Pardus-Linux.Org eDergi 28. Sayı

Transkript

Kapak
G NU
Pard u s- Linu x. Org
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
İ ç i n d e ki l e r
2011 yılının Şubat sayısında, sizler için
hazırlamış olduğumuz konular sağ tarafta
listelenmiştir.
Sağ taraftaki listeden sayfa numaralarını
öğrenebilir veya başlığa tıklayarak doğrudan
sayfaya gidebilirsiniz.
Bunun yanında, genelde PDF okuyucularının
sol tarafında bulunan 'Içindekiler' kısmından
da istediğiniz sayfaya gidebilirsiniz.
2 8 . S ayı İ ç e ri ği
Giriş Yazısı
Pardus 201 1 İncelemesi
Pardus Kurumsal 2 RC İncelemesi
Eschalon Book II
BIND Sunucusu - II
ProFtpd Sunucusu - I
Bir Jolicloud Kurulumunun Düşündükleri
Caanoo Oyun Konsolu
Arduino İncelemesi
CES ve Özgür Yazılım'ın Etkisi
Özgür Yazılımın Tanımı
Fadike'nin Not Defteri
Sayfaların alt kısmında bulunan sayfa
numaraları, aynı zamanda içindekiler
sayfasına bağlantı niteliği taşımaktadır.
2
Pardus-Linux.Org eDergi | Sayı 28 | Şubat 2011
3
5
10
14
28
34
38
41
48
53
56
59
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
E d i tö rd e n
G i ri ş Yazı s ı
Sevgili Okurlarımız Merhaba,
Dergimizin Şubat sayısında da sizlerin karşısındayız.
Şubat ayı biz Özgür Yazılım'a gönül verenler için önemli bir ay. Çünkü,
savunduğumuz felsefe hareketinin kurucusu ve yürütücüsü Richard Stallman,
Yeditepe Üniversitesi'nde bu yıl yedincisi düzenlenen BİLMÖK'ün davetlisi olarak
Türkiye'ye geliyor ve 26 Şubat'ta İstanbul'da BİLMÖK'te, 27 Şubat'ta Ankara'da
LKD etkinliği kapsamında Ankara Barosu Eğitim Merkezi'nde konuşma yapacak.
Bu etkinliklerden en az birine herkesin mutlaka bir şekilde katılması gerektiğini
düşünüyorum.
2011 yılındayız...
Yeni yılın ikinci sayısında, güzel olduğunu
düşündüğümüz bir içerik ile karşınızdayız.
Erdem Artan
[email protected]
Geçtiğimiz ay Pardus'un 2011 sürümü çıktı. Gerçekten hoş olmuş, eleştiriler ise
her zamanki gibi. Bunun yanında kurulum notlarına göz attığımızda beni oldukça
şaşırtan bir kavram öğrendim: "Kullanımı özgür" kavramı. Bunun şaşırdığım yanı
ise bu kavramın zgür bir yazılım olmayan Opera için söylenmiş olması. Oysa ki
bence bu kavram ile 'bedava' kullanım 'özgür' kullanım derecesine yükseltilmiş
oluyor. Onu oraya yazanın kulakları çınlasın diyorum!
Bu sayımız için size sunabildiğimizden daha iyisi için planlarımız vardı ancak
birtakım aksaklıklar sadece bu kadarını size sunmamıza izin verdi.
Bu sayımızda yazılım tanıtımına yer veremedik ancak iki farklı donanımın
tanıtımına, Pardus'un 2011 ve Kurumsal 2 RC sürümlerinin incelemesine, üç farklı
makaleye, bir oyun tanıtımına ve iki farklı atölye uygulamasına yer verdik.
Sizleri dergimizle baş başa bırakırken, Uğur Mumcu adına yazarlarımız
tarafından kaleme alınan şu satırları yazmak istedim:
Sözde Kürt lideri Barzani’nin, Mossad ve CIA ile olan ilişkisini ortaya koyan
yurtsever aydınımız, bundan 1 8 yıl önce katledildi. Gazeteci - yazar Uğur Mumcu,
her zaman olduğu gibi evinden işine gidecekti; arabasına bindi… Öldürülme
3
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
U ğur M um c u' ya
U ğur M um c u' ya
tehditleri alıyordu. Hatta bunu, ölümünden 4 gün önce, İstanbul’da o zaman
Cumhuriyet Gazetesi’nin eski binası olan Pembe Köşk’te Cüneyt ARCAYÜREK,
Hikmet ÇETİN ve İlhan SELÇUK’un önünde dile getirmişti: “İlhan Abi, seni de
beni de öldürecekler, ikimizi de...” Bu yüzden, her sabah ailece evden çıkmadan
önce, arabasına binip kendisi çalıştırırdı; güvenli ise hep beraber yola
koyulurlardı.
24 Ocak 1 993... Ankara’da kış var. Uğur Mumcu aracına bindi ve anahtarı
çevirdi… “O” artık aramızda yoktu…Uğurlar olsun, “Uğur”lar olsun....
Bir pazar sabahıydı..ı
[email protected]
Bugünlerde, dinciliği sabit ve laiklik karşıtı (haliyle aklın ve düşüncenin özgürlüğü
ve çağdaşlığın da) eylemlerin odağı olduğu Anayasa Mahkemesi’nce kanıtlanmış
zihniyetinin, sözde AB uyum yasaları adı altında çıkardığı son dakika yasalarıyla
ve davaları hâlâ sürmekte olan kişilerin, 1 0 yıldan fazla tutukluluk hallerinin
sürmesinden dolayı serbest bırakılan Hizbullah liderlerinin yakalanmasında en
çok emeği bulunan kişiydi Ali Gaffar Okkan…Oysa bu emeğinin karşılığı, tam
bundan 1 0 yıl önce, Diyarbakır Emniyet Amiri olan Ali Gaffar Okkan ve silah
arkadaşlarının canına kıyılması olmamalıydı. Diyarbakır’da devletin sıcak yüzü
olan bu insanın, aşiret liderleri ve bölgede bulunan diğer etnik gruplar tarafından
hoş karşılanmadığından dolayı, orada görevini icra etmekte olan vatan
evlatlarının canına kıydılar.
Faili meçhul diye geçen cinayetler, zaman zaman bazı siyasetçiler tarafından
namus borcu, bazıları içinse seçim malzemesi, kimileri içinse sözde Ergenekon
örgütünün suç listesine eklenebilecek bir faili meçhul cinayetten başka bir şey
değildi…
Bizler aydınlarımızı unutmuyor, onlarla gurur duyuyor ve başı dik kararlı bir
şekilde yürümeye devam ediyoruz. Mustafa Kemal’in yakmış olduğu Cumhuriyet
ateşini kararlılıklara taşıyor ve bırakmamak için söz veriyoruz!!!
4
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
D ağı tı m İ n c e l e m e
P ard us 2 0 1 1 İ n c e l e m e s i
İlk deneme sürümlerinden bu yana incelemesine yer verdiğimiz Pardus 2011’
in kararlı sürümü, Ocak 2011’in 20’sinde duyuruldu. Bu yazıda, Pardus 2011’
in nasıl kurulacağına değinmeyeceğiz.
Ancak kurulumu merak edenler, dergimize ek olarak bağlantısı verilen Par-
Pardus'un merakla beklenen yeni sürümü
Pardus 2011, yeni sürümün getirdiği yeni ve
güzel özellikleriyle duyuruldu.
Gelin, artısı eksisi neymiş bir bakalım...
Erdem Artan
[email protected]
5
dus 2011 kurulum kılavuzundan yararlanabilirler. Bu yazıda temel olarak Pardus 2011’in bir önceki ana sürüm olan
Pardus 2009’a göre ne avantajlar ve yenilikler getirdiğini incelerken, öte yandan yeni sürümün eksikliklerini irdelemeye çalışacağız.
G NU
eD erg i
Pardus 2011 ile birlikte gelen yeni
YALI, LVM/RAID ve UUID gibi bir önceki sürümde desteklenmeyen önemli özellikler içeriyor. YALI’ya eklenen bir
diğer önemli özellik ise kurulumun son
aşamasında; bilgisayar, bulunan ekran
kartına göre kullanıcıdan kapalı kaynak
kodlu ekran kartı sürücüsünün kurulumu için izin istiyor. YALI’da ayrıca kullanıcı arayüzü tamamen değiştirilmiş ve
daha kibar ve yumuşak bir görünüm elde edilmiş. Kullanıcı oluşturma ve sistem adının belirlenmesi YALI’dan kaldırılmış.
Gemisinin sadık uygulaması, kişiselleştirme aracı Kaptan, kullanıcı avatarının
bilgisayara bağlı web kamerası ile seçilebilmesi ve kullanılacak simge setinin
belirlenebilmesi gibi yeni özellikler ile
geliyor. Tabii ki tamamen yenilenmiş hız ve kararlılığı artırıcı birçok geliştirkullanıcı arayüz, Kaptan’ın yeni özellik- me aşamasından geçmiş. Önceki süleri arasında.
rümde olmayan “Tüm Paketler” sekmesi, yeni Paket Yöneticisine eklemiş. PaPiSi’de artık, sıkıştırma algoritması için ket Yöneticisi, paketlerin ekran görünxz kullanılmakta. Paket adlarından inşa tülerini gösterebilecek bir altyapıya kanumarası kaldırılmış ve paket adları ya- vuşturulurken, öte yandan kullanıcı tazılımın adı, Pardus’un sürüm numarası, rafından oylanacak olan paket popülerişlemci numarası, paketin sürüm numa- liğini gösterecek bir yapı hazırlanmış.
rası ve yazılımın sürümü bilgilerinden Paket Yöneticisinde, bir paketin içinden
oluşur bir hale getirilmiş. Paket Yöneti- hangi dosyaların çıktığını gösteren yapı
cisi arayüzü büyük ölçüde yenilenirken, da, bir başka önemli özellik olarak not
6
G NU
eD erg i
KDE 4.5.5 (bu sürüm Pardus duyurulduğunda, KDE takımı tarafından duyurulan en son kararlı sürüm idi) masaüstü yöneticisi ve yazılımları Pardus
2011 ile gelen yenilikler arasında.
Pardus 2011’de öntanımlı müzik çalar
uygulaması olarak, Amarok 1.4’ün çatallanması sonucu geliştirilmeye devam
edilen Clementine kullanılmaya başlandı.
alınabilir.
Linux çekirdeğinin en son çıkan kararlı
sürümü Kernel 2.6.37 de Pardus 2011
ile gelen yenilikler arasında. Bunun yanında, sistem başlangıcında eski sürümlerde kullanılan bootsplash teknolojisi tamamen kaldırılarak, Plymouth
teknolojisi kullanılmaya başlandı. Ağ
yöneticisi olarak, Pardus’un kendi ağ
yöneticisinin kullanımı durduruldu ve
GNOME Network Manager (GNOME
Ağ Yöneticisi) tabanı kullanılan KNet-
Pardus 2011 deposunda 3800’ün üzerinde paket bulunmakta. Bunlardan
kurulu olarak gelenler arasında digiKam, GIMP, Okular, Akregator, Firefox,
Kopete, K3b, SMPlayer, Libreoffice,
KMail, bluedevil, Clementine gibi paketler, temel bir bilgisayar kullanıcısıworkManager kullanılmaya başlandı. nın neredeyse tüm ihtiyaçlarını karşılagtk-style-oxygen sayesinde, GTK uygu- yabilecek nitelikte.
lamalarının KDE altında güzel gözükmesi sağlandı. Kararlı sürümünün duyurulma tarihi defalarca ertelenen Firefox 4’ün beta 9 sürümü, öntanımlı
İnternet tarayıcısı olarak geliyor. Ekran
kartı sürücüsü yapılandırma aracı olarak Panda kullanıma sunulurken, OpenOffice.org yerine LibreOffice adlı ofis
takımı öntanımlı olarak Pardus 2011’de
yer aldı.
7
G NU
eD erg i
Objektiflik sona erdi, sıra duygusal- ca, çalışan ve kurulan kalıpların birleş- kurulumda LVM’yi düzenleyebilecek bir
lıkta...
tirilmemiş olması büyük bir eksiklik ola- uygulamanın kurulu olmaması, kullanıPardus kurulan ve çalışan DVD kalıplarının her biri yaklaşık 1.1 GB boyutunda. Bu kalıpların hepsi dolu dolu. Sıradan bir bilgisayar kullanıcısının neredeyse tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecek
nitelikte. Ancak, 1.1 GB’lik bir kurulum
ortamının yanında, sadece taban sistemi veya temel bileşenleri barındıran,
gecelik sürüm haricinde bir kurulum
kalıbının sunulması güzel olurdu. Ayrı-
rak görülebilir.
cıların “ben bunu nasıl düzenleyeceğim” feryatlarına neden olabilmekte.
YALI’ya LVM, RAID ve UUID desteğinin Bu konuda system-config-lvm paketinin
eklenmesi, Pardus’un en büyük eksik- bir sonraki Pardus 2011 sürümünde önliklerinden üçünü kapatır nitelikte. Ye- tanımlı olarak gelmesi faydalı olacaktır.
nilenen kullanıcı arayüzü çok güzel olmuş. Ancak YALI’nın disk bölümlendir- Pardus 2011, gerek gözlemlerime, geme kısmında, “Tüm Diski Kullan” seçe- rek yerli ve yabancı incelemelerdeki orneği kullanıldığında, kurulumun önta- tak görüşe bakılırsa, KDE’yi en iyi kulnımlı olarak LVM kullanarak biçimlen- lanan dağıtımlardan biri. Son derece
dirme yapmasına rağmen, öntanımlı özelleştirilmiş ve güzelleştirilmiş bir
KDE, Pardus 2011’de kullanıcıları bekliyor. Ancak bu, özellikle masaüstü efektleri, Nepomuk, masaüstü programcıkları işin içine girdiğinde, kullanıcıdan biraz sistem özelliği istiyor.
Masaüstü ortamından söz açılmışken,
depoda 3800’ün üzerinde paketin olduğundan bahsetmiştik, ancak bu 3800
paket arasında ne yazık ki E17 haricinde herhangi bir masaüstü ortamının
paketleri bulunmamakta. Yıllardır olmamasına alıştığımız GNOME’u bir
yana bırakalım, Pardus 2009 ile hayatımıza giren Xfce’nin, kullanıcı kitlesi
tarafından yapılan onca isteğe rağmen
depolarda yer almaması büyük bir eksiklik. Neyse ki bu eksikliklerin,
GNOME tarafı Pardus’un gönüllü
8
G NU
eD erg i
beklenilirdi.
Pardus’un geleneksel ağ yöneticisinin
artık kullanılmıyor olması, olaya duygusal olarak yaklaştığımızda oldukça üzücü gelebiliyor. Ancak, gelişen teknolojiye ayak uyduramamış olması nedeniyle
geleneksel ağ yöneticisinin bırakılması
ve yerine GNOME Ağ Yöneticisini servisini kullanan KNetworkManager’in kulgeliştiricilerinden Burak Çalışkan’ın ki- lanılması oldukça yerinde bir tercih olşisel çabaları ile oluşan Pardus Gnome muş. Böylece birçok ağ türüne kolayca
Project ve LXDE tarafı da ÇoMaK ekibi bağlantı sağlanabilmekte.
tarafından bir nebze kapatılabilir nitePardus üzerine bahsedilen sorunlardan
likte.
biri de çeşitli kenar ve köşelerde TürkOfis paketi olarak OpenOffice.org ye- çe dil desteğinin olmaması, Pardus gerine LibreOffice ailesine yer verilmiş liştiricileri tarafından geliştirilen teknoolması, yazılım şirketlerinden çok özgür lojilerin sonradan Türkçeleştirilmesi.
yazılım topluluklarına duyulan güvenin Bahsedilen sorun diyorum çünkü ben
daha fazla olduğunu simgeler nitelikte. bunu sorun olarak görmüyorum. Sorun
olarak şöyle görmüyorum: Geliştirici
Paket Yöneticisinde paketlerin ekran yazdığı uygulama her ne kadar 'yerel'
görüntülerine yer verilebiliyor olması GNU/Linux dağıtımımız için hazırlansa
ve paketlerin puanlanabilirliği için ge- da, uygulamanın evrensel olarak kullareken alt yapının hazırlanması gerçek- nılabilirliği için uygulama İngilizce olaten Paket Yöneticisi için oldukça iyi rak geliştirilmelidir. Nitekim Türkçeleşdüşünülmüş yeniliklerden. Bunun ya- tirme işi geliştiricinin işi değil, geliştirnında “Tüm Paketler” sekmesinin ek- me sonrasında proje yönetimi tarafınlenmesi kullanıcılar için oldu. Ancak, dan organize edilmiş çeviri takımının
hazırlanan altyapılara karşın, altyapıyı işidir.
kullanacak arayüzün de hazır olması
9
Son olarak, depodaki paket sayısı her
zaman olduğu gibi az ve dolayısıyla fazla çeşitlilik yok. Debian’ın 15K kaynak
paketten doğan 29K paket ile Pardus’
un 3.8K paketi karşılaştırıldığında, büyük bir eksikliğin olduğu malumun ilanı
niteliği kazanmakta.
Tabii ki tüm bu eksiklikler giderilebilecek nitelikte. Bu nedenle ağzınızı açarken, gözünüzü yummayın :) Eleştirileriniz yapıcı olsun.
Pardus 2011 zevkini yaşattıran geliştiricilere teşekkürlerimizi sunarız. Bir sonraki Pardus 2011 sürümünde görüşmek
üzere.
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
D ağı tı m İ n c e l e m e
P ard us Kurum s al 2 R C İ n c e l e m e s i
Pardus'un, kurumsal kullanıcılara yönelik olan Kurumsal 2 sürümüne son
viraj da 12 Ocak'ta çıkan Kurumsal 2
aday sürüm ile dönülmüş oldu. Yani kararlı sürüm için yapacağımız kararlı incelemeden önceki son ön izleme yazısı
olacak bu yazı. Kararlı sürüm hakkında
bir şey diyemiyorum; ancak aday sürümün, kendisi ile hemen hemen aynı anda (biraz erken) çıkan Pardus 2011 RC
(Hasankeyf) gibi bir kod adı yok.
Kurumsal 2'yi indirmek için sunuculara
girdiğimiz zaman, aday sürümünün
hem çalışan hem de kurulan kalıp dosyaları olduğunu görüyoruz. Bunlarda
yine 32 ve 64 bit olmak üzere ikiye ayrılıyorlar. Sisteminize ve isteğinize uygun
olanı indirebilirsiniz. Boyutları:
Pardus'un kurumsal pazar için hazırlamaya
devam ettiği Kurumsal 2 sürümünde sona
yaklaşıldı. Kurumsal 2 kararlı sürümden
önceki son aday sürüm Kurumsal 2 RC
duyuruldu.
Hamit Giray Nart
[email protected]
32 bir kurulan kalıp – 982 MB
64 bit kurulan kalıp – 1 GB
32 bit çalışan kalıp – 937 MB
64 bit çalışan kalıp – 940 MB
Kurulan sürümlerden birini indirip de
kurmaya başladığımızda GRUB'un ardından YALI bizi karşılıyor. Aday sürümde YALI güncellenmiş ve yeniden
yapılandırılmış. Pek çok yerdeki İngilizce bölümler artık Türkçe. Yine, elle disk
bölümlendirme kısmı toparlanarak da10
ha anlaşılır bir hale getirilmiş. Beta sürümü ile karşımıza çıkan LVM ve RAID
desteği, yeni bölüm oluşturma menüleri
altında toplanmış. Açılışta da sürecin
devam ettiğini gösteren çizgi yerine,
hafifçe yanıp sönen bir Pardus logosu
gelmiş. Daha şık bir görünüm kazanmış. Ancak sürecin, hangi aşamada
olduğu yanıp sönen logodan anlaşılmıyor.
