- raeddergisi.org

Olgu Sunumu / Case Report
RAED Dergisi 2012;4(2):68-72 © 2012 RAED
doi:10.2399/raed.12.006
Gelifl tarihi / Received: Ocak / January 10, 2012
Kabul tarihi / Accepted: Nisan / April 6, 2012
Çevrimiçi yay›n tarihi / Published online: Nisan / April 27, 2012
Mezenterik Buerger hastal›kl› iki olgu
Two cases with mesenteric Buerger’s disease
Emine Figen Tarhan1, Gökhan Keser1, Ahmet Memifl2, Hayriye Koçanao¤ullar›1,
Kenan Aksu1, Yasemin Kabasakal1
Ege Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, 1Romatoloji Bilim Dal› ve 2Radyoloji Anabilim Dal›, ‹zmir
Özet
Summary
Tromboanjiitis obliterans (Buerger hastal›¤›) ateroskleroza ba¤l› olmayan, öncelikle alt ekstremitelerde distal orta ve küçük çapl› arterleri ve venleri segmental olarak tutan, inflamatuar do¤ada bir
vasküler hastal›kt›r. Nadiren üst ekstremite distal arterleri, büyük
arterler ve mezenter arter gibi visseral arterler de tutulabilmektedir. Bu yaz›da, birisi abdominal semptom tan›mlamayan, mezenter arter tutulumlu iki Buerger olgusu sunulmufltur. Buerger hastalar›nda, mezenterik tutulufl da olabilece¤i ak›lda bulundurulmal› ve hastalar bu aç›dan irdelenmelidir.
Thromboangiitis obliterans (Buerger’s disease) is an inflammatory,
non-atherosclerotic, segmental, vascular disease primarily affecting the distal small and medium-sized vessels of the lower extremities. However, distal arteries of the upper extremities, large arteries and/or visceral arteries such as mesenteric arteries may also be
involved rarely. Herein, we report two patients with mesenteric
Buerger’s disease, one of whom having no abdominal symptoms.
Patients with Buerger’s disease should be carefully evaluated with
respect to mesenteric involvement which may be asymptomatic as
in our first case.
Anahtar sözcükler: Buerger hastal›¤›, mezenterik tutulufl, tromboanjiitis obliterans
Key words: Buerger’s disease, mesenteric involvement, thromboangiitis obliterans
Tromboanjiitis obliterans (Buerger hastal›¤›) öncelikle alt ekstremite distal küçük ve orta çapl› arterleri ve venleri etkileyen, ateroskleroza ba¤l› olmayan, inflamatuar
do¤ada, segmental vasküler bir hastal›kt›r.[1] Genç ve orta
yafll›, sigara içen erkeklerde görülür. Konvansiyonel anjiyografi Buerger hastal›¤›n›n tan›s›nda yayg›n olarak kullan›l›r.[2] Distal dolafl›m›n tutulmas› ve normal damar segmentlerinin aras›na serpifltirilmifl anormal damarlar›n
varl›¤› Buerger hastal›¤›n›n tipik bulgusudur. S›kl›kla alt
ekstremite tutulumu görülmesine karfl›n üst ekstremite
tutulumu da görülebilir. Tibial, peroneal, radial ve ulnar
arterler yan›nda, el ve ayak parmaklar›nda digital arterler
de tutulabilir. Nadir olarak, aorta gibi büyük arterlerin ve
mezenterik arterler gibi visseral arterlerin de tutulmas›
söz konusu olabilir.[3-5] Mezenterik arter tutulumu söz konusu oldu¤unda, mezenterik Buerger hastal›¤› olarak adland›r›l›r. Abdominal semptomlar olsun ya da olmas›n,
mezenter arter tutulumu nadir görülen bir durumdur.[6]
Bu yaz›da, birisi abdominal semptom tan›mlamayan, mezenter arter tutulumlu iki Buerger olgusu sunulmufltur.
