Ulusal Radyasyon Onkolojisi Derneği Radyofizik Kursu

Transkript

Ulusal Radyasyon Onkolojisi Derneği
Radyofizik
y
Kursu
Radyofizik
y
Uzm. Dr. Öznur Ş
Şenkesen
Acıbadem Kozyatağı Hastanesi
Haziran 2010,
2010 İstanbul
İçerik
► CT
Simülasyon
Si ül
► 3D Tedavi Planlama
► Konformal Radyoterapi Uygulamaları
► IMRT uygulamaları
yg
► MLC Tipleri
► IMRT sistemlerinin nitelik temini ve doz
verifikasyonu
► IGRT teknikleri
► Respiratory gated RT
CT Simülasyon
3D Tedavi Planlama
Konformal Radyoterapi
U g l m l
Uygulamaları
3D’ye Geçiş
► 1980’
lerin sonları ve 90’ lı yılların başlarında 2D
uygulamalardan 3D uygulamaya geçiş teknolojinin
gelişimi ile paralel olarak başlamıştır.
► Bilgisayar
Bil i
teknolojisinin
k l ji i i ililerlemesi
l
i 3D kkonformal
f
l
radyoterapinin uygulanmasını, bilgisayar yazılımı
sektöründeki gelişmelerle IMRT , ardından IGRT
teknolojileri bu alandaki uygulamaları hızla
yaygınlaştırmıştır.
► Radyasyon
onkolojisi bölümlerinde yeni tekniklerin
uygulanabilmesi
l
bil
i iiçin;
i
görüntüleme, planlama, kayıt, verifikasyon vs..,
Si t l i i birbirleri
Sistemlerinin
bi bi l i ilile ililetişimini
ti i i i sağlayan
ğl
ağ
ğ
bağlantılarının bulunmasını gereklidir.
CT’
CT nin keşfi;
► 1993
ve 1999 ICRU 5050-62 raporları
p
ile CT
üzerinde hedef volüm tanımlamaları
bildirildi.
► 3D tümör görüntüleme
► CT ile sanal simülasyon
► 3D hesaplama
hesaplama, konformal tedavi
2D Konvansiyonel Simülasyon
•Hacim yerine
yerine, Alan boyutları kullanıldı
•Hedefin olası yeri için kemik yapılar referans alındı
• Tümör görüntülenemedi
•Ortagonal
Ot
l filmler
fil l kkullanıldı
ll ld
► 2D
Planlama
►
Hasta konturu elle girilir
►
Işın geometrisi gantri açısı ile
yada izomerkez ile daha çok
►
►
►
►
► 3D
►
Planlama
Tedavi bölgesinde hedef üç
boyutlu tanımlanır
►
Işın geometrisi üç boyutlu
simülasyon sırasında belirlenir
hedef volüme göre tespit
Işınların merkezi eksen
edilir. Non-koplanar ışınlar
derinliği hesap için kullanılır
kullanılabilir
Heterojenite düzeltmesi
►
Doz hesabı üç boyutta yapılır
yapılmaz
►
Doz hesap algoritması, ışın
Basit hesaplama algoritması
diverjansını ve heterojenite
kullanılır
düzeltmesini bütün yönlerde
Doz dağılımları merkez
hesaba katar
düzlemde oluşturulur ve
değerlendirilir
►
Tedavi planı üç boyutta analiz
edilir ve değerlendirilir.
CT simülatörler
CT ve Simülatör
kombinasyonu
► CT cihazı ve
düzleştirilmiş masası
► CT kumanda Konsolu
► Sanal (Virtüel
Simülasyon Konsolu
► Lazer Sistemi
► Film Basma Sistemi
CT Simülatör Odası:
CT+ External Lazerler+ Sanal simülasyon yazılımı+
simülasyon
i ül
filmi
fil i (DRR) çıktısı
kt
CT Simülatörler
► Radyasyon
Onkolojisi bölümüne ait,
tedavi
t d i planlama
l l
amaçlıl görüntüleme,
ö ü tül
immobilizasyon
y sistemlerinin boyutlarına
y
uygun gantri açıklığı (large bore),
lazer pozisyonlama sistemi içeren,
içeren
izomerkezin belirlendiği
cihazlardır.
Gantri Açıklığı
Hasta Pozisyonlandırma ve İşaretleme:
L
Lazerler
l
Hasta pozisyonlaması ve
immobilizasyonunda indeksli düz masa
CT Simülatörlerin Teknik Özellikleri
3D CT Verilerinin Elde Edilmesi
GÖRÜNTÜLEME - SANAL SİMÜLASYON
►
►
►
►
►
►
Tedavi pozisyonu belirlenir,
Uygun aksesuar
Uygu
a sesua kullanılarak
u a a a hastanın
asta
immobilizasyonu
ob asyo u
sağlanır,
İzomerkez için referans noktalar belirlenir,
laser lokalizasyonu
lokalizasyonu,
masa pozisyonu belirlenir
AP ve Lateral Topogram görüntülemede çekim aralığı
belirlenerek, Axail düzlemde 22-10mm aralıkla CT
kesitleri alınır
Daha doğru hedef hacim tanımı oluşturmak için MR,
PET g
gibi ek modaliteler kullanılır.
SANAL SİMÜLASYON
CT simülatörlere bağlı olan çalışma konsolunda;
►
►
►
►
Hedef hacimler ve riskli organ tanımlamaları,
Konturlara göre tedavi alanı boyutları, uygun gantri ve
kolimatör açıları, blok veya MLC şekillendirmeleri’nin interaktif
şekilde
kild yapılabilmesi,
l bil
i
Tedavi cihazı koşullarına uygun açıların tespiti,
İzomerkez belirlenmesi
belirlenmesi,
Sanal simülasyon sırasında ya da
Tedavi planlama yapılırken
►
Simülasyon filmi kalitesinde Digitally Reconstructed
Radiograph (DRR) görüntüleri eldesi ve çıktılarının alınması,
DRR görüntüleri tedavi öncesinde alınan portal görüntüleme
için
ç referans imajj olarak kullanılır.
DRR
Simülatörler ile yapılan
işlemler DRR ile
yapıldığında
ld ğ d Sanal
S
l
Simülasyon yada CT
simülasyon adını alır
Simülatörlerde olduğu
gibi radyografik
görüntü oluşturulabilir
Simülatör grafisinde
g
oluşan geometrik
sınırlamalar DRR da
olmaz
l
Kesit aralığına bağlı
olarak görüntü kalitesi
değişir.
Axial Düzlemde Çizilen Hedef Hacim ve Kritik Organlar
Diğer Düzlemlerde ve DRR Üzerinde Görülebilir
Hasta Pozisyonlanması
Pozisyonlanmasıy
-Koordinat Sistemi
►
CT Simülasyonda alınan görüntülerin koordinat
sistemi tedavi planlama sistemi ile aynı olmalıdır
olmalıdır.
►
Görüntüler alınırken referans olması için hasta
cildi
ildi işaretlenir,
i
l i bu
b işaretlerin
i
l i görüntülenmesi
ö ü ül
i için
i i
radyoopak maddelerle kullanılır.
►
CT simülatörde belirlenen bu noktalar referans
işaretler olarak kullanılır.
simülasyon
y sırasında hasta masa da iken hedef
hacim tanımlaması yapılarak İzomerkez belirlenir,
planlama ve tedavi sırasında aynı şekilde
bırakılır(no shift)
Simülasyon sırasındaki referans işaretler planlama
sonrasında yeniden belirlenen izomerkez için
hastanın üzerindeki noktalardan belirlenen
koordinatlara kaydırılarak son belirlenen
izomerkezin yeri işaretlenir(shift).

