2 Multipl skleroz teşhisi kondu, şimdi ne olacak? - MS

2 Multipl skleroz teşhisi
kondu, şimdi ne olacak?
Multipl Skleroz
­Referans Serisi
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 1
27.08.14 13:06
Multipl skleroz hastalığının teşhisi karmaşık bir
işlem olduğundan esaslı bir nörolojik muayene gerektirir. Burada örneğin MR çekimi veya
beyin-omurilik sıvısının tahlil edilmesi gibi çok
sayıda test yardımcı olabilir. Bu broşürde, ilk
belirtiden MS tanısının alınmasına kadar izleyen
yol açıklanacaktır.
Bazı hastalar ilk teşhis şokunu yaşadıktan sonra
tedirginliğe kapılır. Özellikle hastalığın nasıl gelişeceği ve günlük yaşamı nasıl etkileyeceği konusundaki belirsizlik yıpratıcı bir durumdur. Bu çok
normal bir tepkidir. Böyle bir durumda yapılması
gerekenler aşağıdaki sayfalarda açıklanmıştır.
Bu broşür, MS hastalığı ile ilgili temel bilgileri
ve bununla birlikte hastalığın tanı ve tedavisini çeşitli bölümlerde işleyen Multipl Skleroz
­Referans Serisi’ne, aittir.
Yayımlayan:
BETAPLUS® Serviceteam
Groner Landstraße 3 · D-37073 Göttingen
Telefon: 0800 – 2 38 23 37 (ücretsiz)
E-posta: [email protected]
İnternet: www.ms-gateway.de
Diese Broschüre gibt es in den Sprachen Deutsch,
Englisch, Polnisch, Russisch und Türkisch.
©2014
2
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 2
27.08.14 13:06
İçindekiler
MS teşhisi nasıl konur?
4
Nörolojik muayene6
MR incelemesi
8
MR incelemesi nasıl yapılır9
Görsel uyarılma potansiyeli11
VEP nasıl yapılır?12
Lomber ponksiyon
13
Erken teşhis
15
Teşhis konduktan sonra neler olur?
16
Sözlükçe
22
3
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 3
27.08.14 13:06
MS teşhisi nasıl konur?
MS hastalığının teşhisi öncelikle birtakım hastalık belirtilerinin ortaya çıkmış olup olmadığına,
MR çekimlerine, beyin-omurilik sıvısının tahlil
sonuçlarına ve bazı tamamlayıcı testlere
­bakılarak konur.
Şimdiye kadar MS için doğrudan “pozitif veya
negatif” sonuç veren bir test yoktur. Günümüzde mevcut olan hiçbir test, MS hastalığını
%100 doğrulukla
teşhis etme
Hastalık
özelliğine
­belirtileri
sahip değildir
Şekil 1: MS hastalığının teşhisi
çok karmaşık bir işlemdir.
4
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 4
27.08.14 13:06
Nörolog, nihai MS teşhisini ancak başka hastalıkların bulunmadığını garantiledikten sonra koyacaktır.
Nörolog, size hastalık öykünüzle ilgili sorular
soracak ve herhangi bir nörolojik bozukluğunuzun olup olmadığını tespit etmeye çalışacaktır. Bu bozukluklar size zararsız gelmiş
olabilir ve bu yüzden bunları ciddiye almamış
olabilirsiniz.
Kapsamlı bir nörolojik muayene yaparak
sizde nörolojik değişikliklere yönelik işaret ve
­belirtiler olup olmadığını inceleyecektir.
Ek bilgi toplayarak hastalık şüphesini kuvvetlendiren ipuçları arayacaktır. Bu bilgiler örneğin MR çekimi, beynin elektriksel aktivitesinin
ölçümüne ilişkin testler (uyarılma potansiyeli)
ve son olarak omurilik sıvısının analizi (lomber
ponksiyon) sayesinde elde edilir.
Bu test ve muayeneler aşağıdaki sayfalarda daha
ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.
