S.ARABİSTAN RAPORU

SUUDİ ARABİSTAN
İstatistikler:
Nüfus
Yüzölçümü
Kişi Başına GSYİH
Büyüme
İhracat
İthalat
Para Birimi
: 28 milyon kişi
: 2.149.690 km²
: 24.015 $ (2011 yılı tahmini)
: % 7,0 (2011 yılı tahmini)
: 346,3 milyar $ (2011 yılı tahmini)
: 106,4 milyar $ (2011 yılı tahmini)
: Suudi Riyal (SR). 1ABD $= 3,75 (SR)
Genel Bilgiler: Suudi Arabistan dünyada en fazla kanıtlanmış petrol rezervlerine sahip ülke konumunda
olmasıyla dikkat çekmektedir. Petrol rezervleri tahmini olarak 264 milyar varil olup, dünya petrollerinin
% 21’ine sahiptir. Saudi Aramco’nun ülkenin petrol rezervlerinde tekeli bulunmaktadır.
Ülkede yabancı yatırıma izin vermek yerine anahtar teslimi sözleşmeler tercih edilmektedir. Bu sistemde,
yabancı yükleniciler teçhizatları tedarik etmekte ve altyapıyı oluşturmakta olup, mülkiyet ve işletme
(Amerikan Chevron tarafından işletilen Neutral Zone dışında) Saudi Aramco’da bulunmaktadır. Ülkenin
kanıtlanmış doğal gaz rezervlerinde artış görülmektedir. Ülkede 7.17 trilyon m³ doğal gaz rezervi olduğu
tahmin edilmektedir. Bu miktar tüm dünya toplam gaz rezervinin %4’ünü teşkil etmekle birlikte, Iran ve
Katar’daki rezervlerden daha düşüktür.
İklim her mevsim sıcak ve kurak olduğundan, ülkede akarsu ve göl bulunmamakta, hurma dışında sulama
yapılmaksızın üretilebilecek bir meyve ya da sebze yetişmemektedir. Kızıldeniz kıyılarındaki bazı alanlara
yeraltı sularını besleyecek kadar yağmur yağmasına rağmen, sahildeki Cidde kentine ve sahile yakın
mesafedeki Mekke ve Medine şehirlerine yeterli miktarda yağış düşmemektedir. Su kıtlığı, ülkede
sanayileşmeyi de zorlaştıran bir unsur olarak görülmektedir.
Kamu gelirlerinin %85-90'ı, ihracat gelirlerinin ise %90’ı petrol sektöründen elde edilmektedir. Ülkede
hidrokarbon kaynaklarına ulaşılabilmesi sayesinde petrol arıtma ve petrokimyasal üretim kapasitesinde
önemli artışlar sağlanmıştır. Son yıllarda hızlı bir gelişme gösteren petro-kimya sektörünün hammaddesi,
“Master Gaz Sistemi” tarafından dağıtılan doğal gaza dayalıdır. Petrol gelirleri ve ucuz enerji ise tarım
sektörünü ve diğer sanayilerin (demir çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, gıda işleme, mühendislik,
kimyasallar ve metal üretimi gibi) gelişmesine yardımcı olmaktadır.
DEVAMI
Müteahhitlik Sektörü: Müteahhitlik sektörü 2003 yılından bugüne petrol fiyatlarındaki hızlı artış trendine
de bağlı olarak Suudi Arabistan ekonomisinin parlayan yıldızı olmuştur. Petrol üretiminden sonra Suudi
Arabistan’ın ikinci en büyük sektörünü inşaat sektörü oluşturmaktadır. Yüksek seyreden petrol
fiyatlarından elde edilen gelir, düşük faizler, hızlı artan nüfusun etkisiyle, Suudi Arabistan’daki inşaat
sektörü, 2006 yılında %7,6, 2007 yılında %9,9, 2008 yılında %4,7 oranında büyümüş, küresel ekonomik
krizin etkisi ile 2009 yılında ise büyüme hızını yavaşlatarak %2,8 oranında büyüme gerçekleşmiştir.
Özellikle, 2008 yılının ortalarında hızlı bir büyüme sürecine giren sektör özellikle %80 paya ulaşan özel
sektör harcamaları ile hız kazanmıştır. Ancak, 2009 yılında ortaya çıkan kriz ortamı özel sektörü olumsuz
etkilemiş ve bu nedenle Suudi hükümeti inşaat yatırımlarına hız vermeye başlamış ve sektörün büyüme
trendini sürdürmesini sağlamıştır. Böylece sektör 2010 yılında reel olarak %3,7 oranında büyüme
kaydetmiştir. Son dönemde inşaat sektöründe gözlenen büyümenin itici gücünü önemli ölçüde, Suudi
Arabistan Hükümetince başlatılan geniş ölçekli altyapı projeleri oluşturmaktadır.
Hizmetler sektörü içerisinde inşaat sektörüne bakıldığında sektörün 2005 yılından itibaren GSYİH’ya
katkısında önemli bir artış göstermeye başladığı gözlenmektedir. Sektörün GSYİH’ya katkısı 2005 yılında
%6,7 iken 2010 yılında %6,9 oranına yükselmiştir. 2000 yılında cari fiyatlarla 11,1 milyar dolar olan
sektörün üretimi 2011 yılında 23,7 milyar dolara yükselmiştir.
Suudi Arabistan yukarıda da bahsedildiği üzere inşaat sektörü yatırımlarının çok yoğun olduğu bir ülkedir
ve yatırımlar büyük ölçüde kamu harcamalarına bağlıdır. Bu nedenle petrol fiyatlarındaki gelişmeler bu
sektörün dinamiğini de etkilemektedir. Yüksek petrol fiyatları hükümetin mali yapısını güçlendirdiği için
yeni projelerin başlatılması veya mevcut projelerin aksamadan ilerlemesine imkân sağlamaktadır.
Yatırım Projeleri: Suudi Arabistan inşaat sektörünün dinamik yapısı büyük ölçüde geleceğe dönük genç
nüfusa istihdam, barınma, altyapı vs. yaratma amacı gütmektedir. Bu nedenle, Suudi hükümeti bölgesel
ekonomik farklılıkları da en aza indirmek amacıyla Rabigh, Jizan, Hail, Medine, Tabuk ve Suudi
Arabistan’ın doğu bölgesinde ekonomik şehir projelerinin yanında, altyapı, enerji ve sanayi projelerini
hayata geçirmiştir.
2010-2014 dönemini kapsayan 9. kalkınma planı bir önceki plana göre harcamaları %67 artırarak yaklaşık
385 milyar ABD doları harcamayı öngörmektedir. Bu kapsamda plan dâhilindeki fonlar, insan kaynaklarını
geliştirme, eğitim, konut ve ulaşım altyapısına harcanması planlanmaktadır.
Eğitim alanında, inşaatı devam eden 3.200 okul yanında 610 yeni okul, yenilenecek 2.000 mevcut okul,
dört ilde yeni üniversite kurulması, mevcut üniversitelerin kampüs inşaatları, yeni teknik okullar ve dil
enstitülerinin yapılması için 2009 bütçesine göre %9 artışla yaklaşık 40 milyar ABD doları, sağlık ve
sosyal gelişim alanında, 12 yeni hastane, inşaatı devam eden 120 hastane, 4 mevcut hastanenin
geliştirilmesi, ülke çapında sağlık ocağı merkezlerinin kurulması, sosyal merkezler ve çalışma bürolarının
yapılması için 18,3 milyar ABD doları, belediye hizmetleri için 6,5 milyar ABD doları, su, tarım, altyapı,
alanında su arıtma tesisleri, yol çalışmaları, çevre projeleri için 13,5 milyar ABD doları kaynak ayrılması
planlanmaktadır.
DEVAMI
Özellikle önümüzdeki 20 yılda altyapı projeleri ağırlıkta olmak üzere hayata geçirilecek projeler için
yaklaşık 613 milyar dolarlık bir harcama yapılması öngörülmektedir. 2020 yılına kadarki uzun vadede,
petrokimya, doğalgaz, elektrik, su arıtımı, telekomünikasyon gibi önemli sektörlerde Suudi Arabistan
tarafından hayata geçirilmesi öngörülen yatırım projelerinin toplam maliyetinin 613 milyar ABD doları (2,3
trilyon SA Riyali) olacağı tahmin edilmektedir. Söz konusu yatırım projeleri çerçevesinde; 140 milyar ABD
doları altyapı, 92 milyar ABD dolarının petrokimya, 88,9 milyar ABD dolarının elektrik ve su, 60 milyar
doların telekomünikasyon, 53,3 milyar ABD dolarının turizm, 50 milyar ABD dolarının doğalgaz, 28,3
milyar doların tarım, 10,7 milyar ABD dolarının bilgi teknolojileri ve 10 milyar ABD dolarının eğitim ile
ilgili projelere tahsis edileceği belirtilmektedir.
Suudi Aramco 2014’e kadar olan beş senelik planında 129 milyar ABD doları harcama yapmayı
planlamaktadır. Suudi Arabistan’ın konut harici inşaat sektörünün 2010-20 döneminde ortalama %4.5
büyüyeceği tahmin edilmektedir. Gelecek on senede altı yeni şehir kurulacaktır. Bu şehirlerin Suudi