Kurumsal 2'nin 32 bit ve 64 bit sürümlerinin, ayrı ayrı olmak üzere “kararlı”
ve “geliştirme” depoları var. Elbette
kullanılan, kararlı depo. 32 bit sürüm
deposunda şu an itibariyle 2055, 64 bit
deposunda ise 2031 paket mevcut. Ancak siz bu yazıyı okurken, bu rakamlar,
G NU
eD erg i
yerlerini alarak Kurumsal 2'ye güçlü Ofis uygulamalarından LibreOffice
grafik uygulamaları için güçlü ekran 3.3.0 sürümü ile birlikte geliyor. Depoda da OpenOffice 3.2.1 paketi var. AnKurumsal 2 depolarında, bazı temel bi- kartı desteği kazandırmış.
cak daha hafif alternatifler olan Abileşenlerin bile eski sürümler olduğunu
göreceksiniz. Bunun nedeni ise, yeni Ayrıca Pisi'nin kendisinde yapılan gün- Word ya da Gnumeric ya da Koffice'i
sürümler yerine, kararlılığını kanıtlamış cellemeler de değişmiş grafik efektleri depoda bulamadım. İnternet uygulamasürümlerin tercih edilmesi. Bu politika, ve paket arama fonksiyonunda hızlan- ları olarak ise, Firefox kararlı sürümü
olan 3.6.13 geliyor. Elbette ki Konquavantaj olarak sistem kararlılığının güç- ma sağlamış.
eror da KDE bileşeni olarak ön yüklü.
lenmesini sağlarken; yeni sistem kütüphaneleri ile derlenmiş olan ikili dosya- Kurumsal 2 şimdilik yalnızca resmi de- KDE 3 serisini unutan varsa, Konqueror
lara sahip uygulamaların ise, sürüm u- poya sahip. Gelecekte ne olur bilinmez, aynı zamanda dosya yöneticisi, arşiv,
yumsuzluğu yüzünden çalışmaması gibi ancak mevcut durumda bir katkıcı resim ve PDF görüntüleyicisi olarak da
bir dezavantajı da beraberinde getiri- (contrib) depo eklenmesi gibi bir plan kullanılıyor. Firefox alternatifi arayanyok. Ancak LKD çatısı altında, resmi lar içinse depoda bulunan tek internet
yor.
olarak desteklenmeyen bir katkıcı de- tarayıcısı açık kaynaklı olan Chromium
9.0.5 sürümü. E-posta istemcisi olarak,
Paketlerden devam edecek olursak; sü- posuna sahip. [1]
KDE'nin Kmail'i ve Thunderbird 3.1.7
rüm gelişimine devam ederken, Pisi deposu da güncellenmeye ve depoya yeni Kurumsal 2, diskte yaklaşık 7 GB kadar sürümleri ön yüklü olarak geliyor. Anınpaketlerin eklenmesine devam edilmiş. bir alan kaplıyor. Bu alanda bulunan da mesajlaşma içinse Kopete 0.12.7 sürümü geliyor. Pidgin'i ise depoda göreBunlardan ilk anda göze çarpan, Ku- uygulamalar şöyle sıralanıyor:
medim. FTP olarak depolara Filezilla
rumsal 2 aday sürümünün, OpenOffice
paketi yerine, özgür alternatifi olan Lib- Kurumsal 2 Linux çekirdeğinin 3.3.3 eklenmiş. Çokluortam oynatıcıreOffice paketi ile gelmesi. LO, Kurum- 2.6.35.10 sürümünü kullanıyor. Masa- ları arasında tanıdık Amarok 1.4.10,
sal 2 sürümünde ön yüklü olarak gelir- üstü yöneticisi olarak ise, kurumsal kul- Mplayer 1.0, JukPlayer 2.3.5 sürümleri
ken, OpenOffice de Pisi deposunda bu- lanıcıların gereksinimlerine yönelik ola- bulunurken Pardus 2009 KDE4 geçişi
lunuyor. İkinci olaraksa, güçlü ekran rak, performans ve kararlılık açısından ile giden eski dost Kaffeine 0.8.8 sürükartı sürücüleri depodaki yerlerini al- güçlü ancak görselliği ikinci planda tu- mü ile Kurumsal 2'deki yerini almış. Yimışlar. Sürüm nVidia için “nouveau” öz- tan KDE 3.5.10 sürümünü kullanıyor. ne Amarok tabanlı ama çok daha hafif
gür sürücüler; Ati kartlar için “radeon” Böylece uygulamalara daha çok sistem bir alternatif olan Clementine 1.4 ön
sürücüleri kurulu olarak geliyor. Ancak kaynağı kazandırırken, eski makineler- yüklü olarak geliyor. Grafik uygulamanVidia'nın “current” kapalı sürücüleri de de büyük ağabeyi KDE4 SC'den da- ları olarak, hafif Gwenview 1.4.2, Gimp
2.6.11 ve masaüstü yayıncılık uygulave Ati'nin “fglrx” sürücüleri depodaki ha fazla performans gösteriyor.
muhtemelen değişmiş olacaklardır.
11
G NU
eD erg i
bağlantı desteği daha da artmış.
Ağ yöneticisi ise, GNOME'un Network
Manager uygulaması. Ancak RC'de oldukça geliştirilmiş. 4 VPN eklentisi,
NM için GTK+ ile yazılmış bir arayüz
olan network-manager-applet ve ModemManager eklenmiş. Yine Wi-Fi başta olmak üzere, uyumsuzlukları düzeltmek üzere, module-compat-wireless
Kurumsal 2, X hizmeti içinse X.Org su- sürücüleri depoya eklenmiş. Zaten
nucusunun 1.7.7 sürümü kullanılıyor. güçlü olan kablosuz ve 3G hücresel
ması olan Scribus 1.3.6 ön yüklü olarak
geliyor. Ancak popüler olan Inkscape
depoda yok. Yine kurumsal kullanıcılara yönelik olan Kurumsal 2 sürümünde,
normal olarak, oyunlar ve görselliğe
yönelik uygulamalar (compiz gibi) yok.
Olması da pek anlamlı olmazdı zaten.
12
Pardus Kurumsal 2 RC , İntel Celeron
1.4 işlemci ve 512 MB bellekli DV5000
model HP dizüstü bilgisayarımda oldukça hızlı, kararlı ve sorunsuz çalıştı. Kurulum sırasında hiçbir sorunla karşılaşmadım. Bilgisayarın açılış tuşuna basıp
da, Kaptan'ın önüme gelmesi yaklaşık
40-45 dakika arası bir zaman aldı. Ancak bu süreye, yalnızca kurulum aşaması değil, bilgisayarın açılışı, kullanıcı
tarafından yapılan kurulum adımları
(yazılmış DVD'deki paket doğruluğu denetleme adımı dahil), yeniden başlatma
hepsi dahil. Kurulan bilgisayar, minimum sistem gereksinimleri ile tavsiye
edilen sistemin arasında bulunuyor.
Broadcom Wi-Fi adaptörü ve İntel 945
OB paylaşımlı ekran kartı, hiçbir ayarlamaya ve paket yüklemesine gerek olmadan doğrudan tanınarak çalıştı.
Klavyenin tüm tuşları (fn dahil) çalışıyor. Ağdaki diğer iki bilgisayar (Pardus
2011 64Bit ve Windows 7) ile de dosya
ve donanım (yazıcı) paylaşımında hiçbir
sorunla karşılaşmadım. Ancak karşılaştığım iki sorun oldu: İlk olarak sisteme
bağladım iki USB bellekten birinden
diğerine dosya kopyalarken, değişken
bir süre sonra, kaynak olarak gösterdiğim USB bellek sistemden ayrılıyor.
G NU
eD erg i
Dosyayı bilgisayara taşırken ya da kopyalarken bir sorun olmuyor. Tersi yönde
taşıma ya da kopyalama yaparken de
bir problem olmuyor. Ama bu işlem, bir
USB bellekten diğerine yapılırsa, kaynak bellek sistemden çözülüyor. İkinci
olaraksa, Wi-Fi şifresini sisteme kaydetmeyi beceremedim. Açılışta otomatik
olarak kablosuz ağı görüyor ama WPA
şifresini her defasında soruyor. Kwallet
uygulamasına kaydettirmeden şifreyi
sisteme kaydedemedim. Ağ yöneticisinden şifreyi kaydet seçeneğini işaretlemek de bir şeyi değiştirmedi.
Pardus Kurumsal 2 RC kullanıcılarının,
karşılaştıkları hataları Bugzilla’ya [2]
girerek, Kurumsal 2’nin gelişimine katkı verebileceklerini, bilmem söylememe
gerek var mı? :-) Şimdilik hoşçakalın...
[1] http://pardus.linux.org.tr/
[2] http://bugs.pardus.org.tr/
Kurumsal 2, Beta sürümünden RC'ye
oldukça yol almış. Kararlı sürümünün
ise 16 Şubat 2011 tarihinde çıkması
planlanıyor. Eğer bir değişiklik olmazsa, TÜBİTAK'ın 2 gün gecikmeli “Sevgililer Günü” hediyesi olacak Pardus Kurumsal 2 kararlı sürüm ile önümüzdeki
sayıda, başından sonuna sürüm gibi kararlı bir inceleme yazısı ile karşınızda
olmayı planlıyorum. Yine Pardus geliştiricilerinin, Kurumsal 2 kullanıcılarına
bir sürprizi olan Ahenk yazılımı var.
Şimdilik Ahenk'in, uzaktan yönetim aracı olduğunu söylemekle yetineyim.
Onun incelemesi de önümüzdeki sayıda
kararlı sürüm inceleme yazısında yer
alacak.
13
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
E s c h al o n B o o k I I
fızları, düzenli Taurax ordularını durduramadılar. Blackwater'ın düşüşünü,
Bastion Sphire izledi. “Crux of Ages”,
Tauraxların eline geçti. Thearmore işgal edildi. Sonrasında ise gerçek anlaşıldı.
O yun Tan ı tı m ı
Giriş
E-dergimizin 20. sayısında, Basilisk Games'ın tabiriyle “eski usul bir FRP” oyunu olan Eschalon Book serisinin ilk oyununun incelemesini yapmıştık.
Mayıs 2010 tarihinde Basilisk Games,
serinin ikinci oyununu piyasaya sürdü:
Eschalon Book 2
Aylar önce Eschalon Book adlı oyunu
tanıtmıştık. Bu yazımızda serinin ikinci oyunu
olan Eschalon Book II'yi tanıtıyoruz.
Eschalon Book, eski usul bir FRP oyunu...
Hamit Giray Nart
[email protected]
Crux, Eschalon üzerinde bulunan, mistik güçlere sahip 4 adet taşa verilen isimdi. Büyük büyücüler ve bilgeler, kadim Cruxları incelemişler, çok büyük
yaşam güçleri olduğunu keşfetmişlerdi.
Ancak başka bir şey daha keşfetmişlerdi. 4 Crux bir araya getirildiklerinde,
ortaya muazzam bir güç çıkacaktı. Gücün boyutları, bilgelerin hayallerinin
bile çok ötesindeydi ve bu gücün ne yapacağını kestiremedikleri için de, Cruxların ayrılarak Eschalon'un dört bir yerinde saklanmalarına ve ne pahasına
olursa olsun, asla bir araya getirilmemelerine karar verdiler. Tauraxlar, Thearmore'da üslenmişler ve tüm Cruxları
ele geçirmek için ordu toplamaya başlamışlardı. Cruxların gücünün peşindeydiler. Ancak Eschalon topraklarında, Cruxların peşinde olan, Taurax ordularından başka güç odakları da vardı.
Eschalon Book 2, ilk oyunun iyi sonla
bittiği yerden devam ediyor. Thearmore'da, Goblin istilası sona erdirilmiş,
“Crux of Ages”, Bastion Sphire'a geri
getirilmişti. Herkes düzenin yavaş yavaş Thearmore'a geri döneceğini umuyordu. Ancak işler hiç de öyle gelişmedi. Thearmore halkı, kabus gibi bir gerçekle yüzleştiler. Goblin istilası sadece
bir başlangıçtı. Goblin istilası, püskürtüldükten 3 yıl sonra Tauraxlar, Thear- Thearmore'un kuzeyinde, küçük ve samore'a saldırıya geçtiler. Sphire muha- kin bir kasaba olan Eastwillow'da yaşayan sıradan bir vatandaş olarak, yeni
14
G NU
eD erg i
bir güne gözlerimizi açıyoruz. Ancak
günümüzün sıradanlığı, kapımızda, Darus adlı birinden gelen ve bir ölüm-kalım meselesini bizimle görüşmek için,
bizi kasabanın hanında beklediğini belirten bir not ile bozuluyor. Darus ile
görüşmeye gittiğimizde, kahramanımızın aslında hiç de sıradan bir çiftçi olmadığını, Cruxların bir araya gelmesini
önlemeyi amaç edinmiş Cirus Vindica
isimli eski bir klanın kayıp bir üyesi olduğunu öğreniyoruz. Darus, durumu
anlatıp, klana geri dönmemizi istiyor.
Darus ile tartışırken, pencereden giren
zehirli bir dart oku, Darus'un başına isabet ediyor. Adam oracıkta ölürken,
suikastçı kayıplara karışıyor. Bize ise,
Darus'un üzerinde bulduğumuz gözlük
benzeri ne olduğunu anlayamadığımız
bir cihaz ve suikast silahı olan sıradışı
bir dart oku, neler olup bittiğini anlamak için elimizdeki tek ipucu olarak kalıyor.
sağlayacak olan kod numarasını alıyoruz. Aldığımız kod, prosedür esnasında
belirttiğimiz e-posta adresimize gönderiliyor.
Siteden indirdiğimiz eschalon_book_2.tar.gz
dosyasını indirip açıyoruz. Açtığımız dizin altındaki “eschalon_book_2” çalıştırılabilir dosyasını çalıştırarak oyunu
başlatıyoruz. “Code” kısmına e-posta
adresimize gelen kodu girerek, oyunu,
tam sürüm olarak başlatabiliyoruz. Eğer bu kodu girmeden başlatırsak, oyun, sadece Eastwillow kasabasının olduğu bölümü içerecek şekilde kısıtlı olarak çalışıyor.
Sistem gereksinimleri:
P4 2.0 Ghz veya dengi işlemci
512 MB ana bellek
1 GB sabit disk alanı
OpenGL 2.0 desteği aktif nVidia
9300 veya Radeon X300 ekran kartı
OpenAL veya FreeAudio destekli
Kurulum
ses kartı
Linux kernel 2.6.32
Oyun, ilki gibi, ticari lisansa sahip. Baglibc 2.11
silisk Games'ten [1] $25 karşılığı alabiliyoruz. Oyunu sitesinden indirdikten Oyun, derlenmiş bir ikili dosya olarak
sonra, aynı siteden, oyunu demo modu (*.bin) geliyor. Derleme kütüphaneleri
dışında, tam sürüm olarak oynamamızı ise 32 bit. Yani oyunun istediği libx kü15
tüphanelerinin 32 bitlik sürümlerini
kurmadan, 64 bitlik bir dağıtım altında
oyunu oynayamıyorsunuz. Bu kütüphaneler, Pardus ile birlikte gelmiyorlar.
Normalde oyunu oynamak için, herhangi bir ek bağıl pakete ihtiyaç duymuyorsunuz. Ancak Pardus 2011 - 64 Bit
sürüm ile bu kütüphaneler ön yüklü olarak gelmiyor. Pardus 2009 ve güncel
olarak Kurumsal 2 altında da glibc sürüm uyumsuzluğu yüzünden oyunu çalıştıramıyorsunuz. Yani, oyunu problemsiz çalıştırmak için Pardus dağıtımlarından, Pardus 2011 - 32 Bit sürümüne ihtiyacınız var.
Oyunu kaldırmak içinse, açmış olduğunuz “eschalon_book_2_X” dizinini silmeniz yeterli.
Oynanış
Eschalon Book 2, ilk oyun ile aynı oynanış tarzına sahip. İlk oyunu oynamış
olanlar, oldukça tanıdık ve bir o kadar
da geliştirilmiş bir oynanış ile karşılaşacaklar. Ancak basit oynanışa alışmak
için, ilk oyunu oynamak gerekmiyor.
Oyunu başlattığımızda, aynı ilk oyundaki gibi bir ayar menüsü karşımıza çıkı-
G NU
eD erg i
yor.
Menü, ilk oyunun aynısı. Ancak ikinci
oyunun ilk farkı, burada karşımıza çıkıyor. Artık tam ekran modunda, 1024*
768 çözünürlüğe sahibiz. Ancak hâlâ
tam ekran modu için tek bir çözünürlüğümüz var. Sadece, ilk oyundaki 800*
600 çözünürlüğümüz yükseltilmiş. Grafik oluşturucu olarak yine sadece -haliyle- OpenGL mevcut. Gün gelir de,
DirectX, platform bağımsız olur mu dersiniz? :-)
lamışsanız, buradan oyunun aldığınız
kodunu girerek, tam sürüme geçiyorsunuz. Tam sürüm başlattığınızda bu seçenek, menüde pasif hale geliyor. Diğerleri ise yeni oyuna başlama, eski oyuna devam etme, oyunu yapanların lis-
Renk derinliği için yine 16 ve 32 Bit seçeneklerimiz var. Ses için de, OpenAL
(OSS ve ALSA) ve FreeAudio ve sesi kapatma (Null) seçenekleri var.
Ayarlarımız oldukça basit. Ayarlarımızı
yapınca “Launch Game” butonu ile oyunu başlatıyoruz. İkinci fark burada karşımıza çıkıyor: Müzik. Oyunun tema
müziği aynı. Ancak ilk oyundaki gotik
tarz, yerini orkestra tarzına bırakmış.
Böylece, mistik havadaki müzik, yerini,
sanki ortaçağ strateji oyunu tipine bırakmış.
Giriş menüsü ilk oyunla aynı. Seçeneklerden farklı olarak bir tek, “Register”
seçeneği var. Oyuna demo olarak baş16
tesi ve çıkıştan ibaret.
Yeni oyuna başladığımızda karakter oluşturma ekranı önümüze geliyor. Ekran, yine ilk oyunla aynı; ancak daha
geliştirilmiş. Yine FRP oyunları için ol-
G NU
eD erg i
dan daha iyisini (aynı oyunun sonraki
serileri dahil) görmedim. Seçtiğiniz cinsiyete göre oyundaki karşı cins ve hem
cinslerinizin tavırları değişiyordu. Hele
bir de güzellik ve karizma yeteneklerini
köklerseniz, NPC'lerin davranışları bariz şekilde değişiyordu. Karşı cins önünüzde erirken, hem cinsleriniz de size
aksileşiyorlardı. Hatta kadın karakter
seçmişseniz, para kazanmak için, pis
barlarda fahişelik bile yapabiliyordunuz. Bu tip bir etki olsaydı çok güzel olurdu.
dukça kolay bir karakter oluşturma ekranı. İsmimizi klavyeden giriyoruz. İlk
oyundan farklı olarak, bu oyuna, karakterimizin cinsiyetini belirleyebiliyoruz.
Cinsiyet, genelde, oyunu görsel olarak
etkiliyor. Ancak başta, erkek bir karak-
ter seçerseniz +1 Güç (Strength), kadın
bir karakter seçerseniz +1 Beceriklilik
(Dexterity) ile oyuna başlıyorsunuz. Ancak sadece bu kadar. Cinsiyetiniz, oyunun oynanırlığına bir etki yapmıyor.
Cinsiyet konusunda, Fallout 2 oyunun17
Aynı ilk oyundaki gibi, oyunda karakterimize verilmiş sekiz nitelik (Attribute)
var. Açılışta bu sekiz niteliğe istediğiniz
gibi dağıtabileceğiniz 20 nitelik puanı
ile başlıyoruz. Her kademe atlamada
ise 3 nitelik puanı kazanıyoruz. Mevcut
nitelik puanları ise 7 ve 15 arasında
rastgele diziliyorlar. Zarlara tıklayarak
bu puanları rastgele değiştirebiliyorsunuz. Ayrıca seçtiğiniz soya göre de
bazı niteliklere fazladan puan ekleniyor. Oynamak istyediğiniz sınıfın özellikleri yüksek gelene kadar zarları yuvarlayın. Sonrasında nitelik puanlarınızı dağıtın. Ancak karakterinizin ayarlarından sonra zarlara tıklarsanız, herşey sıfırlanacaktır. Bu niteliklerimiz sırasıyla şöyle:
G NU
eD erg i
Güç (Strength): Ağırlık taşıyabilme leri tanımlamanızı sağlar. Element bü- geliştirilmiş. Ben başka bir yenilik gökapasitesi, silahsız veya yakın dövüş silahları ile yapacağınız hasarı ve zehir
direncinizi etkiler. Savaşçı iseniz mümkün olduğunca yüksek tutmanızda fayda var. Erkek karakter seçerseniz, +1
fazladan güç puanı alırsınız.
Beceriklilik (Dexterity): Vuruş ve sa-
vunma gücünüzü arttırır. Vuruşlarınızın
isabet oranı artarken, hızınıza bağlı olarak, düşmanın vurma olasılığı azalır.
Savaşçı, izci ve hırsız mümkün mertebe
yüksek tutmalı. Kadın karakter seçerseniz, +1 fazladan beceri puanı alırsınız.
Dayanıklılık (Endurance): Yaşam pu-
anınızı, zehir, darbe ve hastalıklara karşı direnç ve yaşam puanı yenileme hızınızı etkiler. Savaşçı ve izcinin olmazsa
olmazı.