CT simülasyon Sırasında İzomerkezin
Belirlenmesi
Tedavi Planlaması Yapıldıktan Sonra
İzomerkezin Belirlenmesi
İzomerkezin
Adım Adım CT Simülasyon
1.
2
2.
3.
Hasta sabitleme
CT masasında tedavi pozisyonu
Ap ve lat scaout alınması
4.
5
5.
6.
7.
8.
9
9.
Lazerler ile işaretleme
CT başlangıç masa-lazer kaydı
Uygun protokol seçimi
Inf-sup sınırların belirlenmesi
Kontrast kullanımı(protokole göre)
External işaretleme
işaretleme, tatoo vs
vs.
10. Hastanın görüntülenmesi
11. Sanal sim ekranına transfer
12. İzomerkezin kaydı(Dr.eşliğinde)
13. Üç düzlemde lazerlerle izomerkez
belirlenmesi
14 Hasta gönderilir
14.
gönderilir.
15. Konturlar,doz volüm sınırları
belirlenir
16. Tedavi planı için Işın yerleştirme
17 DRR ların print edilmesi
17.
18. Tedavi planlamaya transfer
19. Planın optimizasyonu
20 Plana göre set
20.
set-up
up verifikasyonu
21. Portal filmlerin doğruluğundan emin
olmak için Rutin QA
3D Tedavi Planlama Süreci
►
►
►
CT veya CT simülatörde görüntülerin alınması, referans
noktaların belirlenmesi
Konturlama - Segmentasyon
3D bilgisayarlı planlama
Sanal simülasyon
Fizik hesapları
►
►
►
Planlama verilerinin tedavi makinesine otomatik olarak
aktarılması
Tedavinin uygulaması
Verifikasyon-- Portal görüntüleme
Verifikasyon
Planlama ve tedavi verilerinin karşılaştırılması
3D TEDAVİ PLANLAMASI
► Hedef
H d f

