BEKARLIK HALA SULTANLIK MI? MART 2015 / Muammer BİLGİÇ

BEKARLIK HALA SULTANLIK MI?
MART 2015 / Muammer BİLGİÇ
Nedense şirket birleşmelerinin bir adlandırması da
şirket evliliğidir, oysa evlilik
sevgiyle yapılan bir şey iken, şirket evlilikleri zorunluluktan kaynaklanır, çoğunlukla
gönülsüz ve her iki tarafa da acı veren bir süreçtir.
Şirket evliliklerinin bir kısmının sahne arkasında da aslında bir evlenme değil, satın
alma süreci bulunur, tam maço toplumlara özgü bir süreç, gönüllü birliktelikten fazla
zorunlulukları ve sahiplenmeyi içerir , kendi kişiliğinden ve uzun yılların sonunda
oluşmuş olan geleneklerinden uzaklaşmış yeni bir kimlikle yaşantıya devam etmeye
çalışmak şirketleri oluşturan ve genellikle kaybeden olan çalışanlara çok zor gelir …
Sanırım şirket evliliklerinin bu tatsız
sonuçları Türk çelikçilerine uygun gelmediği
için dünyada giderek yaygınlaşan konsolidasyon, şirket evliliği ve satın alma süreçleri
henüz
Türkiye’ye uğramadı, çelikçilerimiz hala
“Bekarlık Sultanlıktır” diyorlar.
Gerçekten öyle mi ?
Dünya Otomotiv sektöründe en büyük 5 üretici pazarın % 50, 6 sını, Demir cevherinde
ilk 5 büyük % 66,1 ini, Çelik üretiminde ise ilk 5 üretici % 18, 2 sini kontrol
etmektedir. 2011 de ilk 10 üretici % 20 yi kontrol ediyordu. 2009 da 22 adet 10 milyon
ton üzeri üretim yapan çelikçi varken, 2011 de bu sayı 34 e çıktı. Bu büyümelerin bir
kısmı yatırımlarla olmaktayken önemli bir kısmı birleşmeler yoluyla oldu.
Hatırlamaya çalışalım.
Arcelor Mittal birleşmesi 46 milyar dolarlık bir operasyondu, Fransız aristokratlar
düşmanca bir teklif diye adlandırdıkları
Hintli Mittal
atağını kabul etmek zorunda
kaldılar…
Corus - TATA Steel birleşmesi sömürgenin asilleri satın alması ironisiyle sonuçlandı,
14,7 milyar dolarlık bir satın alma operasyonuyla TATA Steel gelirinin % 60 ını
Avrupa’dan elde etmeye başladı. Mittal - Krivoyrog birleşmesi, Dofasco- Arcelor birleşmesi,
IPSCO-SSAB birleşmesi SSAB bu işlem için 7,6 milyar dolar ödedi, Chaparral steel
Gerdau birleşmesi, IPSCO Canada - Evraz birleşmesi, Posco- Daewoo birleşmesi, Handan
– Tangshan birleşmesi, JSW Hindistan- JFE
Japonya birleşmesi, Nipppon Steel –
Sumitomo birleşmesi vb. yüzlerce irili ufaklı birleşme veya satın alma operasyonları son
10 yıl içinde gerçekleşti.
Tüm sektör analistlerinin birleştiği ortak görüş açık bir konsolidasyon sürecinin
yaşanmakta olduğudur, bunca önemli birleşmeye rağmen çelik sektörü bu konuda hala
diğer sektörlerden çok geridedir.
Dünya çelik sektörünün
temel sorunu fazla kapasite olmasına karşın Türk çelik
sektörünün tek sorunu fazla kapasite değildir, bu nedenle dünya için geçerli olan çözüm
yolları Türkiye için tek başına yeterli olmayabilir. Bırakınız diğer çözümleri henüz
birleşme diye bir çözüm tartışılmaya bile başlanmamıştır.
Dünyada konsolidasyonun değişik türleri yaşanmıştır;










Verimsiz
tesislerin özelleştirme ihalelerinde ele geçirilmesi, Mittal’in
büyümesinde bu yol çok etkili olmuştur, ancak sadece bu yol takip edilmemiştir,
bilgi , sermaye, Pazar ve kaynak yönetimi ve desteğiyle artan verimlilikler bu
yöntemde etkili olmuştur.