Arabistan’ın ekonomisini çeşitlendirmesine yardımcı olması ve uzun dönemli ekonomik sorunların
üstesinden gelmek için gerekli istihdam imkânlarını yaratması beklenilmektedir. Bu şehirlerin bir arada 1.3
milyon kişiye iş yaratacağı ve senelik milli gelire 150 milyar ABD doları katkıda bulunacağı
düşünülmektedir. Söz konusu bölgenin alanı Hongkong’un dört katı olup, milli gelirinin Singapur’a eşit
olması beklenilmektedir. Önerilen 1.6 km’lik Krallık Kulesi’nin, 26.6 milyar ABD dolarına mal olması ve
Cidde şehir merkezinin 20 km. kuzeyinde yaklaşık 80.000 kişiyi barındırabilecek Krallık Şehri’nin merkezi
olması planlanmaktadır. Abraj Al-Bait Kuleleri, diğer adıyla Mekke Kraliyet Clock Otel Kulesi, dünyanın
en büyük camisi Mescid-i Haram’ın yanında yer alan bir şantiyede yükselmektedir.
2010-2020 döneminde konut sektörünün %9’un üzerinde bir oranda büyüyeceği tahmin edilmektedir.
Ülkede yaşayan yabancıların sayısındaki artış, yerli nüfusun artışı ve gittikçe küçülen hane halkı büyüklüğü
2014’e kadar Suudi Arabistan’da yaklaşık bir milyon konuta ihtiyaç duyulacağını göstermektedir.
Finansman sorunu devam etse dahi yeni konut kredisi kanunun kabul edilmesi halinde konut talebinin
katlanarak artması mümkündür. 11.2 milyar ABD Dolarlık Cidde Tepeleri ve 1.6 milyar ABD Doları
değerinde Cidde Kapısı Projeleri ise yeni ticari gelişmeler olarak büyük potansiyele sahiptir.
Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesinin genişleme çalışmalarının 3 milyar ABD doları, buna
karşın Prenses Nora Üniversitesi’nin genişletme çalışmalarının 4 milyar ABD doları tutacağı
hesaplanmıştır. Cidde Merkez dönüşüm projesinin 8 milyar ABD doları tutması beklenilmektedir. Bu proje
su, atık ve diğer altyapı projelerini içermektedir. Bunlara 3.7 milyar ABD Dolarlık Cidde mono-ray projesi
de dâhildir. 2010-15 döneminde altyapı sektörünün %4.7 büyümesi, 2015-20 döneminde ise büyüme
oranının %4.1’e düşmesi öngörülmektedir.
Suudi Arabistan dünyanın en büyük tuzdan arındırılmış su üreticisidir, tüm içilebilir suyun %70’i tuzdan
arıtma işleminden geçirilerek elde edilmektedir. Yeni yüzen tuzdan arıtma römorkları pilot bir güneş
enerjiyle çalışan tuzdan arıtıcı tesisle birlikte geliştirilmektedir. Büyük miktarda petrol geleneksel tuzdan
arıtma tesislerine güç sağlamak için kullanılmaktadır. Suudi Arabistan’da nükleer enerji sektörünün
geleceği olduğu düşünülmektedir zira ülke yenilenebilir enerji konusunda bir mükemmeliyet merkezi
kurmuştur. Suudi Arabistan’ın nükleer programının maliyetinin 80 milyar ABD doları civarında tahmin
edilmektedir.
Suudi Arabistan’ın yol ağı oldukça gelişmiş bulunmasına karşın yol, tünel ve köprü işlerinin Riyad’da
yaklaşık 1 milyar ABD doları, Cidde’de ise 3 milyar ABD doları tutacaktır. Mekke metro projesinin 2010
yılı Kasım ayına kadar 5.4 milyar ABD doları, Riyad hafif raylı sisteminin 3 milyar ABD doları tutacağı
hesaplanmaktaydı.
DEVAMI
Suudi Arabistan 25 milyar ABD Dolarlık yüksek hızlı tren projesi için işbirliği arayışı içerisindedir. 3.6
milyar ABD Dolarlık yeni Kuzey-Güney hattı, kutsal şehirler Mekke ve Medine’yi Cidde Limanına bağlayan
444 km’lik hızlı tren hattı ile birlikte inşa halindedir.
Suudi Arabistan’ın Ortadoğu’nun en büyük deniz limanı ağını teşkil eden ve ticaretinin %90’uının üzerinden
aktığı sekiz ana limanı vardır. Suudi Liman İdaresi özel sektör iştiraki ile limanların modernizasyonu için 8