Hız (Speed): Karakterinizin hızını ve
savunma (becerikliliğe bağlı olarak) yeteneğini etkiler. Düşmanın hızlı bir karakteri yakalaması; yakaladığı zaman
da ona vurması zordur. Hırsız ve izci
mümkün mertebe yüksek tutarlarsa iyi
ederler.
remedim. İlk oyundaki gibi seçtiğimiz
soy ve savaşçı sınıfına göre, bazı yetenekler bize eklenirken, diğerlerini ise
kendimiz seçiyoruz. İlk seferde bize 20
yetenek puanı veriliyor. Yeni bir yeteneği eklemek, 3 yetenek puanına mâlolurAkıl (Wisdom): Hastalık ve lanetlere ken, mevcut yeteneği bir seviye yükkarşı direncinizi arttırır. İlahi büyüler seltmek 1 yetenek puanı istiyor. Her
için gereklidir. Şifacılar mümkün mer- kademe atlamada da 3 yetenek puanı
geliyor. Kullanabileceğimiz yetenekler
tebe yüksek tutmalı.
ise şöyle:
Sezi (Perception): Büyü gücünüzün
miktarını ve büyü gücü yenileme hızı- Simya (Alchemy): Bulduğunuz bitki
nızı etkiler. Büyücülerin ve şifacıların ve nesnelerden iksirler yapmanızı veya
silah ve zırhlara çeşitli büyüler eklemeyüksek tutmaları faydalarına olur.
nizi sağlar. Seviye ne kadar yüksekse,
Konsantrasyon (Concentration): Vu- iksirleriniz ve eklemeleriniz o kadar
ruş ve büyülerinizin düşman tarafından güçlü olur. 2. oyunda, Toplayıcı (Fobloke edilmesi şansını azaltırken, diğer rage) yeteneği ile destekleniyor. Oyun
niteliklerin özelliklerinin artmasını sağ- içinde Port Kuudad'daki simyacıdan ya
lar. Tüm sınıflar için gerekli bir genel da bulacağınız “Art of Brewing” adlı
kitaptan bu yeteneği kazanabilirsiniz.
nitelik
yülerini öğrenebilmeniz için gereklidir.
Yine element büyülerinin etkisini artırırken, sizin de element büyülerine karşı direncinizi yükseltir. Büyücülerin olmazsa olmazı.
Nitelik tablosu ilk oyunla tamamen aynı. Sadece, ilk oyundaki dağıtacağımız
15 nitelik puanı, ikinci oyunda 20'ye çıkarılmış.
İlahi Gizli Güç (Arcane Divine): İlahi
büyüleri yapabilmenizi sağlar. Akıl niteliğinin, bu büyü parşömenlerini okuyabilmeniz için, yüksek olması gerektiğini
unutmayın. Büyüyü yapabilmeniz içinse
Yetenek tablomuz da ilk oyundan pek bu yeteneğinizin güçlü olması gerekifarklı değil. Seçebileceğimiz 2 yetenek yor. Bu yeteneği, oyun içerisinde Port
Zeka (Intelligence): Tanımsız nesne- daha eklenmiş ve silah yetenekleri Kuudad şifacısından ya da kitaplardan
18
G NU
eD erg i
edinebilirsiniz. İlahi büyüler; iyileşme,
hastalık ve lanetlerden korunma ve savaş yeteneklerini yükseltme gibi büyülerdir. Şifacılar bu yetenek ile oyuna
başlarlar.
Element Gizli Güç (Arcane Elemental): Element büyülerini (su, hava ve
ateş) yapabilmenizi sağlar. Element büyülerinin parşömenlerini okuyabilmeniz
için zeka niteliğinizin yeterince yüksek
olması gerekir. Bu yetenek ne kadar
yüksek olursa, yapabileceğinizi element
büyüleri de o kadar güçlü olur. Bu yeteneği oyun içerisinde Port Kuudad büyücüsünden ya da kitaplardan öğrenebilirsiniz. Saldırı ve korunma tipinde, savaşmaya yönelik büyülerdir. Büyücüler
bu yetenek ile oyuna başlarlar.
Hafif Zırh (Armor Light): Hafif zırh-
ları kullanabilmenizi sağlar. Bu yetenek
olmadan da zırhı üzerinize giyebilirsiniz; ancak bir faydası olmaz. Oyun içerisinde, kitaplardan bu yeteneği kazanabilirsiniz. Kademesi arttıkça, hafif
zırh sınıfına giren daha güçlü zırhları
kullanmanıza olanak verir. Hırsız ve izciler için uygun bir yetenek.
Ağır Zırh (Armor Heavy): Hafif zırh
yeteneğinin, ağır zırhlar için olanı. Tabi
ağır zırhları taşıyabilmek için güç nite- Sıyrılma (Dodge): Düşmanın saldırısıliğinizin de yüksek olması gerekiyor. nı, onun dengesini bozacak ve dikkatini
dağıtacak şekilde savuşturma yeteneği.
Savaşçı için uygun.
Her kademe bu şansı %1 arttırır. DarKalkan (Armor Shield): Bu yetenek, besi savuşturulan düşman sersemler ve
kalkan kullanmanıza olanak sağlar. Ka- saldırılara %10 daha açık duruma gelir.
demesi yükseldikçe, daha ağır kalkan- Savaşçı iseniz birkaç kademe alabilirları, daha ustalıkla kullanabilirsiniz. An- siniz. Ama diğer yetenekler kadar faycak, yakın dövüşte büyük avantaj sağla- dalı bir yetenek değil kanımca.
yan kalkanın, birçok götürüsü de oluyor. Güç niteliğinizin de yüksek olması Toplayıcı (Forage): 2. oyunla birlikte
gerekiyor. Kalkan kullanırken, meşale gelen yeni bir yetenek. Serinin ikinci otaşıyamıyorsunuz; büyü yapamıyorsu- yununda karakterimizin susaması ve
nuz ve yay, büyük kılıç gibi iki elle kul- acıkması söz konusu. Oyuna gerçekçilik
lanılan silahları kullanamıyorsunuz. Sa- ve zorluk katmış. Toplayıcı özelliğine
dece savaşçı iseniz ve gerçekten kalkan sahip karakterler, ormanlık alanda hiçbir zaman aç kalmıyorlar. Ayrıca Simya
taşımak istiyorsanız kullanın.
için de etraftan çok daha fazla bitki ve
Haritacılık (Cartography): Karakteri- nesne toplayabiliyorlar. Pasif yetenekmize gittiği yerlerin haritasını yapma- tir. Kamp yaptığınız zaman, bitki ve yisına olanak verir. Harita, ekranın sağın- yecek toplamaya başlarsınız.
da görüntülenir. Yetenek ne kadar yüksek kademede ise, haritalarınız o kadar Gölgelerde Saklanabilme (Hide in
detaylı olur. Oyun içinde Port Kuudad Shadows): Karanlıklarda saklanıp,
şehrindeki, liman yöneticisinden öğre- düşmanların (dostların) yanından fark
nebilirsiniz. 2 veya 3. kademeden son- edilmeden geçebilmenizi sağlayan yetera, yetenek puanlarınızı bu yeteneğe nek. Hırsızlar için şart. Durum penceharcamak -bence- gereksiz. Ancak yine resinde “Hidden” belirmişse saklanmışde, ister savaşçı ister büyücü olun, oyu- sınız demektir. Yalnız dikkat; hâlâ duyuna bu yetenek ile başlamayı tercih labilirsiniz.
etmek isteyebilirsiniz.
Bilgi (Lore): Ne olduğu bilinmeyen
19
G NU
eD erg i
nesneleri tanımlamanızı sağlar. Tanımlayamadığınız nesneleri kullanmanız, o
nesnenin özelliklerinden faydalanamamanız demektir. Ancak zeka seviyeniz
yüksekse veya bilgi yüzüğü takıyor ya
da bilgi büyüsü yapabiliyorsanız, gereksiz bir yetenek.
İlaç (Medicine): Bu da ikinci oyunda
eklenmiş bir yetenek. Bu yetenek arttıkça, iyileşme hızı ile zehir ve hastalıklara karşı direnç de artar. Büyücü ve
şifacı dışındaki sınıflar için iyi bir yetenek.
Meditasyon (Meditation): Karakte-
rimizin element büyülerine direncini
yükseltirken, büyü puanı yenileme hızını arttırır. Sezgi niteliğinin ayrılmaz
parçası olan bu yetenek, şifacı ve büyücülerde mümkün mertebe yüksek olmalı.
deşi olan bu yetenek, ne kadar yüksekse, düşmanların sizi duymaları zorlaşır.
Kademe yükseldikçe gürültülü zeminlerde de sessiz hareket edebilirsiniz.
Durum penceresinde “Silent” yazısı belirmişse, duyulmanız zor demektir. Hırsızlar için zorunlu bir yetenek.
lur.
Gizli Nokta Tespiti (Spot Hidden):
Oyundaki, gizli bölmeleri ve tuzak tetikleyici noktaları farkedebilmenizi sağlayan yetenek. Ne kadar yüksekse, o
kadar iyi gizlenmiş tuzak ve gizli bölmeleri görebilirsiniz. Sezi niteliğinin
Maymuncuk (Pick Lock): Kilitli kapı bir dereceye kadar yardımı olacak, anve sandıkları açmak için maymuncuk cak yine de bu yeteneğe, birkaç puan
kullanmanıza izin verir. Hırsız yeteneği ayrın derim.
olan maymuncuk, savaşçı için kapıya ya
da sandığa girişerek parçalama, büyü- Bundan sonraki yetenekler, savaşçı sıcü içinse kilit eritme (Lock Melt) büyü- nıfı için silah yetenekleri. İlk oyunla
sü ile gereksiz kalıyor. Ancak, kapı ya aynı ancak geliştirilmişler. Bu yetenekda sandığa girişirken silahınızın kırılma ler de 10. kademeden sonra, yeteneğin
riski var. Ayrıca hırsızlar, açtıkları kilit- kendine has hareketler kazanmaları
ler için deneyim puanı kazanıyorlar. sağlanmış. Yine değer ne kadar yüksek
Hırsız sınıfı karakter seçerseniz, bu ye- olursa, kullandığınız silahların azami
tenekle oyuna başlarsınız. Kilit zorlar- hasar derecelerine ulaşmanız o kadar
ken görülürseniz, suçlu olarak aranma- kolay ve çabuk olur. Bu yetenekler:
ya başlarsınız.
Silahsız Dövüş (Unarmed Combat):
Esnaflık (Mercantile): Ticaret erbabı Tamir (Repair): Yine ikinci oyuna has Çıplak elle yaptığınız saldırıların vuruş
olan bir özellik daha. Kamp yaptığınız
esnada, öncelikli olarak silahlarınız ve
zırhlarınız olmak üzere, taşıdığınız nesneleri yavaş yavaş tamir ediyorsunuz.
Silahlar ve zırhlar tamir edildiğinde hâlâ kamp yapıyorsanız, sıra diğer eşyalaSessiz Hareket (Move Silently): Göl- rınıza geliyor. Bu yetenek ne kadar fazgelerde saklanabilme yeteneğinin kar- la olursa, tamir hızınız o kadar fazla oyeteneği, ne kadar yüksek olursa, o kadar ucuza alıp, pahalıya satarsınız. Bence, oyundaki en gereksiz yetenek. Yetenek puanlarınızı diğer yeteneklere harcamanızı tavsiye ederim.
20
şansını ve hasar derecesini yükseltir.
10. kademeden sonra, “Öfke Saldırısı”
denilen özelliği kazanırsınız. Normal
vuruşunuzun 4 katı daha fazla hasar
veren bir enerji patlaması ile saldırı yaparsınız.
G NU
eD erg i
Sopa
Kullanma
(Weapon ruş” özelliği kazanır. Tek elde, düşmana sağlayacaktır. Bu soylar:
Bludgeonning): Sopa tarzı silahları arka arkaya iki defa saldırı hakkınız Nor'Lander: Kuzey kavimlerinden olan
kullanma yeteneği. 10. kademeden sonra, “Tahrip Vuruşu” özelliği kazanırsınız. Bu vuruş, düşmana iki kat hasar verirken, zırh puanını da yarı yarıya düşürür.
Yay Kullanımı (Weapon Bows): Ok
kullanmanıza izin veren yetenek. İzciler
bu yetenek ile oyuna başlarlar. 10. kademeden sonra “Odaklanma” özelliği
kazanır. Düşmana üç kat hasar veren,
hayati organlara isabet yeteneği kazanırsınız.
Yarıcı Silah Kullanımı (Weapon
Cleaving): Balta, satır, pala gibi yarıcı
silahları kullanmanıza olanak veren yetenek. 10. kademeden sonra, “Çoklu
Hasar” saldırısı kazanırsınız. Tek bir
vuruşla, saldırdığınız düşmanın bitişiğindeki düşmanlar da hasar alır.
Delici Silah Kullanma (Weapon
Piercing): Bıçak ve hançer gibi delici
silahları kullanmanızı sağlayan yetenek.
Bıçaklar, oyundaki en etkisiz silahlardır.
Bir bıçak dövüşçüsü olmak istemiyorsanız kullanmayın. İlk oyunda “Weapons
Short Bladed” yeteneğinin isim değiştirmişi. 10. kademeden sonra “Çift Vu-
olur.
Nor'Lander soyunu seçerseniz, +2 Dayanıklılık ve +1 Konsantrasyon alırsıKılıç Kullanma (Weapon Sword): nız. Savaşçı için uygun bir soy.
Tek ya da çift el kılıçları kullanmanızı
sağlayan yetenek. 10. kademeden son- Barrean: İzole edilmiş uzak batıda ve
ra, “Hızlı Karşı Hamle” özelliği kazanır. çöl ikliminde bulunan Barrean soyunu
Hamlenizi karşılamaya çalışan düşman, seçerseniz, +2 Hız, +1 Güç alırsınız.
kılıcın hasar gücü kadar artı hasar alır İzci için uygun bir soy.
ve sonraki saldırıya %10 daha açık olur.
Emayu: Çok uzun zamanlardan beri,
Fırlatma
Silahları
(Weapon Eschalon'dan izole yaşayan ve ruhsal
Thrown): Fırlatma bıçağı, dart, mızrak güçlere inanan Emayu, size +2 Sezi,
ve balta fırlatma ve çakram gibi fırlat- +1 Akıl verecektir. Şifacılar için uygun.
malı silahları kullanmanızı sağlayan
yetenek. 10. kademeden sonra, “Yaylım Terish: Thermore ormanları halklarınAteşi” özelliğini kazanıyor. Düşmana ve dan oluşan Terish, size +2 Konsantrasçevresindekilere de hasar verecek şe- yon, +1 Beceriklilik verecektir. İzci ve
kilde, tek seferde 8 fırlatım yapmanızı hırsız için uygun bir soy.
sağlar.
Kessian: Kuzeydoğu Cesani Okyanusu
kıyılarında yer tutmuş olan Kessian,
Karakterimizin soyu da (Origin) ilk o- size +2 Akıl ve +1 Zeka verecektir. Büyunla aynı. İlk oyundaki “Rifter” soyu, yücü sınıfı bu soyu seçebilirler.
isim değiştirip “Emayu” olmuş. Başka
bir değişiklik yok. 5 adet soy seçeneğimiz var. Bunlar sizin niteliklerinize İnanç (Axiom) kısmı hiçbir değişikliğe
fazladan puan katıyorlar. Büyücü, hırsız uğramamış. Yine 5 tane inanç sınıfımız
veya savaşçı hangi sınıftan olmaya ka- var. İnançlar, ayrıca karakter sınıfınızla
rar verdiyseniz, ona uygun nitelikleri beraber, unvanınızı da belirliyor. Bu igüçlü olan soyu seçmeniz size avantaj nançlar:
21
G NU
eD erg i
Atheist: Dini inanca sahip olmayan tirmez.
Atheist, inanmadığı için lanet saldırılarından etkilenmiyor. Ancak kutsanma
büyüleri de bir işe yaramıyor. Rahipler
tarafından da iyileştirilemiyorlar.
Druidic: Doğa ve canlılara inanan bu
inanca sahip karakter, açık alanlarda,
diğerlerine göre, çok daha hızlı bir şekilde yaşam ve büyü puanlarını yeniler.
Ancak iş zindanlara gelince, olay tersine döner.
Bunun için yapmamız gereken, 64*64
boyutlarında “mypic.png” isimli bir
Karakter portre resimlerimiz de kadın PNG resim dosyasını, oyunun dizini içiya da erkek cinsiyet seçimimize göre ne yerleştirmek.
değişiyor. Dahası ikinci oyunda, “Custom” butonu ile kendi resmimizi de, Grafik olarak yine izometrik tipik FRP
portre resmi olarak kullanabiliyoruz. grafiği kullanılmış. Kontroller olarak ilk
Virtous: Sağlam ve sorgusuz inanca
sahip olan Virtous, Atheist'in tersidir.
İlahi Gizli Güç yeteneği olmasa bile ilk
kademe kutsanma büyüsü yapabilir. Ancak lanet saldırıları, bu inanca sahip
karakterin kabusudur.
Nefarious: İnancın karanlık tarafında
olan Nefarious, saldırılarına +%5 kötülük hasarı da ekler. Ayrıca, normalde iki
kat hasar veren kritik vuruş, Nefarious'
ta üç kata çıkar. Ancak hastalık ya da
lanete yakalanması durumunda rahiplerce iyileştirilmiyorlar.
Agnostic: Güçlerin dengede olmasına
inanan Agnostic, herhangi bir katkı
sağlamadığı gibi, bir dezavantaj da ge22
G NU
eD erg i
oyundan bir farkı yok. Ekran yerleşimi
de hemen hemen aynı. Sadece kontrol
barı, sağ sütundan oyun alanının altına
alınmış. Onun dışında yerleşim aynı. En
solda meşale ikonu var. Altındaki rakam
ise kaç tane olduğunu belirtiyor. Buraya
tıklayarak ya da klavyede “T” tuşu ile
meşalemizi yakıp söndürebiliriz. Meşaleleri, gece ve zindanlarda kullanabiliriz. Elbette meşaleler, belli bir süre
sonra sönüyor. Bunları hanlardan ya da
duvarlardan alabilirsiniz. Duvarlardaki
meşaleliklere elinizdekileri de takabilirsiniz. Dikkat etmeniz gereken bir başka
husus ise, karanlıkta dövüşürken, vuruş
isabet şansının hem sizin, hem de dövüştüğünüz düşmanın aleyhine azalması olacaktır. Eğer düşmanınıza daha etkili vurmak istiyorsanız, zindanlarda ya
da gece dövüşürken meşale kullanın.
Ancak unutmayın ki, siz onu ne kadar
rahat görüyorsanız, o da meşale altında
sizi aynı rahatlıkla görecektir. Yine iki
elle kullanılabilen bir silah ya da bir
kalkan taşıyorsanız, meşale kullanamazsınız.
içmek, büyü parşömenlerini ve kitapları
okumak, simya malzemelerini karıştırıp
birleştirmek gibi). Eğer bir nesneyi sol
tuşla elinize alıp, eşya penceresinin dışına tıklarsanız; o nesneyi atmış olursunuz. Yanındaki insan figürlü ikon, taşıdığımız zırh ve silahlara erişmenizi sağlar. Yanındaki kağıt ikonu, karakterinizin seviyesini gösterir. Daha önce bahsettiğimiz yetenek ve niteliklerden hangilerine ne oranda sahipsiniz, saldırı ve
zırh puanınız ne, neye direnciniz ne kadar, karakteriniz hangi seviyede? Tüm
bunları buradan görebilirsiniz. Yanındaki kitap ikonu ise, görev listenizi açar.
Hemen yanındaki sandık ise taşıdığımız
eşyalara ulaşmamızı sağlıyor. Burada
eşyaları sol tuş ile elinize alabilir; sağ
tuş ile kullanabilirsiniz (silah ve zırhları
kuşanmak, yiyecekleri yemek, iksirleri
23
Buradan neler yapmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz. Sağındaki anahtar ikonu
ise ikinci oyunda yeni eklenen bir ikon.
Buradan toplamış olduğunuz (hâlâ elinizde bulunan) kapı ve sandık anahtarlarını görebilirsiniz. Gereksiz bir yenilik. Ama anahtarlar, ilk oyundaki gibi
envanterde birikip, görüntü kirliliği yaratmıyorlar.
Hemen sağındaki yıldız ikonu da büyü
listemizi açıyor. İlk oyunda yıldız tersti,
ikinci oyunda düzelmiş. :-) Ayrıca büyü
listesi de düzene girmiş ve kullanımı
kolaylaşmış. İlk oyunda, tüm büyüler
aynı yerde toplanırken, ikinci oyunda
element ve ilahi büyüler ayrı ayrı kategorilenmiş. 0-9 arası tuşlara atadığımız
büyülerin penceresi de büyü listemizin
yanına eklenmiş. Yine “Tab” tuşu ile de
büyü kısayollarımızı görebiliyoruz. Hemen sağdaki laboratuvar şişesi ise, taşıdığınız bitki ve iksir nesneleri karıştırmak ya da silahlarınıza zehir ya da
element hasarı eklemek için kullanılan
arayüzü açar. Bu arayüz de ikinci oyunda eklenmiş. “Vessel” bölmesine iksir
yapacaksak boş bir iksir şişesi; silah ya
da bir zırha özellik ekleyeceksek onu
koyuyoruz. Alttaki bölümlere ise formül
bileşenleri koyuyoruz. Oyun boyunca
bulup okuduğumuz formüller de yine
G NU
eD erg i
burada toplanıyor. Simya yeteneğini ğundan tekrar aynı zamanda, aynı
kullanmak isteyen oyuncular için olduk- grupla karşılaşmazsınız. Yine:
ça güzel ve faydalı bir ekleme olmuş.