Olgu Sunumu
Olgu 1
Otuz bir yafl›nda erkek olgu üç ayl›k intermitan kladikasyo yak›nmas›yla 2002 y›l›nda Ege Üniversitesi Hasta-
Bu yaz›n›n özeti 21. Ulusal Romatoloji Kongresi’nde (Konya, 2005) sunulmufltur.
‹letiflim / Correspondence:
Dr. Emine Figen Tarhan. 126/7 sok. Hukukcular sitesi, C Blok No:5/3 Evka 3, Bornova, Izmir.
e-posta: [email protected]
Ç›kar çak›flmas› / Conflicts of interest: Ç›kar çak›flmas› bulunmad›¤› belirtilmifltir. / No conflicts declared.
www.raeddergisi.org
doi:10.2399/raed.12.006
Karekod / QR code:
nesine baflvurdu. Fizik bak›s›nda alt ekstremite nab›zlar›
zay›ft›. Laboratuar tetkiklerinde eritrosit sedimentasyon
h›z› (ESH) 23 mm/saat (N<20 mm/saat) ve serum C-reaktif protein (CRP) düzeyi 1.2 mg/dl (N: 0.001-0.82
mg/dl) bulundu. Romatoid faktör, antinükleer antikor,
antikardiyolipin antikor gibi di¤er laboratuar tetkikleri
negatif saptand›. Anjiyografisinde bilateral femoral arterlerde tam oklüzyon ve krural arterlerde kollateral oluflumu (tirbuflon görüntüsü) (fiekil 1a) saptand› ve olgu Buerger hastal›¤› tan›s› ald›. Tan› konuldu¤u dönemde hastan›n Raynaud fenomeni ve iskemik dijital ülser bulgusu
yoktu. Sigara içmeyi b›rakmas› önerildi. Asetilsalisilik asit
(100 mg/gün) ve pentoksifilin (1,200 mg/gün) ile t›bbi tedaviye baflland›. Yaklafl›k 10 y›ll›k tütün kullan›m› öyküsü
olan hasta, önerilere karfl›n sigara içmeyi b›rakmad›.
Kontrole gelmeyen olgu ilk baflvurudan bir y›l sonra iskemik dijital ülser geliflmesi üzerine tekrar hastaneye baflvurdu. Sol ayak üçüncü parmakta kangren saptand›. Aortobifemoral anjiyografisinde sa¤ femoral arter ve sol eksternal iliak arterde tam oklüzyon saptand›. Anjiyografi çekimi esnas›nda, rastlant›sal olarak superior mezenterik arter oklüzyonu ve çok say›da paraaortik kollateral damar
geliflti¤i gözlendi (fiekil 1b). Olguda abdominal semptomlar›n yoklu¤u, bu kollateral damarlar›n varl›¤›na ba¤land›. Abdominal cerrahi operasyon yap›lmad›. Kangrenöz sol ayak üçüncü parmak ampute edildi ve histolojik
incelemede, Buerger hastal›¤› tan›s›n› destekleyen orta
çapl› damarlarda trombüs oluflumu tespit edildi. Olguya
sigara içmeyi b›rakmas› tekrar önerildi. Sentetik stabil
prostosiklin analo¤u olan iloprost infüzyon tedavisi (gün-
(a)
lük 1 ng/kg/dk dozunda, 5 gün süreyle, daha sonra ayda
bir tekrar) baflland›. Olgu halen bu tedavi ile herhangi bir
ek yak›nmas› olmaks›z›n klini¤imizce izlenmektedir.
