik'e
eğitim veren doktor ve hemşirelere kısmen
sorumsuzluk hakkı tanır.
Ehliyet ve Sertifika
Ehliyet bazı işleri yapmak için izindir. Sertifika ise belli bir eğitimi ve testleri tamamladıktan
sonra elde edilen resmi bir belgedir. Ehliyet ve
sertifika istenilen eyaletlerde, acil tedavi uygulayabilmek için bunlar gereklidir. Ayrıca ehliyet veya sertifika sahibi olmak, kişiyi diğer ehliyet ve sertifika sahipleri ile aynı standarda ulaşmaya zorlar. Ehliyet ve sertifika gerektirmeyen
eyaletlerde bile acil tedavi veren kişilerin bu standartlara uyması beklenir.
Cevap Verme Zorunluluğu
Hükümete bağlı bir ambulans servisi ile gönüllü
ve ticari olanlar arasındaki fark Cevap Verme
Zorunluluğunda yatar. Hükümete bağlı servis
kendi sınırları içindeki bir çağrıya cevap verme
zorundadır, oysa gönüllü veya ticari servisler, bu
işin reklamını yapmamışlarsa veya ehliyetleri gereği yapmaları gerekmiyorsa aynı derecede zorunlu değillerdir. Fakat cevap verildikten sonra
hangi tip ambulans servisi olursa olsun aynı standartta tedavi uygulanmalıdır.
Kayıt ve Raporlar
Toplum hükümet aracılığı ile insanlarını ko-
KISIM 1 . GİRİŞ
rumak için sağlık, tüzük ve kararnameleri ile bir
politika geliştirmiştir. Bazı kişiler hastalıklar, kazalar ve acil olaylar hakkında gözlem yapabilme
ve bilgi toplayabilme durumunda olduğundan, bu
bilgileri belgeleme, belli yerlere rapor etme
zorunluluğu getirebilir. Böyle bir talep olmasa
bile ATT'nin olayları iyice belgelemesi tavsiye
edilir. Birçok tıp ve hukuk uzmanı tam ve doğru
kayıtların kanuni tazminatlara karşı çok iyi bir
koruyucu olduğuna inanır. Kayıt olmaması veya
eksik olması ATT'nin olayı, bulguları ve
yaptıklarını
sadece
hafızasına
dayanarak
anlatması demektir. Sorgulama sırasında sadece
hafızaya güvenmek insanı oldukça kötü duruma
düşürebilir.
Rapor ve kayıtlar hakkında iki kurala uyulmalıdır. Mahkemede de olduğu gibi, birinci kurala
göre eğer bir hareket veya işlem yazılı raporda
belirtilmemişse yapılmamış kabul edilir. İkinci
kural eksik ve düzensiz bir rapor yetersiz tedavinin belirtisidir. Her iki durumdan da kesin kayıtlar tutarak kaçınılabilir.
Kayıt Tutulması Gereken Özel Durumlar
Çocuklara Kötü Muamele
Bütün eyaletler çocuklara, bazıları yaşlılara da
kötü davranılmasına karşı onları koruyan kanunlar koymuştur. Bu durumun mutlaka rapor edilmesi gerekir. ATT kendi eyaletindeki kanunu bilmelidir.
Bazı eyaletler ilacı kullanan kişinin tedavisi ve
iyiliği için bunun gizli kalması gerekiyorsa belli
kişilerin bu olayı hükümet görevlilerine veya çocuğun anne-babasına bildirmesini zorunlu kılmaz.
ATT bu durumları bilmelidir.
Doğum
Birçok eyalet, bir görevli yoksa, bir doğuma
tanık olan herkesin bunu bildirmesini zorunlu
tutar. ATT bunu da bilmelidir.
Bildirilmesi Gereken Diğer Durumlar
İntihar girişimleri, köpek ısırmaları, bazı bulaşıcı hastalıklar, saldırı ve tecavüz olayları da bildirilmesi gerekenlerdendir.
