travmada ilk ve acil yardım 1

Doç. Dr. Onur POLAT
Travma
• Ülkemizde travma
nedeniyle ölümlerde
trafik kazaları birinci
sırada yer alırken; iş
kazaları 2. sırada yer
almaktadır.
2
Altın Saat
Ölümlerin yaklaşık %30 u ilk birkaç saat içinde
olur. “Altın Saat”
 Bu dönemde epidural veya subdural
kanamalar, hemopnömotoraks, dalak rüptürü,
karaciğer laserasyonu, pelvik kırıklar veya
belirgin kan kaybına yol açan diğer
yaralanmalara bağlı ölümler olur.
 Sağlık ekibinin en yararlı olabileceği hastalar bu altın saatte
getirilenlerdir.
3
Altın Saat
• Altın saat kavramı hastanın hayatını ya da
ekstremitesini kurtaracak zaman bölümü
olarak tanımlanır.
• Acilen havayolu ve solunum ihtiyacı olanlarda
bu süre birkaç dakika iken, periferik vasküler
yaralanmalarda saatler olarak ölçülebilir.
4
Altın Saat
Altın Saatler
Sağ Kalım İçin Temel
Belirleyiciler
– Hızlı transport
– Uygun travma
resüsitasyonu
– Cerrahi gerektiren
yaralanmaların hızlı
tespiti
– Acil cerrahi müdahale
5
 Travma hastasına yapılacak yaklaşım belli bir sıra
ve düzen içinde olmalıdır.
1- Hazırlık
•
2- Triaj
3- Birincil bakı (ABC)
4- Resusitasyon
5- İkincil bakı (Tepeden tırnağa)
6- Yeniden değerlendirme
7- Kesin tedavi
6
İlk Yardımın Temel İlkeleri
• Servikal omurganın
stabilitesi,
• Hava yolunun sağlanması,
• Dışa kanamanın kontrolü,
• İmmobilizasyon,
• Olay yerindeki triyaj
• Hastanın travma merkezi
olarak en uygun- en yakın
hastaneye süratle nakli
dir.
7
Yaralanma Mekanizmaları
• Yaralanmalar oluştukları
mekanizmalara göre bazı
kategorilere
ayrılmışlardır;
– Penetran yaralanmalar
– Künt yaralanmalar
– Patlayıcı madde
yaralanmaları
– Isı yaralanmaları
– Kimyasal yaralanmalar
– Diğer (kaza ve barotravma)
8
Yaralanma Mekanizmaları
• Düşük enerjili ve düşük
şiddetli penetran
yaralanmalarda doku
hasarı küçük bir alanda
oluşur (ör:düşük enerjili
tabancalar, bıçaklar, sivri
araçlar, ağaç, metal, cam
kırıkları).
• Yaralanmanın ciddiyeti,
maruz kalan dokuya
bağlıdır.
9
Yaralanma Mekanizmaları
• Yüksek şiddetli
yaralanmalarda yüksek
enerji transferi
potansiyeline bağlı olarak
oluşacak dokusal zarar
yaralanma bölgesinin çok
dışına çıkabilir.
• Künt travmalardaki
mekanizmalar ise;
–
–
–
–
Akselerasyon
Deselarasyon
Rotasyon
Çizik ve yırtılma şeklindedir.
10
Yaralanma Mekanizmaları
• Deformasyonlar künt,
penetran veya ezici
travma sonucu meydana
gelebilir.
• Bir aracın çarptığı
erişkinde yaralanma; sık
olarak, tamponun çarptığı
pelvis ya da alt
ekstremitede olurken,
çocuklar ise göğüs ve
karın içeren daha geniş
bir bölümde olacaktır.
11
Yaralanma Mekanizmaları
• Trafik kazalarında çok çeşitli
yaralanmalar görüldüğü halde
bazıları daha sık gözlenir.
• Tek başına ya da birliktelik
gösteren yaralanmalar:
– Kafa, yüz ve servikal spinal
yaralanmalar,
– Servikal omur ve sternal
yaralanmalar,
– Sternum fraktürü ve spinal dorsalis
yaralanmaları
– Karın içi ve diyafragma
yaralanmaları
– Pelvik fraktürler ve/veya kalça
dislokasyonu
– Ekstremite fraktürleri
12
Emniyet Kemeri Yaralanmaları
– Emniyet kemerlerinin; ciddi
yaralanmaları azaltma ve hayat
kurtarıcı özellikleri yanında bizzat
kendilerinin sebeb olduğu
yaralanmalar da vardır.