Olgu 2
Otuz yafl›nda erkek hasta, yedi y›ld›r süren alt ekstremitelerde intermitan kladikasyo öyküsü ile 2005 y›l›nda
Ege Üniversitesi Hastanesine baflvurdu. Hastan›n ayn›
zamanda, postprandial dönemde art›fl gösteren sa¤ üst kar›n a¤r›s› yak›nmas› vard›. Öyküsünde üç y›l önce sa¤
ayakta ülser geliflimi oldu¤u ö¤renildi. Baflka bir hastanede yap›lan alt ekstremite anjiyografisinde, bilateral femoral ve sol distal popliteal arterlerde parsiyel oklüzyon ve
kollateral damarlar ve ek olarak sol posterior tibial arterde kollateraller ile dolufl saptanm›fl. Bu bulgular›n Buerger hastal›¤› tan›s› için tipik oldu¤u kabul edilmifl ve hastaya ayn› hastanede, sol ayak bile¤i distalinden ampütasyon yap›lm›fl. Ancak amputasyon materyali histolojik tan›
için patoloji laboratuar›na gönderilmemifl. Hastada 15
paket y›l› sigara öyküsü mevcuttu. Sigaray› b›rakmas›
önerildi. Tramadol, klopidogrel, nifedipin ve bensiklanhidrojen fumarat baflland›. Hasta sigara içmeyi b›rakt›.
Alt ekstremite kladikasyosu gerileyen, ancak postprandial kar›n a¤r›s› devam eden olgu üç ay sonra tekrar
de¤erlendirildi. Laboratuar tetkiklerinde akut faz yan›tlar›nda ›l›ml› yükseklik bulundu (ESH: 25 mm/saat; CRP:
1.3 mg/dl). Romatoid faktör, antinükleer antikor ve antikardiyolipin antikorlar negatifti. Mezenterik ve alt ekstremite arterlerine yönelik olarak tekrar konvansiyonel
(b)
fiekil 1. Birinci olguya ait anjiyografi görüntüleri. (a) Alt ekstremite anjiyografisi: Krural arter oklüzyonu ve “tirbuflon” görüntüsü (ok ile iflaretli) görülmektedir. (b) Mezenterik arter anjiyografisi: Superior mezenterik arter ve dallar› görüntülenememektedir. Mezenterik arter boyunca yayg›n kollateraller ve genifllemifl arteriel kollateraller görülmektedir.
RAED Dergisi / RAED Journal • Cilt / Volume 4 • Say› / Issue 2 • Aral›k / December 2012
69
anjiyografi yap›ld›. Sol eksternal iliak, yüzeyel femoral ve
distal superior ve inferior mezenterik arterlerin tam t›kal› oldu¤u görüldü (fiekil 2a ve b).Giriflimflel Radyoloji Bilim Dal›, arter t›kan›kl›klar› birçok bölgede oldu¤u için
stent tak›lmas›n› önermedi. Kardiyovasküler cerrahinin
“bypass” önerisini de hasta kabul etmedi. ‹lk olguda oldu¤u gibi, iloprost infüzyon tedavisi (günlük 1 ng/kg/dk dozunda, 5 gün süreyle, daha sonra ayda bir tekrar) baflland›. Hasta tedaviye iyi yan›t verdi ve halen klini¤imizce
düzenli olarak izlenmektedir.
Tart›flma
Bu yaz›da mezenter arter tutulufllu iki Buerger hastas›
sunulmufltur. Mezenter arter tutuluflu Buerger hastalar›nda s›k görülen bir bulgu de¤ildir ve ‹ngilizce literatürde
bildirilen mezenter arter tutulufllu Buerger olgusu say›s›
sadece 31’dir.[7-11] Klasik Buerger hastal›¤› ilk defa 1908 y›l›nda klinikopatolojik bir durum olarak literatürde tan›mlanm›flt›r. Bu hastal›k tipik olarak distal küçük arter ve
venleri ve daha az s›kl›kla alt ekstremite sinirlerini etkilemekle birlikte, geç dönemde proksimal arter tutulumu da
görülebilir. Üst ekstremite arterlerinin tutulumu daha nadirdir ve bu durum tan› kargaflas›na neden olabilir.[3,6] Aorta ve pulmoner arterler gibi büyük arterler yan›nda, iliak,
serebral, koroner, renal ve mezenterik arterler, nadir de
olsa tutulabilir.[4,5,12] Bunun yan›nda, penis ve skrotum tutuluflu bile bildirilmifltir.[13] Bazen Buerger hastalar›, nonspesifik romatolojik bulgular ile de karfl›m›za gelebilir.[3]
Tüm bu durumlarda tan›y› koymak güç olabilir.