Yakınlarda düşman varsa,
Hemen sağındaki kalkan şeklindeki iki
Çadır kurmaya yetecek yer yoksa,
ikon (1 ve 2) oluşturacağınız iki zırh ve
Zemin kuru değilse,
silah kombinasyonları arasında hızlı
Şehir veya bir köydeyseniz (hana
geçiş yapmanızı sağlar. Eski oyunda tek gidip geceleyebilirsiniz),
ikonla yapılan iş, ikinci oyunda iki ikona
ayrılmış. Yanındaki kamp ateşi ikonu, dinlenemezsiniz. Yine, eğer bir yerlerkamp yapmak için kullanıyoruz. Kamp den hastalık kaptıysanız, dinlenmek yayapmak, kaybettiğimiz yaşam ve büyü şam ve büyü puanınızı normalden çok
puanlarını yenilemeye yarar. Bu puan- daha yavaş dolduracaktır. İkinci bir hular, kendilerini etkileyen nitelik ve yete- sus ise, zehirlendiyseniz ve gücünüz az
nekler ne kadar üst seviyelerde iseler, o ise, dinlenmek sizi öldürür. Zehir bir
kadar hızlı yenilenirler. Ancak burada süre sonra etkisini kaybedecektir. Andikkat etmemiz gereken husus ise, rast- cak gidene kadar, gücünüzü iksirler vagele karşılaşmalar. Yani dinlenceniz, bir sıtasıyla yenilemeli, ya da zehir sizi ölgrup haydut ya da bazı yaratıklarca ya- dürmeden panzehir bulmalısınız. Zehirrıda kesilebilir. Dinlenirken, birden ken- lendikten sonra dinlenmek sakıncalıdır.
dinizi, bir düşman grubunun içinde bu- Buralar ilk oyunla aynı. İkinci oyunda
labilirsiniz. Size tavsiyem, dinlenmeye ek olarak, pasif yeteneklerimiz olan
geçmeden önce oyunu kaydedin ve din- “Tamir” ve “Toplayıcılık” özellikleri,
lenme zamanlarınızı kısa tutun. Dinle- kamp esnasında devreye giriyorlar. Yani
nin, kalkın, kaydedip tekrar dinlenmeye kamp esnasında artık sadece yaşam ve
devam edin. Gücünüz dolana kadar büyü gücümüz dolmuyor; ekipmanlarıböyle devam edin. Eğer dinlenmeniz mız da tamir oluyor ve formül bileşenbölünürse ve bölenler de çok kolaylıkla lerimiz de toplanıyor. Hemen sağındaki
bertaraf edeceğiniz tipler değilse, sa- artı işaretli ikon ise, kademe atladığıvaşmaya çalışmayın. Oyunu yükleyip, mız zaman yanıp sönmeye başlar. Bizi
dinlenmeye kaldığınız yerden devam karakter oluşturma ekranına götürerek,
edin. Karşılaşmalar rastgele oldu- kazandığımız puanlarla yeteneklerimizi
24
geliştiriyoruz. Hemen yanındaki kılıç ikonu ise, savaş modu ikonu. Bu da ikinci oyunda eklenmiş bir özellik. Savaş
modu, karakterimizin savaşırken nasıl
davranacağını belirlememizi sağlar. Savaşırken temkinli mi olacak; yoksa Allah ne verdiyse dalacak mısınız? Savaş
modları şöyle:
Normal: Dengeli savaş modu. Yetenekleriniz ve silahlarınız ne ise, onların
saldırı gücü ile düşmana saldırırsınız.
Power: %30 hasar puanını yükseltirken,
isabet oranını aynı oranda azaltır.
Finesse: Power'ın tersidir. İsabet oranını %30 yükseltirken, hasar derecesini
azaltır.
Parry: Savunma yeteneklerini sıfırlayarak saldırı.
Parry savaş modundan, ben pek bir şey
anlayamadım. Hangisini kullanacağınızdan emin değilseniz, normal savaş
modu en iyisi. Onun yanındaki ikon,
durum istatistiklerini (oynama zamanınız, gittiğiniz yerler, öldürdüğünüz düşmanlar vs...) görmenizi sağlarken; en
sağdaki disket ikonu ise, oyunun menüsünü açar.
G NU
eD erg i
Haritanın altında, durum penceresi var.
Burada karakterinizin o anki durumunu
gösteren bilgiler yazar. Zehirlenme,
hastalık, hangi büyünün etkisinde olduğunuz, sessiz veya saklanmış olduğunuz gibi durum bilgilerinin uyarıları bu-
rada yazar. Bu uyarıların ikonlarına tık- dan hiçbir farkı yok. Ortalıkta dolaşlayarak, durumun kaç el süreceği bilgi- tıkça, geçtiğimiz yerlerin, “Haritacılık”
lerine ulaşabilirsiniz.
yeteneğimizin seviyesine göre detayı
değişen bir harita oluşuyor. Haritacılık
Sağdaki sütunumuzun en üstünde hari- yeteneği, ilk oyunda olduğundan daha
tamız yer alıyor. Kullanımının, ilk oyun- önemli, çünkü ikinci oyun, birkaç bölgede geçiyor ve mekanlar ilk oyunda
olduğundan daha geniş ve daha karmaşık. Hangi sınıf savaşçı olursanız olun,
1-2 kademe ile Haritacılık yeteneği ile
başlamanızı tavsiye ederim. Haritanın
altında ise güç barları var. Bunlar: HitPoints (Yaşam Puanı), ManaPoints (Büyü puanı), Encumbrence (Taşınan nesnelerin ağırlığı), Experience (Deneyim
puanı) durumlarını gösteren barlardır.
Bunların altında ise, ikinci oyunda eklenen, susuzluk ve açlık barları mevcut.
Zaman ilerledikçe karakterimiz, susuyor ve acıkıyor. Etrafta bulduğunuz veya kasabalardan aldığınız yiyecekleri
yiyerek açlığınızı giderebiliyorsunuz.
Susuzluğunuzu gidermenin tek yolu
ise, kasabalardaki kuyular. İlk oyunda
hiçbir fonksiyonu olmayan kuyular, bu
oyunda oldukça önem kazanmışlar. Evinizde bir su tulumu bulacaksınız. Onu
mutlaka alın. Bir kuyuya geldiğinizde,
hem susuzluğunuzu gideriyorsunuz
hem de bu tulumu dolduruyorsunuz. Bu
barlar boşalırsa, yavaş yavaş yaşam puanınızı yitirmeye başlıyorsunuz. Bu du25
G NU
eD erg i
rum, oyuna zorluk ve gerçekçilik kat- layabiliyorsunuz. Yani görev, alt görevmış. En altta ise, yine hızlı erişim hüc- lere ayrılıyor veya yön değiştirebiliyor.
releri var.
Yani oyunun ilerleyişi, verdiğiniz kararlara göre şekil ve yön değiştiriyor. Bu
Oyunun oynanış tarzı ilki gibi. Yine sıra da size saatlerce eğlence vadediyor. Bir
tabanlı bir oyun var. İlki gibi yine hare- görevi defalarca, farklı şekillerde yapaket puanı sistemi yerine sıra sistemi uy- biliyorsunuz. Ancak bazen ne yapacağıgulanmış. Yani satranç oyunu gibi, bir
siz, bir diğer karakterler hareket ediyor. Siz hareketinizi kesintisiz yaptıkça,
diğer karakterler de kesintisiz hareketlerine devam ediyorlar. Bu, sanki eş zamanlı bir oyun oynuyormuş gibi gösteriyor. Ancak durduğunuz zaman, diğerlerinin de durduğunu ve kıpırdamadıklarını fark edeceksiniz. Tabii aynısı sizin
için de geçerli. Bir saldırı yaptıktan
sonra, ikinci saldırınızı, ancak düşmanın hareketinden sonra yapabiliyorsunuz. Eğer sırayı bir şey yapmadan karşı
tarafa vermek istiyorsanız, boşluk tuşuna basıyorsunuz.
İlk oyunun çizgisel olmayan ilerleyişi,
ikinci oyunda çok daha ileri seviyeye
gitmiş. Görevleri aldığınız sırayla yapmanızın gerekmemesi bir yana, oyunun
daha başında, çok ileri seviyelere gelmeden yapamayacağınız görevler alıyorsunuz. İkinci olaraksa, aldığınız görevleri birden fazla şekillerde yapabileceğiniz gibi, farklı sonlarla da tamam26
nızı karıştırabiliyorsunuz. Deneyimli
FRP oyuncuları için bile durum bazen
karmaşıklaşıyor. Ancak ana hikaye, ilkinde olduğu gibi iki farklı sonla bitmiyor. Yani bu oyunun tek sonu var. Oyunun sonunda karşılaştığınız Orakur, ilk
oyundaki Gramuk gibi size bir tercih
G NU
eD erg i
sunmuyor. Taurax generali ise, konuşmak yerine homurdanıp duruyor zaten.
:-)
Sonsöz
Grafikler aynı kalmasına rağmen detaylar arttırılmış. Haritada kuzeye çıktıkça
ormanlar değişiyor ve ortalık kar ile
kaplanıyor. İlk oyundaki gece – gündüz
etkisinin yanına, bir de hava olayları
eklenmiş. İlk oyunda gündüz daha kolay ve etkili savaşırken, geceleri hem
biz hem de düşman daha kötü dövüşüyoruz. İkinci oyunda ise yağış eklenmiş.
Yağışlar da oyunu etkiliyor. Hava yağışlıyken, vuruş güçleri ve isabet oranları
yarı yarıya azalıyor. Mekan değiştirdikçe değişen kaplamalar ve modellemeler
de ilk oyundaki sürekli aynı yerde dönüyormuş hissini ortadan kaldırmış.
Müzikler orkestra teması almış Bölümden bölüme değişiyorlar. Ancak ilk oyundaki gibi OGG dosyalarına ulaşıp da
onları ortam oynatıcı da çalamıyorsunuz ne yazık ki. Ancak bence ilk oyunun
gotik teması daha mistik bir hava katıyordu. İkinci oyundaki müzik teması daha çok savaşı, FRP’den ziyade bir strateji oyununu çağrıştırıyor.
Bir de şu yalnızlığımızı giderselerdi. :-) olursa, serinin üçüncü bir oyunu daha
İlk oyundaki yalnızlık, ikinci oyunda da olacak demektir.
devam ediyor. Şöyle birkaç takım
[1] http://basiliskgames.com/
arkadaşı fena olmazdı aslında.
Basilisk Games, Eschalon'un bir üçleme
olacağını belirtiyor. Eğer planlanan
27
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
Atö l ye
B I N D S un uc us u - I I
BIND Sunucusu Kurulumu
# aptitude install bind9 (Pardus
kullanıcıları için # pisi it bind ) ko-
Servis (Deamon) Başlatma Durdurma
Debian GNU/Linux tabanlı dağıtımlarmutu ile bind dns sunucusu kurulumu da servis işlemleri /etc/init.d klasörü
yapılır.
altındaki dosyalara verilen değerler ile
yapılır. Bind sunucusu için;
Yapılandırma
#
/etc/init. d/bind9
<restart> <stop> komutu
<start>
ile Bind suBind Sunucusunun yapılandırma dosya- nucusu başlatılabilir, yeniden çalıştırıları /etc/bind klasörü altında bulunur.
labilir ya da servisi durdurulabilir.
Çeşitli nedenlerle bilgisayarımıza alan adı
sunucusu kurmak isteyebiliriz.
GNU/Linux işletim sisteminde en fazla
kullanılan alan adı sunucusu olan BIND
Sunucusunu konu alan yazı dizimizin ikinci
bölümü ile yolculuğa devam ediyoruz.
Ercan Topalak
[email protected]
http://www.ankabilisim.org
named.conf: Genel yapılandırma dosya- Pardus’ta ise, Sistem Ayarlarında bulusıdır.
nan Servis Yöneticisi arayüzü kullanılarak veya komut satırından
named.conf.options: Yönlendirme gibi
bir takım ayarlar yapılır.
# service bind <start> <stop>
<restart> <on> <off> komutu kullanamed.conf.local: Alanların kaydedile- nılarak, Bind sunucusu sırasıyla başlaceği dosyadır.
tılabilir, durdurulabilir, yeniden başlatılabilir, her açılışta otomatik başlaması
Genelde GNU/Linux dağıtımlarında (ör- ya da açılışta başlamaması ayarlanabineğin Pardus’ta), normal olarak yapı- lir.
landırma tek bir dosya üzerinden (named.conf) yapılır. Bu dosyalar Debian Dns sunucusunun çalışma durumunu
GNU/Linux da yönetim açısından kolay- öğrenmek için;
lık sağlaması için ayrılmış ve dosya çağırma yöntemi ile birbirlerine bağlan- # rndc status komutu ile ekrana yazımıştır. (include)
lan çıktı ile görebiliriz:
28
G NU
eD erg i
kök dns sunucularına sorgulatıp, ön belleğe alınmasıdır. Aynı
alan için gelen bir sonraki istek için önbellek kullanılacak ve
işlem süresi azalacaktır. Eğer bir değişiklik yapılmazsa bu
senaryo Bind sunucusu içine varsayılan olarak tanımlanmıştır.
CPUs found: 2
worker threads: 2
number of zones: 19
debug level: 0
xfers running: 0
xfers deferred: 0
soa queries in progress: 0
query logging is OFF
recursive clients: 0/0/1000
tcp clients: 0/100
server is up and running
Eğer kök dns sunucuların kullanmak istemiyorsanız yönlendirme yapılacak Dns sunucusu Debian GNU/Linux’da
/etc/bind/named.conf.options ,
Pardus’ta /etc/bind/
named.conf dosyası içine eklenir.
forwarders {
0. 0. 0. 0;
İstemci Üzerinde DNS Sunucusu Ayarı
};
// Yönlendirelecek DNS Sunucusu
IP adresi
İstemci için, Dns sunucu tanımlanması /etc/resolv.conf dosyası ile yapılır.
ve
nameserver 10. 10. 10. 1
// DNS Sunucusu IP adresi
# /etc/init. d/bind9 restart (Pardus’ta # service
bind restart ) komutu ile bind servisi yeniden başlatılır.
Yukarıdaki satır düzenlenerek sunucunun IP adresi tanımla- Önbellek Sunucusunu Denemek
nır. Eğer biz yerelde kurduysak ve dns sunucusunu denemek
istiyorsak, ip adresi kısmına 127.0.0.1 yazıp,
dig komutu ile bir alanın dns kayıtlarını inceleyebilir ve kayıtların işleminde geçen süreyi tespit edebiliriz.
# /etc/init. d/networking restart komutu ile networking
servisi yeniden başlatılır. Pardus’ta # service nscd dig - x ankabilisim. org komutu verildiğinde aşağıdaki
restart komutu ile bu aşamayı geçebilirsiniz.
çıktıyı verecektir.
Önbellek DNS Sunucusu Kurulumu
Kendi içerisinde bulunmayan kayıtları, internet ortamındaki
; <<>> DiG 9. 7. 1- P2 <<>> - x ankabilisim. org
; ; global options: +cmd
; ; Got answer:
; - >>HEADER<<- opcode: QUERY, status: NXDOMAIN, id:
29
G NU
eD erg i
45808
; ; flags: qr rd ra; QUERY: 1, ANSWER: 0, AUTHORITY:
1, ADDITIONAL: 0
(. . . )
;;
;;
;;
;;
Query time: 117 msec
SERVER: 8. 8. 8. 8#53( 127. 0. 0. 1)
WHEN: Tue J an 18 15: 58: 54 2011
MSG SIZE rcvd: 113
/etc/bind/named. conf )
komutu ile named.conf.local
dosyası metin düzenleyici ile içine aşağıdaki bilgiler girilir.
zone " ankabilisim. org" {
type master;
file " /etc/bind/db. ankabilisim. org" ;
};
Zone bilgisi ile alan adını tanımlanır. Type değeri ise alanın
türünün birincil yada ikincil olacağını belirler. File değeri ise
Query time kısmına baktığımızda 117 ms içinde kayıtların alan adı ile ilgili tüm bilgileri ve kayıtların bulacağı dosyanın
aktarıldığı gözüküyor tekrar aynı komutu verilip önbellek yolunu belirtir.
dns sunucumuzun çalışıp çalışmadığı denenebilir.
Alanı tanımladıktan sonra alan dosyası oluşturmak için kuru$ dig - x ankabilisim. org
lumda gelen diğer alanların kopyası alınarak devam edilebilir.
(. . . )
;;
;;
;;
;;
# cp /etc/bind/db. local /etc/bind/db. ankabilisim. org
komutu ile db.local dosyası db.ankabilisim.org olarak kopyalanır. Bu komut, şablon olarak db.local dosyasını kullanmak
kullanılır. Eğer sisteminizde db.local yoksa, bir sonraki adım
ile devam edebilirsiniz.
Query time: 10 msec
SERVER: 8. 8. 8. 8#53( 127. 0. 0. 1)
WHEN: Tue J an 18 15: 58: 54 2011
MSG SIZE rcvd: 113
Önceki aktarım süresi ile şimdiki aktarım süresi azalacaktır. # nano /etc/bind/db. ankabilisim. org oluşturulan dosya
Örnekte 10 ms içersinde önbellekten kaydın çağırıldığı gözü- metin düzenleyici ile açılır. Bir alan dosyasında SOA ve NS
küyor.
kayıtları mutlaka bulunmalıdır.
Birincil DNS Sunucusu (Primary) Kurulumu
Alan Adı Kaydı
#
nano
/etc/bind/named. conf. local
Örnek alan dosyası;
(Pardus’ta
#nano
;
; BIND data file for local loopback interface
30
G NU
eD erg i
;
$TTL
604800
@ IN SOA ns. ankabilisim. org. root. ankabilisim. org.
(
20100201
; Serial
10080
; Refresh
3600
; Retry
1209600
; Expire
43200 )
; Negative Cache TTL
;
@
IN
NS
ns. ankabilisim. org.
Serial : İkincil dns sunucusu, kayıtlarda değişiklik durumunu
bu numarada yapılan değişikliğe göre anlar. Eğer alan
dosyasında bir değişiklik yapılacak ise bu numara
değiştirilmelidir. Genellikle YYYYAAGG şeklinde kullanılır.
Verilen değer bir önceki değerden yüksek olmalıdır.
ankabilisim. org.
server
www
web
Expire : İkincil dns sunucusu için, eğer birincil sunucuya
ulaşamaz ise üzerindeki kayıtların silinmesine kadar
geçecek olan zamanı belirtir.
IN
IN
IN
CNAME
A
A
A
A
192. 168. 1. 10
192. 168. 1. 10
192. 168. 1. 10
server
SOA (Start Of Authority) Kaydı ve Değerleri
Refresh : İkincil dns sunucusu için, kayıtların periyodik
olarak kontrol süresidir.
Retry : İkincil dns sunucusu kayıtları eğer alamazsa, tekrar
deneme için geçecek olan süreyi belirtir.
Cache TTL : Alan adı için yapılacak sorguların ön bellekte
tutulma süresidir.
SOA kaydı haricindeki kayıtlar ilk makalemizde anlatmıştır.
Alan adı için yetkili olan dns sunucunun ve alan adı için ge- Alan dosyasında gerekli değişiklik yapıldıktan sonra Bind
rekli diğer değerlerin tanımlandığı kayıttır. Değerleri soldan servisini # /etc/init. d/bind9 restart (Pardus’ta #
başlayarak incelersek,
service bind restart ) komutu ile yeniden başlatılır.
@ işareti, ankabilisim.org alan adının kısayoludur. IN değeri $ dig ankabilisim. org komutu ile oluşturulan alan kaydıinternet kaydı olduğunu, ns.ankabilisim.org. alan için tanımlı nının denemesi yapılabilir.
olan dns sunucusunu, root.ankabilisim.org. değeri ise alan
için yetkili kişi posta adresini belirtir (“.” işareti @ gibi algılanır). Alan isimlerin sonundaki “.” işareti alan isminin tam Ters Alan Kaydı
olarak yazıldığını ifade eder.
Bir dns sunucusunun, isimleri IP adreslerine çevirmesinin
Parantez içindeki değerler ise,
yanında, IP adreslerinin de isimlere çevrilmesinin görevleri
31
G NU
eD erg i
arasından bulunduğunu bahsetmiştik. Ters alan kaydı ise da ön tanımlı gelen db.127 dosyasından kopya alınabilir.
tam olarak bu işe yarar.
# cp /etc/bind/db. 127 /etc/bind/db. 192 komutu ile
Örneğin, bir posta sunucusu ile beraber ağımızda bir dns su- ters alan dosyası oluşturulur. Bu komut db.127 dosyasını
nucumuz olsun. Posta sunucusunun gerekli kayıtları da dns şablon olarak kullanmak içindir. Sisteminizde db.127 yoksa,
sunucusunda tanımlanmış olsun. Bu durumda istediğimiz a- bir sonraki adım ile devam edebilirsiniz.
lan adı ile posta gönderebiliriz. Internet üzerinde “parduslinux.org” alan adı kullanılıyor olsa dahi biz ilgili kayıtları # nano /etc/bind/db. 192 komutu ile metin düzenleyici ile
kendi dns sunucumuza tanımladıktan sonra falanca@pardus- açılıp içerisinde aşağıdaki bilgiler girilir.
linux.org posta ismiyle posta atabiliriz.