H
Hacim
i ve N
Normall D
Doku
k T
Tanımlaması
l
Dışş konturun tamamı
Tümör volümü veya tm loju
Risk altındaki organlar
Anatomik markerlar
CT görüntüleri (Tümör ve anatomik verilerin daha doğru
tanımlanabilmesi için) MR veya PET ile üstüste getirilebilir
Hedef Hacim Tanımlamada PET
PET--CT
Hedef Hacim Tanımlamada PET
PET--CT
Hedef Hacim Tanımlamada MR
Alanların BelirlenmesiBelirlenmesi-Işın Girişleri
Beam
ea eye view
e -BEV
►
►
►
DRR yardımı
d
il uygun Gantri
ile
G ti,
Masa, Kolimatör açıları ve alan
sınırları belirlenir
Hedefi kapsayacak, riskli
organları koruyacak şekilde
blok yada MLC şekillendirmesi
Simülasyon
y g
grafisi
oluşturalabilir.
IIşın Gi
Girişi
i i ve Düzenlenmesi
Dü
l
i
Observer eye view (OEV)
Room View
► Gantry ve masa pozisyonunun
uygun açıları
► Non koplanar ışınlar
Doz Hesabı
► 3D
Planlamada
Üç
Ü boyutlu
b
l hacim
h
içinde
d doz
d hesabı
h b yapılır
l
Bütün ışın geometrilerini içine alan doz
algoritmaları kullanılır.
Foton ışını için doz algoritması sabit, sanal ve
motorize wedgeleri, statik ve dinamik multileaf
kolimatörlerin
o atö e hareketlerini
a e et e
kapsar
apsa
Elektron ışını için aplikatörleri, ışının saçılmasını,
elektron ve foton hesaplarında bolus
eklendiğinde,
h b katar
hesaba
k t
Doz Hesabı
► Doz
D
H
Hesaplama
l
Al
Algoritmaları
it l
a- Düzeltme Bazlı Algoritmalar
b- Model Bazlı Algoritmalar
Convolusion -Superpozition
Pencil beam convolusion
AAA
Monte Carlo Yöntemi
Plan Değerlendirmesi
► Plan
Optimizasyon ve Değerlendirmesi
- Tm volümünde %100 doz,
doz çevre normal
dokularda %0 doz
☻İstenilen doz dağılımına mümkün
olduğunca benzer
►
Hedef hacmin %95 inin tanımlanan dozu alması,
alması risk
altındaki organların tolerans dozlarını aşmaması kabul
edilebilir plan.
Plan Değerlendirmesi
►Dozimetrik
değerlendirmeler
İzodoz eğrileri
Doz – volüm histogramları (kümülatif, diferansiyel)
►Biyolojik
Modeller
Tm kontrol olasılığı (TCP)
Normal doku komplikasyon olasılığı (NTCP)
Plan Değerlendirilmesi
► Doz
Dağılımı
Doz dağılımları 3D
olarak bütün
düzlemlerde kesit kesit
değerlendirilir
► DVH
Hedefin yada
belirlenen organın
planlama sonucunda
hacimsel olarak ne
kadar doz alacağı
konusunda bilgi verir
Tedavi planının
değerlendirilmesinde
kolaylık sağlar.
Plan Görünümü ve Değerlendirilmesi
► Yüzey
dozları
Seçilen izodoz çizgi
şeklinde yada 3D
olarak organ yüzeyinde
izlenebilir
Yüzey dozları, Planlanan
dozların hedef volümü
yada kritik organları ne
ölçüde
ç
kapsadığı
p
ğ
konusunda görsel bilgi
verir
3D Konformal Radyoterapi
► CONFORM
CONFORM--
Çepeçevre sarmak
► 3D anatomik verilere dayanarak
dayanarak, tümör
dokusuna maksimum dozu verirken çevre
normal dokuya mümkün olan en düşük dozu
verecek şekilde doz dağılımlarını sağlayan
tedavi
d
yöntemidir.
d
Konformal Radyoterapi Neden
Önemlidir ?
Önemlidir
3D KRT Gereklilikler
►
►
►
►
►
CT Simülatör
3D Tedavi
d
planlaması
l l
yapabilen
b l TPS
MLC
Sistemlerin birbirleri ile bağlantısını
sağlayan
ğl
bilgisayar
bil i
ağı
ğ
Kayıt
y ve verifikasyon
y sistemi
3D Konformal Radyoterapi Aşamaları
►
►
►
3D Görüntüleme,Simülasyon ve konturlama
Hedef hacim için doz tanımlaması
Fraksiyon dozu
Toplam fraksiyon sayısı
3D planlama
l l
için alanların
l l
b
belirlenmesi
l l
►
3D hesaplama
h
l
ve Manuel
M
l optimizasyon
ti i
Wedge, weiting, açılar,mlc veya blokla alan
şekillendirme
►
Planların
a a Doz
o istatistik
stat st ve
e DVH ya
yardımı
d
ile
e değe
değerlendirilmesi
e d
es
3D 6 Alan Prostat Planlama
3D Pelvis Box Planlama
3D NonNon-Coplanar
Ependimom Işınlaması 20Gy
45Gy
Safra Kanalı 3D Planlama
Özefagus 3D Planlama
Rektum 3D planlama
IMRT Uygulamaları
Optimizasyon ve Doz
Sınırlamaları
2D--3D
2D
3D--IMRT
IMRT
► 3D
konformal RT’nin özel bir formudur.
► Amaç: Hedef bölgede daha yüksek ve daha
konformal doz, normal dokuda daha düşük
doz
► Uniform olmayan ışın yoğunluklarının
uygulanmasıdır.
IMRT için gereklilikler
►
►
►
►
►
3D-CT simülasyon ( 3DCRT de olduğu gibi),
3Dgibi) lazer sistemi
Invers plan yapabilen bilgisayarlı tedavi palanlama
sistemi
MLC--DMLC sistemi
MLC
Hasta sabitleme sistemleri
Doğrulama sistemi;
cihaza ait kalite güvenlik testleri için dozimetrik ve mekanik
kontrol gereçleri
hastaya
h t
ö
özell tedavi
t d i öncesi
ö
i plan
l doğrulama
d ğ l
için
i i dozimetrik
d i t ik
sistemler
►
►
►
IGRT sistemi
Sistemlerin birbirine bağlantısını sağlayan bilgisayar ağı
Hasta kayıt ve bilgilerinin muhafaza edilmesi
IMRT ile;
► Yoğunluğu
ayarlanabilen çok
sayıda ışın
ş demeti kullanılarak
d
daha
h iyi doz
d dağılımı
d ğl
sağlanabilir.
► İstenen dozlar tanımlanır
► Planlama
sistemi bu amaca en
uygun ‘optimal çözümü’ bulur
► Invers Planning
IMRT
9 Alanın Doz Dağılımı ve Toplam IMRT Planı
IMRT Uygulama Teknikleri
IMRT Uygulama Teknikleri
►
►
►
►
IMRT tedavileri Linaklarda MLC kullanılarak üç farklı
şekilde uygulanabilir
S
Segmented
d MLC (SMLC) veya step-and
d shoot
h
mode:
d
Yoğunluğu ayarlamak için küçük segment veya alt
alanların ard arda ışınlanır.
ş
Her bir alt alan üniformdur.
Segmentler oluşurken ışın durur.segment şekli oluşunca
ışınlanır.
Dynamic MLC (DMLC) veya sliding window mode:
Yoğunluğu ayarlamak için hastanın ışınlanması sırasında
MLC leaf leri hareket eder. Gantry sabit Leaf hızları değişir.
Intensity modulated arc therapy (IMAT) mode: Gantry
hastanın etrafında dönerken, mlc hareket ederek.
Rotasyon hızı ve doz hızı değişirken ışınlama devam eder.
Statik ve Dinamik IMRT
Step and shoot vs Dynamic
Step--and
Step
and--shoot
Dynamic
+
Konvansiyonel teknikden daha ileri
-
daha karmaşık
-
Tedavi süresi g
göreceli uzun
+
Daha kısa zaman
+
Verifikasyon kolay
-
Verifikasyon kompleks
-
Düşük MU olan alanlar
+
Düşük MU alan yok
-
Transmisyon ve penumbra etkisi
genelde düzeltilemez
+
Transmisyon ve penumbra
etkisi düzeltilebilir
Dinamik Rotasyonel Tedavi
Teknikleri
Arc Modulated Cone beam RT
Intensity modulated
Arc treatment
Volümetric Arc treatment
Arc Modulated RT
Sweeping
p g Window arc therapy
py
IMRT Uygulama Aşamaları
IMRT uygulama aşamaları
► Görüntüleme
► Konturlama;
Hedef Hacim,RAO, dumy ve ilave
k
konturlar
l
► Alan sayısı, gantri, kolimatör, masa açılarının
belirlenmesi
► Hedef
H d f ve normall doku
d k Dozlarının
D l
belirlenmesi
b li l
i
► Optimizasyon
p
y
► Plan değerlendirilmesi
► Onaylanması
O
l
Görüntüleme
Hedef Hacim Tanımlamada MR
MR--CT
Görüntüleme PET
PET--CT
IMRT Planlama Aşamaları
Konturlama
Konturlama
IMRT Planlama AşamalarıAşamaları- Konturlama
Konturlama
Konturlama
►
PTV –CTVCTV-GTV volümlerinin birbirinden çıkarılarak halkalar
h
halinde
li d oluşturulması
l t l
d
dozun tanımlanmasında
t
l
d kolaylık
k l l k sağlar
ğl
►
PTV
eval
veya
y Mesane
eval
volümleri tanımlanarak ayrı
y dozlar
tanımlanması sağlanabilir
►
Dumy konturlar yapılarak sıcak yada soğuk bölgelerin istenen
dozları alması sağlanır.
ğ
Konturlama
►
Hedef hacim
tanımlamalarında kritik
organlarla kesişen bölgeler
ayrı volüm olarak tanımlanır,
kesişim bölgelerine farklı
dozlar tanımlanabilir.
IMRT Planlama
l l
Aşamaları
Aşamalarıl - Konturlama
l
► Planlama
sistemlerinin build up bölgesindeki dozu
h
hesaplayamamaları
l
l nedeni
d i ile
il cihazın
ih
gereksiz
k i
zorlanmaması için konturlanan yapılar veya marj
verildiğinde cilde 0,5cm den daha yakın konturların
ciltten 0,5cm içeri çekilmesi sağlanır.
► Body
Body--PTV
tanımlaması ile PTV dışındaki normal
yapılara doz sınırlaması yapılabilir
yapılabilir.
Aşamalarış
- Konturlama
►
Set--up hatası nedeni ile oluşabilecek doz aşımının önüne
Set
geçmek için kritik organlara 3mm veya 5mm eklenerek ilave
volüm yaratılır. Spinal cord+5mm , optik sinir+3mm vs.
Tolerans dozları üst limit olarak ilave volümlere tanımlanır.
►
Alan kenarlarındaki volümlerin doz alması ilave bir kesite
daha aynı konturun kopyalanıp hesaplama sonrasında
kaldırılması ile sağlanabilir.
►
Konturların uygun şekle getirilmesi için planlama
sistemlerinde gerekli opsiyonlar bulunmaktadır
bulunmaktadır.
IMRT Uygulama Aşamaları
Alan sayısı,
sayısı Gantri
Gantri, Kolimatör,
Kolimatör Masa açılarının
Belirlenmesi
► Alan
sayısı 5
5--9 arasında,karşılıklı olmayan
► Alan
Al merkezi
k i hedefin
h d fi merkezinde
k i d veya
simetrik alanlar olacak şekilde tüm PTV yi
ortalayarak
t l
k seçilir
ili
►Ş
Şablon p
planlar ve yapılar
y p
tanımlanarak aynı
y