(a)
Bu yaz›da sunulan olgular›m›z alt ekstremite kladikasyosu tan›mlayan, sigara içen ve Buerger hastal›¤›n›n tipik
anjiyografik bulgular›n› tafl›yan genç erkek hastalar oldu¤u için, Buerger hastal›¤› tan›s›nda herhangi bir kuflku
yoktur. Bu hastal›¤›n tan›s›nda kullan›labilecek, hastal›¤a
özgün laboratuar testleri olmamakla birlikte, tam kan say›m›, karaci¤er, böbrek fonksiyon testleri, açl›k kan flekeri ve idrar bak›s› gibi tetkiklerin yap›lmas› ve antinükleer
antikor, antifosfolipid antikorlar, romatoid faktör ve krioglobülin gibi otoantikorlar›n bak›lmas› ay›r›c› tan›da yararl›d›r. Diabetes mellitus, hiperkoagülopatiler, hiperviskozite sendromlar›, krioglobülinemiler ve ba¤ dokusu
hastal›klar› gibi di¤er patolojiler bu laboratuar tetkiklerinin yard›m›yla d›fllanabilir.[1] Kardiyak kökenli embolinin
d›fllanmas› için, mutlaka ekokardiyografi de yap›lmal›d›r.
Bizim her iki olgumuzda da, ›l›ml› ESH ve CRP yüksekli¤i vard›. Ekokardiyografi dahil, tüm di¤er laboratuar
testleri normal ve otoantikorlar negatifti.
Konvansiyonel anjiyografi Buerger hastal›¤›n›n tan›s›
için çok önemlidir.[1] ‹ki olgumuzda da saptanan oklüzyonlar ve “tirbuflon” görüntüsü olarak adland›r›lan, t›kal› damarlar çevresindeki kollateral damarlar, Buerger hastal›¤›n›n tipik radyolojik bulgular›d›r. Asl›nda, “tirbuflon” görüntüsü Buerger hastal›¤›n›n güçlü bir göstergesi olmas›na karfl›n, ba¤ dokusu hastal›klar›nda ve kokain, amfetamin gibi ilaçlar›n kullan›m›nda geliflebilen küçük damarlardaki t›kay›c› hastal›kta da benzer görünüm geliflebilir.[1]
Kuflkulu durumlarda kokain, amfetamin, kannabis gibi
maddeler için toksikolojik araflt›rma yap›lmas› önerilir.
Ancak, bizim olgular›m›zda toksikolojik tarama yap›lmas›-
(b)
fiekil 2. ‹kinci olguya ait anjiyografi görüntüleri. (a) Alt ekstremite anjiyografisi: Sa¤ posterior tibial ve peroneal arter total oklüzyonu görülmektedir.
(b) Mezenterik arter anjiyografisi: Jejunal arterin ilk ana dal›ndan sonra mezenterik arterin total oklüzyonu ve mezenterik arter çevresinde yayg›n kollateraller görülmektedir.
70
Tarhan EF ve ark. Mezenterik Buerger
na gerek görülmemifltir. Anjiyografik ay›r›c› tan› aç›s›ndan, olgular›m›zda proksimal arterlerin normal oldu¤unu,
aterosklerotik plak veya anevrizma olmad›¤›n› ve proksimal emboli kayna¤› saptanmad›¤›n› vurgulamak isteriz.
Buerger hastal›¤›n›n tan›s›nda histopatolojik de¤erlendirme önemlidir; ancak bu inceleme yaln›zca amputasyon veya rezeksiyon materyali varl›¤›nda yap›labilir.[14]
Buerger hastal›¤›nda histopatolojik bulgular hastal›¤›n
evresine göre farkl›l›k gösterebilir. Akut fazda hücreden
zengin, t›kay›c› ve inflamatuar bir trombüs dikkat çeker.