milyar ABD dolarlık yatırım yapmayı planlamaktadır. 5 milyar ABD dolarına mal olacak Kral Abdullah
Ekonomik Şehri Limanı Kızıldeniz’in en büyüğü ve 10 milyon TEU’luk kapasitesi ile dünyanın en büyük10
limanından birisi olacaktır.
Kral Abdülaziz Uluslararası Havaalanı’nın genişletilmesi çalışmalarının, bir havaalanı şehrini de içerecek
şekilde, 4.5 milyar $’e mal olması, Prens Abdülmücahit Havaalanı’nın genişletilmesinin 2 milyar $ ilave
maliyete mal olması beklenilmektedir. Ayrıca bölgesel havaalanları için ilave yatırımlar planlanmaktadır.
Yaklaşık 12 milyar ABD dolar değerinde bir güvenlik duvarı Suudi Arabistan’ın Kuveyt ve Yemen ile olan
sınırlarında inşa halindedir.
Yabancı Sermaye Mevzuatı: Suudi Arabistan’da yabancı yatırım mevzuatında yapılan değişiklik ile
yabancı şahıslar ya da firmalar tamamı kendilerine ait şirket kurabilmektedir. Bu kapsamda, müteahhitlik
firmalarımız üç çeşit şirketleşme türünden bir tanesini seçebilirler. Bunlar; Temsilci Ofisi, Şube,
Şirketleşmedir (LLC). Bunlar içerisinde firmalarımızın şirketleşme olarak adlandırılan tür üzerinde durmaları
gelecek dönemlerde ortaya çıkacak fırsatlar karşısında daha rahat hareket edilebilmesi açısından faydalı
görülmektedir. Çünkü temsilci ofisi ticari faaliyet yâda gelir elde edici faaliyette bulunamaz. Sadece ana
şirketin temsilcilik faaliyetinde bulunabilmektedir.
Şube açma sisteminde ülkedeki şube ofisinin ana şirketten bağımsız hareket etme imkânı olmayacağı gibi,
ortak girişim durumunda bürokratik işlemlerin artmasına yol açabilecektir. Bu nedenle firmalarımızın üçüncü
yol olan direk Suudi Arabistan’da şirketleşme seçeneğini değerlendirmelerinde fayda vardır. Ayrıca, bu üç
tür için uygulanacak yasal işlemlerin neredeyse aynı işlemleri gerektirmesi şirketleşmeyi seçmeyi ve
gelecekte ortaya çıkacak fırsatları daha esnek uygulayabilme açısından önemlidir. Suudi Arabistan
müteahhitlik alanında sınıflandırma mevzuatı (Müteahhitlik Karnesi) bulunmaktadır.
Bu uygulama Belediye ve Kırsal Alan Bakanlığı tarafından hazırlanan düzenlemelere göre yürütülmektedir.
Söz konusu sınıflandırma sistemi ile Suudi Arabistan’da yeni şirket kurmuş olan bir firmamızın şirket
kuruluş işlemlerinin tamamlanması ile en düşük sınıf olarak adlandırılan 5. Sınıf müteahhitlik derecesine
sahip olmakta ve firmalarımız yaklaşık 2 milyon ABD dolarına kadar olan projelere katılabilmektedir.
Sınıflandırma için firmanın teknik ve finansal yeterlilikleri incelenmektedir. Teknik yeterlilik, firmanın insan
gücü ve kalitesi, ekipmanları, projeleri(yerinde inceleme dâhil), taahhüdü veren işverenlerin görüşlerine ve
finansal yeterlilik kriterlerine göre sınıflandırma verilmektedir.
Tüm bu değerlendirmeler sonucunda beşinci sınıftan birinci sınıfa doğru artan toplam beş derecede iş
sahasına ve uzmanlık alanına göre (yol, baraj, bina, elektrik, su vb.) sınıflandırma verilmektedir. Bu
sınıflandırma kapsamında firma proje değerine göre ihaleye katılabilmektedir. Beşinci sınıfta olan bir
firmanın yaklaşık 2,8 milyon ABD doları değerindeki ihalelere katılma hakkı varken birinci sınıfta olan bir
firma ise 105 milyon ABD dolarından yüksek projelere katılma hakkına sahip olmaktadır. Örneğin su dalında
birinci sınıf belgeye sahip bir firma değeri yaklaşık 112 milyon ABD doların üzerindeki projelere
katılabilirken, 15,6 milyon dolarlık bir yol inşası projesi için en az dördüncü sınıf müteahhitlik belgesine
sahip olunması gerekmektedir.
DEVAMI
Suudi Arabistan’da Önemli Kurum ve Kuruluşlar

Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı (Ministry of Labor and Social Affairs)
İnsan kaynaklarının geliştirilmesi, çalışma hayatı ve işçi vizesi işlerini düzenler.
Web: http://www.mol.gov.sa
Adres: Omar bin Al-Khatab Street, Riyadh 11157
Telefon: 477 1480 / 478 7166

Faks: 477 7336
Pasaportlar Genel Müdürlüğü (General Directorate of Passports)
Vatandaşların pasaport işlemleri ile yabancı işçilerin vize, ikamet işlerini, ülkeye gelen ve gidenlerin
kayıtlarını, yabancı işçi istihdam eden şirketlerin izinlerini düzenler ve izler.
Web: http://www.gdp.gov.sa
Adres: Alffersdq Street, Riyadh 11184
Telefon: +966-1-477 1100

Faks: +966-1- 477 8835
Zekat ve Gelir Vergisi Dairesi (Department of Zakat and Income Tax - DZIT)
Finans ve Milli Ekonomi Bakanlığı’nın bünyesinde vergi politikası ve vergi toplama işlerini yürütür.
Web: http://www.dzit.gov.sa
Adres: Department of Zakat and Income Tax, Riyadh 11187
Telefon: +966-1- 401 0182 / 404 1537

Faks: +966-1- 404 1495
Sosyal Sigorta Genel Organizasyonu (General Organization of Social Insurance -GOSI)
Milli sigorta işlerini düzenler, şahıs ve ailelere yardımı organize eder.
Web: http://www.gosi.gov.sa
Adres: General Organization of Social Insurance, P.O. Box 878, Riyadh, 11421
Telefon: +966-1-477 7735 Faks: + 966-1-477-9958

Belediyeler ve Kırsal İşler Bakanlığı (Ministry of Municipalities and Rural Affairs)
Belediyelerin idaresi, şehir planlama ve altyapı geliştirmeden sorumludur.
Adres: Ministry of Municipalities and Rural Affairs, Riyadh 11136
Telefon: +966-1-441-5434/456-9999 Faks: +966-1-442-1901/456-3196