Bunu engellemek için, internet üzerindeki alan adı ile ters
alan kayıtları (PTR) kontrol edilir. Eğer bir uyumsuzluk söz
konusu ise filtreleme yazılımı tarafından engellenir.
Eğer kullandığınız posta sunucusuna ters alan kaydı tanımlamaz iseniz IP adresinin kara listeye girmesi söz konusu olabilir.
# nano /etc/bind/named. conf. local (Pardus’ta #nano
etc/bind/named. conf ) komutu ile alan dosyası açılır. Aşağı-
daki bilgileri girilir.
zone " 1. 168. 192. in- addr. arpa" {
type master;
file " /etc/bind/db. 192" ;
};
$TTL
604800
@ IN SOA ns. ankabilisim. org. root. ankabilisim. org.
(
2
; Serial
604800
; Refresh
86400
; Retry
2419200
; Expire
604800 )
; Negative Cache TTL
;
@
IN
NS
ns. ankabilisim. org.
10
IN
PTR
ankabilisim. org.
SOA ve NS kayıtları girildikten sonra son satırda
192.168.1.10 IP adresi için ters alan kaydı olarak ankabilisim.org girildiği görülüyor. Dosyayı kayıt ettikten sonra bind
servisi yeniden başlatılır. # dig - x 192. 168. 2. 10 komutu
vererek ters alan kaydı denenebilir.
Zone (alan) kısmına, IP adres bloklarının ters olarak girilmesi gerekir. Burada IP adresin son bloğu yazılmamıştır. Son İkincil DNS (Secondary) Sunucusu
blok alan dosyası içinde belirtilecektir. Dosya olarak db.192
dosyasını kullanacağımız belirttik; oluşturmak için kurulum- İkincil dns sunucusu, birincil sunucuda bulunan bir alanın
32
G NU
eD erg i
kopyasını üzerinde bulunduran, herhangi bir değişiklikte BIND Sunucusunu bu yazı ile sonlandırıyorum. Genel anlamkendisini yenileyen, yedekleme görevi gören sunucu demiş- da bir web sunucusu için yeterli olacak kadar BIND sunucusunu anlatmaya çalıştım. Daha detaylı incelemek için Kaytik. Bunun için birincil dns sunucuda,
nak ve Faydalı Adresler kısmını kullanabilirsiniz.
# nano /etc/bind/named. conf. local (Pardus’ta #nano
etc/bind/named. conf ) komutu ile named.conf.local dosyası
nano ile açılır. Tanımlı olan alan için koyu punto ile yazılmış Kaynak ve Faydalı Adresler
olan satır eklenir.
Magma
GNU/Linux
Bind
Belgeleri
http://www.magmalinux.org/belgeler/bind/index.html
};
type master;
file " /etc/bind/db. ankabilisim. org" ;
allow- transfer { 10. 10. 10. 20; };
allow-transfer değeri ile alan transferine izin verilecek IP
adresi girilir. İkincil dns sunucusunda # nano /etc/bind/
named. conf. local (Pardus’ta #nano etc/bind/named. conf )
komutu ile named.conf.local dosyası nano ile açılıp içerisine
aşağıdaki bilgiler eklenir.
Belgeler.Org
http://belgeler.org/howto/bind-ile-dns-howto.html
http://www.tldp.org/HOWTO/DNS-HOWTO.html
D.Not : Yapılandırmalar, Debian GNU/Linux üzerinde anlatılmıştır. Debian GNU/Linux tabanlı tüm dağıtımlarda geçerli
olacaktır. Bunun yanında Pardus ile uyumluluk sağlaması
için editör tarafından notlar iliştirilmiştir.
Komutların başındaki “#” karakteri işlemleri “root” haklarına sahip kullanıcı ile yapıldığını, “$” ise normal bir
kullanıcı ile çalıştırılabileceğini belirtir.
type slave;
file " /etc/bind/db. anka. slave" ;
masters { 10. 10. 10. 10; };
};
Type (tür) kısmına slave yazarak alanın ikincil, masters kısmına birincil alan adı sunucusunun ip bilgisini tanımlanır. El
ile alan dosyası oluşturulmaz. Bind birincil sunucudan alan
dosyasını transfer ederek ve kendisi güncelleyecektir.
33
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
Atö l ye
P ro Ftp d S un uc us u - I
FTP (File Transfer Protocol) Nedir ? dosya sistemine bağlanıp kullanılabilir.
İnternet üzerinde ya da uzaktaki bir su- Dosya transfer ve okuma işlemleri çift
nucu ile terminal arasında, hızlı ve gü- yönlü olduğundan dosyalar aktarılırken
venli bir biçimde dosya aktarımını sağ- aynı zamanda da okunma sağlanabilir.
layan protokoldür. Genel olarak, 21
numaralı portu kullanır.
Güvenlik ve Kullanıcı Erişimi
FTP Kullanım Örnekleri
GNU/Linux'larda kullanılabilecek FTP
sunucuları arasında en iyi seçimlerden biri
ProFtpd.
ProFtpd GPL ile dağıtılan özgür bir yazılım.
Ercan Topalak
[email protected]
Internet üzerinde yoğun disk (cd) yansıları indirdiğimiz çoğu adres ftp adresleridir. Http (www) protokolü üzerinden
de dosya transferi sağlanılabilir, fakat
ftp arayüzü gibi güvenli ve hızlı olmayacaktır.
Yerel bilgisayarda oluşturulan yedekleri
uzaktaki bir ftp sunucusuna kullanıcı
hesabı ile oturum açılıp, yedeklenen
dosyalar ftp servisi üzerinden uzaktaki
bilgisayara gönderilebilir. İstenildiğinde
oradan tekrar ftp arayüzü kullanılarak
aktarılabilir.
Ftp kullanıcı sorgulamasını, GNU/Linux
sistemlerinde kullanılan yerel kullanıcı
hesaplarını (/etc/passwd) kullanabileceği gibi kendisine sanal kullanıcı hesapları oluşturabilir (proftpd.passwd)
ya da bunun için bir veri tabanı kullanabilir.
Oturum açma esnasında kullanıcı hesap bilgileri açık biçimde gönderileceğinden Sunucu ile Terminal arasındaki
bağlantıya girilerek şifreler ele geçirebilir. Mutlaka ProFTPD ile sanal kullanıcılar oluşturulmalıdır. Bu sayede ele
geçirilen ftp hesapları ile ssh üzerinden
oturum açılamayacaktır. (Eğer ssh servisi aktif ise)
Internet sayfalarının yayınlanmasını
sağlayan internet alanlarına, dosyalar
ftp arayüzü üzerinden gönderilir.
Anonim Bağlantılar
NFS, SaMBa gibi uzaktaki bir ftp sunu- Kamuya açık genel ftp sunucular intercusu üzerinde bulunan kaynağı direkt nette çok önemli yer tutar. Eğer kamu34
G NU
eD erg i
ya açık, anonim ftp sunucular olmasaydı GNU/Linux dağıtımları bu kadar kolay internet üzerinden indirilmeyecek,
yayılamayacak belki bugünkü seviyesine erişmeyecekti. Birçok GNU/Linux
dağıtımını internette indirdiğimiz yerler
Anonim bağlantıya açık ftp sunucularıdır.
Bu tasarım sayesinde aktarım yapılır- ProFTPD Sunucusu Özellikleri
ken aynı zamanda ftp sunucusu üzerinde listeme, ya da okuma işlemleri sağ- - Her dizin için Apache sunucusundaki
lanabilir.
gibi .htaccess dosyasına benzer dosya
oluşturulup yönetilebilir.
FTP servisinin bu iki soket modlu çalışması Aktif ve Pasif olarak iki ayrı man- - Sanal ftp sunucuları ve anonim ftp
tıkta çalışırlar. İkiside 21. portu kulla- sunucuları yapılandırmak ve yönetmek
nırlar. Aralarındaki tek fark, veri bağ- kolaydır.
Örneğin;
lantısı pasif modda istemciden sunucuftp://ftp.debian.org/
ya da yapılabilmektedir. Böylece, gelen - Tekil ya da inetd/xinetd üzerinden çaftp://ftp.pardus.org.tr
veri bağlantıları Pasif modda güvenlik lışacak şekilde ayarlanabilir. (Tekil oladuvarı tarafından engellenmesi, tüm rak çalışması daha güvenlidir.)
bağlantıların istemciden yapılmasıyla,
ProFTPD, ftp sunucularında olması ge- engellenir.
- Tek bir yapılandırma dosyası vardır.
rektiği gibi anonim bağlantıları destekApache Sunucusu ile yapılandırma sisler, anonim bağlantılara yazma, okuma
temi aynıdır.
ve silme gibi hakları da ayrıcı yönete- ProFTPD Sunucusu
bilir.
- Anonim FTP dizinleri için aynı bir kök
GNU/Linux ve bir çok işletim sistemi ü- yapısına gerek duymaz. Bir sanal suzerinde çalışabilen güvenlik öncelikli nucu içerisindeki bir klasör anonim oAktif ve Pasif Bağlantılar
ftp sunucusudur. Yapılandırma olarak larak ayarlanabilir.
Apache Sunucu ile benzerlik gösterir.
Ftp servisi üzerinde bağlantılar iki ayrı
- GNU/Linux izin sistemini ve kullanıcımodel soket mantığı ile yapılmıştır.
http://www.proftpd.org/ adresi üzerin- larını kullanarak oturum sorgulaması
den ProFTPD ile ilgili kurulum dosyala- yapar. (/etc/passwd)
1. Aktarım sırasında kullanılan soket rına ulaşabilir, yazılan kurulum ve ayar
(port)
dokümanlarından faydalanabilirsiniz.
- Sanal kullanıcılar oluşturup gerçek
kullanıcılar
ile
maskeleyebilir.
2. Dosya üzerinde yönetimsel işlemlerin
(proftpd.passwd)
yapılması için (LIST (Listele), WRITE
(Yaz) ) kullanılan soket
- Tekil olarak çalışırken yetkisiz kullanı35
G NU
eD erg i
cı (istenilen bir kullanıcı atanabilir) ile # aptitude install proftpd komutu
çalışır. Bu sayede olası bir açığı kulla- ile depolardan kurulum yapılabilir. Kunan saldırganın root haklarına sahip rulum sırasında debconf tarafından size
olmasına engel olunur.
yapılandırma ayarları sorulacaktır.
Standalone (tekil) seçilerek devam
- SITE EXEC komutu yoktur. Gelişmiş edilir.
internet ortamlarında, bu tür komutlar
güvenlik kabusudur. ProFTPD hiçbir Not :
zaman harici bir program çalıştırmaz. 1. Kurulum için proftpd-basic pa-ketini
ProFTPD açık kaynak kodlu olduğu için öneririm. Normal paketi kurarsa-nız
bunu yapmak zaten mümkün değildir.
yanında kullanmasanız bile MySQL gibi
paketlerde gelecektir.
- Günlük ve utmp/wtmp desteği vardır.
Kayıt tutma işlemi wu-ftpd standardı ile 2. Eğer ayar dosyasından inetd çalışma
uyumludur. Ayrıca gelişmiş kayıt tutma yönetiminden standalone (tekil) çalışma
imkanı da vardır.
yönetimine geçiş yapılıyor ise;
- Süresi geçmiş hesapları da içeren # dpkg - - reconfigure proftpd ile
shadow şifre desteği mevcuttur.
standalone (tekil) seçilmeli ve
Servis Başlatma ve Durdurma
Standalone (Tekil) olarak çalıştırıyorsanız
#
/etc/init. d/proftpd
<start>
<restart> <stop> parameteri ile ser-
vis başlatılabilir, yeniden başlatılabilir
ve durdurulabilir.
Eğer inetd / xinetd kullanıyorsanız servisi inetd yöneteceğinden $ ps - aux
komutu ile ftp işlem (proses) numarasını aldıktan sonra
# kill - HUP <ftp işlem numarası>
ile yeniden işlemi başlatabilirsiniz.
Log Kaydı
- PortgreSQL, MySQL veritabanları ile # update- inetd - - disable ftp ile
kullanıcı hesaplarını veri tabanlarında inetd den ftp servisi devre dışı bırakma- ProFTPD servisi ile ilgili tüm log kayıttutabilir.
larını /var/log/proftpd dosyasından, seryı unutmamak gerekir.
visle ilgili log kayıtlarını/var/log/syslog
Eğer inetd / xinetd çalışma yönetimi dosyası için bulabilirsiniz.
ProFTPD Sunucusu Kurulumu
kurulumda seçtiysek # update- inetd
- - enable ftp komutu ile inetd için ftp
ProFtpd, Pardus depolarında bulunmu- izin vermek gereklidir.
Ftp Sunucu Bağlantısını Denemek
yor. Bu nedenle yüklemek isteyenler
kaynak koddan derlererek yüklemeniz
$ ftp <bağlanılacak sunucu adregerekmektedir. Debian kullanıcıları ise
si> ile terminal üzerinden ftp bağlanyazının devamını inceleyebilirler.
tısı açabiliriz. Komut çıktısını aşağıda36
G NU
eD erg i
ki gibi verecektir. Bağlantı yapılacak
kullanıcı adı ve şifre bilgisini girdikten
sonra ftp bağlantısı açılacaktır. Kullanıcı hesabı olarak yukarıda belirtiğimiz
gibi tanımla değişikliği yapmaz isek;
GNU/Linux kullanıcı hesaplarını kullanacağız. (/etc/passwd)
~ $ ftp localhost
Connected
to
localhost. ankabilisim. org.
220
ProFTPD
1. 3. 2e
Server
( Debian) [ : : ffff: 127. 0. 0. 1]
Name ( localhost: ercan) : ercan
331 Password required for ercan
Password:
230 User ercan logged in
Remote system type is UNIX.
Using binary mode to transfer
files.
ftp>
Eğer bağlantıda bir sıkıntı yaşarsanız
log kayıt dosyalarından hatanın nerede
olduğu ile ilgili bilgiler edinebilirisiniz.
Devamı Gelecek Sayıda...
Kaynak ve Faydalı Adresler
(1) Devrim Gündüz ProFTPD Sunumları
http://www.gunduz.org/seminer/proftpd
(2) Magma Linux Nasıl Belgeleri
http://www.magmalinux.org/belgeler/pr
oftpd/index.html
(3)
ProFTPD
Dokümanlar
http://www.proftpd.org/docs/
D.Not : Yapılandırmalar, Debian GNU/
Linux üzerinde anlatılmıştır. Debian
GNU/Linux tabanlı tüm dağıtımlarda
geçerli olacaktır.
“ls” komutu ile ftp bağlantı içerisinde
dosya listeleme yapabiliriz.
Komutların başındaki “#” karakteri
işlemleri “root” haklarına sahip
ftp> ls
kullanıcı ile yapıldığını, “$” ise yetkisiz
200 PORT command successful
bir kullanıcı ile çalıştırılabileceğini
150 Opening ASCII mode data belirtir.
connection for file list
drwx- - - - - 2 ercan
4096 Oct 24 14: 34 Masaüstü
226 Transfer complete.
ercan
37
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
M akal e
M i n i k B i l gi s ayar Ü ze ri n d e S ı rad ı ş ı B i r Ko ş uş turm ac a - I I I
Bir Jolicloud Kurulumunun Düşün- özgürlük ve güvenliğinin kazanç hırsı
uğruna tehlikeye girmesi,
dürdükleri
Giriş
3- Ve bunu anlayan bir avuç girişimcinin karşı cevap vermekte gecikmemesi:
Değişim sancılıdır ve ileriye yönelik ya- The Document Foundation’nun kurulupılan her atılım, farklı olduğu içindir ki, şu ve LibreOffice’in doğuşu,
büyük bir tutuculukla karşılaşacaktır;
ama tarih daima, ileriye doğru yapılan 4- Mandriva’nın kâr amaçlı olarak büakılcı hamlelerin büyüdüğünü bize gös- yüme hırsının gözünü bürümesi ve Öztermiştir. Tutucular ise kendi karanlık- gür Yazılım felsefesinden uzaklaşması,
larında boğulmuşlardır. Yakın bir örnek bunu gören geliştiricilerin, bu duruma
ise bu topraklardadır: Anadolu Devrimi! seyirci kalamamaları ve yeni bir dağıtım oluşumunu başlatmaları: Mageia!
Minik bilgisayarlar üzerindeki sıradışı
koşuşturmamız devam ediyor.
Yazı dizisinin 3. bölümünde JoliCloud
dağıtımına değiniliyor.
Aydın Bez
http://www.ozguryazilimsendikasi.org
[email protected]
Özgür yazılım dünyasındaki güncel 5- PapperMint, Jolicloud, Ubuntu One
gibi Özgür Yazılım kullanıcıları için
ge-lişmeler
Sırasıyla sağ baştan sayarsak:
farklı ve yeni hizmet ve dağıtımların
kullanıcılara duyurulması.
1- Ubuntu’nun Unity ve Mutter arayüzünü kullanıp X.org’u terk etmesi ve
Wayland adlı grafik arabirim sunucusunu tercih etmesi, ardından da Fedora’
nın da bu girişimi destekleyip kendisinin de uygulayacağını belirtmesi,
6- Novell’in ve haliyle SuSE’nin de satılması.
2-SUN bilişim firmasının, yine bir bilişim devi ve artık tekeli olan ORACLE
tarafından satın alınması, OpenOffice.org, MySQL, Java gibi sıklıkla kullanılan uygulamaların sürdürülebilir
8- … (kalan gelişmeleri ise mutlaka yazarlarımızdan Özgür Ilgın haberleştirmiştir; Kemal Karataş da yazmıştır; okuyunuz)
38
7- Evde oturup çevirimiçi olmanın, her
an her yerde erişilebilir olmanın, iş bitirmenin moda olması!
G NU
eD erg i
Bulut bulut üstüne, bu bulutun aslı Uygulamalar ise bildiğiniz üzere sunu- lanağı sunmakta;
cudaki verilerin istemciye iletilmesi, ene?
rişilebilmesi ve eşitlenmesi için gerekli
Bulut bilgisayar (cloud computing), ba- olan depolama, ayıklama, iletme uygusit bir mantık ile çalışmakta: Kullanıcı- lamalarıdır ve genelde internet tabannın, sadece basit olarak, bilgisayarın lıdır.
giriş-çıkış elemanlarına (klavye, fare,
ekran, yazıcı, işletim sistemi ya da ara Bulut bilgisayar ve bilişim teknolojisi,
taşıyıcı) sahip olması yeterlidir. Depola- şu anda emekleme çağında diyebiliriz
ma ve hatta işletim sisteminin geri ka- ve bu alanda ilerleme kaydeden taraf,
lan tüm bileşenleri, uzaktaki servis sağ- birlikten kuvvet doğar ilkesi gereğince
layıcının sisteminde barınmaktadır; ha- Özgür Yazılım dünyasıdır.
liyle de kullanıcının ham verileri, bilgi
ve belgeleri ve oluşturup yönettiği tüm Örneğin;
- Canonical Vakfı’nın bir hizmeti olan
işler de.
Ubuntu One servisi ile Ubuntu kullanıSistemin işleyişi ise genellikle: İstemci cıları, kurdukları ufak yazılım ile bilgi> Uygulamalar > Platform > Altyapı lerini ücretsiz edindikleri 2 GB’lik veri
> Sunucu şeklindedir ve mutlaka bir alanına saklayıp, imkânları olan yerden
alıcı (müşteri) bir de sağlayıcı (satıcı) hesap açtıkları an aktardıkları verilerini
bulunmak zorundadır. Keza, olur mu eşitleyebilmekteler;
öyle şey demenin mantığı yok; Canonical Vakfı’nın, her isteyene Ubuntu One - Google Chromium tarayıcısı, Google
üzerinden verdiği bedava eşitleme alanı hesabınız ile oturum açtığınız zaman
2 GB iken; Google da “Yetmedi mi? O hangi sistemde olursanız olun kayıtlı
yer imlerinizi, edindiğiniz tema ve ekzaman fazlasını satın alın!” demekte.
lentileri anında eşitlemekte;
İstemcinin yani kullanıcının (müşterinin) sahip olması gereken tek şey; çalı- - DropBox adlı hizmet ise evden-işe, evşan bir bilgisayar, internet bağlantısı ve den-okula veya tam tersi şekilde dosyasadece internet tarayıcısıdır ki, işletim larını taşıyanlar için dosyalarını yine
sistemini belirtmeye gerek yok sanırım. her yerde hesapları ile eşitleyebilme o39
- Android işletim sistemle cep telefonlarını kullanabilmek için, mutlaka Google
hesabınızın olması gerekiyor ve hesap
açılır açılmaz rehberiniz, e-postalarınız,
takvim bilgileriniz, belgeleriniz, görevleriniz, takipleriniz vs. hemen hepsi eşitleniyor;
- Google Chrome OS ise tamamı ile
Google Chromium tarayıcısı üzerine
bindirilmiş bir işletim sistemi ve iddiası
da uygulama kurmayacak ona erişeceksiniz! Yani sıklıkla kullandığınız internet tabanlı uygulamalara erişeceksiniz
ki, hemen hepsi de Google servisleri
oluyorlar: Google belgeler, fotoğraf
albümleri, takvimler, görevler, e-posta,
günce... gibi;
- Liste uzar gider...