S›kl›kla polimorfonükleer hücreler, mikroapseler ve çok
hücreli dev hücreler görülür. Subakut faz, akut fazdan
kronik faza geçifl sürecini temsil eder. Kronik fazda ise
organize bir trombüs ve vasküler fibrozis geliflir. Özellikle kronik faz bulgular› aterosklerotik hastal›¤› taklit eder.
Ancak Buerger hastal›¤›nda tüm fazlarda internal elastik
laminan›n korunmas› çok önemli bir özellik olup, aterosklerozdan ayr›mda önemlidir. Bu nedenle internal
elastik laminan›n sa¤lam bulunmas›, hem Buerger hastal›¤›n›n histopatolojik tan›s›nda, hem de ateroskleroz ve
di¤er sistemik vaskülitlerden ay›rt edilmesinde çok
önemli bir bulgu olarak ak›lda tutulmal›d›r.[15] Histopatolojik do¤rulama iki olgumuzun sadece bir tanesinde mevcuttur. Ne yaz›k ki, ikinci olgumuzun amputasyonu baflka bir hastanede yap›lm›fl ve amputasyon materyali patoloji laboratuar›na gönderilmemifl oldu¤undan, histopatolojik de¤erlendirme yap›lamam›flt›r.
Buerger hastal›¤›nda sadece büyük damar veya visseral damar tutulumu gibi atipik tutulumlar varl›¤›nda histopatolojik tan›ya özellikle gereksinim duyulabilir. Ancak, bizim olgular›m›zda Buerger hastal›¤› tan›s›nda kuflku yoktur. Olgular›m›z abdominal cerrahi geçirmedi¤inden, mezenter tutulum aç›s›ndan histopatolojik tan› yap›lamam›flt›r. Bu durum bir k›s›tl›l›k yaratsa da, literatürdeki baz› olgularda da, mezenterik Buerger hastal›¤› tan›s›
yaln›zca anjiyografik bulgular ile konulmufltur.[2,11]
Buerger hastal›¤›n›n atipik ve nadir damar tutulufllar›
ile seyreden formlar›n›n tan›s›, klasik Buerger hastal›¤›na
göre oldukça güçtür. Bu hastalarda dikkatli bir ay›r›c› tan› yap›lmal›d›r. Üst ekstremite digital infarkt› ile karfl›m›za gelen bir hastada; sistemik vaskülitler, ba¤ dokusu hastal›klar›, tromboembolik hastal›klar, torasik ç›k›fl sendromu, hiperviskozite sendromlar› ve ergot afl›r› kullan›m› da
akla gelmeli ve ay›r›c› tan›da d›fllanmal›d›r. Di¤er yandan,
mezenterik Buerger hastal›¤›n›n ay›r›c› tan›s›nda Takayasu arteriti, klasik poliarteritis nodosa ve anti nötrofil sitoplazmik antikor (ANCA) iliflkili vaskülitler unutulmamal›d›r. Sistemik vaskülitlerin aksine,Buerger hastal›¤›nda ESH ve CRP gibi akut faz yan›tlar› ›l›ml› yüksek veya
normal s›n›rlarda seyreder. Yani primer sistemik vaskülitlerde görülen sistemik inflamasyon, Buerger hastal›¤›nda
pek görülmez. Mezenterik Buerger hastal›¤›n›n ANCAiliflkili sistemik vaskülitlerden ay›rt edilmesinde; böbrek
tutuluflu ve idrar anormalliklerinin, akci¤er bulgular›n›n,
deri döküntülerinin ve ANCA pozitifli¤inin olmamas›
önemlidir. Büyük damar vasküliti olan Takayasu arteriti
ise, öncelikli olarak aortay› ve arkus aortadan ç›kan büyük
arterlerin proksimal k›s›mlar›n› tutar. Genellikle kad›nlarda görülür ve özellikle hastal›¤›n aktif döneminde akut
faz yan›tlar›n›n yüksek olmas› beklenir. Olgular›m›z›n erkek olmas›, akut faz yan›tlar›n›n yüksek olmamas› ve
proksimal arterler yerine, alt ekstremite distal arterlerinde lezyonlar›n olmas›, Takayasu arteriti aleyhinedir. Di¤er taraftan, anjiyografide mezenter arterlerde mikroanevrizmalar saptanmad›¤› için, klasik poliarteritis nodosa olas›l›¤›ndan da uzaklafl›lm›flt›r.