5
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 5
27.08.14 13:06
Nörolojik muayene
MS hastalığı çok karmaşık bir nörolojik hastalık
olduğundan, teşhisinin tercihen MS konusunda
uzmanlaşmış bir nörolog tarafından konulması
gerekmektedir. Nörolog, önce MSS’nin (merkezi
sinir sisteminin) çeşitli fonksiyon bölümlerini basit yöntemlerle (örneğin göz lambası ve pamuklu
çubukla) muayene edecek ve bununla birlikte
vücut duruşunu, hareketlerin akşını ve yürüyüşü
gözlemleyecektir.
Şekil 2:
Refleksler örneğin ayaklarda ve dirsekte kontrol
­edilebilir.
Muayene sırasında örneğin hissetme, kas gücü,
hareket, koordinasyon, denge, görme ve işitme
kontrol edilir. Bu kontrolde refleksler de refleks
çekici ile test edilir (Şekil 2).
Çoğu zaman bu basit yöntemler sayesinde ilk tahminde bulunmak ve muhtemel
tıbbi ­hasarların bulunduğu yeri saptamak
­mümkündür.
6
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 6
27.08.14 13:06
Gözden beyne giden
görme siniri (nervus
opticus) MS hastalığının sıkça etkilediği
bir sinirdir. Hekim,
görme yetisini harf
tabloları ile kontrol
eder ve göz sinirinin
gözdeki giriş yerini
oftalmoskop cihazı ile değerlendirir.
Görme siniri içindeki
sinyal hattı, görsel uyarılma potansiyeli (VEP)
ile belirlenebilir. Göz hareketlerinden sorumlu
olan sinirlerde de tutulum olabilir. Hekim, özel
bir gözlük (Frenzel gözlüğü) ile göz hareketlerinin normal olup olmadığını kontrol edebilir. Tüm bu testler basit olup herhangi bir ağrı
­oluşturmaz (Şekil 3).
Şekil 3
Görme netliği,
üzerinde harflerin bulunduğu bir tablo
ile kontrol
edilir.
Nörolojik muayeneye ek olarak örneğin MR çekimi gibi başka testler de yapılır. MR çekimi, MS
lezyonlarını görüntüleyebilmesine rağmen buradan pozitif bir bulgu alınması MS hastalığına
dair yeterli bir kanıt değildir. Çünkü MR çekimi
ile kanıtlanabilen bazı diğer hastalıklar da buna
benzer değişikliklere yol açabilir.
7
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 7
27.08.14 13:06
MR incelemesi
MSS’nin MR çekimleri ile muayene edilmesi,
hastalık öyküsü ve nörolojik muayeneden elde
edilen bilgilerle birlikte, MS teşhisinin konması
için önemli rol oynar. MR incelemesi, beyin ve
omurilikteki lezyonların boyutunu, adedini ve
dağılımını net bir şekilde gösterir (Şekil 4).
MR çekiminde enjekte edilen kontrast maddesi
sayesinde, lezyonların özellikle erken ve iltihabi
aşamada daha belirgin bir şekilde görüntülenmesi mümkündür.
MR çekimi, hastalık aktivitesindeki değişiklikleri
hastalık seyri boyunca gösterebildiğinden, hastalık seyrinin sürekli kontrolü için de çok yararlı bir
araçtır.
Şekil 4:
MR incelemesi
8
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 8
27.08.14 13:06
MR incelemesi nasıl yapılır?
MR, beyin içindeki lezyonları görüntülemeye
yarayan hassas bir teknolojidir (Şekil 5a, b).
Çekim işlemi zararsız olsa da muayene edilen kişi
için biraz yorucudur. Kişi, yavaş yavaş büyük bir
tüp içine doğru hareket edecek olan bir tablanın
üzerinde kesinlikle hareketsiz bir şekilde yatmak
zorundadır. MR tüpünün içi dardır. Bazen de
cihazdan gürültülü sesler çıkabilir.