Suç Mahalli
Eğer herhangi bir acil mahallinde suç sözkonusu olabilecek ise ATT ilgili makamlara haber
vermelidir. Olay daha önce bitmişse, suç olasılığı,
yetkililer gelmeden de ATT’ yi gerekli ilk tedaviyi yapıp hastayı hastaneye ulaştırmaktan alıkoymamalıdır. İlk tedaviyi yaparken olay yerinde
fazla değişiklik yapmamaya dikkat etmelidir.
Hastanın pozisyonu, varolan herhangi bir silah ve
yeri işaretlenmelidir. ATT yetkililerle temas etmeli ve onların isteklerine göre hareket etmelidir.
Ölümler
Saldırı Sırasında Yaralanma
Cinayet veya ateşli silah, kesici, delici alet veya
zehirlenme olayları sırasında oluşan yaralanmaların bildirilmesi birçok eyalette mecburdur. ATT
bunları da bilmelidir.
Uyuşturucuya Bağlı Yaralanmalar
Bazı durumlarda ilaca bağlı yaralanmalar da rapor edilmelidir. Fakat ABD yüksek mahkemesi
uyuşturucu kullanımının, ilaç bulundurmak ve
satmak gibi bir suç olmadığını, bir hastalık olduğunu kabul etmiştir. Bu nedenle aşırı uyuşturucu kullanılması sonucu olan yaralanma saldırı
olayı gibi değerlendirilemez.
Birçok eyalette ATT'nin ölüm raporu verme
hakkı yoktur. Yaşamın en küçük bir belirtisi bile
olsa, ATT olay yerinde ve hastaneye götürürken
hastayı kurtarmak için her şeyi yapmalıdır. Fakat
bazen ölüm bellidir; rigor mortis (ölüm katılığı)
gelişmiştir. Kafa kopmuştur, vücut alevlerle
yanmıştır veya başın bazı bölümleri kopmuş, kafa
parçalanmıştır. Bu durumlarda cenazeyi bir an
önce kaldırmak için bir engel yoktur. ATT'nin tek
yapması gereken şey ölünün üzerini örtmektir.
Kanunlar ve tıp görevlisinin incelemeleri ATT'nin
ne yapacağını belirler.
Bazen ATT bir hastalık nedeni ile ölen birine
yardıma çağrılır. Aile bireyleri herhangi bir resüsitasyon istememekte, fakat yazılı bir belge de
BÖLÜM 2 . KANUNİ SORUMLULUKLAR
vermemektedir. Bu, evde bakımlar arttığından beri oldukça sık olmakta ve ATTyi zor durumda
bırakmaktadır. Her ambulans servisi bu durumlarda ne yapılması gerektiğini protokole bağlamalıdır.
Bu bölümde sadece genel kanuni prensipler anlatılmıştır. Kanuni sorumluluklar ciddiye alınmakla birlikte, bunlar ATT’nin işini yapmasına
engel olmamalıdır. En iyi kanuni savunma uygun
eğitim, devamlı eğitim, beceri ve dikkatle tutulan
raporlardır.
ATT Sizsiniz...
1. İhmal ile suçlanmadan önce neyin ispat
edilmesi gerekir?
2. Hastanız orta yaşlı, şuuru kapalı bir er-
3.
4.
kek ve\oksijene ihtiyacı var. Olayın
yarattığı rıza 'ya dayanarak tedaviye
başladınız. Bu ne demek? Birkaç dakika
sonra karısı geldi. Ondan nasıl bir rıza
almanız gerekir?
Bisiklet kazasında yaralanmış ve ciddi
bir çarpma geçirmiş 14 yaşında bir
çocuğa gittiniz. Film çekilmesi ve
doktorun
görmesi
için
hastaneye
gitmesi gerektiğine karar verdiniz.
Gitmeyi ve ismini söylemeyi reddetti. iyi
olduğunu ve eğer anne-babası okuldan
kaçtığını duyarlarsa çok kızacaklarını
söyledi. Ne yaparsınız?
Siz sertifikalı bir ATT’siniz. Sertifika ile
ehliyetin ne farkı vardır?