Kobayashi ve ark.’n›n 2003 y›l›nda bildirmifl olduklar›
26 mezenterik Buerger hastas›n›n hepsinde abdominal
semptomlar vard›.[7] Ancak, bizim ilk olgumuzda mezenter arter tutuluflunu düflündürecek hiç bir abdominal
semptom yoktu. Literatürde mezenterik Buerger hastalar›n›n abdominal semptomlar›n›n ortalama bafllang›ç yafl›
41.5 y›l olarak bildirilmifltir.[16] Bizim bir olgumuzda abdominal semptomlar›n bafllama yafl› çok daha düflüktür.
Literatürdeki olgular›n ço¤unda akut ve kronik intestinal
semptomlar tan›mlanm›flt›r. Bu semptomlar›n s›kl›¤›; kar›n a¤r›s› (%83-92), bulant› ve kusma (%33-42), kilo kayb› (%42), diyare (%25) ve gastrointestinal kanama (%17)
olarak bildirilmifltir. Bu hastalarda tan›mlanan epigastrik
a¤r›, mezenter arter tutuluflundan ziyade mide ülseri ile
iliflkilendirilmifltir.[2]
Nyuyen ve ark., klasik Buerger ve mezenterik Buerger
hastalar›nda mortaliteyi s›ras›yla %4 ve %25 olarak bildirmifllerdir.[17] Baflka bir çal›flmada ise mortalite oran› %30
olarak bildirilmifltir.[18] Mezenterik Buerger hastal›¤›nda
kötü prognoz göstergelerinden birisi intestinal kollaterallerin az geliflmifl olmas›d›r.[10] Bizim ilk olgumuzda mezenter kollateral damarlar›n iyi geliflmifl olmas›, bu hastada
abdominal semptomlar›n olmamas›n› aç›klayabilir.
Sigara ve tütün kullan›m›n›n b›rakt›r›lmas› tedavide
ilk hedeftir. Ayak bak›m›, travmalardan kaç›nma, lokal iskemik ülserlerin ve a¤r›n›n tedavisi de oldukça önemlidir.
T›bbi tedavide düflük doz aspirin gibi antitrombosit ajanlar, alfa–blokerler, kalsiyum kanal blokerleri ve sildenafil
gibi fosfodiesteraz inhibitörleri kullan›l›r. Prostosiklin
analo¤u olan iloprost da tedavide etkilidir.[1] Aral›kl› pnömotik kompresyon, spinal kord stimülasyonu ve periferal
sempatektomi seçilmifl olgularda yararl› olabilir.[1] Tüm
bu t›bbi tedaviler içinde, güçlü bir vazodilatatör ve trombosit agregasyon inhibitörü olan iloprost oldukça etkilidir. ‹loprost ile tedavi edilen 152 hastay› içeren randomize kontrollü bir çal›flmada, istirahat a¤r›s›nda belirgin ra-
RAED Dergisi / RAED Journal • Cilt / Volume 4 • Say› / Issue 2 • Aral›k / December 2012
71
hatlama oldu¤u, iskemik ülserlerin iyileflti¤i ve hastalar›n
üçte ikisinde amputasyon ihtiyac›n›n ortadan kalkt›¤› bildirilmifltir.[19]
Sonuç olarak Buerger hastal›¤›nda, klasik tutulufl d›fl›nda, mezenter arter tutuluflu gibi atipik ve nadir tutulufllar olabilece¤i de ak›lda bulundurulmal›d›r. Üstelik ilk olgumuzda oldu¤u gibi, mezenter tutulufl bazen semptomsuz seyredebilir. Bu nedenle, Buerger hastalar› atipik tutulufllar aç›s›ndan dikkatle de¤erlendirilmeli ve yak›ndan
izlenmelidir.
