Aile hekimliğinin temel prensipleri

Aile hekimliğinin temel
prensipleri
Hazırlayan: Asist. Dr. Burcu Gürhan
Danışman: Prof. Dr. Mehmet Ungan
Temel yeterlilikler
1.
Kapsamlı yaklaşım
2.
Kişi merkezli bakım
3. Birinci basamak yönetimi
4.
Toplum yönelimi
5.
Özgül sorun çözme becerisi
6.
Bütüncül (holistik) yaklaşım
Wonca Aile Hekimliği / Genel Pratisyenlik
Avrupa Tanımı - 2011
Birinci basamak yönetiminin başlıca özellikleri:
 Hastalarla ilk teması yönetme ve seçilmemiş sorunlarla baş etme
Tüm sağlık durumlarını kapsayabilme
Birinci basamaktaki diğer sağlık çalışanlarının ve diğer disiplin
uzmanlarının sunduğu sağlık hizmetini koordine edebilme
Etkin ve amacına uygun sağlık bakımı sunumunu ve sağlık hizmeti
kullanımını sağlayabilme
Hastanın sağlık sistemi içindeki uygun hizmetlerden yararlanmasını
sağlama
Hastanın savunuculuğunu yapma
Seçilmemiş sorunlarla baş etme
 Birinci basamak aile hekimliği uygulaması epidemiyolojisi, ikinci
basamağınkinden belirgin olarak farklıdır. Başlıca rahatsızlıklar erken
dönemde ve ayrımlaşmamış olarak sunulmaktadır; birçok basit,
kendi kendini sınırlayan sorun ise yalnızca ya da ağırlıklı olarak birinci
basamakta görülür; ve kronik rahatsızlıkların uzun süreli bakımının
büyük bölümünü aile hekimliği yönetir
Etkin ve amacına uygun sağlık bakımı
sunumu ve sağlık hizmeti kullanımı
 Sağlık bakımının maliyetinin giderek arttığı bir ortamda genel
klinisyen, hastasıyla işbirliği içerisinde sağlık sunumu ve kaynak
kullanımı konusunda öncelikleri saptayabilecek eşsiz bir konumdadır.
 Aile hekimlerinin yalnızca kendilerinin değil meslektaşlarının da
maliyet-etkin uygulamalarını artırma konusundaki rollerinin farkında
olmaları gerekir.
 Birey olarak hastanın istek ve gereksinimleri ile bir bütün olarak
toplumun gereksinimleri arasında bir çatışma söz konusu olabilir; aile
hekimi bunun farkında olmalı, ikisi arasında uygun bir denge
sağlayabilmeli ve bunu hastaya anlatmalıdır
Hastanın savunuculuğunu yapma
 Savunmanlık özelliği, “hastanın klinik karar verme sürecine etkin
olarak katılmasına yardım etme ve hizmetlerin toplumun bütün
bireylerine eşit dağılımını en üst düzeyde sağlamak için hükümet ve
diğer yetkililerle birlikte çalışma” olarak tanımlanmaktadır.
 Burada aile hekiminin, sağlık sistemlerinin ikinci ve üçüncü
basamaklarından hizmet alımlarında hastalarını desteklemesi ile ilgili
daha ileri bir işlevi ortaya çıkmaktadır.
Birinci basamak yönetiminin önemi
Bir aile hekiminin etkinliği sadece klinik becerilerine değil yönetsel
becerilerine de bağlıdır.
Aile hekimliği biriminin kötü yönetilmesi, hasta bakımında
yetersizliğe toplumda hoşnutsuzluğa ve hekimlerle ekibinin moralinin
bozulmasına neden olur.
Birinci basamak yönetiminin önemi
Aile hekimliğinin başlıca yönetsel sorunsalı:
 Toplumun ve bireyin sağlık hizmeti gereksinim ve taleplerinin sınırlı
kaynaklarla aile hekimliği değerlerine saygı çerçevesinde karşılanması
En yüksek refah düzeyine sahip toplumlarda bile tüm istekleri karşılayacak
kaynak yoktur. Bu nedenle gereksinimlerin saptanması, önceliklerin
belirlenmesi ve kaynakların yönetimi önem taşımaktadır.
 WHO 2012 TC  100000 kişiye 172 hekim
AB  100000 kişiye 336 hekim
 OECD kişi başı yıllık poliklinik başvuru ortalaması 6,4 ; TC  8,2
Hedeflerin belirlenmesi
Nüfusun tanımlanması
Gereksinimlerin saptanması
İsteklerin değerlendirilmesi
Kaynakların değerlendirilmesi
Önceliklerin belirlenmesi
Politikaların oluşturulması
Performansın
değerlendirilmesi
Hedeflerin oluşturulması
 İlk aşamada hasta beklentisi ve doktorun değerlerine göre belirlenir.
Bu belirlemede hekimin ve sağlık hizmetinin ulaşılabilirliği, kişiselleştirilmiş
bakım, bakımın sürekliliği ve hasta doktor ilişkisinin korunması gibi aile
hekimliğinin temel değerleri etkili olacaktır
Nüfusun tanımlanması
Herhangi bir gereksinim belirleme sürecinde birimin sorumlu olduğu
nüfusun tanımlanması gerekir.