Pazardaki bölünmenin ve rekabetin azaltılması için birleşmeler…
Marjların daralmasının karşısında
ürün çeşitliliğini artırarak daha rekabetçi
konuma gelmeye çalışmak…
Dikey entegrasyon birleşmeleri , bu hem ham madde yönünde , hem de nihai
ürün yönünde olmuştur…
Fazla kapasitenin azaltılması için satın almalar ve ardından bu kapasitelerin
ortadan kaldırılması…
Tüketici
sektörlerdeki tekelleşmenin getirdiği güçlükleri yenmek için
gerçekleştirilen birleşmeler ve satın almalar… Örneğin Otomotiv sektöründeki
birleşmeler, bu neden için önemli bir örnektir.
Kaynakların daha verimli kullanılabilmeleri için yapılan birleşmeler… Çin çelik
sektöründe devlet yönlendirmeli birleşmeler buna örnektir
Ülke içi birleşmeler veya uluslararası birleşmeler, örneğin Nucor daha çok ülke
içi birleşmeleri tercih ederken, Gerdau uluslararası satın almalara yönelmiştir.
Belli bir konuda uzmanlaşmış olanların global ölçekte
Pazar hakimiyeti ve
kapasitenin düşürülmesi
için
yurt dışı şirket satın almalara
yönelmesi…
Paslanmaz çelikte Avrupa da son iki yılda yaşananlar buna örnektir.
Birleşmeler sadece çelik üreticilerinde değil, çelik teknolojileri sağlayıcılarında da
söz konusudur, çok yeni gerçekleşmiş olan VAI – SIEMENS – MHI birleşmesi
gibi …
Bu birleşmeler hiç te kolay süreçler olmamıştır, düşünebiliyor musunuz, İngiltere’nin
amiral gemisi olan British Steel, Corus’a dönüştü, ardından Hintliler tarafından satın
alındı. Rus Evraz, NLMK , Severstaal ABD ‘de, İtalya’da
şirketler satın aldı, Çelik
bölgesi Kuzey Fransa Hintli Mittal ve İtalyan Riva taarruzuna yenik düştü. İlk 5 i
oluşturan ve birbirleriyle ölümüne rekabet içinde olan Japon devleri birbirleri içinde
eridiler.
Ülke yönetimlerinin milliyetçilik düşünceleri, sahiplerinin genetiklerine kazınmış kibirleri,
profesyonel yöneticilerinin pozisyon ve prestij kayıpları, firma aidiyetleri gibi bir çok
önemli engelin üstünden gelinmiş. Birleşmelerin yarattığı iş kayıpları, bunun yarattığı oy
kayıpları, kapanan tesislerin çevre ekonomisinin çöküşüne etkileri gibi sosyo-ekonomik
sorunlara göğüs gerilmiş. Fransa Lorrain, ABD Şikago, St. Louis , İngiltere Sheffield
bölgelerinin çöküşleri sürrealistik görüntüler vermektedir. Nucor bir defada Birmingham
Steel in 5 fabrikasını da satın almıştı, Mittal ABD nin efsanevi devlerini bir defada satın
aldı ve bir kısmını tarihe gömdü.
Yaşananların tek bir nedeni var; sürdürülebilir karlılık, kapitalizmin temel kuralı kar ve
daha çok kar … Bu zorunluluk en temel tabuları bile yıkacak bir zorunluluk. En temel
güdümüz hayatta kalma güdüsü değil mi, şirketler içinde aynı şey söz konusu, her
zaman daha iyi, verimli ve karlı olmak zorundasınız, yoksa tarihe gömülürsünüz…
Peki bu konsolidasyonlar sonuç verdimi? Genel olarak bu soruya evet denebilir…
Nucor, Severstal, Evraz , NLMK, MMK, Tata Steel , Mittal, Japon büyükleri, Gerdau,
TK, Çin büyükleri , Hint büyükleri, JSW vb. lerin bilançolarına bakmak yeterli.
Çin büyükleri 2014 yılında, düşen ürün fiyatlarına, etkisini daha çok hissettiren fazla
kapasiteye ve daralan pazarlara rağmen bir önceki yıla göre % 40.4 karlılık artışı
gerçekleştirmişlerdir. % 7.4 büyümüş olan Çin ekonomisi çelik üretiminde % 0,9 artışla
823 Milyon tona ulaşmış , ancak özellikle düşen cevher fiyatları ve yeniden yapılanma
çalışmaları sonucu bu karlılık artışını getirmiştir. Çin’ de ilk 10 üretici Çin Pazarının %
39,4 ünü kontrol etmektedir. Mittal 2013 e göre % 5
EBİTDA artışı sağlamış. Hebei
steel % 28,6 kar artışı sağlamış.
