Köpeklerin Tarihçesi - Bilgin Veteriner Kliniği

Köpeklerin Tarihçesi
ETİMOLOJİ
Köpek, Latince’de “evcil kurt” anlamına gelen “Canis lupus familiaris”
olarak adlandırılmaktadır. Kıpçak Türkçesinde kabarmak, irileşmek
anlamına gelen “köp-” sözcüğünün sonuna küçültme anlamı katan “-ek” eki
getirilerek oluşan köpek sözcüğü, önceleri iri ve tüylü olanlar için kullanılsa
da günümüzde genel bir sözcük halini almıştır. Önceleri köpek yerine (hala
Anadolu’da ve argoda kullanılmakta) “it” sözcüğü kullanılmaktaydı. Dişi
köpekler için de Farsça “kaniçak” (genç kız) sözcüğünden türeyen “kancık”
ifadesi kullanılmaktadır. Proto Türkçe kökenli “enik-encik” köpek
yavrularına verilen isimdir.
TARİHÇE
Boz kurdun alt türlerinden olan köpek, tilki ve çakallarla da akrabadır. Dünyada en geniş alana yayılan
ve en çok beslenen iki evcil hayvandan (kedi – köpek) biridir.
Evcilleştirildiklerinden bu yana köpekler insanların av partneri, arkadaşı ve koruyucusu olarak
karşımıza çıkmaktadır.
Köpekler, Asya’da “miacis” olarak adlandırılan bir canlı türünden gelmektedir. “Miacis”lerin 60
milyon yıl önce yaşadığı sanılmaktadır. Yaklaşık 30 milyon yıl önce “miacis”ten “cynodictis” adı
verilen bir canlı türü evrimleşip adına “gerçek köpek” denilmiştir. Daha sonra “cynodictis”, Asya ve
Afrika olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır. Asya grubunu “tomarctus” (kurt, köpek ve tilkinin atası
olarak kabul edilmektedir) oluşturmaktadır.
Kurtların 16 bin yıl önce Çin’de etleri için beslenildiği bilinmektedir.
12-14 bin yıl önce şimdiki Hindistan coğrafyasında yaşamakta olan “boz kurt”(canis lupus pallipes)
türünden ilk köpekler türemiştir. Ancak Afrika kökenli köpeklerin atalarının “çakal” olduğu
sanılmaktadır.
M.Ö.4500 yıllarında var olan köpek ırkları: mastif, kurt köpeği, tazı, puanter ve çoban köpekleridir.
M.Ö.3000 yıllarında Mısır’da köpekler kutsal kabul edilmekte ve sadece kraliyet ailesinin safkan
köpek beslemesine izin veriliyordu. Mücevherlerden tasmalar takılıyordu. Ahirette kendilerini
korumaları için soylular, köpekleriyle birlikte gömülüyordu.
Değişik ihtiyaçlara göre çeşitli köpek ırklarının evrimleşmesinde insanoğlunun önemli rolü olmuştur.
Köpeklerin çeşitli yararlı özelliklerini ön plana çıkartıp farklı ırkların ortaya çıkması sağlandı.
Batılı ülkelerde genellikle ev arkadaşı, refakatçi olarak beslendiler ve bu ülkelerde köpeklere yönelik
ürün ve hizmetler büyük bir endüstri teşkil etmektedir.
Günümüzde köpekler arkadaş, engellilere refakatçi, arama-kurtarma, koruma-bekçilik, avcılık gibi
konularda eğitilip beslenmektedir.
Köpekler sosyal canlılardır ve yalnız yaşamaktansa insanlarla veya diğer canlılarla birlikte yaşamayı
severler. Kurtlar gibi sürü hayvanıdırlar.
Aynı ırk atalardan meydana gelen ve 3 nesil boyunca soyunu sürdürebilen köpeklere “safkan”
denilmektedir. Yaklaşık 400 safkan köpek ırkı olduğu bilinmektedir. Safkan köpek ırklarının
standartlarını belirleyip, kayıtlarını yapan birçok köpek kulübü vardır. United Kennel Club (UKC),
American Kennel Club (AKC) ve merkezi Belçika’da bulunan Dünya Köpek Federasyonu (FCI) bu
kulüplerdendir. Köpek kulüpleri tarafından genel olarak kabul gören başlıca köpek grupları: tazılar, av
köpekleri, terrierler, işçi köpekler, çoban köpekleri ve süs köpekleri.
Melez ırkların, atalarından farklı kendilerine has özellikler de taşıyabildiği gözlemlenmiştir.
