Hantavirüsler Türkiye`de son durum / M. Ali Öktem

Hantavirüsler Türkiye’deki Son
Durum
Dr. Mehmet Ali ÖKTEM
Dokuz Eylül Üniveristesi Tıp Fakültesi
Tıbbi Mikrobiyoloji A. D.
BUNYAVIRIDAE
•
•
•
•
•
Genus Bunyavirus
Genus Phlebovirus
Genus Nairovirus
Genus Hantavirus*
Genus Tospovirus
HANTAVİRÜS
• Kemirici kökenli zoonotik enfeksiyon etkeni
– Her hantavirüs türü veya genotipi özgül bir kemirici,
böcekçil veya köstebek ile taşınır
• Renal sendromlu kanamalı ateş (RSKA)
– Eski dünya (Avrupa, Asya, Afrika)
• Hantavirüs pulmoner sendrom (HPS)
– Yeni dünya (Kuzey ve Güney Amerika)
Genel Özellikler
Ribonükleokapsid proteinleri
Lipid Zarf
Azota bağlı
karbonhidratlar
G1 ve G2
zarf
glikoproteinleri
RNA ya bağımlı
viral RNA
polimeraz
80-120 nm
• Zarflı
• S, M, L olmak üzere
üç segmentli
• Negatif polariteli
RNA genomu (12 kB)
• İnsanda etken olan
20’den fazla tür
Dünyada Bazı Hantavirüslerin
Dağılımları ve Bilinen Konakları
Hantaan virus
A.agrarius
HFRS
Asya
Dobrava virus
A.flavicollis,
HFRS
Avrupa
Seoul virus
R.norvegicus,
R.rattus
HFRS
Tüm dünya
Thailand virus
Bandicota indica
HFRS
Asya
Puumala virus
C.glareolus
HFRS (NE)
Avrupa
Tobetsu virus
C.rufocanus
HFRS
Japonya
Tula virus
Microtus arvalis
HFRS
Avrupa
Prospect Hill v.
M.pennsylvanicus
HFRS
Kuzey Amerika
Topografov v.
Lemmus sibiricus
HFRS
Sibirya
Sin Nombre v.
P.maniculatus
HPS
ABD, Kanada
Monongahela v.
P.maniculatus
HPS
ABD, Kanada
New York v.
P.leucopus
HPS
ABD
BCC v.
Sigmodon hispidus HPS
ABD
Virüs Konak İlişkisi
• Kemiricilerde kronik ve asemptomatik
enfeksiyon
• Enfekte kemiriciler salya, idrar ve dışkıları ile
virüsü aylarca saçarlar
• Her hantavirüs özgül bir konakta taşınarak saçılır
• Zaman zaman değişik konaklarda enfeksiyon
görülebilir.
Apodemus flavicollis /30.06.2010
Giresun-Piraziz
Myodes glareolus/12.06.2009
Bartın -Akbaş
Microtus arvalis
Apodemus agrarius/30.07.2009
Kırklareli
Microtus spp/02.07.2010 Giresun
Yavuz Kemal-Kulakkaya yol ayrımı
Rodent Konağındaki Tipik Hantavirüs
Enfeksiyonunun Dinamikleri
Kanda virus yükü
İdrarda virus yükü
Antikor titresi
0
7
14
21
50
70
100
120
İlk infeksiyondan sonra gün
Türkiye’de Hantavirüsler
• İlk yayın 1997’de yayınlandı
• Hemodiyaliz hastalarında
• Serolojik olarak 231 örnekte %4,3 IgG
pozitifliği
Türkiye’de Hantavirüsler
Türkiye’de Hantavirüsler
• Şubat 2009’da Zonguldak ve Bartın’da ilk Hantavirus salgını
• Türkiye’de Hantavirus seropozitif ilk klinik hasta örnekleri
Zonguldak’tan gönderilen örneklerde saptandı
• Hemen ardından Bartın’dan benzer olgularda seropozitiflik
saptandı
• Salgın bölgesinden ilk bildirilen raporda 12/23 (%52,2)
pozitiflik saptandı
Saha Çalışmaları
Örnek İşlemleri
• Hayvan türleri fenotipik özelliklerine
göre tanımlanarak kayıtlanır.