Normal MR süresi yakl. 10-20 dakikadır. Cihazın
çıkardığı gürültülü seslere karşı kulak tıkacı veya
kulaklık takılabilir. İsterseniz sevdiğiniz müziği
yanınıza alıp MR sırasında dinleyebilirsiniz. Ayrıca, tüp içinde yatarken tıbbi personel ile iletişim kurabilmeniz için elinize bir sinyal düğmesi
verilir.
MR incelemesi sırasında zararlı röntgen ışınlarına maruz kalmazsınız. Böylece, testin gerektiği
kadar tekrarlanması mümkündür. Kalp pili veya
metal implantları (örneğin eklem protezi) olan
kişiler muayeneden önce mutlaka hekimlerine
bu konuda bilgi vermelidir, aksi takdirde bu
cihazlar MR sırasında hasar görebilir.
9
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 9
27.08.14 13:06
Şekil 5a: Sağlıklı
bir ­insanın ­beynini
­gösteren MR
­görüntüleri.
Şekil 5b: MS’li bir insanın
beyninin MR görüntüleri.
İşaretli yerlerde tipik MS
lezyonları görülmektedir.
10
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 10
27.08.14 13:06
Uyarılma potansiyeli
MS hastalığında; sinir liflerini saran, yalıtan ve
koruyan miyelin kılıfının hasarlı olduğu sinirlerde sinyal aktarımı yavaşlar. Sinyallerin aktarımı,
“açıkta kalan” bu bölgelerde belirgin derece
gecikir. (Daha ayrıntılı bilgi almak için lütfen
­Referans Serisi’nin 1. broşürünü okuyunuz.)
Uyarılma potansiyelinde (EP), bir uyarımın beyne
ulaştığı süre net olarak ölçülür. Bu uyarım, değişen bir satranç tahtası deseni (VEP), bir ses (AEP)
veya küçük bir ağrı uyarımı (SEP) olabilir. Beyinde bu uyarım sayesinde oluşan elektriksel aktivitenin değişimi (potansiyel) ve bunun için gerekli
olan süre kaydedilir. Elde edilen test sonuçları
ise, sinyal aktarımı için sağlıklı bir insanda gereken ortalama süre ile karşılaştırılarak muhtemel
gecikmeler tespit edilir.
Nörologlar bu şekilde hasarlı sinirleri ve (henüz)
hastalık belirtilerine sebep olmayan lezyonları
da bulabilirler.
11
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 11
27.08.14 13:06
VEP nasıl yapılır?
Görsel uyarılma potansiyeli (VEP) genelde MS
teşhisi kapsamında türetilir. Burada, bir uyarımın
görme siniri üzerinden görme fonksiyonunun
yayılmasından sorumlu beyin bölgesine aktarılma
süresi belirlenir.
Şekil 6:
Görsel ­
uyarılma
potansiyelinin
prensibi.
Non-invaziv bir yöntem olan bu test için, başınıza
beyindeki elektriksel aktiviteyi (beyin akımlarını)
kaydeden elektrotlar takılır. Sizden, ortasında
minik bir karenin bulunduğu satranç tahtası deseni
olan bir tahtaya konsantre olmanız istenir (­Şekil 6).
Böylece, görme siniri
boyunca gözden beyne giden sinyaller ­takip
edilebilir ve bu ­sinyallerin
hızı belirlenebilir.
Optik sinirdeki bir hasar
anormal bir VEP sonucuna neden olabilir. Dolayısıyla bu test, özellikle
normal görme yetisi olan
insanlarda MS teşhisini
kuvvetlendirmeye yarar.
Anormal VEP’ler tüm MS
hastalarının %75’inden
fazlasında görülmektedir.
12
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 12
27.08.14 13:06
Lomber ponksiyon
Laboratuvar testleri, MS teşhisi için ek kanıtların
elde edilmesinde katkı sağlayabilir. Bu testlerin
en önemlisi, “liquor cerebrospinalis”, yani beyin-omurilik sıvısının analizidir. Bu sıvı, beynin
ve omuriliğin etrafında dolaşır ve ikisini korur.