Başlıca Köpek Grupları:
Av Köpekleri : İyi koku alan ve genellikle kuş avında yön gösteren, bulup getiren köpeklerdir. Canlı ve
hareketli olmaları sebebiyle ev ortamında beslenildiğinde sık sık egzersize ihtiyaç duyarlar. Tazılar ve
terrierler de avda kullanılmalarına rağmen çok çeşitli olmaları dolayısıyla av köpekleri kategorisine
alınmazlar. Avlanmak anlamındaki “sporting” kelimesi Türkçeye sportif olarak çevrildiğinden dolayı
av köpeklerine hatalı olarak “sportif köpekler” de denilmektedir. Puanter, retriewer, setter, spaniel,
vizsla ve weimaraner gibi ırklar av köpeklerine örnek olarak verilebilmektedir.
Tazı : Avcı köpek olmalarına rağmen çok fazla çeşidi olması sebebiyle ayrı bir grupta toplanmıştır.
İngiliz tazısı (greyhound) en hızlı köpektir (72 km/sa).
Afgan tazısı, İngiliz tazısı, porsuk tazısı, saluki, beagle, base, harrier, foxhound, coonhound, borzois,
firavun tazısı, petit basset griffon vendeen, samur tazısı, rhodesian ridgeback (aslan avında kullanılır),
bloodhound, İrlanda kurt köpeği, İskoç deerhound, basenji, whippet, Norveç elkhound, grand basset
griffon veenden ve Kanada drever tazı olarak kabul edilen ırklardır.
Terrier : Ahırları kemirgenlerden ve zararlı hayvanlardan korumak için üretilen terrierler İngiltere’de
fare ve tilki avında da kullanılıyordu. Hırçın ve aniden parlayan karakterleri dolayısıyla av
köpeklerinden farklı olarak, buldukları avlarını öldürürler. Terrierler her an savaşmaya hazır ve
gürültücü köpeklerdir.
Yere kazılan büyük bir çukurda dövüştürülen “pit bull terrier” ismini bu çukurdan almaktadır (çukur
boğası). Bull terrierler ise vücuduna oranla en güçlü köpektir.
Çoğu terrier üretildikleri yerin veya kullanıldıkları ortamın adıyla bilinir: Avustralya, Bedlington,
border, caim, Dandie Dinmont, Lakeland, Manchester, minyatür schnauzer, Norwich, Norfolk, İskoç,
Sealyham, Skye, İrlanda Glen of Imaal, Galler, Batı Highland beyaz terrierinin yanı sıra iri
terrierlerdende Airdale, İrlanda, Kerry Blue, Wheaten çeşitleri bulunmaktadır.
İşçi Köpekler : Bekçilik, rehberlik, yakın koruma, yük çekme, hayat kurtarma gibi işlerde kullanılan
işçi köpekler insanlara yardımcı olmaları amacıyla üretilmiş köpeklerdir. Güçlü, dikkatli, zeki ve sadık
olma özelliği taşırlar.
Bekçi köpekler: Doberman pinscher, akita inu, boxer, bullmastif, schnauzer, danua, mastiff,
rottweiller, pirene, komodor, kuvasz, eskimo köpekleri. UKC’ye göre Sivas Kangal Köpeği bekçi
köpekler grubuna dahil edilmiştir.
Yük çekme: Alaska malamute, Sibirya kurdu, samoyed, Bern dağ köpeği, Portekiz su köpeği,
newfoundland, Saint Bernard. İngiltere’de kaniş ırkı köpeklerde faydalı köpeklerden sayılır.
Çoban Köpekleri : Sürülerin bekçiliğinde değil idaresinde kullanılması sebebiyle bekçi köpeklerden
farklıdırlar. Sürü lideri karakterleri vardır. Boyu küçük olanlar bile güçlü ve başları dik yürürler.
Eğitildikleri takdirde yakın koruma köpeği olabilirler. İnsanlarla iletişimleri çok iyidir.
Süs Köpekleri : İnsanlara arkadaşlık etmesi için yetiştirilmiş köpeklerdir. Kraliyet ailesinin bir üyesi
olarak yanlarında gezdirebilmeleri için küçük ve iyi huylu olacak şekilde üretilmişlerdir. Enerjik ve
zarif bir yapıya sahiplerdir. Günümüzde apartman dairesinde beslemek için en çok tercih edilen
köpeklerdendir.
Diğer Gruplar : bazı köpekler kimi köpek kulübüne göre bir gruba dahil edilmesine rağmen, başka bir
köpek kulübünde aynı gruba dahil edilmemiş olabilmektedir. Bunlardan bazıları : Dalmaçyalılar,
bichon frise, bulldog, kaniş, shar-pei, chow chow, lhaso apso, fin spitz, keeshond, Fransız bulldog,
schipperke, tibet spanieli, tibet terrieri.
Kimi köpek kulüplerinde “muhtelif köpekler” anlamına gelen “miscellaneous” grubu bulunmaktadır.
Bu grupta resmi onay bekleyen köpek ırkları bulunur.
Bora BİLGİN
Veteriner Hekim