yerleşimli hedefler için alan seçiminde ve
y sağlanabilir
ğ
konturlamada kolaylık
► Enerji 6MV, nötron saçılmasını azaltmak
amacıyla yüksek enerjiler tercih edilmez.
edilmez
Doz Tanımlama; Hedef ve Normal Doku Dozlarının
Belirlenmesi
► Hedef
hacim için ;
► Hedef hacmin tamamı ( %100
%100’ü)
ü)
tanımlanan dozu almalı (alt limit -Lower constrain)
► Hot spot hedef hacmin dışında ise tanımlanan
dozun % 5 fazlasını almamalı ( üst sınırsınır-upper
constrain).
)
► Hedef hacmin içinde hot spotun %10 fazla
olmasına izin verilebilir.
► Kritik
yapılara ilave edilen volüme, tolerans
d l ü
dozları
üstt lilimit
it olarak
l k tanımlanır.
t
l
Baş Boyun tümörlerinde RAO için DOZ KRİTERLERİ
1 Kriter
1.Kriter
2 Kriter
Beyin Sapı+5mm
Max ≤ 54Gy
%1 volüm ≤ 60Gy
Medulla+5mm
Max ≤ 45 Gy
1cc volüm ≤ 50 Gy
Optik kiasma
Max ≤ 54 Gy
%1 volüm ≤ 60 Gy
Optik sinir+5mm
Max ≤ 54 Gy
%1 volüm ≤ 60 Gy
Mandibula
Max ≤ 70Gy
Temporal lob
Max ≤ 60 Gy
Parotis Sağ
Ort ≤ 26 Gy
Parotis Sol
Ort ≤ 26 Gy
Oral Kav
Kavite
te
Max ≤ 45 Gy
Kohlea
Ort ≤ 50 Gy
Gözler
Ort ≤ 35 Gy
Lens
Max ≤ 5 Gy
Larenks
Ort ≤ 45 Gy
Ö f
Özafagus
Max ≤ 60 G
Gy
Submandibular bezler
Ort ≤ 26 – 40 Gy
%1 volüm ≤ 60 Gy
Ort ≤ (35
(35-40
40 Gy)
IMRT Uygulama
yg
Aşamaları
ş
- Optimizasyon
p
y
IMRT Planlama aşamalarıaşamaları-Optimizasyon
►
İmkansızı isteme !
►
IMRT’ nin
i mantığına
tğ
uygun ttaleplerde
l l d bulunularak
b l
l k daha
d h az
MU ile uygun doz dağılımı sağlanabilir.
►
Ne kadar çok baskılanırsa o kadar fazla küçük alanlardan
oluşan
l
leaf
l f hareketleri
h k tl i oluşur.
l
Bu
B şekilde
kild hastanın
h t
tedavi
t d i
zamanının uzamasına dolaylı olarak ta daha çok saçılan doza
maruz kalmasına neden olunur.
►
Pl onaylandıktan
Plan
l d kt sonra smooting
ti yöntemi
ö t i ilile keskin
k ki doz
d
geçişlerinin olduğu bölgeler yumuşatılarak MU lerin bu
yöntemle daha da düşürülmesi sağlanır.
Eş zamanlı Boost (SIB) Tekniği
( Dose Painting)
Eş zamanlı Boost (SIB) Tekniği
( Dose Painting)
Bilateral Meme
Prostat 5alan IMRT
Prostat +pelvik lenf nodu ışınlama
Meningiom
Maksiller Sinus tm
Mezotelyoma
IMRT Planlama aşamalarıaşamaları- Doz Değerlendirmesi
Doz Kriterleri
► PTV
volümunün %95 tanımlanan dozu almalı
almalı.
► PTV volümünün %5 i tanımlanan dozun %108
den fazlasını almamalı.
► PTV içinde hot spot %110 alabilir
► PTV nin tamamı tanımlanan dozun %95 ten
azını almamalı.
► Hot spotun PTV dışında olmaması sağlanmalı
► PTV dışındaki dokuların %1 veya 1cc si
tanımlanan
l
d
dozun %
%8 d
dan f
fazlasını
l
almamalı.
l
l
IMRT Planlama aşamaları - Doz Değerlendirmesi
DVH
IMRT Planlama aşamaları - Doz Değerlendirmesi
Doz istatistikk
Statik ve Dinamik
Multi Leaf Collimator Tipleri
p
( MLC - Çok Yapraklı Kolimatör)
MLC Özellikleri
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
MLC geometrik
t ik dizayn
di
Leaf Geçirgenliği (leaf transmission and interleaf leakage)
Leaf Boyutları
Leaf Sayısı
Leaf Hareketleri( colission protection)
Leaf Birleşmesi( tongue and groove constaction)
Kaynak leaf mesafesi/ İsocenter açıklığı (head scatter,out put
factor)
Leaf Pozisyon Mekanizması/doğruluğu
Leaf Pozisyon Sınırları
Leaf Hızı
Leaf Dizaynı
► Alt
jjaw yerine
y
(Siemens)
(
)
► Üst Jaw yerine+ backup jaw (Elekta)
► 3.Jaw
3J
olarak
l k (Varian)
(V i )
3 Jaw MLC
3.
Varian MLC
X- jaw yönünde
Her bir leaf ‘i birbirinden bağımsız hareket ettiren motorlar,
bu leaflerin hızını ve pozisyon doğruluğunu kontrol eden sistemlere sahip
Leafleri taşıyan carriage sistem yerçekimi etkisi ile sarkma ve bükülme
olasılığına
l lğ
kkarşı periyodik
i dik olarak
l k kkontrol
t l edilmelidir.
dil lidi
Alt jaw yerine MLC Konfigürasyon
Simens MLC (160)
Üst jaw yerine+Backup jaw
Elekta MLC i
Kolimatörlerin Geometrik Boyutları
Geometrik Dizayn:Single Focused
Geometrik Dizayn: Double Focused
Tongue & Groove Etkisi
≠
+
a) İçiçe geçen dizaynda (oyuk taraflar goove, çıkıntı taraflar tongue) varian
milenium MLC girinti ve çıkıntıların genişliği δ, mid leaf geçirgenliği ƹ,tongue
veya groove geçirgenliği Ʈ
b) Eğ
Eğer komşu
k
leafler
l fl aynı zamanda
d alanın
l
içinde
i i d iise lleafler
fl arasındaki
d ki
geçirgenlik λ, δ’, bu komşu leafler arasındaki hava boşluğunun genişliğidir.
a) A leaf alanın içinde, B dışında iken A nın çıkıntılı tarafından sızıntı τ,b) B leaf alanın
içinde, A dışında iken B nin girinti tarafından sızıntısı da yine aynı τ c) a ve b heriki leaf
alanın içinde iken tongue ve groove etkisi altında oluşan toplam sızıntı bu bölgede 2τ
Leaf Sızıntıları
Penumbra Bölgesinde Sızıntının Değişimi
Varian milenium MLC’
MLC de , penumbra bölgesinde yuvarlak leaf ucundan kaynaklanan
dozun mesafeye göre değişimi.
Leaf in ortasından( mid leaf) ve kenarından sızıntının mesafe ile değişimi
Leaf
Leaf’ler
ler Arasından Geçen Sızıntı
hesaplanan(düz profil) ve filmle ölçülen(noktalı profil) a) izodoz dağılımları b) isodoz
dağılımında noktalı çizginin geçtiği doğru boyunca doz profilleri. Leafler arası ve leaf
ortasından geçen radyasyon
Farklı MLC yapılarında Leaf sızıntısı
Tranvers Sızıntı
► Leaf
lerin kapalı iken birleştiği bölgedeki
sızıntı.
► Yuvarlak leaf ucuna sahip cihazlarda daha
yüksek
► Leaf ucu ışın diverjansına paralel olan
MLC de daha düşük
Leaf gap hatasının Dinamik IMRT
uygulamalarında doza etkisi
Tomotherapy Mimic System
► 40 yyaprak
p
►IMRT,
beam on durumunda
gantry
g
y nin hasta etrafında
dönmesiyle yapılır
►Bu dönme sırasında binary
modulator TPS tarafından
tanımlanan komutla
electropneumatic hareketlerle
açılır ve kapanır.
►Corvus (Peacock plan)inverse
planlama
►Tedavi süresince doz şiddeti
ve gantry dönme hızı sabit.
Tomoterapi
IMRT Sistemlerinde
Nitelik Temini ve Doz
Verifikasyonu
y
IMRT Sistemlerinin Kabul Testleri
► IMRT
tedavileri MLC kullanılarak farklı
şşekilllerde uygulanabilir
yg
Segmented MLC (SMLC) veya stepstep-and shoot
mode
Dynamic MLC (DMLC) mode, veya sliding
window mode
Intensity modulated arc therapy (IMAT) mode
IMRT Sistemlerinin Kabul Testleri
►
►
►
►
►
►
H bi
Her
bir uygulama
l
şekli
kli için
i i kabul
k b l tesleri
t l i ayrı ayrıdır.
d Her
H
Linac ve MLC kullanımının farklı metodu vardır.
Dinamik MLC ile doz verilmesi,
verilmesi MLC nin toleransının statik
uygulamalara göre daha düşük olmasını gerektirir.
Standart MLC testlerine ilave testler yyapılmalıdır.
p
IMRT uygulama metodunu klinik olarak seçerek ilgili hata
ve karışıklıklar minimize edilebilir.
S l bu
Seçilen
b uygulama
l
metodunun
d
tüm aşamalarının
l
test
edilmesi gereklidir.
Uygulama sistemi (dozun verilmesi) dışında planlama
sistemine de kullanıma geçmeden bazı testlerin yapılması
gereklidir
Doz hesabının doğruluğunun testleri için;
► inverse
i
planning
l
i system algorithmasını
l ih
ğ
için
ç standard dosimetri
doğrulama
gereçleri kullanılır
► fantomlar
► iyon odaları
► Radyografik film
► Radyokromic film
► Thermoluminesans dosimetri
Plan Doğrulama Testleri
► Bir
Bi
çokk IMRT planlama
l l
sistemi
i t i yoğunluk
ğ l k haritaları
h it l
(fluence map) ve doz doğrulama için uygulamayı
fantoma transfer eden sisteme sahiptir.
► Bu sistemler yardımı ile hesaplanan ve ölçülen
değerler
ğ
karşılaştırılır.
ş ş
► Fantomun belirlenen noktasındaki doz iyon odası
ile ölçülerek doğrulanır
► Portal dozimetre veya 2D array sistemler,film
dozimetre ile her bir alana ait yoğunluk profillerinin
planlanan ve ölçülen değerleri karşılaştırabilir
karşılaştırabilir.
IMRT Sistemleri Kullanıma
Geçmeden Önce
Ö
Test Edilmelidir
IMRT Sistemlerinde QA
► IMRT
uygulamalarına klinik olarak başlamadan
önce dozun doğru verildiğinden emin olunması için
kapsamlı QA programı yapılmalıdır.
► Program
g
standart linac out put
p kontrollerinin
yanısıra Dinamik MLC pozisyonlama ve
hareketlerinin testini de içermelidir.
ç
► Daha sonra yapılacak olan periyodik testlerin
sonuçları için başlangıç kabul testlerinin baz
alınması önerilir
IMRT Tedavi Planlarında Dozun
Doğrulanması
► Bütün
IMRT tedavi planlarının bağımsız
doğrulaması
ğ
yyapılmalıdır
p
► Doz hesaplamaları için her bir IMRT planı
fantoma transfer edilmeli ve tüm tedavi
alanları ışınlanarak uygun dozimetrelerle
ölçülmelidir.
l l ld
► Ölçülen doz planlananla karşılaştırılıp
değerlendirilmelidir.
IMRT Sistemlerinde QA Testleri
► Cihaza
özel Kalite kontrol testleri
► Hastaya özel plan doğrulama testleri
MLC-Spesifik QA
► Leaf
L f

► Gap
kalibrasyonu
k lib
picket fence test ( haftada iki)
Kalibrasyonu
zaman,gantri
zaman gantri ve kolimatör açısı için (aylık)
►
Lef Hızı /pozisyonu
Koruyucu
K
bakım
b k (2
(2-6
6 aylık)
l k)
görsel/ sesli
Log file analizi
► Küçük
ç
MU stabilitesi ( aylık,
y , S&S))
Leaf pozisyonu doğruluğu, Leaf Kalibrasyonu
Cihaza ait kayıt ve verifikasyon sistemi
Dynalog File
Bilgisayar Tabanlı Kontrol Sistemi
(Argus QA Sistemi)
►
►
DICOM RT network sistemi + Argus
g kalite kontrol analiz
programı ;
incelenecek olan tüm parametreler için kabul edilebilir ve
uyarı sınırları belirlenir.
Bilgisayar Tabanlı Kontrol Sistemi
Argus QA Sistemi
•Herbir leaf in ışınlamanın
ş
hangi
g aşamasında
ş
hangi
g hıza,, pozisyon
p
y
doğruluğuna, gap mesafesine ve diğer belirtilen limitlerin içinde
olup olmadığına ait bilgiler incelenebilir.
•Cihazın Dynalog file verileri için kendi oluşturduğu yoğunluk haritası ile
LMC için
i i TPS den
d gelen
l bilgilere
bil il göre
ö oluşturulan
l t l imaj
i j görüntü
ö ü tü haritaları
h it l
karşılaştırılabilir.
Beklenen ve uygulanan
y
yoğunluk
y
haritalarını
dynlog file kullanarak hesaplar
Doz farkı<%3
gamma eva.
eva <1
leaf hızı,
leaf
l f pozisyonu,
i
gap
p mesafesi testleri
için belirlenen
tolerans limitleri
planın uygulanıp,
uygulanamayacağı
hakkında sonuç
verebilmektedir.
bil kt di
(Pass -failed)
Dinamik MLC (dMLC) sistemlerinde
Tolerans
seviyesi
Maksimum
seviye
MLC*
MLC
*
Leaf pozisyon doğruluğu
Leaf pozisyon tekrarlanabilirliği
Gap genişliğinin tekrarlanabilirliği
L f hızı
Leaf
h
Gantry MLC ve masa izomerkezi
Gantry,
0.5mm
0.2mm
0.2mm
+/
+//-0.1mm/sn
01
/
0.75mm
0
75mm
çapında
1 mm
0.5mm
0.5mm
+/+//-0.2mm/sn
02
/
1mm
çapında
J.Palta Astro46thAstro46th-2004
Segmentel
g
MLC (SMLC)
(
) sistemlerinde
Tolerans
seviyesi
Maksimum
seviye
MLC*
MLC
*
Leaf pozisyon doğruluğu
Leaf pozisyon tekrarlanabilirliği
Gap genişliğinin tekrarlanabilirliği
Gantry,
y, MLC ve masa izomerkezi
1mm
0.2mm
0 2mm
0.2mm
2mm
0.5mm
0 5mm
0.5mm
0.75mm
çapında
1mm
çapında
J.Palta Astro46th
Astro46th--2004
QA Sistemleri
Film, 2D array
İyon Odası, TLD
Jel Dozimetre
Hastaya Özel Plan Doğrulama
► Doğrulama
planlarının
hazırlanması
Nokta dozu
PVD veya 2D array, film
dozimetre
► İyon
İ
odası ile Nokta Dozu Ö
Ölçümü
► Doğrulama
planlarının
hazırlanması
PVD veya 2D array, film
dozimetre
PORTAL DOZİMETRE
TPS
TPS
S
Aria
Fluency map
Dosimetric Image
Aria
a
Aria
EPID
Portal Dose Prediction
►
►
Portal Dozimetre
Pl l
Planlanan
ve ışınlanan
l
yoğunluk
ğ l k profilleri
fill i karşılaştırılır
k
l t l
Doğrulama Planlarının
Değerlendirilmesi
► İyon
İ
odası ölçüm sonuçları
Doz farkı için kabul sınırı %3
Ölçüm noktasının önemi
► PVD
Gamma evaluation <1
►3mm
/ %3
Gamma evaluation:
D. A. Low et al. Med. Phys. 25, 656-661 (1998)
dose
Reference Image
Evaluated Image
Δ D Doz değişimi
DTA mesafe değişimi
Kabul Kriterleri
Δ Dmax ( 3 %)
DTA ( 3mm)
(Distance to aggrement)
ΔDmax
• γ < 1 =>
DTA
>
• γ > 1 =>
position
IGRT
Image
g Guided Radiation Therapy
py
Görüntü Rehberliğinde
Radyoterapi
Uygulama Teknikleri
IGRT Uygulama Teknikleri
Görüntü Rehberliğinde Radyoterapi
►
Hedef hacim ve riskli organların doğru olarak
tanımlanması
l

►
CT, MRI ve PET kullanılarak
Tedavi öncesinde yapılan doğrulama görüntülemesi
ile
Hedef hacmin doğru dozu alması,
Sağlıklı dokuların korunmasıdır.
N
Neden
d Gö
Görüntü
ü tü R
Rehberliğinde
hb liği d ?
►
Tümörün şekline uygun olarak dozun
verilebilmesi
il bil
i için
i i farklı
f kl tteknikler
k ikl kullanılır.
k ll l
3D konformal radyoterapi,
y
p,
IMRT (intensity modulated radiation therapy),
IMAT (intensity modulated arc therapy)
►
Doğru hedef lokalizasyonu yoksa..
başarı?
L k li
Lokalizasyon
Değişimi
D ği i i ?
►
Hedef nedir?

►
uygun görüntüleme , medikal karar
Tedavi boyunca her gün hedef nerededir?
Nasıl takip etmeliyiz
PET ile Hedef Volüm Tanımı
PET ve CT görüntüleri planlama sisteminde çakıştırılarak hedef volüm
ve risk altındaki organlar tanımlanır.
MR ile
il Hedef
H d f Volüm
V lü Tanımı
T
►
Tümörün yerleşimine göre CT’nin hedef tanımlamada yetersiz kaldığı
durumlarda MR görüntüleri füzyon yapılarak hedef belirlemede kullanılır.
CT
MR
CT+MR Fusion
Organ
O
Hareketlerinin
H k tl i i Etkisi
Etki i
►
Tedavi sırasında ışınlanan hedef hacmin yer değiştirmesi
(interplay effect,intrafraction motion effect)
Solunumla yer değiştiren akciğerler, abdomen vb.
►
Tedavi süresi boyunca bir günden diğerine, Organların
boyutlarının ve şekillerinin değişmesi
(interfraction
(i t f ti motion
ti effect,)
ff t )
Prostat, rektum ve mesane hacimlerinin değişmesi ile
yyer değiştirir.
ğş
Planlanan doz ? = Verilen doz ?
IGRT ile:
Hedef hacmin yer değişimi takip edilerek
set--up ve internal marjlar küçültülebilir
set
PTV:CTV+SM+IM
IGRT ile :Marjlar
j
Normal doku komplikasyon
p
y
olasılığı
ğ
Tümör dozu
Tümör kontrol olasılığı
K
Konvansiyonel
i
l geniş
i marjj
IGRT ile CTV
Geniş marj sağlıklı dokunun ışınlanması- Dar marj tümörü ışınlayamama riski
IGRT Teknikleri
T k ikl i
►
On--line
On