Biraz da sistemi anlatalım
Jolicloud işletim sistemi de, Google
Chromium internet tarayıcısı içinde sıklıkla kullanılan internet tabanlı bulut
bilgisayar uygulamalarına kullanıcının
anında erişerek, verilerini eşitleyip yönetebilir duruma getirmek amacıyla,
G NU
eD erg i
Ubuntu 10.04 dağıtımı üzerine inşa edilmiş.
Sisteme, Jolicloud sitesinden edindiğiniz kullanıcı adı ile bağlanıyorsunuz ve
internete erişir erişmez yaptığı ilk iş,
sitede oluşturduğunuz bulut bilgisayar
uygulamalarını masaüstündeki Google
Chromium kabuğuna yerleştirmek oluyor. Bu uygulamalar ise TED, Google
Docs, Google Talk, Gmail, fizy!, facebook, Twitter, (diğer sosyal ağ ve paylaşım siteleri) Chromium tarayıcı...
Kullanıcının oluşturacağı dosya, veri,
bilgi ve belgelerin saklanması için dizin
sistemi unutulmamış diyeceğim fakat,
sistem zaten Ubuntu üzerine eklemlenmiş bir kabuk: Jolicloud kabuğu! Yerel
dizinler ve diğer uygulamalar simgelerine tıklandığı zaman kullanıcı kendi
yerel dizin, dosya ve belgelerine erişebiliyor.
Dolayısıyla yetkin kullanıcı, anında Synaptic paket yöneticisine erişip sistemi
bir anda normal masaüstüne hatta
Xfce’ye çevirebilir ki buna da kimse
engel olamaz.
Hatta terminal orada bir yerlerde ve
apt-get de!
$ sudo apt- get update - y && sudo
apt- get upgrade - y && sudo apt- get
install xfce4 - y
Jolicloud'un biraz daha pişmesi, dahası
gelişmesi gerekmekte. Şöyle ki, inşa
şekli ve süresinde hangi teknolojilerin
ve lisansların kullanıldığı bilinmeyen,
pek de açık ve şeffaf olmayan kimi internet tabanlı uygulamalara erişim sağlamak hoş olabilir; ama bu Özgür Yazılım ile ne denli bağdaşır?
landa veri, bilgi ve çalışmalarımız kalıyor. Dolayısıyla da bunların toparlanması, yedeklenmesi ve eşitlenmesi bir
hayli de zaman alıyor. Bunların eşitlenmesi kaba yöntemle: iş ortamından taşınabilir bir aygıta, oradan da evdeki
bilgisayara, cep telefonundan eve; her
ikisinden cep telefonuna ya da diğer
taşınabilir ortama; oradan oraya... Bir
yığın zaman kaybı ve yorgunluk; dahası
fırsat maliyeti!
Bulut bilişimin yönü şimdilik ticari bir
alana doğru gidiyor ki, ücretsiz kullanım hakkı sınırlı olarak verilecek gibi.
Hatta öyle: Google hizmet ve servisleri,
Ubuntu One, put.io...
Aslında bulut bilişim amaçlı bir sistem
MeeGo tarzı alabilirdi: sadece işlevsel
olanın bulunduğu bir sistem. Ne bunlar? Veri eşitleme, bilgi, belge, çalışma
depolama; belge oluşturma, arşivleme,
yönetme ve saklama, iletişim, etkileşim, Unutmadan Jolicloud’da dikkatimi çeverimlilik ve planlayıcı. Gerçi MeeGo' ken bir yenilik ise HTML5 kullanımı olnun da geleceği belirsiz.
muş. Ayrıca Jolicloud, Chrome OS henüz kullanılabilir bir ürün verememişJoliCloud ya da MeeGo fark etmez, han- ken, hızlı davranırsa çok yol alabilir.
gi GNU/Linux dağıtımı olursa olsun ve Ben, JoliCloud7u sistemime kurduğum
de Özgür Yazılım ürünü bizlerin destek zaman farklı bir şeyle karşılaşacağım
ve geri bildirimine, geliştirmesine muh- umudu vardı içimde ama olmadı.
taç, biz de onlara. Bu karşılıklı bir etkileşim.
Görüşüm ise, bir süre sonra JoliCloud
mu, yoksa Ubuntu mu kullanıyorum
Sonuç olarak
diye endişeye kapılacaksınız. Yanıtım
ise debian tabanlı bir dağıtım kullandıEv, iş, akıllı aletler, okul derken her a- ğınızdır.
40
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
C aan o o O yun Ko n s o l u
D o n an ı m İ n c e l e m e
Giriş
Eski zamanların eğlence yıldızları oyun
konsollarının günümüze uyarlanmış, açık
kaynak olanlarından biri Caanoo.
Oyun kurdumuz Hamit Giray Nart'ın
anlatımıyla tanıyalım derim.
Hamit Giray Nart
[email protected]
Oyun konsolları, bizim neslimizin (1975
– 80 arası kuşağının) eğlence yıldızları
idi. Zamanımızda, ekranda iki çubuk ve
bir toptan (top dediğim şey de içi dolu
bir kare idi) ibaret olan “Pong” isiminde
bir oyunla başlamıştık. Sonrasında ise,
günümüzde artık olmayan, jetonlu atari
salonlarında konsol oyunlarına harçlıklarımızı harcamaya başlamıştık. Ardından Atari ve efsane kara kutu evlerimize girebilecek seviyelere geldi. PC platformu kendi içinde gelişimine devam
etti. PC oyunları, tam gaz alıp başlarını
gitseler de, ne mutlu ki konsolları boğamadılar.
ların bir kısmı daha ileri gitmeye ve optik ortama geçmeye başladılar. Günümüzde ise donanım olarak bilgisayarları yakaladılar.
Diğer kısım ise boyutlarını küçültmeye
ve oynamak için başka bir cihaza (televizyon, ekran ya da harici joystik gibi)
gereksinim duyulmadan oyuncuların
gittikleri her yere gelme yolunda aşama kaydettiler.
Şu an ise önümde, küçülüp portatif olma yolunda ilerlemeyi seçen konsol kolunun en son -muhtemelen de en gelişmiş- üyesi duruyor: GPH Caanoo.
(Sony NGP'nin tanıtımı ve duyurusu yapılsa da kendisi henüz piyasaya çıkmadı. :-) )
PLO sitesinde de haberini yapmış olduğumuz Caanoo, henüz Ağustos 2010 tarihinde piyasa çıktı. Türkiye'ye ise
Konsollar, birkaç koldan gelişimlerine 2010 sonlarında geldi ve ülkemizde
devam ettiler. İlk gelişim, jetonlu atari yaklaşık 210$ civarında bir fiyatı var.
salonlarındaki oyunların kalite ve grafiklerindeki iyileşmeler olmuştu. Sonra- En son buna benzer bir konsol olarak
sında ise Capcom ve Midway gibi oyun Sega GameGear konsolu almıştım. Seüreticilerinin adlarını duymaya başla- verdim GameGear'ımı. Taşınırken kaymıştık. Sonrasında ise, kartuş takılabi- bolmuştu. Haliyle ilk anda, gelen yeni
len oyun konsolları ile karşılaştık. Kar- konsolu onunla kıyaslamaya başladım.
tuşlar gelişti, 8'den 16'ya; 16'dan da 32 Kutudan, GameGear'ın yarısı kalınlığınbite yükseldik. Sonrasında ise konsolda ve yaklaşık 2/3 boyutlarında küçü41
G NU
eD erg i
cük bir şey çıktı. İlk izlenim: “Bu muymuş Caanoo Caanoo dediğimiz şey yani?” Kutusundan çıkan bilekliği, makineye bağlayabilmek için bir hayli mücadele verdim. Koca plastik sap, küçücük
kementten güç bela geçti. Kullanım kılavuzuna hızlı bir göz attım. İlk kullanımdan önce şarj edilmesi gerektiği yazıyordu. Özellikleri hakkında pek bilgim
yoktu. Yalnızca firmware olarak GNU/
Linux kullandığını biliyordum. Makineyi
çalıştırdım. Menüye ve makine ayarlarına şöyle bir göz attım. Kutudan çıkan
4GB'lik SD kartını taktım ve açılış ayarlarını yaptım. Ardından USB kablosu ile
şarj için, makineyi, bilgisayara bağladım. Şarj olmaya başladı.
kaynar sular indi. Caanoo'yu, açık bir
halde bilgisayara bağlı unutmuştum.
Bilgisayar da açılırken, kendini Caanoo
'dan başlatmaya çalışıyordu. Bulduklarıyla bir şeyler yapmaya çalışıyor, ancak ne yaptığını kendi de bilmiyor ve
kilitlenip kalıyordu. Caanoo'yu ayırıp,
yeniden başlatınca Pardus açıldı. Şaşkınlık içinde kalmıştım. Bu da neydi
böyle?!
Donanım
Bilgisayardaki işlerimi yapıp, bir süre
sonra bilgisayarı kapadım. Bilgisayarı
sonradan açtığımda ise, olanlar karşısında ufak çaplı bir şok yaşadım. Bilgisayar, POST ekranında haddinden fazla
kaldı. Ardından, GRUB yerine, abuk subuk adresleme mesajları, hata bildirimleri ve anlaşılması mümkün olmayan
karakter dizileri geldi. En sonunda da
bilgisayar, BIOS'a girmek için F10'a
basmam gerektiğini yazan bir son ile
kilitlenip kaldı. Reset düğmesine bastım. Yine aynı şey oldu. Neler olduğunu
anlamaya çalışırken, başımdan aşağı
42
Bakalım neymiş? :-) İlk olarak cihazı elinize aldığınızda oldukça hafif olduğunu algılıyoruz. Gelişimden mi ya da
malzeme kalitesi mi bilinmez ama
GameGear'a göre oldukça kırılgan ve
narin gibi geldi elime. Ama ergonomisi
oldukça iyi. Uzun süre yorulmadan elinizde tutabiliyorsunuz. İlk anda öne çıkan, ortada ve kocaman olması nedeniyle, Caanoo'nun ekranı. 3,5” boyutunda QVGA TFT-LCD ekranı var. 320*
240 çözünürlüğe sahip ekran, aynı zamanda da dokunmatik. Parlaklık ve
G NU
eD erg i
fından kapanıyorlar. Cihazın arkasını
çevirdiğiniz zaman ise, sol alt köşede
dokunmatik ekranın kalemi bulunuyor.
Kutudan, yedek ikinci bir kalem çıkıyor.
Cihazın üzerindeki kalemi ilk anda fark
etmek biraz zor. Ben orada olduğunu,
Sol tarafta ise 360 derecelik hareket kullanma kılavuzundan öğrendim. :-)
ettirebileceğimiz bir analog joystik butonu var. Sol elin başparmağına iyi o- Caanoo'nunn üzerinde ise, işaret partursa da biraz sert. Tepkilerine alışmak maklarımız için, iki aksiyon tuşu daha
için de biraz zaman harcamak gereki- (L ve R) tuşları var. Yani konsolda topyor. Bu, kişiden kişiye değişen bir ter- lam 6 adet aksiyon tuşu var. Cihazın
cih olmakla beraber, bir Dpad bence üzerinde desteklediği depolama alanı
daha iyi olurdu. Hemen altındaki tuş- girişlerinden SD/SDHC kart yuvası var.
lardan üstteki, çalışan uygulamayla il- Caanoo'da dahili bir depolama ortamı
gili genel yardım menüsünü görüntüler. yok. Depolama ortamı olarak SD/SDHC
Alttaki ise, cihazın ayarlar menüsünü kart ve USB bellek kullanıyor. Cihazın
açar. Ancak, özellikle de shoot'em up kutusundan, GPH'nin Caanoo ile birtarzı dikey oynanan oyunlarda aksiyon likte verdiği, 19 adet lisanslı oyunun
tuşları yerine geçiyorlar. Sağ tarafta kayıtlı olduğu 4GB boyutunda bir SD
ise, konsol tipi aksiyon tuşları (A,B,X ve kart çıkıyor. Cihaz azami 32GB'ye kadar
Y) var. Hemen altında ise cihazın mik- SD kartları destekliyor. SD kart girişirofonu bulunuyor. Sağ en alttaki “Ev” nin yanında ise ses ayar düğmesi var.
dizini butonu ise, çalışan uygulamayı Sürgü şeklindeki düğmenin konumunu
kapatarak, ana menüye dönmek için değiştirerek, ses ayarı yapıyoruz.
kullanılıyor.
Cihazın altında ise, USB güç girişi buluCihazın ergonomisinin kusursuzluğunu, nuyor. Kutusundan çıkan kablo ile
arkada bulunan hoparlörler bozuyorlar. Caanoo'yu USB'den bilgisayara bağlaArka tarafta, sağ ve sol üst köşelerde yabiliyoruz. Cihazımızı buradan bilgisabulunan hoparlörler, cihazı yatay tuttu- yara bağladığımız anda, kapalı ya da
ğunuz zaman, orta parmaklarınız tara- açık olsa da, Caanoo, şarj olmaya başlıkontrast ayarları tatmin edici düzeyde.
Görüntü her taraftan rahatça görünebiliyor ve gözlemlediğim kadarıyla, görüntü çiftlenmesi (ghost) ve renk bozuklukları yok.
43
yor. Boş bataryanın tam şarj olması, 3,5
– 4 saat arası bir zaman alıyor. Yine ayarlar kısmından, “Storage Device”
(Depolama Aygıtı) ayarını açtığımız zaman, Caanoo, bir SD kart okuyucuya
dönüşüyor ve takılı SD karta, dosya yöneticisi ile ulaşabiliyoruz. Hemen yanında ise bir USB 2.0 portu var. Bu
porttan Caanoo'ya kablosuz ağ adaptörünü veya USB bellek takabiliyorsunuz.
Ticari kaygılardan olsa gerek, Caanoo
sadece kendi kablosuz ağ adaptörünü
görebiliyor. Ben, kendi Edimax ağ bağdaştırıcımı gösteremedim. USB host
portunun sadece kablosuz bağdaştırıcı
ve USB bellek (flaş bellek ya da harici
disk) desteği var. Ne yazık ki çok istediğim USB joystik desteği yok. Aslında
çok oyunculu oyunlar için olsaydı, çok
güzel olacaktı.
USB Host'tan bağladığınız kablosuz adaptör ile İnternet'e bağlanarak, ağ üzerinden ya da yerel olarak diğer
Caanoolar ile çok oyunculu oyunları
oynayabiliyorsunuz. Buraya takacağınız
USB diske de, yine Caanoo'nun dosya
yöneticisinden ulaşabiliyorsunuz. USB
Host'un hemen yanında ise 3,5 mm kulaklık çıkışı var.
Cihazın sol yanında ise durum ledi var.
G NU
eD erg i
3 rengi var: Kırmızı: Caanoo kapalı bir
halde bilgisayar bağlı ve sadece şarj
oluyor. Bordo: Caanoo açık ve bilgisayara bağlı ve şarj oluyor. Mavi: Caanoo
açık. Şarj bittiği zaman, cihaz kapalıysa
led sönüyor, açıksa bordodan maviye
dönüyor.
Sağ yanında ise güç düğmesi bulunuyor. Caanoo'yu açmak için, parlak turuncu düğmeyi aşağı çekiyoruz. Kapatmak için de yanı işi yapıyoruz. Yukarı
doğru ittiğimiz zamansa, Caanoo'nun
tuşları ve dokunmatik ekranı kilitleniyor. Yine oyun oynarken bu düğmeyi
yukarı alırsanız, “Pause” görevi yapıyor.
5 volt ve 500 mA'lık güç tüketen
Caanoo'yu, 1850 mAh'lık bir Lityum
Polimer bir batarya besliyor. Şarj, kullanıma göre değişmekle beraber, 5 saate
yakın gidiyor.
Kasamız bu şekilde. Caanoo, GPH tarafından üretilmiş bir portatif bir oyun ve
çoklu ortam konsolu. Yani varsayılan
yetenekleri arasında oyun dışında, film
oynatmak, müzik çalmak, resim göstermek ve e-kitap var.
Basit özelliklere sahip bir video oynatıcısı var. Caanoo, AVI ve SMI biçimli video dosyalarını oynatabiliyor. DivX,
Xvid, MPEG-4 ve altyazı desteği var.
Film izlemek için yapmanız gereken,
filmin *.avi ya da *.smi dosyasını, karttaki “movies” klasörü altına atmak. Filmin dosyası ile aynı isme sahip *.sub
uzantılı bir altyazı dosyası da atarsanız,
filmi altyazılı olarak da izlemeniz mümkün. Yapabileceğiniz ayarlar ise parlaklık ve yazı boyutundan ibaret.
Müzikçaları ise biraz daha gelişmiş.
Farklı arayüzlere sahip. Metadata verilerinden albüm kapağının gösterme ve
44
G NU
eD erg i
şarkı sözleri gibi verileri (varsa elbette)
görüntüleyebiliyor. MP3, OGG ve WAV
dosya biçimlerini destekliyor.
Resim göstericisi de aynı basitlikte. Yakınlaştırma ve slayt gösterisi özelliklerine sahip. JPEG, PNG, GIF ve BMP biçimli resim dosyalarını destekliyor.
E-kitap ise, sadece TXT biçimli dosyaları okumanızı sağlıyor.
Tüm bunlara ek olarak, Caanoo bir yerçekimi (G) algılayıcısı ve çift taraflı bir
titreşim motoru ile geliyor. Yerçekimi
algılayıcısı, cihazın, yere olan konumunu tespit ederek, eğer yazılım destekliyorsa, uygulamayı ekranda yatay ya da
dikey olarak döndürüyor.
bunun getirdiği potansiyel. Caanoo'yu
inceleyip, İnternet'te Caanoo ile ilgili
Caanoo, 4GB'lik SD kartın içinde 19 ta- uygulamaları görerek; ya da benim gine lisanslı oyun ile birlikte geliyor. An- bi, küçücük konsolun, bir masaüstü bilcak çok daha fazlasını ve Caanoo uygu- gisayarı açmaya çabalamasına es kaza
lamalarını sitesinden indirmeniz müm- şahit olarak, bu potansiyeli fark etmekün [1]
niz mümkün.
Peki bu saydığımız özellikleri çok mu
farklı şeyler? Caanoo'yu kullanmamız
için en iyi sebepler bunlar mı yani? Değil. Caanoo'yu kullanmak için en iyi ve
onu benzerlerinden ayıran sebep, açık
kaynaklı bir firmware'a sahip olması ve
değişiklikler, Qt desteği ve WPA2 kablosuz şifreleme desteği eklenmişti. Linux
çekirdek sürümünde bir değişiklik yoktu. Firmware güncelleme için de anti
parantez içinde belirteyim ki; üst sürüm firmware'ı kopyalamış olduğunuz
SD kartın FAT16 biçiminde olması gerekiyor. Normalde SD ya da USB belleklerde, dosya biçimi ayırt etmeksizin
çalışan Caanoo, iş firmware güncellemeye geldiği zaman, FAT16'dan başka
biçimlerde sorun çıkarıyor.
Caanoo, GNU/Linux işletim sistemini
kullanıyor. Caanoo firmware 1.6.0 sürümü, 2.6.24 Linux çekirdeğine sahip.
Ben cihazı aldığımda 1.5 kuruluydu. 1.6
güncellemesini yaptım. Çok önemli
farklar olmamakla beraber öne çıkan Elbette açık kaynak ve GNU/Linux den45
G NU
eD erg i
lanmayın. Aksi takdirde kalıcı fonksiyon
bozukluklarına ve hatta Caanoo'nun açılamamasına sebep olabilirsiniz.
Açık kaynak yazılım portallarında, topluluğun yaptığı pekçok uygulama mevcut. Bu uygulamalar, Qt kütüphanelerinin uyarlanmasından tutun, yeni menü
tasarımlarına ve oyunlara kadar uzanıyor. [2]
diği zaman akla hemen topluluk geliyor.
FunGP ve Caanoo Store sitesinde uygulama ve oyunlar hızla yerini alıyor. Ancak hepsi bu değil. Caanoo, açık kaynak
ve özgür yazılım topluluklarından oldukça güçlü destek görüyor. Mesela,
yukarıdaki resimde Caanoo'nun bir
uçbirim uygulamasını görüyorsunuz.