Beyin-omurilik sıvısı, ince bir iğne ile omurilik kanalından alınabilir. Bu işleme lomber ponksiyon
denir (Şekil 7). Bu işlemde omuriliğe herhangi
bir zarar verilmez, çünkü ponksiyon yeri omuriliğin bittiği noktanın çok daha altındadır.
Şekil 7:
Bel bölgesinde
uygulanan lomber
ponksiyon.
L2
L3
L4
L5
13
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 13
27.08.14 13:06
MSS üzerindeki iltihaplanmalarda sık olarak beyin-omurilik sıvısı içinde de değişiklikler olur. Bu
değişiklikler, hem sıvı içindeki savunma hücrelerini hem de belli proteinleri etkiler (örneğin immünglobulinler). MS hastalarının beyin-omurilik
sıvısı içinde normalden daha yüksek immünglobulin konsantrasyonları bulunur. Bu immünglobulinler MSS’de otoimmün reaksiyon kapsamında üretilir ve oligoklonal bantlarda toplanabilir.
Oligoklonal bant oluşumu başka hastalıklarda
da mümkün olsa da, MS hastalığının teşhisi için
bu durumdan faydalanmak mümkündür.
Beyin-omurilik sıvısı üzerinde analiz yapılan
multipl sklerozlu hastaların yaklaşık %90’ında
oligoklonal bantlar görülmektedir.
Özet olarak şu söylenebilir ki, MS hastalığının
teşhisi için ne MR çekiminden elde sonuçlar ne
de uyarılma potansiyeli veya omurilik sıvısı analizi yeterlidir. Bu demektir ki, bir hastada kesin
olarak MS olduğunu teşhis etmek için, bu testlerin sadece birinin vereceği sonuca güvenilemez.
14
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 14
27.08.14 13:06
Erken teşhis
Geçmişte MS’in kesin teşhisi için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Eskiden uzmanlar öncelikle
nörolojik muayenelere güvenmek zorundaydı.
Özellikle günümüzde kullanılan yeni görüntüleme metotları (MR) sayesinde hastalık teşhisinin
erken aşamada konması mümkündür.
MS hastalığının güvenilir teşhisi için spesifik
teşhis kriterlerinin yerine getirilmiş olması şarttır.
Bununla ilgili olarak, 2001 yılında “McDonald
Kriterleri” uygulamaya konulmuş ve 2010 yılı sonunda tekrar gözden geçirilerek netleştirilmiştir.
Bu kriterler, klinik bulguların değerlendirilmesi
yanında, üç ay ile altı ay arası bir süre içinde birden fazla MR incelemesi yapılmasını şart koşarak, MS hastalığının geçmişe kıyasla daha erken
teşhis edilmesine imkan vermektedir.
Giderek iyileştirilen tanılama teknolojileri sayesinde, hekimler MS hastalarını daha erken bir
aşamada etkili bir şekilde tedavi etme şansına
sahiptir. Tedavinin mümkün olduğunca erken
başlatılması, gelecekte giderilemeyecek sinir hasarlarının oluşma riskini azaltarak geciktirmektedir. Böylece vücudun kendi kendini iyileştirme
potansiyelinden en iyi şekilde yararlanılmaktadır.
15
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 15
27.08.14 13:06
Teşhis konduktan sonra neler olur?
MS, tedavi ile tam şifa bulmanın mümkün olmadığı kronik bir hastalıktır. Bu nedenle, MS
teşhisi konduğunda tüm hastaların ilk önce şok
yaşaması doğal bir reaksiyondur. İnsanlar tüm
yaşamlarının allak bullak olacağını, artık hiçbir
şey teşhisten önceki gibi olmayacağını düşünür.
İnsanların kafasında binlerce soru dolaşır: Gelecek
için yaptığım planları gerçekleştirebilecek miyim?
Eşim benden ayrılacak mı? İşimi kaybeder miyim?