►
tedaviden hemen önce görüntü alınarak düzeltme
yapılır, hasta düzeltilmiş olarak tedavi olur.
Off--line
Off
tedavi öncesi görüntüleme yapılır, düzeltme yapılmaz.
►
On--line,
On
line RealReal- time
Tedavi sırasında tümör takibi yapılır.
IGRT Teknikleri
►
►
►
MV Tabanlı
EPID
MV
MV--CBCT (Mega Voltage Cone Beam CT)
MV
MV--CT
kV Tabanlı
kV
kV--CBCT(Kilo Voltage Cone Beam CT
In room CT
Stereoskopik kV görüntüleme
Diğer çözümler
Ultrasonografi (BAD)
Video tabanlı
Radyofrekansı tabanlı
MR tabanlı
MV Tabanlı Görüntüleme Sistemleri
Elektronik Portal Görüntüleme Cihazı
►
EPID (E
(Electronic Portal Imaging Device)
MV Görüntüleme :EPID
image detection
d
unit
unit--IDU;
► alt , üst kapak ve iç yapısı
aSi 500-1000
500 1000 dedektör
IGRT; EPID ile 2D düzeltme
IGRT Teknikleri
MV tabanlı
EPID
MV
MV--CBCT
MV
MV--CT
► kV tabanlı
kV
kV--CBCT
In room CT
► Diğer çözümler
Video tabanlı
MR tabanlı
►
3D - Volümetrik Görüntüleme
MV-CBCT
MV-CT
Li
Linac
ttabanlı
b l
Tomoterapi
►
MV--CBCT
MV
Siemens
MV--CBCT
MV
►
►
6MV foton ışını kullanılır.
Gantri rotasyonu sırasında
MV flat panel dedektör ile
portal görüntüler alır
Başlama pozisyonu 2700,
(2000-2100) 110
110--1200 ye
kadar dönerek aldığı
ğ p
portal
görüntüleri birleştirir.
► Görüntülerin alınması 45sn
rekonstrüksiyon
y vs.
toplam 2 dak.
►
Planlama sisteminden gelen
görüntülerle alınanan
görüntü çakıştırılarak set up
düzeltmesi yyapılır.
p
► Max. alan açıklığı xyz:30cm
► Hasta dozu 22-10 cGy
►
MV--CBCT
MV
Adaptif RT
1.Ve
1
Ve 3.haftada
3 haftada
alınan MV-CBCT
Farklı
F
kl zamanlarda
l d
alınan görüntülerde
dozların hangi
organda ne kadar
değiştiği
ğ ş ğ tespit
p
edilebilir.
Kilo kaybının doz
dağılımına etkisi
Tomoterapi
MV-CT
Tedavi
Pozisyonunda 3D
görüntüleme ve
doz dağılımı
Tomoterapi
T
t
i MV
MV--CT
►
Hasta dozu 1,51,5-3cGy
Görüntülerin alınması 10sn (ganri full
rotasyonu).Rekostrüksiyon vs. 22-4 dak.
MV IGRT
IGRT’ nin avantajları:
(MV CBCT ve MVMV-CT)
►
►
►
►
►
Üçç boyutlu
y
volümetrik g
görüntüleme
Yüksek Z değerli maddelerde artefakt yok
Alınan görüntüler doz hesaplamalarında
kullanılabilir
A t i ve doz
Anatomi
d dağılımı
d ğl
çakışması
k
yapılabilir
l bili
Sistemin izomerkez QA için tek bir ışın aksının
kontrolü yeterli
Metal Protez Varlığında
ğ
MV--CT ve MV CBCT
MV
kV-CT
MV IGRT’ nin dezavantajları:
(MV CBCT ve MVMV-CT)
►
►
►
MV CBCT de Hasta Dozu
Tomoterapi ile tedavi sırasındaki organ hareketleri
takibi
kibi yapılamıyor
l
Tomoterapide tedavi alanı portal görüntüleme ?
IGRT Teknikleri
►
►
►
MV tabanlı
EPID
MV
MV--CBCT
MV
MV--CT
kV tabanlı
kV
kV--CBCT
In room CT
Stereoskopik
p kV görüntüleme
g
Diğer çözümler
Video tabanlı
MR tabanlı
kV Tabanlı Görüntüleme Sistemleri
►
kV--CBCT
kV
VarianVarian-OBI (On Board Imaging)
Elekta
Elekta--XVI (x
(x--ray Volümetric Imaging)
►
►
In room CT (Tedavi odasında kV CT)
Brainlab exactract
Cyberknife
Varian On Board ImagerTM (OBI)
MV kaynak
kV tüp
MV dedektör
kV dedektör
OBI
2D Görüntüleme için
X ray tüpü ve dedektörü ile direkt grafi
X-ray
kV ap-kV lat,
AP görüntüleme için EPID MV,
MV LAT
görüntüleme için kV kullanılarak
MV ap –kV lat
3D Görüntüleme için kV kullanılarak
kV CBCT
kV-CBCT
Flouroskopik Görüntüleme
EPID ile Cine
Varian DHX
DHX--OBI
kV CBCT başlama pozisyonu1800
Gantri dönme açıklığı 83cm
Flatpanel görüntü alanı 30x40cm
CBCT FOV çap 50cm, uzunluk
25cm (kısa tutulduğunda görüntü
kalitesi artar)
Görüntü kalitesi,
Bow tie Filtre saçılmaları ve
artefaktı azaltılır.
OBI ile
il 2D2D-2D düzeltme
dü lt
Ap ve lateral Referans imaj çifti ile kV imaj çakıştırılır.
çakıştırılır Masa
pozisyonu referans imaja uygun olarak otomatik olarak
düzeltilebilir.
OBI : kVkV-CBCT ve Planlama CT çakıştırılarak onon-line
3D pozisyon doğrulama için kullanılır,
kullanılır masa düzeltme
değerleri otomatik olarak cihaza aktarılır.
OBI ilile CBCT – TPS CT
Solunumla yerdeğiştiren
organlar görüntüde artefakta
neden olur
CT
CT
CBCT
CBCT
Tedavinin 2. veya 3. haftasındaki CBCT
Adaptif radyoterapiye olanak sağlar
Tedavi devam ederken, değişen vücut ve/veya tümör konturu
3DCRT/IMRT planların yeniden yapılmasını gerektirir.
Elekta Synergy (XVI(XVI-x-ray volumetric
imaging)
2D kV ve MV
görüntüleme
Flouroskopic takip
kV-CBCT
kV
CBCT ile
3D volümetrik
karşılaştırma
ş ş
kV tüp kolu içeri-dışarı
hareket eder
kV
k ve MV dedektör
d d k
kolu açılır kapanır.
Elekta
l k Synergy ((XVI- x-ray volumetric
l
imaging))
kV CBCT başlama
pozisyonu 1800,
Hasta dozu 0,13 5cGY
3,5cGY
Gantri dönme açıklığı
90cm
Flatpanel
l
l görüntü
alanı 41x41cm
►
kV--CBCT
kV

Varian-OBI (On Board Imaging)
VarianElekta--XVI (x
Elekta
IIn room CT (Tedavi
(T d i odasında
d
d kV CT)
► Stereoskopik kV görüntüleme
►

B i l b exactract
Brainlab
Cyberknife
In
I R
Room CT

CT ve Linac masası
ortak
Gö ü tül planlama
Görüntüler
l l
için kullanılabilir.
CT çekildikten sonra
masa 1800 dönerek
tedavi pozisyonuna
gelir
Tedavi pozisyonunda
volümetrik düzeltme
yapılabilir.
Set up alanı
kontrolu MV portal
görüntüleme
ö ü tül
ile
il
In
I R
Room CT - CT On
O Rail
R il
Siemens –Primatom
Primus linac+ somatom sliding
gantry CT
Varian-2100EX +GE smart
Gantry CT
►
kV--CBCT
kV