• Hayvanlar servikal lüksasyon yöntemi
ile sakrifiye edildikten sonra kan ve
doku örnekleri toplanır
– Tüm serum ve kalp örnekleri
serolojik çalışma için -70C de
dondurularak saklanır
– Akciğer, böbrek, karaciğer,
dalaklar dört alikot halinde
moleküler ve izolasyon çalışmaları
için saklanır
İzolasyon çalışmaları ve BSL 3
PuuV Türkiye Kökeninin Filogenetiği
DobV Türkiye Kökeninin Filogenetiği
Giresun Salgını
• 2 olgu (1 ex)
• Kemirici çalışması
– A. flavicollis (% 6)
• Bir dobrava virüs izole edildi
İstanbul Olguları
• Bir olgu (ex)
– Dobrava virüs pozitifliği saptandı*
Çanakkkale ve Edirne Olguları
• Her iki ilde birer kuvvetle şüpheli olgu
– Çanakkale Dobrava virüs seropozitifliği? Saptandı
– Edirne Dobrava virüs seropozitifliği? saptandı
*Oncul O et al. Emerg Infect Dis 2011; 17:303-4
Burdur Salgını
• Toplam 15 şüpheli olgu
– Klinik, hemogram ve kan biyokimyası RSKA ile
uyumlu
– Seropozitiflik yok
• Kemirici çalışması
– Mus mascedenicus (%8,4)
– İzolasyon yok
Yozgat Kemirici Çalışması
• Asıl hedef Tularemi
• Büyük Tularemi salgını
• Hantavirüs çalışmaları
– Apodemus spp. (%1,7)
– İzolasyon yok
Trakya kemirici çalışmaları
• Bilinen hantavirüs taşıyıcılarından Apodemus
agrarius ve Apodemus flavicollis toplandı
• Sekiz adet kemirici DOBV virüs ile enfekte
olarak saptandı
• Genetik S, M ve L segment genetik
karakterizasyonları yapıldı
• Hepsi Apodemus flavicollis
L-segment filogenetik ağacı
DURUM
RSKA bildirilen iller
Virüs izolasyonu yapılan veya varlığı gösterilen iller
(kemiricide veya insanda)
Seropozitiflik bulunduğu halde virüsün izole edilemediği iller (Kemiricilerde veya
inanlarda)
Halen devam eden projelerle örnek toplanmakta olan iller
?
DobV varlığı kanıtlanan iller
PuuV varlığı kanıtlanan iller
Toroslar ve Amanoslar Projesi
• Türkiye’nin Akdeniz (Antalya, Mersin, Adana, Osmaniye ve
Hatay) ve İç Anadolu Bölgelerindeki (Konya, Aksaray, Niğde,
Karaman) bazı illerde yaşayan Apodemus spp, Microtus spp,
Rattus spp. ve Talpa davidiana türlerinde Hantavirus Varlığının
ve Dağılımının Araştırılması (Proje no: 214S276)
• Bu çalışma ile bu bölgelerdeki hantavirus prevalansının ve
kemirici populasyonları arasında dolaşmakta olan hantavirus
tip/tiplerinin belirlenmesi
• Virüs/virüslerin hangi kemirici türleri ile taşındığının saptanması
ve moleküler karakterizasyonu amaçlanmaktadır.
Kemiricilerin Türkiye’ye Giriş Yolları
Bölgenin Önemi
• Dünyanın jeolojik geçmişi boyunca yaşanan
buzul çağlarında hayvanların barınabileceği
önemli sığınaklara sahip
• Batı Palearktiğin Akdeniz Bölgesinde
belirlenen toplam 52 buzul sığınağı alanın
6'sına sahip
• Buzul devirlerinde türlerin sığındığı bu alanlar
buzul sonrası dönemlerde türlerin yayılma ve
türleşme merkezleri olmakta
Bölgedeki Önemli Türler
• Türkiye'de 5 tanesi endemik olmak üzere toplam
67 kemirici türü yaşamakta
• Beş endemik kemirici türümüzün 4 tanesinin bu
sığınak alanları ve çok yakınında yaşaması da
sığınak alanlarının türleşmedeki önemini
göstermekte
• Bölgedeki 4 endemik memeliden ikisi hantavirüs
taşıma potansiyeli olan türler
– Microtus dogramacii
– Microtus anatolicus
• Ayrıca Talpa davidiana
Projenin ilk yılında şu ana kadar…
• Antalya, Niğde, Karaman, Aksaray, Konya
illerinde arazi çalışmaları yapıldı
• Beş ayrı arazi çalışmasında toplam 33 arazi
günü örnek toplandı
Cins Adı
Apodemus
Microtus
Rattus
Mus
Meriones
Crocidura
Dryomys
Spalax
Cricetulus
Toplam
sayı
84
74
3
40
10
10
6
3
4
234
Örneklerin GPS kayıtlarına göre
bölgedeki dağılımı
Projenin Hedefleri
• Bölgede dolaşmakta olan hantavirus tip/tiplerinin belirlenmesi
• Olası yeni hantavirus tiplerinin tanımlanması
• Araştırma alanındaki enfeksiyon taşıyıcısı kemiricilerin ve
yayılışlarının belirlenmesi
• İncelenen kemiricilerin fenotipik ve genotipik tür tayinleri ile
hantavirus-kemirici birlikte evrimi ile ilgili veriler sağlanması
• Hantavirus açısından riskli bölgelerin belirlenmesi ve güncel risk
haritalarının hazırlanması
• Türkiye'deki endemik Microtus türlerinin hantavirüs taşıyıcılık
durumlarının belirlenmesi
• Türkiye'deki önemli buzul dönem sığınaklarına sahip olan araştırma
alanının hantavirüs evrimindeki öneminin ortaya konulması
hedeflenmektedir
Sağlık Bakanlığı ile …
• Çanakkale, Balıkesir bölgelerinde arazi
çalışmaları istendi.
• Çalışma takvimine alındı
• Planlama aşamasında…
The Most Prevalent Hantavirus Infected (Rodents &
Humans) region in Turkey (Hasankadı)
IF YOU INVADE WILD LIFE,
WILD LIFE INFECTS YOU…
TEŞEKKÜRLER…