Ekonomi Konseyi (Supreme Economic Council)
Kralın başkanlığında ülkedeki ekonomi kurumlarını koordine eder, faaliyetleri düzenler ve ekonomik
konularda karar alır.
Web: http://www.sama.gov.sa
Telefon: +966-1- 463-3000
Faks: +966-1- 466-2936 / 466-296
DEVAMI

Merkez Mankası (Saudi Arabian Monetary Agency - SAMA)
Suudi Arabistan’ın merkez bankası olarak; Suudi Riyalini basar, devletin bankacılık işlemini yapar,
ticari bankaları gözetler, ülkenin döviz rezervini yönetir, mali politikayı yürütür, finans sisteminin
büyümesini sağlar.

Ekonomi ve Planlama Bakanlığı (Ministry of Economy and Planning)
Ekonomi ve Planlama Bakanlığı peryodik raporlar düzenler, beş yıllık kalkınma planları hazırlar,
ekonomik, sosyal ve nüfus istatistikleri yapar.
Web: http://www.mep.gov.sa
Telefon: +966-1- 4049212

Faks: +966-1- 4052051
Suudi Sınai Kalkınma Fonu (Saudi Industrial Development Fund-SIDF)
Saudi Industrial Development Fund, gelişmekte olan ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak için
hükümetlere direk kredi sağlar.
Web: http://www.sidf.gov.sa
Telefon:+966-1-2794444

Faks : +966-1-4640246
Suudi Sanayi Siteleri İdaresi (Saudi Industrial Property Authority - Modon)
Kamu ve özel sanayi yerlerinin ve teknoloji bölgelerinin planlama, geliştirme ve düzenlemesini yapar.
Özel sektörün bu bölgelerin gelişimi, inşası ve yönetimi için tedbirler alır.
Web: http://www.modon.gov.sa
Adres: Modon Head Office, P.O. Box 84214, Riyadh 11671
Telefon: +966 01 283 1331

Faks: +966 01 477 5235
Ticaret ve Sanayi Bakanlığı (Ministry of Commerce and Industry)
Tüm ticari ve sınai faaliyetlerden sorumludur.
Web: http://www.commerce.gov.sa
Adres: Ministry of Commerce and Industry, PO Box 1774, Airport Road, Riyadh 11162
Telefon: +966-1- 401 2220 / 401 4708

Faks: +966-1- 403 8421
Ticaret Odaları (Chambers of Commerce)
Ticaret Odaları Başkanlığı (the Council of Saudi Chambers) Riyad’dadır.
Web: http://www.saudichambers.org.sa
Adres: Council of Saudi Chambers, P.O. Box 16683, Riyadh 11474
Telefon: (966) 1-405 3200 / 405 7502
Faks: (966) 1-402 4747
DEVAMI
Suudi Arabistan Mevzuatı

Yabancı yatırım mevzuatı www.sagia.gov.tr

Vergi mevzuatı www.dzit.gov.sa

İşçi çalıştırma mevzuatı, www.mol.gov.sa

Gümrük kuralları www.customs.gov.sa

Hükümet ihaleleri kuralları www.mof.gov.sa/en/docs/rules/index.htm

Müteahhitlik ile ilgili düzenlemeler (karneler, ruhsat vs.) http://contractors.momra.gov.sa/Default.aspx
Daha detaylı bilgi için aşağıda iletişim bilgileri verilen Riyad Ticaret Müşavirliği ve Cidde Ticaret
Ataşeliğine başvurulmasında yarar görülmektedir.
Riyad Ticaret Müşavirliği
Turkish Embassy Riyadh P.O.BOX 94390 RIYADH
11693 / SAUDI ARABIC
Müşavirlik Adresi:
Telefon:
00 966 1 / 288 58 86
Faks:
00 966 1 / 288 58 83
e-mail:
[email protected]
Cidde Ticaret Ataşeliği
Müşavirlik
Adresi:
Turkish Consulate General Office of the Commercial
Attache P.O.BOX : 2338 JEDDAH 21451 /SAUDI
ARABIA
Telefon:
00 966 2 / 610 60 11 -------00 966 2 / 610 60 22
Faks:
00 966 2 / 610 60 33
e-mail:
[email protected]