Varian-OBI (On Board Imaging)
VarianElekta--XVI (x
Elekta
IIn room CT (Tedavi
(T d i odasında
d
d kV CT)
► Stereoskopik kV görüntüleme
►

B i l b exactract
Brainlab
Cyberknife
Brainlab ExacTrac xx-Rayy
Cyberknife
St
Stereoskopik
k ik kV ile
il IGRT
Braian Lab, ExacTrac
Tavanda asılı iki flat panel dedektör
Zeminde dedektörlere dik açıda
yerleştirilmiş X
X-ışını
ışını tüplerinden
oluşur.
Hastanın pozisyonunu tedavi sırasında
takip eden optik infrared traking Sistem
b k
bu
konfigürasyona
fi ü
entegre edilmiş
Sistem Novalis Linac la kullanılıyorsa,
Masa x,y,z hareketine ek olarak her yöne
6 derece rotasyon hareketi ile otomatik
pozisyonlanabilir.
6 DOF (six degree of freedom)
Tü li
Tüm
linaclara
l
il
ilave edilebilir.
dil bili
E T
ExacTrac
x-ray
x►
►
►
X-ray sistem optik takip sistemi ile entegre
Max.150kV iki tüp aynı jeneratörü paylaşıyor.
Flat panel boyutları 20x20
Optik takip sistemi + X-Ray
X Ray sistemi
software yardımı ile on line takip
Eksternal markerlarla eş zamanlı takip yapılırken,
Internal markerlar kV görüntüleme ile doğrulama için
kullanılır Belirlenen limitin dışına çıktığında ışın kesilir.
kullanılır.
kesilir
O -line
OnOn
li traking
t ki
►
Akciğer içine yerleştirilen marker ile tedavi
sırasında tümör yer değiştirmesinin takibini
sağlar.
ğ
Marker tedavi alanından çıktığında
ç ğ
cihaz ışını keser
Brain Lab+Varian
(Triloji+Novalis)
Stereoskopik kV ile IGRT
Cyberknife
Accuray Inc.

Tavanda kV tüp, Yerde veya masaya
yakın mesafede flat panel dedektörler
ile iki boyutlu doğrulama
Gating sistemle solunum takibi
Synchrony Respiratory Tracking System
X sight Lung Tracking System
X sight Spine Tracking System
Stereoskopik kV ile IGRT
►
Avantajları
l
Koordinatları fix
►
Dezavantajları
İzosentrik
İ
t ik d
değil
ğil
CBCT yok
Maruz Kalınan Dozlar (mGy=mSv)
Tanısal
Radyoloji
MV port
AP akciğer
0.01
Mamografi
3
Yüzey AP
58
Yüzey Lat
69
Abdominal
BT
10
Baryumlu
grafi
15
kVkV-kV
CBCT
Yüzey AP
0.75
Yüzey
Lat.
1 12
1.12
Rektum AP Rektum
34
AP
0.19
Rektum
Rektum
Rektum
Lat
Lat.
17
32
0.13
Brenner DJ NEJM 2007, Walter C., et al, R&O 2007,
IGRT Teknikleri
►
►
►
MV tabanlı
t b l
EPID
MV
MV--CBCT
MV
MV--CT
kV tabanlı
kV
kV--CBCT
In room CT
Stereoskopik
St
k ik kV görüntüleme
ö ü tül
Diğer çözümler

Video tabanlı
MR tabanlı
IGRT Teknikleri
►
Diğer
ğ ç
çözümler
Video tabanlı
MR tabanlı
Ult
Ultrasonografi
fi ilile IGRT
►
Sıklıkla Prostatın günlük yer
değiştirmesinin takibinde
kullanılıyor.
►
Uygulama sırasında probun
bastırılması prostatın
yerdeğiştirmesine neden olur.
görüntü yanıltıcı olabiliyor
olabiliyor.
►
CT görüntüleri ile karşılaştırıldığında
görüntü kalitesinin her zaman iyi
olmaması nedeni ile yanıltıcı
sonuçlara neden olduğu için
kullanımı uygun değil.
►
Farklı kişiler tarafından farklı
yorumlanma olasılığı yüksek.
Vid Tabanlı
Video
T b l Si
Sistemler
t l
Hastanın yüzeyine yerleştirilen markerların masadaki pozisyonu planlama
pozisyonunda kaydedilir.
Referans olarak bu pozisyon alınır.
Tedaviya
y girmeden
g
önce her gün
g
hasta p
pozisyonu
y
aynı
y ş
şekilde otomatik
olarak düzeltilir.
ExacTrac sistemde bu sistem kullanılarak pozisyon takibi yapılır eğer
limitlerin dışında yer değişiyorsa ışının kesilmesini sağlar.
Video tabanlı diğer sistem ise 3boyutlu yüzey konturunu kayıt ederek,
ederek
tedavi öncesinde belirlenen yüzeyi çakıştırarak set up ı otomatik ayarlar.
Radyofrekansı
y
Tabanlı
Calypso
Radyofrekansı tabanlı Fid i l based
Fiducial
b d systems
Hastanın cildine
marker yerleştirilmez
Kalıcı olarak hedefin
yakınına veya yumuşak
doku içine yerleştirilir
Sistem konsolundan
enerji verilene kadar
inaktif kalır
Boyutları
1.82mmx8mm
MRI-- tabanlı sistemler , Linac
MRI
Linac--KobaltKobalt-60
Solunum Takip Sistemi
RPM: Real
Real--Time Positioning Management
System (Varian)
►
T d i sırasında
Tedavi
d solunumla
l
l yer değiştiren
d ği ti
hedef volümün farklı fazlardaki yer
değişimini belirleyerek, solunumun belli
bir fazını seçebilmeye
ç
y ve sadece seçilen
ç
fazda ışınlama yapılmasına izin veren
sistem.
sistem
RPM: Real
Real--Time Positioning
g
Management System (Varian)
►
Solunum Takip Sistemi
4D Gö
Görüntüleme
ü tül

Tedavi odasında bulunan
RPM sistemden CT odasında
çekim için bulunur
4D CT ile solunumun tüm
f l
fazları
k d dili
kaydedilir
Seçilen fazda ışınlanmak
üzere tedavi plan hazırlanır
RPM Gating
G ti
Infrared kamera
Hasta üzerinde iki noktalı infrared yansıtıcılı
blok (yeni sistemlerde 6noktalı )
Solunum fazlarının takibi için bilgisayar bağlantısı
RPM Sistem
Si t
RPM flouro
fl
Gating
G ti
ABC , Active Breath Control (Elekta Onc Sys.):
Sys ):
Solunum Kontrol Sistemi
Hastaya solunum
k t lü eğitimi
kontrolü
ğiti i verilir.
ili
Derin inspirasyonda
nefesini tutarak
planlanır ve tedavi olur.
Elindeki butonla
nefesini tutamayacağı
y
ğ
zaman tedavi cihazını
durdurabilir.