Arazi Raporu: Kaldırım Beldesi`nde (Adana) Kışlayan Turnalar (Grus

Arazi Raporu:
Kaldırım Beldesi’nde (Adana) Kışlayan Turnalar (Grus grus)
Tarih: 6-7 Aralık 2011
Hazırlayan: Mehmet ARSLAN
Arazi Çalışması: Yunus BÜTÜN, M. Selçuk ŞAHİN (Çukurova Üniversitesi Biyoloji Bölümü
2. Sınıf Öğrencileri)
Koordinasyon: Kerem Ali BOYLA
Giriş
Yumurtalık Lagünleri’nin bir parçası olan Kaldırım Belgesi turnaların Türkiye’deki en önemli
kışlama alanlarındandır. Her yıl binlerce turna kasım ve nisan arasında burada konaklarlar. Bu
turnalar Çukurova’daki tarımsal arazilerde, özellikle de yer fıstığı tarlalarında beslenirler.
Estonya’da Estonya Tabiat Bilimleri Üniversitesi (Estonian University of Life Sciences) turna
ve birkaç diğer türün korunması için her yıl kuşlar halkalanmakta ve sırtlarına uydu verici
yerleştirilmektedir. Bu kuşların hareketleri http://birdmap.5dvision.ee/en sitesinden canlı
izlenebilmektedir. 2011 yılında haklanan Ahja (Ahya) 2 isimli turna 11 Kasım 2011’de
bölgeye varmış ve Adalı Köyü’nün 4 km uzağına yerleşmiştir.
Bunun üzerine Kerem Ali Boyla’nın Trakuş sitesindeki çağrısına Biyolog Mehmet Arslan
cevap vermiş ve alana gitmeye, hem bu halkalı turnayı bulmaya, hem de genel olarak
turnaların durumuna bir bakmaya gönüllü olmuştur.
Arazi Programı
6 Aralık 2011
 05:30’da buluştuk ve Adana’dan yola çıktık.
 07:30’da Zeynepli Köyü’nde gözleme başladık. Zeynepli köyü ile Kaldırım arasındaki
yolda üç noktada durularak ve yoldan 200m içeriye girilerek gözlem yapıldı. Alan
tarandı Google eurt’da Yapı Gölü olarak geçen ancak yerel halk tarafından Arap
Boğazı olarak bilinen alan tarandı. Bu noktalarda 150 civarında Flamingo gözlendi.
Arap boğazı

10:00 Kaldırıma girer girmez lagünere döndük ve turna sesi duyduk, sesi takip ederek 2
turna gözlemledik. Yapı gölüne iyice yaklaştığımızda sağımızda kalan ve gölü
görebildiğimiz en uç noktada çok kalabalık bir turna sürüsü gördük. Tahmini sayının 200
civarında olduğunu düşünüyoruz. Bu sırada üzerimizden 25 tane turna geçti.

13:20 Daha sonra Yapı Gölü kıyısında turnaların çok yoğun olduğu bir noktaya geldik.
Burada koordinat noktası 36 ˚40.755 K ve 035˚ 36.108 D olarak ölçüldü ve ölçüm
alınan bu noktadan gözlemlenen turnalar 18 derece ile 330 derece istikamet açıları
arasında bulunuyorlardı. Tek tek sayma metodu ile burada 178 tane turna sayıldı. Bu
noktada gün içerisinde her saatte Turna bulunuyor ve biz de bu noktayı “her zaman
turna” ismi ile kayıt ettik. Turnalar saat 14:00 civarında tüneklerine dönüşe
başlıyorlar. Bu alanda yaklaşık 40 cm boyunda bitkiler bulunuyor ve Turnalar bu
bitkileri gövdelerini saklamak için kullanıyorlar. Ayrıca çobanların veya çiftçilerin
çok az uğradığı bölgelerden biridir burası. Bu yolun devamında bir de çiftlik olduğunu
öğrendik.

Bu alanda yaptığımız taramalarda bir de halkalı turna gördük ancak halkasını
okuyamadık. Elimizdeki dürbünlerimiz ve fotoğraf makinamız yetersiz kaldı.

14:29 Eşemen Gölü çevresinde yürüyüşe başladık. Bu bölgede araçla ulaşım çok
zordu. Traktör yolu vardı ve belli bir süre sonra aracı bırakıp yaya gitmeye başladık
yaklaşık 2 saat yürüdük Burada oldukça uzak mesafede gözlenen 76 turna saydık.
Alan üzerinde sürekli dönüyorlardı ve oraya inmek istiyorlardı saat artık 16:00
olmuştu gün batımına çok az kalmıştı. (göl bu noktadan görünmüyordu)
Uçan
turnal
ar
16:20 de her zaman turna noktasına geri dönüldü akşam saatlerinde turnalara tekrar
yaklaşmak istedik ama çok tedirginlerdi ve o saatlerde rahatsız edilmeleri çok kötü sonuçlar
verebilirdi. Yaklaşma şansımız olmadı ama tünek yerleri belirlendi bu alanda toplamda 300
ila 350 arasında Turnanın tünediği ve tünemek için 1000㎡ lik alanı kullandığı tahmin
edildi. Ayrıca burada belediyeye ait olduğu öğrenilen saz evler vardı bu evleri kamofle ederek
yaklaşmayı deniyoruz ama kuşlar çok tedirginleşti. Geri çekildik.
Saat 12:00 ile 16:00 arasında bu bölgeye tünemek için turnalar dönüş yapmaktadır.
7 Aralık 2011
 Yelkoma dalyanında gece konaklandı ardından sabah 06:00 da kalkış ve kahvaltı.
 07:30 da haraket edildi avcıali gölünün kıyısında gözlem kulesine yakın bölgede 84
tane turna sayıldı ve çok kısa bir video çekildi.