Tüm bunları neden aktarma ihtiyacı duydum;
Herkesin birleştiğini sandığım bir nokta var, Entegre tesis çelik üreticileri dışındaki çelik
sektörümüz herhalde tarihinin en zorlu dönemini yaşamaktadır.
Geçmişi bir tarafa bırakıp sürdürülebilir bir geleceğe doğru bize ilham verecek bazı
noktaları önermek için birleşmelerle ilgili kısa notlar aktarmaya çalıştım. Bu örneklerden
yapabileceğimiz soyutlamalar ve öneriler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
i.
ii.
iii.
iv.
v.
Yeniden yapılanma denilen kavram, sağlıklı değişime temel oluşturuyor. Öznel
önyargılarımızdan arındırılmış durum tespitlerine dayanarak , şirketleri çevreleyen
koşullar ve bunun dinamikleri iyi analiz edilmeli.
Dünyayı doğru analiz edebilmek son derece önemlidir, kendi yeteneklerimizi
abartmadan hatta paranoyakça ve dozajlı bir aşağılık kompleksiyle kendimizi
eleştirmeye çalışmak , halisülasyon görmekten daha sağlıklıdır.
Dikey entegrasyon sürdürülebilir ve istikrarlı bir EBİTDA için zorunludur.
Strateji ve vizyon tek başına çelik fabrikası yöneticisi mühendislerin fonksiyonu
olmamalıdır, özellikle finans kökenli uzmanların, istatikçilerin
bu süreçte rol
almaları gerekli.
Bu yaşamsal krizden şimdiye kadar uyguladığımız yöntemlerle aşılamaz .
Tabular sorgulanmalıdır. Bu tabulardan biri de
birleşmeleridir.
bu yazının
konusu
olan
şirket
Bu yolculuğa tek başına mı devam etmek, yoksa stratejik, organik, birleşmelerle yeniden
yapılanma süreçlerini sorgulamak mı daha doğrudur. Şirket birleşmeleri konusunda da
yine aynı hatayı yapıyoruz, dünyada çok somut olarak böyle bir olgu varken biz bunu
sanki yok sayıyor ve küçük olsun benim olsun , kendi çöplüğüme başka horoz sokmam
deyip kendi küçük imparatorluklarımızı yöneterek
dünyada hayatta kalmaya çalışıyoruz;
giderek globalleşen ve zorlaşan bir
Önerim şirket birleşmeleri konusu etrafında aşağıdaki soruların irdelenmesidir.
-Yeniden yapılanma, (Restructuring, Reengineering)
-Süreçlerin analizi, dikey entegrasyonla süreç birleştirmeleri… Dikey entegrasyon hem
ürün, hem de hammadde tarafında söz konusudur. Çok düşük kapasite kullanım oranları
olan yassı çelik üretimi ve çok yüksek ithalat oranları olan yassı çelik kullanıcıları aynı
ülkede ve bekarlık sultanlıktır demeye devam ediyorlar!
-Kaynakların analizi, Birleşmelerin getireceği verimlilik artışı ve kaynak kullanım
verimliliği, fazla kapasitenin azaltılması, unutunuz 2023 kapasite hedeflerini, mevcudu
koruyabilmek bile başarı olacaktır.
-Risk analizi, varlığımızı sürdürebilmemizin önündeki
engellerden biri dünyaya bakışımız mı acaba?
engeller nedir,
en büyük
-Kapasiteyle Pazar arasındaki dengenin kontrolü, satın alma tarafında özellikle hurda
tedarik pazarının daha iyi kontrolü mümkün değil midir. Soru açıktır, dünyanın en büyük
hurda alıcısı olarak hurda fiyatları üzerinde yeterince etkili miyiz?
Şirket birleşmeleri eğer dünya da bu kadar yaygın ve etkiliyse, bizim kapımızı da
çalacaktır, soru bu kapı çalışı bizim istediğimiz zaman ve koşullarda mı olacaktır, yoksa
“zoraki nikah” şeklinde mi olacaktır. Karar sizin…