MS hastalığına rağmen meslek hayatına girebilir
miyim, kariyerime devam edebilir miyim?
Bu soruların yanıtını herkes kendi bulmak zorundadır. Bu konuyla ilgili olarak MS danışma merkezlerinden, MS hastalığına uzmanlaşmış hemşirelerden, yardımlaşma örgütlerinden ve sizi tedavi
eden hekimden yardım ve destek ­alabilirsiniz.
MS hastalığı ve muhtemel sonuçları hakkında
mümkün olduğu kadar net bilgiler edinmeye
çalışmanızı tavsiye ediyoruz. Multipl Skleroz Referans Serisi size burada yardımcı olacaktır. Hastalığınız hakkında ne kadar bilgiye sahip olursanız
ve beklentileriniz ne kadar gerçekçi olursa, durumunuzu değerlendirme ve yaşamınız için doğru
kararları verme konusunda da o kadar isabetli
hareket edebilirsiniz. Bilgi sahibi olmak, gereksiz
korkulara karşı da yardımcı olur.
16
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 16
27.08.14 13:06
Hastalıkla yaºamak
Hastalığı kabullenmek
Depresyon
Keder
Endiºe
Korku
Öfke
Duyguları bastırmak
Teºhis
ªok
Şekil 8: Teşhisin alındığı günden
­hastalıkla yaşamaya başlayıncaya
kadar yaşanan evreler.
Her MS hastasının hedefi, hastalıkla en iyi şekilde yaşamanın bir yolunu bulmaktır. Aile ve
arkadaşlarınız, hemşire ve hekimler ve çeşitli kurumların sağladığı destek, merdivenin basamaklarından yukarıya çıkmanıza (Şekil 8) yardımcı
olabilir. Bir üst basamağa geçmenin ne kadar süreceği ise her hastada farklıdır. Bazı hastalar bir
defada birden fazla basamağı da başarmaktadır!
17
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 17
27.08.14 13:06
Şok: MS teşhisini yeni almış kişilerin çoğunda bu
haberi ağır bir şok yaratır. Özellikle bu anda
başka insanlarla konuşmak ve büyük bir
boşluğa düşmemek çok önemlidir.
Duyguları bastırma: MS hastalarının çoğu, yaşadığı
ilk şoktan sonra MS hastası olduğunu
kabul etmek istemez, “Hayır, bu olamaz ve
olmamalıdır” diye düşünür.
Öfke: Duyguları bastırma dönemi sonrasında
hasta çoğu zaman öfke duygularına kapılır.
Hastalığa yakalananların en sık sorduğu şey
“Niye ben?” sorusudur. Hastalar bu evrede
çok çabuk hiddetlenir ve yakınlarına ya da
arkadaşlarına karşı mesafeli davranır.
Korku: Eğer bir kişi neyden korktuğunu tam
olarak bilmiyorsa, günün her dakikasını
belirleyen bir korku devreye girer. Bu korku
kişinin yaşam kalitesini, MS hastalığının
asıl belirtilerinden daha da fazla olumsuz
etkileyebilir. Hastalık seyri boyunca
tekrarlayan korku dönemleri yaşanabilir
ve her defasında bu korkuyu yeniden
yenmek zorunda kalınır. Bu dönemlerde,
hastalık konusunda ve MS’le yaşam
hakkında sağlam bilgilere sahip olunması
çok önemlidir, çünkü korkuya karşı koymak
ancak bu bilgiler sayesinde mümkündür.
18
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 18
27.08.14 13:06
Endişe: Genel bir endişeye karşı en etkili yöntem
bir uzmandan yardım almaktır. Yardımlaşma
grupları, MS hastalarının endişeyi ve
umutsuzluğu yenmelerinde yardımcı olabilir
ve büyük katkılar sağlayabilir.