09:00’da “Her zaman turna” noktasına geldiğimizde 3 grup halinde turnanın kaldırım
köyü üzerinden fıstık tarlalarına doğru uçtuğu tespit edildi. Çok büyük gruplardı. Alan
da ise 63 tane turna kalmıştı.
12:00 ile 16:00 arasında tekrar toplanmaya başladılar.
Turna Gözlemleri:
 Halkalı bir turna gözledik ancak halkasını okuyamadık.
 Turnaların “her zaman turna” ve Avcı Ali gölünün kıyısında tünedikleri tespit edildi.
 Toplam 400 turna tespit edildi. Sayılarının daha fazla olması bekleniyor.
 Turnalar yoğun olarak fıstık tarlalarında besleniyorlar.
Diğer gözlemler:
 Arazide çok tarımsal faaliyet ve hayvancılık çok yoğun. Yaklaşık her tarafta koyun
otlatılıyor. Alanda traktörler çok aktifti ve sürekli buğday ekimleri yapılıyordu.
Buğday ekilmiş arazilere ise tapan çekiliyordu. Aynı anda farklı yerlerde tespit
edebildiğimiz 4 tane traktör çalışıyordu. Küçük bir alan olduğu için her yerden sesler
geliyordu.
Alana gidecekler için öneriler:
Gün ışımadan gelinerek belediyenin sazdan evine kamufle olunursanız sabahın ilk ışıklarıyla
günlük göçten önce turnaların bütün davranışlarını çok yakın mesafeden çekebilirsiniz. Öğle
saatlerinde de bu saz evlere kamufle olunarak bu bölgede tüneyen turnalar gözlemlenebilir
ancak kuşların rahatsız edilmemesi için hava karanlık iken buradan ayrılın malıdır. burada
kamufle olunması halinde çok sayıda Turna gözlemlenebilir ve sabah kalkışları kayıt altına
alınabilir. Öğle saatlerinde bu evlerde kamufle olunarak akşam saatlerinde tüneyen turnalar
kayıt altına alınabilir.
 Çiftçiler: Köydeki çiftçiler Turnaları çok seviyorlar bizi avcı zannetmeleri üzerine
“Turna vurulur mu lan” biraz azarladılar. Not alacağız amca biz sadece fotoğraf
çekeceğiz dedik ama ikna olmadılar ve turnaların yerini söylemediler.
 Çobanlar: Çobanlar çok sıcak kanlı ve çoban köpekleri son derece zararsız. Turgay
ismindeki bir çoban arkadaşımıza çok turna var mı buralarda dediğimizde “ bir fıstık
tarlası vardı o tarlada 500 den fazla koyun yaydık bir haftada tarlayı bitiremediler bir
turna sürüsü indi ve bir günde o tarlayı bitirdi sen düşün artık sayıyı”.
 Balıkçılar: Bilindiği üzere Yelkoma dalyanında balıkçılık yapılmaktadır. İşletmeciler
sürekli alanda olup bekçilerle alanı kontrol etmekteler. Kaçak balıkçı zannetmeleri
durumunda alandaki bekçiler müdahale edebilirler. Farklı yerlerde konaklayan
bekçiler 24 saat nöbetteler.
 Belediye: Ali isminde bir belediye çalışanı ile karşılaştık ve “siz aracınızla alanda
çamura filan saplanabilirsiniz belediyenin numarası 0322 677 21 11 saat kaç olursa
olsun arayın, gelir çıkarırız” dedi.
 Yelkoma Dalyanında pare kente balık satılabiliyor ve hemen yanında küçük bir
çardak var, bütün malzemelerinizi götürmeniz şartıyla orada balık pişirmenize
müsaade ediyorlar. Çok sıcak kanlı insanlar.
 Kaldırım Belediye başkanı çok sıcak kanlı biri ve çalışmaları destekliyor. Doğa
Araştırmalar Derneği Adana temsilciliği üzerinden veya direk haber verilmesi halinde
alanda hiçbir sorunla karşılaşılmayacaktır.
 Yol: Alana yaklaşık 2 ay önce yol yapılmış ve google da bu yol görünmüyor.
Gezdiğimiz yolları çizdim bu yollarda her çeşit araçla sağanak yağış dahil her türlü
hava koşullarında ulaşım mümkün, Alanda bu güzel yollardan 2 tane daha vardı onları
deneyemedik. Eşemen gölünün Ceyhan ırmağı tarafına kadar gidilebiliyormuş.