Termlua2X isimli terminal uygulaması,
topluluğun Caanoo'ya kazandırdığı uygulamalardan biri. Ancak dikkat; açılan terminal, doğrudan firmware içindeki Linux çekirdeğine komut verdiği
için, ne yaptığınızı bilmiyorsanız, kul46
Caanoo daha Ağustos 2010 tarihinde
çıkmış olmasına rağmen, farklı uygulamalar uyarlanmaya başlanmış bile. Varsayılan olarak sadece başka Caanoolar
ile oyun oynanabilen ağa bağlanma özelliği, port edilen Links İnternet tarayıcısı ile Caanoo'nun İnternet sitelerinde gezinmesine imkan sağlamış. Yine
Caanoo'ya uyarlanmış platform bağımsız emulatörler (MAME, GnGEO, SNES,
gpSP gibi) ile konsol oyunları da
Caanoo'nun repertuvarına eklenmiş.
Yani Caanoo'nun indirebileceğiniz binlerce oyunu var. Sadece Caanoo'nun
kendi oyunları ya da emulatör oyunları
dışında da, topluluk tarafından Caanoo'
ya kazandırılmış Doom ve Quake1 oyun
motorları var. Mesela Sourceforge üzerinde geliştirilen platform bağımsız
PrBoom gibi. Doom motoru uyarlaması
olan PrBoom, bu motoru kullanan oyun-
G NU
eD erg i
ların WAD dosyalarını çalıştırabiliyor.
PrBoom'u ve Doom'un WAD dosyasını
SD karta açıp, birleştirerek çalıştırmanız yeterli.
Quake'i ise çalıştırmayı ne yazık ki başaramadım. Ama millet başarıp, ağ üzerinden çok oyunculu oyuna başlamışlar bile. :-) [3]
Caanoo'ya uygulama ve oyun geliştirmek için, kullanabileceğiniz iki araç
var. Caanoo Toolchain ve Caanoo SDK
uygulamalarını indirmeniz gerekecek.
[4] Bu uygulamalarda, glibc ve gcc uyarlamalarına, EABI gereçlerine ulaşabileceksiniz. Uygulamalarınızı C++ kullanarak yapabilmeniz mümkün. Yine
dokümanlarda, Caanoo'nun yer çekimi
algılayıcısını, titreşimini ve derlemelerinin nasıl yapıldığına dair talimatlar
bulunuyor. Bunların yanında derleyiciler, uygulamaların kullanacakları yazı
tipi vb.. unsurlar ve örnek çalışmalar da
yer alıyor. Geliştirici olarak da FunGP'
nin geliştirici merkezine kaydolabilir,
buradan destek alabilir ve diğer geliştiricilerle temas sağlayabilirsiniz. Ayrıca
uygulamalarınızı Caanoo Store'a eklemeniz de mümkün. [5]Yine uygulama ve
oyunlarınızı ister ticari lisans ile lisanslayarak satabilir, isterseniz de kodlarını
açarak, topluluk ile paylaşabilirsiniz.
Tamamen size kalmış.
Sanırım “Caanoo'nun potansiyeli” dediğim şeyi anlatabildim.
[1]http://www.fungp.com
[2]http://dl.openhandhelds.org/caanoo.htm
[3]http://www.youtube.com/watch?v=Ofyi6SZ7TaE
[4]http://dl.openhandhelds.org/cgibin/caanoo.cgi?0,0,0,0,17
[5]http://dev.fungp.com/
47
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
D o n an ı m İ n c e l e m e
Arduino, mikroişlemci programlamayı
kolaylaştıran, özgür donanım ve yazılımlar
bütünü olarak kısaca tanımlanabilir.
Buyrun, bu özgür programlama bütününü
birlikte inceleyelim.
Erdem Artan
[email protected]
Ard ui n o İ n c e l e m e s i
Arduino, yanıp sönen ledlerden, BeagleBoard gibi kartlarla bütünleşen akıllı robotlara; IRC sunucusundan, sinyal işlemeye kadar birçok uygulamanın
gerçekleştirilebileceği, esnek ve kullanımı kolay, açık kaynak donanım ve yazılımdan oluşan bir bütün olarak tanımlanabilir.
Arduino’nun donanım kısmı, üzerinde
bulunan bileşenlerin çeşitliliğine göre
değişen birtakım sürümlere sahiptir:
Uno, Mega, Bluetooth, Lilypad, Fio gibi. Arduino’nun tüm bu sürümleri, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu birçok ülkede distribütörler aracılığıyla
satın alınabilirken, aynı zamanda tüm
donanımların devre şemalarının Arduino’nun sitesinden edinilme şansı da
bulunuyor ve Creative Commons By-Sa
2.5 ile dağıtılıyor.
Arduino’nun yazılım kısmı ise, Java ve
avr-gcc üzerine kurulu olan, Arduino
donanımlarından herhangi birinin programlanması için kullanılan ve GPLv2 ile
dağıtılan bir uygulamadan oluşuyor.
Arduino’nun sürümlerinden bahsetmiştik. Bunlardan birine kısaca değinmek
gerekirse, Arduino UNO Atmega328
mikroişlemci üzerine kurulu. Üzerinde
48
6'sı PWM çıkışı olarak da kullanılabilen
14 sayısal giriş/çıkış, 6 analog giriş, 16
MHz kristal osilatör, USB bağlantısı,
güç girişi, ICSP başlığı ve bir sıfırlama
düğmesi bulunan bir mikro denetleyicidir. 5V gibi bir gerilim ile çalışmakta.
Bunun yanında kart üzerinde bulunan
5V çıkışından 40mA, 3.5V çıkışından
ise 50mA akım çıkışı sağlayabiliyor. Ayrıca Arduino UNO üzerinde 0.5 KB'si
önyükleyici olarak çalışan 32 KB hafıza,
2 KB SRAM ve 1 KB EEPROM bulunmakta. Gücü, USB ya da adaptör bağlantısı üzerinden alabilmekte. Üzerinde
6 analog giriş ile 6’sı PWM olarak kullanılabilen 13 sayısal giriş/çıkış bulunuyor.
G NU
eD erg i
Arduino Donanımlarının Programlanması
bir kez çalışır. Hangi bağlantı noktalarının giriş veya çıkış olacağı, bağlantılardaki ilk durumların ne olacağı gibi
ayarlamalar, bu işlevin sınırları dahilinde yapılır.
Arduino donanımları, önceden de bahsedildiği gibi Arduino’nun Java ve avrgcc üzerine kurulu olan bütünleşik geliştirme ortamı (IDE) ile programlanıyor. C diline benzeyen, Arduino yazılım
geliştirme dili ile yazılan programlar,
Arduino IDE ile derlenebiliyor ve Arduino kartlarına yüklenebiliyor.
loop() işlevi ise, setup() işlevinin tanımlanmasının ardından, kartın sürekli olarak bir döngü içerisinde gerçekleştireceği işlemlerin tanımlandığı bölümü
kapsar.
Arduino IDE’nin çalışabilmesi için Java
gerekiyor. Bunun yanında yazılan programın derlenebilmesi için avr-gcc, derlenen programın karta yüklenmesi için
avrdude, seri iletişim için librxtx gibi
uygulama ve kütüphanelere ihtiyaç duyuyor. Ancak, ihtiyaç listesine ne yazık
ki Pardus 2011 henüz cevap veremiyor.
Arduino Programlama Dili
(*)
Bunun yanında, Ubuntu ve Fedora’da Temel Yapı
Arduino yazılımını tanımlayan setup()
ve loop() işlevlerinin kullanımı, temel
olarak şu şekildedir:
void setup( )
{
//Başlangıç değerleri
}
void loop( )
{
//Devamlı yapılacaklar
}
bu ihtiyaçlara cevap verilebildiği, hatta
Arduino IDE’nin zaten depoda olduğu Arduino yazılım geliştirme dili, C diline
benzeyen bir dildir. Arduino kartlarının
görülmektedir.
çalışması için, bu dilde iki temel işlev
(fonksiyon) kullanılır: setup() ve loop() Giriş/Çıkış Bağlantılarının Belirlenmesi
setup() işlevi, kart çalıştırıldığında yapılacak olan ilk işlemlerin yazıldığı bö- Arduino kartların üzerinde bulunan alümdür ve kart çalıştıktan sonra sadece yarlanabilir bağlantı noktalarının, giriş
49
G NU
eD erg i
veya çıkış olarak ayarlanması, Arduino
dilinin pinMode(pin,mod) işlevi ile sağlanır ve kullanımı sırasında, pin yerine
bağlantı noktası gelirken mod yerine
giriş anlamına gelen INPUT veya çıkış
anlamına gelen OUTPUT seçeneklerinden biri gelir. Bu işlevin, setup() işlevi
içerisinde kullanılması gerekir.
void setup( )
{
pinMode( 3, OUTPUT) ;
pinMode( 4, INPUT) ;
}
Çıkışları Kullanmak
daha önce setup() işlevi içerisinde çıkış
olarak ayarlanmış olması gereken bağlantı noktası gelirken, val yerine çıkışın
+5V için HIGH, 0V için LOW sabitlerinden biri yazılır.
caksa, bazı giriş/çıkış bağlantı noktalarının giriş olarak ayarlanması gerekir
veya kart üzerinde bulunan giriş bağlantıları kullanılmalıdır. Örneğin, Arduino UNO’da 13 giriş/çıkış bağlantı noktasının yanında sadece giriş olarak kulEğer bağlantı noktasından analog çıkış lanılabilen 6 tane analog giriş noktası
verilmek istenirse, kullanılacak işlev bulunmaktadır.
analogWrite(pin, val) işlevidir. Bu işlevde geçmekte olan pin, digitalWrite() Sayısal girişler için, 13 giriş/çıkış nokişlevinde geçen pin ile aynı iken, val iki tasından kullanılacak olanlar mutlaka
işlev arasında değişkenlik göstermekte. setup() işlevi dahilinde giriş olarak taanalogWrite() işlevinde geçen val değe- nımlanmalıdır. Herhangi bir sayısal giri, 0 ile 255 arasında bir değer ve bu rişi takip etmek için digitalRead(pin)
değer 0V ile 5V arasında doğrusal ola- işlevi kullanılır. Bu işlev ile okunan derak değişkenlik gösteren bir çıkış üret- ğer, HIGH ya da LOW olmak üzere iki
mekte.
farklı değerden birini döndürür.
digitalWrite() ve analogWrite() işlevleri, Analog girişler için ise, kart üzerinde
Tanımlanan çıkışlar, tanımlama yapılan loop() işlevinin içerisinde kullanılma- bulunan analog giriş bağlantıları kullabağlantı noktasının özelliğine göre ana- lıdır:
nılabilir. Bu girişler kendiliğinden talog veya sayısal olabilir. Arduino UNO
nımlıdır ve setup() içerisinde tanımlanüzerinden örnek verecek olursak, gi- void loop( )
maya gerek duyulmamaktadır. Analog
riş/çıkış bağlantıları olan 13 bağlantı {
girişler, analogRead(pin) işlevi ile takip
noktasının 6’sı hem analog hem de sadigitalWrite( 3, HIGH) ;
edilir. Bu işlev ile okunan değer, 0 ile
yısal olarak kullanılabilmekteyken, geanalogWrite( 10, 129) ;
1023 arasında 0 ile 5V arasında denk
riye kalan 7’si sadece sayısal olarak }
gelen bir değer döndürür.
kullanılabilmekte.
Bu iki işlevin kullanımı şu şekildedir:
Bir bağlantı noktasından sayısal çıkış Girişleri Kullanmak
vermek için digitalWrite(pin, val) işlevi
kullanılır. Bu işlevde geçen pin yerine, Eğer kartlara dışarıdan giriş uygulana50
Pardus-Linux.Org
Pardus-Linux.Org eDergi
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
G NU
eD erg i
void loop( ) {
d = digitalRead( 4) ;
a = analogRead( 5) ;
}
Değişkenler ve Sabitler
Arduino dilindeki temel sabitler, HIGH,
LOW, true, false, INPUT ve OUTPUT
sabitleridir. Bunun yanında başka bir
sabit tanımlamak için C dilinde olduğu
Şimdiye kadar öğrendiklerimizi kısaca gibi #define sözcüğü kullanılabilir:
uygulayalım. 7 numaralı sayısal girişin
değerine göre 8 numaları bağlantıdan #define analogCikis 10
sayısal çıkış verelim. Ayrıca 4 numaralı
analog bağlantının değerini okuyalım void setup( )
ve onun değerine karşılık olarak 3 nu- {
maralı bağlantıdan analog çıkış verepinMode( analogCikis, OUTPUT) ;
lim:
}
int a;
int s;
Değişken tanımlama da yine C dilinde
olduğu gibidir:
void setup( )
{
pinMode( 7, INPUT) ;
}
int deger;
blooean durum;
void loop( )
{
d = digitalRead( 7) ;
a = analogWrite( 4) ;
digitalWrite( 8, d) ;
analogWrite( 3, a/4) ;
}
Veri Tipi Dönüşümleri
Herhangi bir verinin, bir türden başka
bir türe dönüşümü istendiğinde, Arduino dilinde yardımcı olacak birtakım işlevler mevcuttur. Bir veriyi char türüne
çevirmek için char(), int türüne dönüştürmek için int() işlevleri gibi işlevler
kullanılır.
51
Pardus-Linux.Org
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
Koşullar ve Döngüler
Arduino dilinde, koşullar ve döngüler C
dilinde olduğu gibi kullanılırken, C dilinden ayrılan herhangi bir özelliği yoktur.
Fonksiyon Tanımlama
Arduino dilinde, C’de olduğu gibi fonksiyonlar tanımlanabilir. Örnek vermek
gerekirse, analog giriş okuyan bir fonksiyon aşağıdaki gibi tanımlanabilir:
int oku( int pin)
{
return analogRead( pin) ;
}
void setup( )
{
//Başlangıç
}
void loop( )
{
deger = oku( 2) ;
}
G NU
eD erg i
Matematik ve Trigonometri
çıkışı olarak ayarlanması gerekir. Bu netimi sırasında, yazının akışını değişişlem, setup() işlevi içinde gerçekleştiri- tirecek bir eleştiride bulunan Melike
Arduino’nun en büyük avantajlarından lir:
İlteralp’e de teşekkürlerimi sunarım.
bir tanesi de, kolayca matematiksel ve
trigonometrik işlemlerin yapılabiliyor void setup( )
olması. C’de olduğu gibi +, -, *, /, %, = {
(*) Arduino IDE’nin Pardus 2011’de
opertörleri kullanılabilirken, bunların motor1. attach( 5) ;
kullanılabilmesi için çalışmalarımız
yanında min(), max(), abs(), pow(), }
sürmektedir.
sqrt() gibi işlevler de kullanım kolaylığı
(**) http://www.arduino.cc
sunuyor.
Servo motorun döneceği açı değeri
write() işlevi ile sağlanır:
Trigonometrik olarak sin(), cos() ve
tan() işlevleri de Arduino ile birlikte void loop( )
kullanılabilen işlevler arasında.
{
Servo Kütüphanesi
}
motor1. write( 20) ;
Arduino’nun tanıtımı ve temel olarak
Arduino, servo (açılı dönen) motorları kullanımı bu şekilde. Tüm bunlar, asrahatça kullanabilmek için kullanıcılara lında Arduino ile yapılabileceklerin sabir kütüphane sunar: Servo.h
dece küçük bir kısmı. Bu nedenle mutlaka Arduino’nun sitesini(**) ziyaret
Bu kütüphane #include <Servo.h> ile etmelisiniz.
kolayca çağırılabilir.
Bu arada, eğer Arduino’yu satın almak
Bu kütüphaneyi kullanabilmek için, ön- isteyen okurlarımıza, daha doğrusu Arcelikle bir servo değişkeni üretilmeli- duino’yu yalnız başına değil de yanında
dir:
motor, sürücü devresi, sensörler gibi
bileşenleri almak isteyen okurlarımıza,
Servo motor1;
tüm bileşenleri Türkiye’den değil de
yurt dışından almalarını, daha ucuza
Ardından, bir bağlantının servo sinyal geleceğinden tavsiye ederim. İmla de52
Pardus-Linux.Org
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
Arduino kullanılarak yapılmış bir
kahve makinesi.
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
M akal e
CES Fuarı, bu yıl ciddi anlamda Google
Android ve Apple iOS mobil platformları
arasındaki sağlam bir rekabetle geçti.
Kemal Karataş'ın kaleminden okuyoruz..
C E S ve Ö zgür Yazı l ı m ' ı n E tki s i
CES, düzenlendiği yılın teknolojik gelişmelerini sergileyen bir fuar. Bu yıl, ciddi anlamda Google Android - Apple iOS
mobil platformları arasında sağlam bir
rekabetle geçti. Apple, bilişim dünyasının deha çocuğu olma rolüne devam ediyor. Nasıl Ipod'la kendi ürün standardını çıkardıysa, İpad'le de tablet bilgisayarlardan önemli bir kâr elde etti.
Microsoft ise her zamanki gibi, geride
kaldı. Bu konulara daha detaylı bakalım
biraz.
Bu gücünü CES'te apaçık gösterdi. Önemli Asyalı donanım üreticileri, Android önyüklenmiş ürünlerini çıkaracaklarını duyurdular. Hem arama motoru
gücü, hem de kullanıcıların isteklerine
sunulmuş araçlarla herkese kendini kabul ettirdi. Google'ın tek bir stratejisi
yok. Hem tablet bilgisayarlar, hem de
mini dizüstüler için hazırlıklar devam
ediyor. Bu stratejilerini belirlemeden
evvel, piyasadaki ürünler, neyin ne kadar satıldığı, kullanıcıların hangi ürünleri tercih ettiği gibi bilgiler şirkette
Ipad, tablet bilgisayarların önemli oldu- değerlendiriliyor. Ona göre planın değunu gösteren bir ürün oldu. Apple, bu tayları belirleniyor. Bu stratejide Özgür
ürünü popüler diziler ya da diğer rek- Yazılım dünyasının yeri neresi peki ?
lamcılık metotlarıyla herkesin hafızasına kazıdı. Ama Google Android'in gücü,
geliştiricilerinin ve destekçilerinin gücüyle, Apple'ın stratejisine iyi dayandı.
Kemal Karataş
[email protected]
53
G NU
eD erg i
Özgür Yazılım ve Android platformu yor ?
Google, arama motoru sektöründe rakiplerine bir şekilde yaşama şansı vermemeye çalışıyor. Rakibinin Microsoft
olduğunu düşünürsek, ne kadar insafsız
taktikler kullanırsa kullansın, sorun olmaz diyebiliriz. Ama Android platformuyla, Apple'ın kâr ettiği önemli alanı
ele geçirmek istiyor Google. İki şirket
arasında metot farkları olduğu yadsınamaz bir gerçek. Fakat bu Google'ın
başına gelse ne yapabilir ? Hâlâ böyle
barışçıl tavrını koruyabilir mi? Apple
da, kendi alanını korumak için, elinden
geleni yapmaya devam edecek. “Buyur,
bütün şirket gelirim senin olsun..” demeyecektir Steve Jobs. Bu savunma hali de, şirket satın almalarında kendini
gösteriyor.
kullanıcıların özgürlüğünü, para ve iktidar gücümüzle istediğimiz gibi kısıtSun Microsystems ve Novell satın alma larız..” mesajı verilmiş oldu. Bundan en
işlemlerinde, önemli olan nokta devre- çok kâr eden hangi şirket olabilir?
dilen patentler. Google Android'in kul- Apple olmasın sakın?
landığı, patent davaları açılması gereken konular ortaya çıktı. Bu yüzden Apple, bu patent satın almalarına katıHtc, akıllı telefon serisini çıkarmadan, lan şirketlerden birisi. Çünkü, patentleMicrosoft'a patent ücreti ödemek zo- ri satın alan; Microsoft'un başını
runda kaldı. Android platformunu kulla- çektiği bir şirket konsorsiyumu. Bu
nacağı için, Microsoft, şirketten yol sadece Google'a açılan bir savaş değil,
kesme parasını aldı. Bu yolla, “Siz ne onu destekleyen özgür yazılım
yaparsanız yapın, paramızla satın alır; dünyasına açılan bir savaş ayrıca..