Keder: Keder, yaşanan yeni bir duruma ayak
uydurma sürecinde sıkça görülen bir ruh
halidir. Örneğin bir yakının ölümünde
olduğu gibi, insan yaşadığı keder süreci
ile söz konusu kaybın üstesinden gelmeyi
başarmalıdır. Bu çok yorucu
olsa da kayıp duygusunun
üstesinden gelmek için
önemlidir.
Şekil 9:
MS teşhisini öğrenen
­hastada
­depresyon
oluşabilir.
Depresyon: MS hastalarında
nispeten daha sık görülen
depresyon, hastalık teşhisinin
üstesinden gelme sürecinde
dışarıdan yardıma ihtiyaç
duyduğunuz noktayı
gösterebilir. Belki korku
ve duygularınız hakkında
konuşabileceğiniz yakın bir
arkadaşınız vardır.
19
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 19
27.08.14 13:06
Kimi hastalar, depresyonun başkasından yardım
almadan kendiliğinden düzeleceği umuduyla yaşarlar. Ancak, klinik depresyon ciddi bir hastalıktır.
MS’le yaşamayı başarmış insanlar dahi, hastalığın
başlamasında ve ileriki seyrinde ruhsal (psikolojik)
faktörlerin rol oynadığına dair şüphelerini ifade
etmektedir.
Çok sayıda MS’li insan, özellikle yeni bir MS atağından kısa bir süre önce veya sağlık durumları
kötüleştiği zaman yaşadıkları ciddi krizlerden,
stres artışından, sevdikleri insanın
kaybından veya ondan ayrıldıklarından bahsetmektedir.
­Depresyona karşı kararlı bir
şekilde çalışmak her halükarda önemlidir. Psikolojik
yardımın (örneğin konuşma
terapisinin) yanı sıra etkili ilaçlar
(­antidepresan) mevcuttur.
Şekil 10:
Kişi hastalığı kabul
­etmeye başladığında
kara bulutlar dağılmaya
başlar.
20
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 20
27.08.14 13:06
Hastalığı kabullenmek: MS hastalarının çoğu, has-
talık bulgusunu takip eden kötü haberlerle
eninde sonunda herhangi bir şekilde yüzleşir. Burada genel olarak her bireyin çıkardığı sonuç, MS hastası olduğunu kabullenmek ve herkesin kendi kaderiyle yaşaması
ve kendi yükünü kendisi taşıması zorunda
olduğudur. Burada önemli olan bir nokta,
hastalığı kabullenmenin “pes etme” veya
“mağlup olma” anlamına gelmediğini göz
önünde bulundurmaktır.
Hasta bakım ve destek
programları (örneğin
Bayer’in BETAPLUS®
programı), konulan
teşhisin üstesinden
gelmede ve hastalıkla yaşamayı başarmada
­yardımcı olabilir. İnternet erişimine sahip MS
hastaları, çeşitli web sitelerinden bilgi ve yardım
alabilir ve tartışma forumları aracılığıyla diğer
MS hastaları ile bilgi alışverişinde bulunabilir.
www.ms-gateway.de adresindeki forumlar,
benzer durumdaki insanlarla iletişim kurma
­imkanını sunmaktadır.
21
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 21
27.08.14 13:06
Sözlükçe
Ataksi: Bir veya birden fazla ekstremitede (el, kol,
ayak, bacak) koordinasyon bozukluğu. Çoğunlukla net konuşamama (dizartri) ve göz titremesi
(­nistagmus) ile birlikte meydana çıkar.
CSF: Serebrospinal sıvı – Bkz. Liquor
Demiyelinizasyon: Miyelin tabakasının tahrip ­edilmesi.
Disfonksiyon: Fonksiyon bozukluğu
Görsel uyarılma potansiyeli (VEP): Görme sinirinden beyine sinyal aktarımının hangi sürede
­gerçekleştiğinin belirlenmesi.
Lezyon: Beyin içinde iltihap veya demiyelinizasyonun
meydana geldiği bölge.
Liquor (Liquor cerebrospinalis; beyin-omurilik
­sıvısı): Beyin ve omuriliğin etrafından dolaşan
ve ikisini koruyan sıvı.