9.
10.
11.
12.
Kaynaklar
1. Olin JW, Shih A. Thromboangiitis obliterans (Buerger’s disease). Curr Opin Rheumatol 2006;18:18-24.
2. Hassoun Z, Lacrosse M, De Ronde T. Intestinal involvement in
Buerger’s disease. J Clin Gastroenterol 2001;32:85-9.
3. Young C, Beynon H, Haskard D. Buerger's disease (thromboangiitis obliterans): a reversible cause of upper limb digital
infarcts. Rheumatology 2000;39:442-3.
4. Shionoya S, Ban I, Nakata Y, Matsubara J, Hirai M, Kawai S.
Involvement of the iliac artery in Buerger’s disease (pathogenesis
and arterial reconstruction). J Cardiovasc Surg (Torino) 1978;19:
69-76.
5. Olin JW. Thromboangiitis obliterans (Buerger's disease). N
Engl J Med 2000;343:864-9.
6. Joyce JW. Buerger’s disease (thromboangiitis obliterans). Rheum
Dis Clin North Am 1990;16:463-70.
7. Kobayashi M, Kurose K, Kobata T. Ischemic intestinal involvement in a patient with Buerger’s disease: case report and literature review. J Vasc Surg 2003;38:170-4.
8. Magalhaes Ede P, Trevisan M, Mochizuki M, Sachetto Z,
Samara AM, Fernandes SR. Intestinal ischemia as a single mani-
72
Tarhan EF ve ark. Mezenterik Buerger
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
festation of thromboangiitis obliterans: a case report. Angiology
2005;56:789-92.
Cordobès Gual J, Riera Vázquez R, Merino Mairal O, ManuelRimbau Muñoz E, Lozano Vilardell P, Company Campins M.
Buerger’s disease with intestinal ischemic involvement. An Med
Interna 2005;22:235-7.
Cho YP, Kwon YM, Kwon TW, Kim GE. Mesenteric Buerger’s
disease. Ann Vasc Surg 2003;17:221-3.
Lee KS, Paik CN, Chung WC, et al. Colon ischemia associated
with Buerger’s disease: caser eport and review of literature. Gut
Liver 2010;4:287-91.
Calgüneri M, Oztürk MA, Ay H, et al. Buerger's disease with
multisystem involvement. A case report and a review of the literature. Angiology 2004;55:325-8
Aktoz T, Kaplan M, Yalcin O, Atakan IH, Inci O. Penile and
scrotal involvement in Buerger's disease. Andrologia 2008;40:
401-3.
Olin JW. Thromboangiitis obliterans. Curr Opin Rheumatol
1994;6:44-9.
Olin JW, LieJT. Thromboangiitis obliterans (Buerger’s disease)
In: CookeJP, Frohlich ED, editors. Current management of
hypertension and vascular disease. ST Louis: Mosby Yearbook;
1992:265-71
Iwai T. Buerger’s disease with intestinal involvement. Int J
Cardiol 1998;66:257-63.
Nyuyen TB, Queré S, Galezowski N, Brisset D. Buerger’s disease disclosed by a perforation in the digestive system. Apropos
of a case and review of the literature. Rev Med Interne 1996;
7:70-5.
Lie JT. Visceral intestinal Buerger’s disease. Int J Cardiol 1998;
(Suppl 1):S249-56
Fiessinger JN, Schafer M. Trial of iloprost versus aspirin treatment for critical limb ischaemia of thromboangiitis obliterans.
The TAO Study. Lancet 1990;335:555-7.