Sabit ödeme sistemlerinde hastaların birime kayıtlı olmaları gerektiği için
nüfus zaten tanımlıdır. Ancak hizmet başı ödeme sistemlerinde nüfusun
tanımlanması daha zordur. Yaklaşık 5 yıllık bir zamanda hastaların %90’ı
başvuru yaptığından risk altındaki bireyler belirlenebilir.
Karşılanmamış gereksinimlerin
saptanması
1. Hastanın farkında olmadığı gereksinimler
 Yaşlı hastaların tedavi edilebilir olduğunu bilmedikleri sorunları
 Aşılama, pap-smear veya hipertansiyon taraması gibi etkinliği
gösterilmiş ancak hastanın gerekli olduğunu bilmediği koruyucu
yöntemler
 Depresyon gibi ruhsal hastalıkların neden olduğu kayıtsızlık veya
içgörü kaybının hastanın sağlık hizmetini arayışını azaltması
Karşılanmamış gereksinimlerin
saptanması
2. Hastanın sağlık sistemi tarafından karşılanmayacağını düşündüğü
gereksinimleri
Uygulanacak kısa bir anket ile hasta doyumu, koruyucu hekimliğin
yeterliliği ve sık görülen problemler belirlenebilir.
İsteklerin değerlendirilmesi
1.
Hasta kaynaklı istekler
 Telefonla danışma
2.
Hekimlerin istekleri
 hastaların izlem görüşmelerine ve
koruyucu hekimlik uygulamalarına
 Akut durumlar için poliklinikte görüşme
gelmeleri
 Acil olmayan durumlar için poliklinik
görüşmesi
 Evde bakım isteği
 İlaç yazdırma isteği
 Acil ve gece telefonları
 Loğusa ve sağlıklı bebek bakımı
 Poliklinikte koruyucu hekimlik isteği
Kaynakların değerlendirilmesi
 Fiziksel koşullar
 İletişim sistemi
 Doktorlar
 Çalışanlar
 Yardımcı personel
 Birimin kullanabileceği hastane ve toplum kaynakları
Performansın değerlendirilmesi
 Bir aile hekimi için 3 önemli değerlendirme stratejisi vardır:
1. Hastaya doğrudan yaklaşım
2. Süreçlerin periyodik değerlendirilmesi (çağrı kayıtları, bekleme
odasında geçen süre vb.)
3. Kayıtların denetimi (yönetim, verilen reçeteler, sevkler,
araştırmaların gözlemi)
Hedef ve politikaların tekrar gözden
geçirilmesi
1. Hedefler gerçekçi mi?
2. İstekler değiştirilebilir mi?
3. Kaynaklar en yüksek etki sağlayacak şekilde mi kullanılıyor? Doktor
zamanını en doğru şekilde mi kullanıyor? Hasta akışını yavaş olması,
kayıtların iyi tutulmaması, araç ve gerecin uygun durumda
olmaması veya birim içindeki kötü iletişim nedeniyle vakit kaybı mı
yaşanıyor?
4. Tüm ekip birim politikalarının farkında ve doğru şekilde uyguluyor
mu? (ilk yanıt veren kişi –sekreter/hemşire- anahtar çalışandır; etkili
çalışabilmesi için kendisinden ne beklendiğini tam olarak
bilmelidir.)
Yönetimde sık görülen hatalar
 Arama sayısının var olan telefon hattı kapasitesinin çok üstünde olması
 Mesai dışı aramalar için telefon yanıtlama servisinin yetersiz olması
 Hastaların ÜSYE/İYE gibi akut sorunları için randevu alırken 2-3 gün beklemeleri
 Hekimiyle görüşebilmek için sekereter/hemşire engelini
aşamayan hastalar (sekreterin hekimi hastaların taleplerinden
aşırı koruyucu tavrı)
Çalışmalar
OECD HEALTH WORKING PAPER NO:30
Hizmet koordinasyonu sayesinde sağlık sistemi performansının
arttırılması
 Hedef odaklı programlar kaliteyi arttırmakta ancak maliyet etkinlik
açısından halen şüpheli
 Hasta bilgilerinin ulusal düzeyde paylaşımı, sağlık hizmetinin
koordinasyonunu kolaylaştırmakta ancak kurulumu zor ve pahalı
 Yaşlı nüfusunun artmasından dolayı ayaktan bakım giderlerinin
tekrar düzenlenmesi ve yeni modellerin oluşturulması gerekliliği
Kaynaklar
 The European Definition of General Practice / Family Medicine - Edition 2011
 Ian R.MCWHİNNEY Thomas Freeman Aile Hekimliği 1.Baskı 2012 S:413-422
 OECD Health Working Papers No. 30 Improved Health System Performance through better
Care Coordination Maria M. Hofmarcher, Howard Oxley, Elena Rusticelli
 Turkiye Klinikleri J Med Sci 2007, 27:412-418 Aile hekimliğinde kavramlar, görev tanımı ve
disiplinin tarihçesi
 Türkiye Aile Hekimliği Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 18 | Say 2 | 2014,
Türkiye’de birinci basamağın gücü, Mehmet Akman
Teşekkürler…