Microsoft, ne mini dizüstü, ne tablet
bilgisayar ürünlerinde, istenilen ürünleri çıkaramadı. Sınırlı kapasitede olan
Intel Atom işlemcilerine, Ms Windows 7
Starter Edition'ı yükletmeyi seçti. Aynı
anda 5-6 işlemi bir arada yapmak hayal
oldu. Tablet bilgisayarlarda ise, yine aynı hatayı tekrarladı. Hantal, sürekli kasan ve çok pahalı ürünlerini piyasaya
sürmeyi deniyor. Peki bu şirket satın almalarda, neden bu kadar çaba harcanı54
Pardus-Linux.Org
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
G NU
eD erg i
Tablet bilgisayarlar ve getirecek- dan önemli bir kısmını almaya aday du- ketin eline geçmemesiyle başlar. Eric
leri..
rumda. Patent davaları sıkıntısı geçtik- Schmith'in CEO görevini bırakması ve
CES fuarında gösterilen tablet bilgisayarlar, bu yıl piyasaya sürülecek. Sadece birkaç oyun oynama, Word belgesine
bakma ya da müzik dinleme gibi işlemler yapılmayacak. Ayrıca, kullanıcıların
kullanacağı içerik, en iyi biçimde kontrol edilecek. Rupert Morduck, İpad için
özel bir e-gazete çıkaracağını; bu gazete için, 100 tane yazarın kadroda olduğunu açıkladığında, içerikler için sağlam bir savaş verileceğini kabul etmek
zorundayız. Morduck'ın önünü açtığı
eyleme, diğer sömürmek isteyenler de
katılacaklardır. Bu daha önce, mp3,
filmler vs. ürünler için yapılıyordu, ama
e-kitap ve e-gazete gibi ürünler de bu
saldırıya eklenmiş olacak böylece.
ten sonra, tek çıkabilecek sorun;
Google'ın özgür yazılım dünyasına sırtını dönmesi riskidir. Onun dışında,
Google'ın, kullanıcıların özgürlüğü için
savaşması için bir sebebi yok. Burada
özgürlük, bilişim piyasasının tek bir şir-
Sonuç olarak..
Böyle önemli fuarlar, bütün yıl içinde
çıkabilecek ürünler ve bu yolla kullanıcıların hangi özgürlüklerine savaş açıldığı hakkında bilgi edinmek için paha
biçilmez bir fırsatlardır. Google - Apple
arasında olan şiddet, yıl içinde daha da
artacaktır. Android önyüklemeli piyasaya çıkan ürünler, Apple'ın piyasa payın55
Pardus-Linux.Org
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
yeni CEO dönemi bu gelişmeleri etkileyecek. Geçen yıl Netbook, bu yıl tablet
bilgisayar ve akıllı telefonlar CES'i ele
geçirdi. Önümüzdeki yıl ne etkileyecek,
hâlâ merakımı çeken bir konu.
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
M akal e
'Özgür Yazılımın Tanımı', 27 ve 27 Şubat'ta
Türkiye'de konuşma yapacak olan R.M.
Stallman tarafındn yazılan bir makale.
Buyurun Özgür Ilgın'ın çevirisi ile Stallman'ın
kaleminden okuyalım.
Özgür Ilgın
[email protected]
Ö zgür Yazı l ı m ı n Tan ı m ı
Bu tanımı, bir yazılım programının öz- toplum yararlanabilsin diye yazılımda
gür yazılım olarak nitelenebilmesi için yaptığınız değişiklikleri halka açabilme
hangi şartları sağlaması gerektiğini be- özgürlüğü.
lirleyebilmek için yapıyoruz.
Eğer bir program bu dört özgürlüğe sa“Özgür Yazılım” özgürlük meselesidir, hipse, özgür yazılımdır. Bu yüzden
ücret meselesi değil. Bunu anlayabil- programı değiştirmeden ya da değiştimek için “free” (özgür) sözcüğünü “be- rerek, ücretli veya ücretsiz, kayıtsız
dava bira” (free beer-Ç.N) gibi değil şartsız olarak kopyalayıp dağıtabilme“konuşma özgürlüğü”ndeki gibi düşün- lisiniz. Bunları yapmakta özgür olmak
demek, izin almak ve bunun için para
melisiniz.
ödemek zorunda olmamanız demektir.
Özgür yazılım, kullanıcıların yazılımı Ayrıca programı değiştirip işinizde ya
çalıştırma, çoğaltma, dağıtma, incele- da oyununuzda, hiçbir şey olmamış gibi
me ve geliştirmesi ile ilgili bir mesele- kişisel olarak kullanabilme özgürlüğüdir. Daha açık söyleyecek olursak dört nüz vardır. Eğer yaptığınız değişiklikleçeşit kullanıcı özgürlüğüne karşılık geri yayınlarsanız, hiç kimseye hiçbir şekilde bildirmeniz gerekmez.
lir:
Özgürlük 0: Yazılımı herhangi bir amaç Programı kullanma özgürlüğü; herhangi bir kişi ya da kurumun herhangi bir
ile çalıştırabilme özgürlüğü.
bilgisayar sistemi üzerinde, herhangi
Özgürlük 1:Programın nasıl çalıştığını bir iş için yazılım geliştiriciyi veya başöğrenip, onu amaçlarımıza uyarlama ka herhangi bir kurumu haberdar etözgürlüğü (kaynak koduna erişim bu- meden kullanabilmesi demektir.
nun ön şartıdır).
Programı dağıtma özgürlüğü; asıl veya
Özgürlük 2:Tanıdıklara yardım edebil- değiştirilmiş programın, ikili veya çalışmeniz için programı çoğaltıp dağıtabil- tırılabilir dosyalarının yanında kaynak
kodunun da olması demektir (programme özgürlüğü.
ların çalıştırılabilir biçimde dağıtılması,
Özgürlük 3:Yazılımı geliştirme ve tüm kurulabilen özgür işletim sistemleri için
56
G NU
eD erg i
önemlidir). Eğer programın ikili veya
çalıştırılabilir biçimini üretmenin bir
yolu yoksa sorun yoktur; ama insanların bunu yapmanın bir yolunu bulabileceği düşünülerek, bu programları özgürce dağıtabilme özgürlüğüne sahip
olması gerekir.
Özgürlük 1 ve 3'ün (değişiklik yapma
ve değiştirilmiş versiyonları dağıtma
özgürlüğü) daha anlaşılabilir olması
için insanların kaynak koduna ulaşabilmesi gerekir. Öyleyse kaynak koduna
erişilebilmesi, özgür yazılımın önemli
bir şartıdır.
Bu özgürlüklerin hayata geçirilebilmesi
için, siz yanlış bir şey yapmadığınız sürece, geri alınamaz olmaları gerekir.
Programın geliştiricileri size sebep bildirmeden lisansı iptal edebiliyorsa, o
yazılım özgür değildir.
Temel özgürlüklere ters düşmedikleri
sürece, yazılım dağıtımı ile ilgili kesin
kuralların varlığı kabul edilebilir. Örneğin “copyleft” bir yazılımı dağıtırken
uygulanacak kuraldır, diğer insanların
temel özgürlüklerini görmezden gelecek eklemeler yapamazsınız. Bu kural,
temel özgürlüklere ters düşmez, aksine
onları korur.
Özgür bir yazılımın kopyalarını edinmek için para ödeyebilir veya onları ücretsiz alabilirsiniz. Ama yazılımı edinme
yolunuz ne olursa olsun, o yazılımı çoğaltıp değiştirme ve hatta satma özgürlüğünüz vardır.
“Özgür Yazılım” ticari olmayan yazılım
demek değildir. Özgür bir program ticari kullanım, ticari geliştirme ve ticari
dağıtıma açık olmalıdır. Özgür yazılımların ticari amaçlı olarak geliştirilmeleri
artık alışılmadık bir şey değildir, bu çeşit ticari yazılımlar çok önemlidir.
Değiştirilmiş yazılımların paketlenmesi
ile ilgili kurallar, değiştirilmiş yazılımları yayımlamak hakkınızı önlemiyorsa
kabul edilebilir. Aynı şekilde “Programı
bu şekilde kullanıma sunduysanız şu şekilde de sunmanız gerekir” gibi kurallar
kabul edilebilir (dikkat ederseniz bu kural, yazılımı yayımlayıp yayımlamama
seçeneğini hâlâ size bırakır). Ayrıca yazılımı değiştirip yayımladığınız zaman,
programın geliştiricisinin sizden bir
kopya istediği lisanslar da kabul edilebilir.
GNU projesi olarak, Copyleft'i kanunî
olarak herkesin özgürlüklerini korumak
için kullanıyoruz. Ama Copyleft’li olmayan özgür yazılımlar da vardır. Biz
57
Pardus-Linux.Org
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
Copyleft'i kullanmak için önemli sebeplerimiz olduğuna inanıyoruz; ama sizin
programınız Copyleft’siz özgür yazılım
ise onu da kullanabiliriz.
Bazen devletlerin ihracat denetimi, düzenlemeleri ve ticari himaye politikaları, programları uluslararası olarak dağıtma özgürlüğünüzü kısıtlayabilir. Yazılım geliştiricilerinin bu kısıtlamaları
ortadan kaldıracak veya etkisiz hale getirecek gücü olmayabilir ama yapabilecekleri ve yapmaları gereken şey, bu
kısıtlamaları, programın kullanma şartı
olarak empoze etmeyi reddetmeleridir.
Böylece bu kısıtlamalar, bu devletin nüfuz alanı dışında kalan eylem ve kişileri
etkileyemeyecektir.
Özgür yazılımdan bahsederken “hediye” ve “bedava” gibi terimleri kullanmaktan kaçınmak gerekir. Çünkü bu
terimler, sadece fiyatı ima eder, özgürlüğü değil. Umarız “korsanlık” gibi sözcükler size yanlış telkinlerde bulunmaz.
Bu terimlerin açıklamaları için bu kitapta bulunan “kaçınmamız gereken
sözcükler” bölümüne bakın. Ayrıca o
yazıda, özgür yazılımın çeşitli dillerdeki
karşılıklarını veren bir liste de var.
Son olarak da özgür yazılım ile ilgili
kavramları yorumlamak için çok dikkat-
G NU
eD erg i
li akıl yürütmek gerekir. Özel bir yazılım lisansının, özgür yazılım lisansı olup
olmadığına karar vermek için onların
özlerinin olduğu kadar, ruhunun da uygun olup olmadığına dayalı bir ölçüt
kullanırız. Bir lisans, adil olmayan kısıtlamalar içeriyorsa, bu kriterlere uyup
uymadığını düşünmeden redderiz. Bazen bir lisansın şartları, kapsamlı düşünce gerektiren bir meseleyi doğurur
ve lisansın kabul edilebilir olup olmadığına karar vermeden önce hukukçularla görüşürüz. Bir sonuca ulaştığımızda,
bazı lisansların neden uyumlu veya uyumsuz olduğunu daha kolay görmek
için bu ölçütleri sık sık güncelleriz.
Eğer bir lisansın özgür yazılım lisansı
olarak değerlendirip değerlendirilemeyeceğini merak ediyorsanız,
www.gnu.org/licences/licence-list.html
adresindeki listemize bakın. Eğer söz
konusu lisans listede yoksa,
[email protected]
adresine e-posta atarak sorabilirsiniz.
58
Pardus-Linux.Org
Pardus-Linux.OrgeDergi
eDergi| |Sayı
Sayı28
27| |Şubat+
Ocak 2011
2011
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
D en em e
Fadike, not defterini bizimle paylaşmaya
devam ediyor.
Güzel sorgular ve tespitler...
Fadike Bez
[email protected]
Fad i ke ' n i n N o t D e fte ri
127. Çoğumuzun daha önceki bilgisayar kullanım deneyiminde, çoklu işlem
yapmak, neredeyse işkenceydi; ancak
GNU/Linux altında bu, işkence değil bir
zevk! Değil iki, üç dilediğinizce işlemi
aynı anda yapabilirsiniz; sizi sınırlayan
sadece yapabilecekleriniz!
128. Microsoft Windows işletim sistemlerinde, aynı anda iki uygulama kurmak
istediğinizde muhtemelen saçma bir uyarı ile karşılaşacaksınız ki , bu sizin
zaman yitirmeniz demektir. Sadece bir
örnek; Debian GNU/Linux’da Synaptic
ile bir en basitinden Xfce4 kurun ve aynı anda kaç paketi indirip derleyerek
kurduğuna şahit olun.
129. Kim demiş GNU/Linux’da oyun oynanamaz diye? Eski zaman özlemi içinde bir atari salonu müdavimi iseniz
GMAMEUI size bir apt-get, bir pisi it,
bir pacman -S kadar uzakta! Binlerce
ROM ise torrent ağlarında.
130. Arada sırada Xfce, GNOME ve
KDE projelerinin sayfalarını incelemek
gerek; çünkü ismi fazla bilinmeyen güzel ve verimli projelere rastlayabilirsiniz: paperbox, nemo, kdirstat birkaçı
sadece.
59
131. En iyi ekran koruyucu CTRL+
ALT+ F1. Yaşasın tty’nin karanlık ekranları!
132. Sıklıkla kullandığımız internet sitelerinin, sosyal paylaşım ağları için
kullanılan teknolojiler ne kadar özgür?
Düşünülmeli ve tartışılmalı!
133. Android platformu çığ gibi büyüyor ve pazar payı kapıyor rakiplerinden. Şimdilik tek eksiği bir model-bir
cihaz-tek marka bazlı değil, çoklu cihaz-marka-model desteğinin olması.
Nasıl mı? Kafa karıştırabiliyor ve çoğu
üretici Android sürümlerini her ürününe yerleştirmiyor. Oysa rakipleri olan
Windows Mobile ve Apple iOS, tek ürünü, çoklu markalarda tek halde ve
aynı şekilde sunuyor. Android, her üründe güzel çalışsın. Prestij satması
önemli değil Apple iOS gibi. Haliyle burada yine Android kapitalizmin eline
muhtaç kalıyor.
134. Garip! Yıl olmuş 2011! Kimi bilgisayar, bilişim dergi(msi)leri hâlâ Windows’unuzu (bu tanım içine XP, Vista,
Se7en giriyor) 5 dakikada, 30 adımda
uçurun başlıklarıyla piyasaya çıkıyor.
135. Evet, ben uçurdum Microsoft
G NU
eD erg i
Windows’u: hem sistemden hem de ha- mayacağını sorduğum zaman, “çalışyatımdan!
maz o!” cevabı ile kesin cahilliğini belli
etti.
135. Tekrar ezberi getirir; Windows
kullanmak ise öğrenmeye ket vuran bir 140. Örnek olay #3: Adı Türkçeleştiriezber olsa gerek!
lirse Elekronik Dünyası olan teknoloji
zincir mağazasında çalışan görevliye
136. Orjinal yazılımın tek farkı fiyatı. kablosuz fare ve bu farenin yanında veÖzgür Yazılımın gücü özgürlüğünde!
rilen minik alıcının USB girişine takıldığında, aynı üreticinin diğer kablosuz
137. Teknoloji zincir mağazalarında ça- ürünlerini tanıyarak tek bir noktada
lışan elemanların ciddi anlamda Özgür toplayıp kasanın sağına soluna bir yığın
Yazılım ve GNU/Linux alanında bilgilen- kablosuz algılayıcı takmamıza engel
dirilmeleri, şirket içi veya dışı eğitim al- olan teknolojisinin (aklınıza sağından
maları gerektiğine inancım bir kez da- solundan çanak antenlerin fışkırdığı 10ha pekişti.
20 katlı apartmanları düşünün) Linux
altında çalışıp çalışmadığını sormam
138. Örnek olay #1: Adı Sa ile biten bir üzerine “Bir bakalım beyfendi, üretici
mağazada (ki, ismiyle aynı bir de aka- sitesinde çalışacağına dair ibare var mı,
demileri var bunların ve ne öğretiyorlar kutudaki bilgi, sadece kablosuz fare iacaba?) ürüne -hiç olmazsa anlamaları çin geçerli çünkü...” demesi üzerine geiçin- Linux kurarsam ne olur dedim “vi- rekli kontroller yapılır ve her iki ürünün
rüs kapar” dedi çalışan! Kendi adıma o- de GNU/Linux uyumlu olduğu bilgisi
nun cahilliğinden utandım. Satışta ö- öğrenilir, ürünler satın alınır. Sonuç:
nemli bir kural da şudur: Sattığın ürüne her iki üründe Debian GNU/Linux ve
inanacaksın ve bileceksin; senden daha Arch Linux altında sorunsuzca çalıştı.
bilgili bir müşteri senden ya mal almaz
ya da seni madara eder!
141. Soru: Microsoft firmasının yazılımına karşıyız: kaynak kodu kapalı ve
139. Örnek olay #2: Adı x ile biten bir bilgiyi paraya eşitlediği için, yazılımlamağazada alacağım taşınabilir dopala- rın özgürlüğüne düşman olduğu için. Ya
ma aygıtının Linux altında çalışıp çalış- ürettiği donanımlara karşı tavrımız ne
60
Pardus-Linux.Org
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
olmalı?
142. En büyük korkum tablet bilgisayarların ülkemiz pazarında Microsoft
Windows ürünleri ile satılması. En büyük virüs zaten bu M$ hastalığı!
143. Dünya işletim sistemi pazarının
hakimi kaynak kodu kapalı ve yazılımların özgürlüğüne düşman kâr odaklı
işletim sistemi üreticisinin en basit, temel işlemleri dahi yapabilmesi için hâlâ
üçüncü parti yazılımlara ihtiyaç duyması garip. Aslında garip olan tüketicilerin
ve üçüncü parti yazılım üreticilerinin
bu bağımlılığı, tutsaklıkları, mecburiyetleri!
144. Yazılımcıların gözlerini açıp da Özgür Yazılım için, GNU/Linux dağıtımları
için yazılım geliştirip yaymaya başladıkları vakitten itibaren bu mecburiyet
zinciri kırılacaktır!
145. Yayması: özgür olması şartı ile ister ücretli ister ücretsiz. Çünkü, yazılımcılar da emek sarfederek bir ürün
ortaya çıkartmaktadırlar ve emeklerinin de bir karşılığı olmalı. Bu ücret,
bedel ya da manevi tatmin olabilir. En
basitinden bir geri bildirim, bir teşekkür ve sunucu kirası için bağış bile ola-
G NU
eD erg i
bilir! Bu yüzden bol bol kupa, penye, sasütü yöneticisi diğer bir GTK ile yamıknatıslı etiket almalı!
zılmış GNOME uygulamalarını da rahatça kullanabilir; örneğin network146. Xfce 4.8 duyuruldu. Üstelik daha manager-gnome,
gnome-systemgüzelleşmiş ve verilmli bir çalışma or- monitor, gnote, file-roller, evince,
tamı yaratmışlar. Panel özelleştirmeleri gnumeric ve abiword... Sürüm zamanı
saydamlaştırma ve ikili panel ile yeni geldi çattı: öldü eski kral, yaşasın yeni
uygulamacıklar, GNOME bütünleşmesi, kral!
Thunar’ın dosya, veri taşıma, kopyalama hızı ve işlevinin geliştirilmesi, kimi 147. Kaçımız günlük gazete okuyup akyönetim araçlaına erişilebilirlik... Saya- lında kalanları gerek not defterine, gebileceklerimiz. Unutmamak gerekirki rek güncesine, gerekse sosyal paylaşım
bir fazla bağımlılığı olmayan Xfce ma- ağlarında ve yakın çevresinde kanlı
61
Pardus-Linux.Org
eDergi | | Sayı
Sayı 28
27 | | Şubat
Ocak 2011
2011
canlı diğer insanlarla paylaşmakta?
Özgür Yazılım sendikalılarının mutlaka
tartışma kültürüne ve ikna yeteneğine
sahip olması gerektiğini düşünüyorum.
Bunun için de öncelikle bolca okumalı
ve sormalıyız, bulduğumuzla da yetinmemeli yanlışlanabilir doğruya ulaşmalıyız. Kısaca bilimsel ve laik düşünce,
aydınlık yol göstericimiz olmalı. Körü
körüne inanmak ve bir muğlaklığa
bağlı kalmak değil.
G NU
eD erg i
S a yı : 2 8
Ş u b at 20 1 1
B i r S ayı n ı n D a S o n un a G e l d i k
B u S ayı d a E m e ği G e ç e n l e r
Aydın Bez
Ercan Topalak
Erdem Artan
Fadike Bez
Hamit Giray Nart
Hasan Görmüş
Kemal Karataş
Melike Ilteralp
Mine Kılınç
Özgür Ilgın
Uğur Çaylık
Li s an s
Dergimizdeki tüm içerik, aksi
belirtilmedikçe GNU FDL v1 .3
ile lisanslanmıştır.
Alıntıların kendi lisansları
geçerlidir.
Katkı d a B ul un un / İ l e ti ş i m
Pardus-Linux.Org eDergi'ye katkıda Bu konuların herhangi biri ile bize
bulunabileceğiniz konular: yardımcı olmak isterseyen, Özgür
Yazılım ruhunu benimsemiş olan,
* İçerik gönderimi herhangi bir GNU/Linux dağıtımını
*Grafik tasarım kullanan herkesi bekliyoruz.
*İmla denetimi
*Tercüme İletişim: [email protected]

Pardus-Linux.Org eDergi 28. Sayı

Transkript

Benzer belgeler

Pardus-Linux.Org eDergi | Sayı 25 | Kasım `10

Pardus-Linux.Org eDergi | Sayı 24 | Ekim `10

Untitled - Tilkinin Dilinden

PARTİ ZİYARETLERİ Siyasi kamplaşmanın toplum nezdinde

Pardus-Linux.Org eDergi 20. Sayı - Haziran 2010

Pardus-Linux.Org eDergi 19. Sayı - Mayıs 2010

ilaveler (banner alti).indd

18 Ocak

Süresi: 01:50