Lomber ponksiyon: Omurilik kanalına ince bir iğneyle ponksiyon yapılarak içinden sıvı (liquor)
­alınması.
22
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 22
27.08.14 13:06
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Vücut içinin
güçlü bir manyetik alan yardımıyla görüntülenmesi. Doku ekranda (“kesit” olarak adlandırılan)
dilimlere ayrılabilir ve böylece mevcut değişikliklerin boyutu, konumu ve şekli tam olarak tespit
edilebilir.
McDonald Kriterleri: W.I. McDonald’ın yönetiminde
çalışan MS uzmanlarının oluşturduğu bir grup
tarafından MS teşhisi için 2001 yılında hazırlanan kriterler. Bu kriterler sayesinde hastalığın
erken teşhisi mümkündür.
Miyelin: Sinirlerin yağdan oluşan yalıtım maddesi.
­Oligodendrositler tarafından üretilir.
Miyelin kılıfı: Aksonların miyelinden oluşan yalıtım tabakası. Aksonlar sinir sinyallerinin doğru ve hızlı
şekilde aktarılmasını sağlar.
MSS (Merkezi Sinir Sistemi): Vücudun kontrol
­merkezidir. Beyin ve omurilikten oluşur.
Non-invaziv testler: Vücuda giriş yapılmadığından
­vücudu hiçbir şekilde olumsuz etkilemeyen
­teşhis metotları (karşıtı: invaziv testler).
23
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 23
27.08.14 13:06
Oftalmoskop: Gözün arka kısmının (retina) muayene
edilmesini sağlayan cihaz. Direkt ve endirekt
oftalmoskoplar vardır. Direkt oftalmoskop,
pille çalışan ışık kaynağına sahip bir el cihazıdır.
Oftalmoskopun mercekleri, hekim tam olarak
retinaya bakabilecek şekilde ayarlanabilir. Endirekt oftalmoskop ise tüm retinanın muayene
edilmesi için kullanılır. Lokal anestezi yapıldıktan
sonra hastanın gözünün önüne özel bir mercek yerleştirilir ve hekim tüm retinayı büyütme
­mercekleriyle net bir şekilde görebilir.
Oligoklonal bantlar: Sadece beyin-omurilik sıvısı
­içinde bulundukları takdirde MSS’de iltihaplanma olduğuna işaret eden belli proteinlerin
toplandığı yerler.
Refleks: Vücudun bir uyarıma karşı istemsiz ve otomatik olarak gösterdiği tepki. Bir refleks çekici ile
kas tendonuna vurulduğunda kas gerilir (kas
refleksi).
Scanner: MR cihazı demektir
Uyarılma potansiyeli (EP): Beynin belli görsel (VEP),
sesli (AEP) veya duyusal (SEP) uyarımları algılamak için ihtiyaç duyduğu süre hakkında bilgi
­verir. EP’ler basit, non-invaziv testlerle ­ölçülebilir.
Vertigo: Baş dönmesi
24
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 24
27.08.14 13:06
Notlar
25
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 25
27.08.14 13:06
26
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 26
27.08.14 13:06
27
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 27
27.08.14 13:06
BETAPLUS® –
MS hastaları için kişiye özel
­hizmet programı
Uzmanca destek­
­BETAPLUS® Hemşireleri
Kişiye özel
­hizmet
nca
Uzma
sel
Birey
l
Kişise
siz
t
e
r
c
Ü
Telefon desteği
­BETAPLUS® Servis Ekibi
Son güncelleme 08/2014
Yazılı şekilde
verilen uzun
süreli destek
hizmetleri
BETAPLUS® Serviceteam
Telefon: 0800 – 2 38 23 37 (ücretsiz)
E-posta: [email protected]
İnternet: www.ms-gateway.de
10114-10-45_3BY08_N3001_PatModul2_AU_130425_RZ_OS_tr.indd 28
27.08.14 13:06