– Emniyet kemerinin oluşturduğu
basınca sekonder;
• Mide, duedonum, pankreas, ince
barsak ve mezenter yaralanmaları
oluşabilir.
13
Travmanın Modern Tedavisi
– ATLS (İleri Travma Yaşam
Desteği Kursu),TRISS (Travma ve
Yaralanma Ciddiyet Skoru)…
– Ülkemizde TRK (Travma ve
Resüsitasyon Kursu)
– Tüm bu sistemlerin ortak
noktalarında odaklanan ilk
husus:
• Hava yolu güvenliği ve
kontrolüdür.
14
Hava yolu ve Boyun güvenliği
• Öncelikle hastanın başını iki elle
tutun ve “iyimisin” diye sorun.
• Mantıklı konuşan hastanın hava
yolu açık solunum ve beyin
perfüzyonu yeterli demektir.
• Kaba ve gürültülü ses çıkartıyor
ise kısmi tıkanıklık var demektir.
• Böyle durumda ağız içi temizlenir
ve sekresyonlar aspire edilir ve O2
başlanır. Bu şekilde hastanın rahat
nefes alması sağlanır.
15
Hava yolu ve boyun güvenliği
• Hastanın nefes almadığı
tespit edilirse ve ağız içi
temiz ise dilin hava
yolunu tıkadığı düşünülür.
• Böyle bir durumda çene
itme veya çene kaldırma
manevrası kullanılır.
• Eğer hastanın şuuru
kapalı ve öğürme refleksi
yoksa dilin geriye
kaçmasını önlemek ve
hava yolunu açık tutmak
için airway kullanılır.
16
Hava yolu ve boyun güvenliği
• Eğer solunum yetersiz
veya yok ise ambu
maske ile hastanın
solunumu
desteklenmelidir.
• Elimizde ambu maske
yok ise ağızdan ağıza
veya buruna solunum
desteklenmelidir.
17
Travma Bölgesindeki Şok Nedenleri
Travma bölgesindeki şok
nedenleri;
– İnternal ya da eksternal
kanama
– Kardiak ritm bozukluğu
– Tansiyon pnömotorakstır.
18
Travma Bölgesindeki Şok Nedenleri
• Eksternal kanama
doğrudan basınçla
durdurulabilir.
• Tansiyon pnömotoraks
şüphesi
– Acil iğne torakostomi
– Ardından tüp torakostomi
• Yelken göğüs
– Flaster ile sabitleme
• Açık pnömotoraks
– Defekti gazlı bez ile kapat
– Ardından tüp torakostomi
19
Travma Bölgesindeki Şok Nedenleri
• Askeri antişok pantolonları hipotansiyonlu travma
hastalarında (özellikle pelvik fraktürlerde) düşük
olan kan basıncını arttırabilir.
• Ekstremitede büyük deformiteyle birlikte uzun
kemik kırığı düşünülüyorsa ekstremiteler atellenip
traksiyona bağlanabilir.
• Bunlardan sonra hastanın nörolojik durumu
değerlendirilir.
– Glasgow Koma Skalası
– A.V.P.U (mini nörolojik değerlendirme)
20
KISA NÖROLOJİK MUAYENE
GLASKOW KOMA SKALASI
A.V.P.U
• Allert
– Şuuru açık, uyanık
• Verbal
– Sözlü uyarana yanıt veriyor
• Pain
– Ağrılı uyarana yanıt veriyor
• Unresponsive
– Uyarana yanıtsız
21
Travma Bölgesindeki Yaralıya Müdahale
• En önemli amaç oluşabilecek ek hasarı
önlemektir.
• En başta; kırık vertebranın yol açacağı spinal
kord hasarları gelir.
• Transport sedyesinde sabitleştirici kemerlerle
sabitleyip, sıcak tutularak, hastanın en uygun
yere, en uygun ekiple götürülme işlemleri en
önemli konudur.
22
Travma Bölgesindeki Yaralıya Müdahale
23
İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM