I- GİRİŞ

T.C.
NAİROBİ BÜYÜKELÇİLİĞİ
TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ
KENYA'NIN GENEL
EKONOMİK DURUMU
VE
TÜRKİYE İLE
EKONOMİK-TİCARİ
İLİŞKİLERİ
2012
NAİROBİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ
Şubat 2012
1
İÇİNDEKİLER
I-GİRİŞ..................................................................................................................
II-KENYA’YA İLİŞKİN TEMEL VERİLER...................................................
1. Ülke Kimliği
2. Sosyal Göstergeler
3. Ekonomik Göstergeler
3.1. Temel Ekonomik Göstergeler
3.2. Uzun Vadeli Projeksiyonlar
4. Ülke Hakkında Genel Siyasi Bilgiler
4.1. Siyasi Yapı
4.2. Toplumsal Yapı
4.3. Dış Politika
III-KENYA EKONOMİSİ...................................................................................
1-Genel Durum ve Beklentiler
2-Hizmetler
3-Tarım
4-Sanayi
5-Enerji ve Madencilik
6-Doğrudan Yabancı Yatırımlar
7-Ödemeler Dengesi
IV-KENYA’NIN EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ..............................
1- Kenya Dış Ticaret ve Yatırım Mevzuatı
2- Dış Ticaret Verileri
V-TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER..............................
1. Anlaşma ve Protokoller
2. Dış Ticaret İstatistikleri
3. Doğrudan Yatırımlar
4. 2012 Yılında Gerçekleşen Önemli Ziyaretler ve Faaliyetler
5. Kurumsal Yapılanmalar
6. 2013 Yılında Desteklenecek Fuarlar
7. Türkiye-Kenya İlişkilerinin Değerlendirilmesi
VI-KAYNAKÇA
2
I-GİRİŞ
Bu raporda, 2012 yılındaki gelişmeler dikkate alınarak Kenya’nın sosyal ve ekonomik
göstergeleri, genel ekonomik durumu, dünya ile ekonomik ve ticari ilişkileri, ülkemiz ile olan
ekonomik ve ticari ilişkilerine yer verilmektedir.
II- KENYA’YA İLİŞKİN TEMEL VERİLER
1. ÜLKE KİMLİĞİ
Devletin Adı
Başkenti
Yönetim Biçimi
Resmi Dili
Yüzölçümü
Nüfus
Yıllık nüfus artışı (%)
Büyük Kentler
Kenya Cumhuriyeti
Nairobi
Cumhuriyet
İngilizce, Svahili
580.367 km2
43 Milyon (2012 tahmini)
0-14 yaş arası
% 42,5
15 -64 yaş arası % 54,8
65 yaş ve üstü
% 2,7
2,44
Nairobi (3,8 milyon), Mombasa (1,1 milyon) (2012 tahmini)
2. SOSYAL GÖSTERGELER
Ortalama Ömür
Kadın
Erkek
Okuma Yazma Oranı (%)
Ortalama Eğitim Süresi
Etnik Yapı
Dini Yapı
63,1
64,6
61,6
%87,4
11 yıl
Kikuyu %22, Luhya %14, Luo %13, Kalenjin %12, Kamba
%11, Kisii% 6, Meru% 6, diğer Afrikalılar% 15, Afrikalı
olmayanlar (Asyalı, Avrupalı ve Arap) %1
Hristiyan %82,5, İslam %11,1, Diğer %6,4
3. EKONOMİK GÖSTERGELER
3.1. Temel Ekonomik Göstergeler
GSYİH (Milyon $, piyasa fiyatları)
Reel GSYİH Artış Oranı (%)
Nüfus
Kişi Başına (GSYİH-SAP) ($)
GSYİH – Sektörel Büyüme Hızları (%)
Tarım
Sanayi
Hizmet
Enflasyon Oranı (Dönem sonu)
Borç Verme Faiz Oranı (ortalama %)
Cari Hesap Dengesi
2008
30.519
1,5
38,5
1.564
2009
30.580
2,7
39,5
1.579
2010
32.198
5,8
40,5
1.649
2011
34.650
4,4
41,6
1.711
2012*
41.359
4,1
42,7
1.768
-4,3
4,7
3,1
17,8
14,0
-1.983
-2,5
3,0
4,6
5,3
14,8
-1.689
6,3
5,2
5,7
4,5
14,4
-2.512
1,6
2,7
5,8
18,9
15,1
-5.521
4,3
4,3
4,0
3,2
19,7
-3.990
3
Borç Stokları (Milyon $)
7.607
8.590
Doğrudan Yabancı Sermaye Stoğu
1.988
2.105
(Milyon $)
Dönem Sonu Döviz Kuru (ABD $/Ksh)
77,71
75,82
Enerji
Petrol Üretimi
Doğalgaz üretimi
*2012 yılına ait bazı verilerde EIU tahminleri kullanılmıştır.
8.801
2.290
10.258
2.626
11.025
3.018
80,75
85,07
86,03
-
3.2. Uzun Vadeli Projeksiyonlar
2012-20
2021-2030
2012-2030
Büyüme ve Verimlilik (Ortalama Yıllık % Değişim)
Kişi Başına Reel GSYİH Artışı
Reel GSYİH Artışı
2,4
5,1
4,2
6,6
3,3
5,9
Çalışan Verimliliği Artışı
1,4
3,5
2,5
Kenya’nın uzun vadeli ekonomik gelişimi genel anlamıyla olumlu gözükmektedir. Kenya’nın
bölgesel bir merkez olması ve Doğu Afrika Topluluğu birleşme sürecinin Kenya’nın 20122020 yılları arasında GSYİH’sının %5,1 ve 2021-2030 yılları arasında %6,6 büyümesine katkı
sağlayacağı öngörülmektedir. Özellikle ulaşım ve enerji alanında yapılacak altyapı yatırımları,
ekonominin daha da serbestleşmesi amacıyla yapılacak reformlar, yönetimin ve kamu
organlarının daha verimli çalışması ile sözkonusu büyüme oranlarına ulaşılabileceği tahmin
edilmektedir. Uzun vadeli projeksiyonlara ilişkin temel riskler yönetim becerisinin zayıf
kalması ve iklim değişikliğinin yaratabileceği kuraklıktır.
Nüfus
GSYİH (Piyasa Fiyatlarıyla-Milyar ABD Doları)
Kişi Başı GSYİH (Piyasa Fiyatlarıyla-ABD Doları)
GSYİH (Satınalma Gücü Paritesine Göre-Milyar ABD
Doları)
Kişi Başı GSYİH (Satınalma Gücü Paritesine GöreABD Doları)
2011
41,6
34,6
830
71,2
2020
52,6
62,8
1.190
133,7
2030
65,9
168,2
2.550
312,9
1.710
2.540
4.750
Zaman içerisinde aşamalı bir şekilde mevcut yüksek nüfus artış hızının yavaşlaması ve
ortalama ömür süresinin artması beklenmektedir. Nüfus artış hızının yavaşlamasında
şehirleşme, eğitim düzeyinde yükselme ve doğum kontrol yöntemlerinin yaygınlaşmasının
rolü bulunmaktadır. Azalan AIDS oranı ve sağlık sistemindeki iyileşmenin ortalama ömrün
artışına katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Dışa açık ve dünya standartlarında küçük olan Kenya ekonomisinde turizm, tarım ürünleri
ihracatı ve yurtdışında çalışan işçi gelirleri önemli bir yer tuttuğundan, ülke ekonomisi dış
şoklara açık bir yapı sergilemektedir. Kenya’daki tüketici pazarının büyümesi, Asya’dan artan
talep ve bölgesel entegrasyonun ülke ekonomisini olumlu yönde etkilemesi beklenmekte olup,
yabancı kaynakların ülke ekonomisine girişinde uluslararası gelişmeler ve yerel politika
önemini koruyacaktır. Uzun vadede tek bir Afrika Ortak Pazarının kurulması da ülke
ekonomisine olumlu katkı sağlayacaktır.
4
Kenya hükümetlerinin gelecekte daha iyi mali yönetim sergilemeleri, devleti üretim
faaliyetlerinden çıkarmaları ve yabancı yatırıma sıcak yaklaşım sergilemeleri
öngörülmektedir. Öte yandan zayıf kurumsal yapı, istikrarlı olmayan düzenlemeler ve
yolsuzluk risk farktörleri olarak varlığını devam ettirmektedir.
2020 yılında Kenya nüfusunun 52,6 milyon ve 2030 yılında 65,9 milyona ulaşması
beklenmektedir. Satınalma gücü paritesine göre 2020 yılında kişi başı gelirin 2.540 dolara ve
2030 yılında 4.750 dolara ulaşması beklenmektedir.
4. ÜLKE HAKKINDA GENEL SİYASİ BİLGİLER
4.1. Siyasi Yapı
Kurucu Başkan Jomo Kenyatta ülkeyi 1963 yılındaki bağımsızlığından 1978 yılına kadar
yönetmiştir. 1978 yılından 2002 yılına kadar ülke Daniel Arap Moi tarafından yönetilmiştir.
2002 yılından itibaren de Mwai Kibaki Cumhurbaşkanlığı görevini yürütmektedir.
1991 yılında çok partili hayata geçen Kenya’da 2007 yılı sonunda yapılan genel seçimlere hile
karıştırıldığı iddiaları sonucu başlayan şiddet olayları yaklaşık bir buçuk ay sürmüş, olaylar
sonucunda 1.100’ün üzerinde insan hayatını kaybetmiş, 300.000’den fazla kişi ise yerlerinden
edilmiştir.
Kofi Annan başkanlığındaki Afrika Birliği arabuluculuk heyetinin aracılığında yapılan
görüşmeler sonucunda Cumhurbaşkanı Kibaki’nin Ulusal Birlik Partisi (PNU) ile
muhalefetteki Raila Odinga’nın Portakal Demokratik Hareketi (ODM) arasında 28 Şubat 2008
tarihinde bir güç paylaşım anlaşması imzalanmıştır.
Bir sonraki seçimler 4 Mart 2013 tarihinde gerçekleştirilecek olup, seçimler sonrası şiddet
olaylarının yaşanması olasılığı düşük bir ihtimal de olsa varlığını korumaktadır.
4.2. Toplumsal Yapı
Kenya’da toplumsal yapıyla ilgili en önemli husus, neredeyse tüm bireylerde bulunan “bir
kabile mensubu iktidara gelirse, kendi kabilesinden olanların ulusal kaynaklardan diledikleri
gibi yararlanmalarına izin vereceği” inancıdır. Dolayısıyla, belli bir kabileye mensup kişiler
kendi kabilesinden bir kişinin yönetime gelmesi halinde, toplum kaynaklarını kendi
yandaşlarına kullandırması beklentisi içerisine girmektedirler. Bu durum toplumun
kaynaklarını verimli şekilde kullanmasını engellediği gibi, yolsuzluğun toplumda bu denli
yaygın olarak görülmesinde etkili olan nedenlerden birini oluşturmaktadır.
4.3. Dış Politika
Bağımsızlığın ardından İngiltere ile ilişkileri devam ettiren Kenya, Soğuk Savaş döneminde
Bağlantısızlar Hareketi ile yakın ilişki yürütmüş, uluslararası konjonktürde İngiltere’nin yerini
alan ABD ile ilişkilerini ise devam ettirmiştir. Soğuk savaşın sona ermesi ile birlikte
demokratikleşme yönünde artan uluslararası baskılara dayanamayan Kenya Yönetimi, çok
partili hayata geçiş yapmış, bölgesindeki gelişmelere paralel olarak ABD’nin güvenlik
konseptinde önemli bir yere oturarak batı dünyasıyla ilişkilerini ilerletmiştir.
5
Kenya’nın dış politikasını ekonomik çıkarlar şekillendirmektedir. Özellikle donör ülkelerle
yakın ilişki ve Doğu Afrika Topluluğu içi entegrasyon dış politikada önem arz etmektedir.
Kenya’nın ABD ile askeri işbirliği dahil yakın ilişkisini devam ettirmesi, önemli ticari
partnerleri Çin, Hindistan ve G.A.C. ile de ilişkilerini geliştirmesi beklenmektedir.
ABD ile ilişkiler
Kenya-ABD ilişkileri, genel olarak iyi düzeyde seyretmekle birlikte özellikle ülkenin 2002
seçimleriyle yaşadığı demokratik dönüşümünün ardından daha da gelişmiştir. 1998 yılında
ABD’nin Nairobi Büyükelçiliği’nin bombalanmasından itibaren, ABD, Afrika’daki
diplomatlarının güvenliğinin korunmasına daha çok özen göstermeye başlamış ve bu
bağlamda Kenya ile güvenlik ve uluslararası terörizm konularında işbirliğinin arttırılmasına
önem vermiştir. ABD’nin Nairobi Temsilciliği, Afrika kıtasında Kahire’deki Büyükelçiliğinin
ardından en büyük ikinci Büyükelçiliktir.
İngiltere ile ilişkiler
İngiltere’nin eski sömürgeci devlet olması ve Kenya’nın İngiliz Milletler Topluluğu üyesi
olması dolayısıyla İngiltere, Kenya’nın en fazla ilişkide bulunduğu Avrupa ülkesidir. İngiltere
hâlihazırda Kenya’ya yardımda bulunan en büyük donör ülke konumundadır. Kenya’da
30.000’in üzerinde İngiliz vatandaşı yaşamaktadır.
ÇHC ile ilişkiler
Çin-Kenya ilişkileri özellikle son yıllarda büyük bir ivme kazanmıştır. İlişkilerin gelişiminin
Çin’in Afrika’yla ilişkilerini geliştirme stratejisine paralel olduğunu söylemek mümkündür.
Çin, Kenya’yı Afrika’ya açılım politikasının önemli merkezlerinden biri olarak görmekte,
başta tarım olmak üzere sağlık ve altyapı alanlarında Kenya’ya çeşitli yardımlar
sağlamaktadır. Bu yardımlar zaman zaman askeri alanda bazı araçların hibe edilmesi şeklinde
de gerçekleşmektedir. Son yıllarda Kenya’ya altyapı projelerinde kullanılmak üzere önemli
yardım ve kredi imkanları sağlayan ÇHC, ülkenin belli başlı altyapı projelerinin inşasını da
yürütmektedir.
Güney Sudan ile ilişkiler
Kenya’nın yeni kuzey komşusu olan Güney Sudan, bölgede yeni bir denize kapalı ülke olarak
transit ülkesi Kenya’ya önemli fırsatlar sunmaktadır.
Güney Sudan 2011 yılında Kuzey’den ayrılmış olup, petrol kaynaklarının %75’inin Güney
Sudan’da kaldığı tahmin edilmektedir. Petrol Güney Sudan devlet gelirlerinin ve GSYİH’nın
önemli bir payını oluşturmakta olup, Sudan ile petrolün taşınması ve ihracı konusunda
yaşanan sıkıntılar Güney Sudan’ı petrolün ihraç edilebileceği alternatif güzergahlar oluşturma
arayışına itmektedir. Güney Sudan’ı sözkonusu arayışı ve bölge ülkelerinin Güney Sudan ile
ticaretlerini geliştirme arzusu Lamu Limanı-Güney Sudan ve Etiyopya Ulaştırma ve
Geliştirme Koridoru Projesinin altyapısını hazırlamıştır.
Projenin açılış töreni Kenya Cumhurbaşkanı Mwai Kibaki, Güney Sudan Cumhurbaşkanı
Salva Kiir Mayardit ve Etiyopya Başbakanı Meles Zenawi'nin katılımı ile 2 Mart 2012
tarihinde Kenya'nın Liman şehri Lamu'da gerçekleştirilmiştir.
6
Finansmanı Kenya, Güney Sudan ve Etiyopya kamu bütçelerinden ve kamu-özel sektör
işbirliği finansman yöntemleri ile karşılanacak olan ve toplam değeri milyar dolarlara
ulaşması beklenen proje kapsamında Kenya'nın Lamu şehrinde bir liman ve petrol rafinerisi
inşa edilmesi, Güney Sudan'ın başkenti ile Lamu arasında bir petrol boru hattının inşası,
Güney Sudan ve Etiyopya arasında bir tren yolu hattı, Kenya-Etiyopya ve Güney Sudan'ı
birbirine bağlayan bir otoyol ve Kenya'nın şehirleri Lamu, Isiolo ve Lokichogio'da birer
havalimanı inşa edilmesi öngörülmektedir.
Somali ile ilişkiler
Çoğunluğu Kıyı ve Somali’ye komşu vilayetler ile Nairobi’de mukim Somali asıllı dört
milyon Kenyalı’nın yaşadığı ülkede, Somali’deki gelişmeler iç ve dış siyaseti her zaman
yakından ilgilendirmiştir. Kenya’daki nisbi hoşgörü ortamı, savaştan kaçan varlıklı
Somalililerin Kenya’ya yatırım yapmalarını körüklemektedir. Somali asıllı Kenyalılar
Hükümet ve Parlamentoda önemli oranda temsil edilmekte, Somali’de korsanlık ve kaçakçılık
gibi yasadışı yollardan elde edilen gelirlerin Kenya ekonomisi içerisinde aklandığı tahmin
edilmektedir.
2011 yılı Temmuz ve Ağustos aylarında Kenya-Somali sınırında yaşanan ve yabancıları hedef
alan kaçırma ve saldırı olayları sonucunda Kenya Güvenlik kuvvetlerinin Somali içlerine
sıcak takibi, Ekim ayında Kenya Silahlı Kuvvetlerinin topyekün Somali’ye girmelerine yol
açmıştır. Kenya güvenlik güçleri 1 yılı aşan bir süre sonra Al Şabab’ın önemli kalelerinden
biri olan Kismayo Limanını ele geçirmiştir. Öte yandan Kenya’da yaşayan Somali kökenli
büyük bir nüfusun varlığı, Al Şabab’a sempati duyan kişilerce Kenya’da terorist saldırı
gerçekleştirilebileceği endişesine yol açmaktadır.
Uluslararası Örgütlerle ilişkiler
Birleşmiş Milletler Çevre (UNEP) ile Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programlarının
(UN-HABITAT) merkezleri Nairobi’dedir. Ülkede ayrıca birçok uluslararası yardım kuruluşu
ile sivil toplum örgütünün bölge merkezleri yer almaktadır. Somali, Güney Sudan, Uganda ve
KDC’de faaliyet gösteren BM ve diğer uluslararası yardım kuruluşlarının merkezleri
Nairobi’dedir. Kenya Hükümeti, Nairobi’de bulunan BM ve diğer uluslararası örgüt
temsilcilikleri ile ilişkilere özel bir önem vermektedir.
III- KENYA EKONOMİSİ
1. GENEL DURUM VE BEKLENTİLER
Reel GSYİH büyüme oranının 2012 yılında %4,1 olarak gerçekleşmesi tahmin edilmektedir.
Sözkonusu oranın beklentilerin altında olmasında 2012 yılında yüksek seyreden faiz
oranlarının ve küresel ekonomik kırılganlığın devam etmesinin rolü bulunmaktadır. 2013
yılında reel GSYİH büyüme oranının %4,8 seviyesinde olması öngörülmektedir. Özellikle
2012 yılı ikinci yarısından itibaren düşen enflasyon sayesinde Kenya Merkez Bankası
gösterge faiz oranlarını düşürmüş ve ticari bankalar da hemen olmamakla birlikte kredi faiz
oranlarını düşürmeye başlamıştır. Enflasyondaki ve faiz oranlarındaki düşüşün Kenya
ekonomisini 2013 yılında olumlu etkilemesi beklenmektedir. Öte yandan Kenya’nın önemli
bir ticaret, yatırım ve turizm partneri olan AB’deki ekonomik sıkıntılar bir risk unsuru olarak
varlığını devam ettirmektedir. Ayrıca 2013 yılında kuraklık yaşanması ve/veya 2013 yılı Mart
7
ayında gerçekleştirilecek seçimlerden sonra iç karışıklık çıkması ihtimali ekonomiyi tehdit
eden unsurlardır.
Bankacılık ve telekomünikasyon sektörlerinin büyümesi, altyapı yatırımları, büyüyen bir orta
sınıf, artan bölgesel ticaret ve yapısal reformlar sayesinde 2014-2017 arası dönemde
ekonominin daha hızlı büyümesi beklenmektedir. Öte yandan, büyümenin ulaştırma ve enerji
alanındaki altyapı eksikliğinin daha fazla hissedilmesine yol açacağı değerlendirilmektedir.
Ayrıca yolsuzluk, yüksek vergi oranları ve bürokrasinin yatırımları zorlaştırıcı etkisinin
azalarak devam etmesi beklenmektedir.
2013-2017 yılları arası dönemde GSYİH’nın yıllık ortalama %4-6 aralığında büyümesi
öngörülmektedir. Bu dönemde sanayi ve hizmetler sektöründeki büyümenin tarım
sektöründeki büyümenin üzerinde olması beklenmektedir.
Kenya’nın özel teşebbüse genel olarak olumlu bir yaklaşımı vardır. Şirketler üzerindeki
bürokratik yükün azaltılması ve devlet kontrolündeki işletmelerin özelleştirilmesi çalışmaları
devam etmektedir. Özellikle seçimlerden sonra bürokratik yükün azaltılmasına ilişkin
düzenlemelere hız verilmesi beklenmektedir. Yakın dönemde özelleştirme ve serbest piyasa
kurallarının daha fazla işlemesi ile ekonomik aktivitenin daha fazla canlanması
öngörülmektedir. Öte yandan ekonomik gelişmenin kuraklık, emtia fiyatları ve 2013 seçimleri
sonrası olası politik çekişmelerden etkilenmesi ihtimal dahilindedir.
Kenya 2011 yılı Ocak ayından itibaren 760 milyon dolarlık IMF destek paketinden
faydalanmaya başlamıştır. Sözkonusu destek maliye ve para politikalarında disiplini, döviz
rezervlerinin güçlendirilmesini, finans sektörüne rekabetçilik kazandırılması ve daha etkin
gözetimini ve ülkenin ekonomik gelişimi için altyapı yatırımlarına ağırlık verilmesini
öngörmektedir. Devam eden IMF desteğinin donör ülkeleri olumlu yönde etkilemesi
beklenmekle birlikte, kötü yönetim ve yolsuzluğun sözkonusu ilişkileri germesi ve yatırımı
caydırması ihtimal dahilindedir.
Yapısal reformlar, bölgesel entegrasyon ve şehirleşmenin gelir artışını etkilemesi
beklenmektedir. Harcanabilir gelirde artış beklenmekle birlikte fakirlik ve gelir dağılımındaki
bozukluğun kısa vadede ortadan kalkmayacağı öngörülmektedir. Gıda harcamalarının
önümüzdeki dönemde de en önemli harcama kalemi olmaya devam etmesi, bunun yanısıra
dayanıklı tüketim malları, otomobil, işlenmiş gıda maddeleri ve hizmetlere duyulan ihtiyacın
artması beklenmektedir. Pazarın fiyata karşı duyarlı yapısını gelecekte de muhafaza edeceği
öngörülmektedir.
Kenya’daki gelir dağılımı komşusu Uganda, Tanzanya ve Etiyopya’ya kıyasla daha kötü bir
durumdadır. Nüfusun %45-50’sinin fakirlik sınırı altında yaşadığı tahmin edilmektedir.
Çalışan nüfusun %72’si aylık 307 doların altında, %24’ü aylık 307 ile 1.560 Dolar arasında ve
%4’ü aylık 1.560 dolar üzeri gelir elde etmektedir.
Orta ve üst gelir grubundaki nüfusun artması ile birlikte bugün Nakumatt’ın önderliğini
yaptığı perakende sektörünün daha da büyümesi beklenmektedir. Nakumatt’tan sonra Tuskys,
Uchumi, Ukwala ve Naivas Kenya’nın önemli perakende zincirleridir.
Doğu Afrika Birliği içi entegrasyon Kenya’da yerleşik şirketlerin komşu ülkelerdeki
yatırımlarının da önünü açmaktadır. Nakumatt, Nation Media, Uchumi, East African Cables,
8
Kenya Havayolları, Equity Bank ve Kenya Commercial Bank bu eğilimin öncüsü şirketler
olup, önümüzdeki dönemde bu eğilimin güçlenerek devam etmesi beklenmektedir.
2011-2015 döneminde Kenya nüfusunun yıllık ortalama %2,6 hızla artması beklenmekte olup
2015 yılı itibarıyla nüfusun 46 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Kenya AIDS ile
mücadelede oldukça başarı göstermiş olup, 1990 yılında 15-49 yaş grubunda %14 olan
hastalık oranı 2009 yılında %6’ya gerilemiştir.
Kenya nüfusunun önemli bir kısmı yağışların ve verimli arazilerin yer aldığı merkez ve batı
bölgesinde yoğunlaşmıştır. Ülkedeki mevcut şehirleşme oranı %22 olup, 2030 yılında bu
oranın %50 seviyesine ulaşacağı tahmin edilmektedir. Halihazırda nüfusun %43’ü 15 yaşın
altında olup, bu durumun gelecekte eğitim, istihdam ve sosyal hizmetlerde baskı yaratması
beklenmektedir.
Kenya’nın rekabetçi bir ekonomik yapıya ulaşmasını engelleyen en önemli hususlardan bir
tanesi altyapı eksikliğidir. Yetersiz ulaşım ve enerji ağları Kenyalı işletmelerin en önemli
sıkıntı yaşadığı hususlardan biridir. Altyapı yatırımlarında donör ülkelerin katkılarının elzem
olmaya devam etmesi beklenmektedir. Gelecekte karayolu ve demiryolu ağının daha da
geliştirilmesi, Mombasa Limanının kapasitesinin artırılması ve Lamu’da ikinci bir liman
yapılması öngörülmektedir.
Öte yandan Kenya Cumhurbaşkanı Mwai Kibaki, 26 Mart 2012 tarihinde Kenya'nın
Kuzeybatısındaki Turkana bölgesinde İngiltere kökenli Tullow Oil şirketince petrol
bulunduğunu basına açıklamıştır. Kenya topraklarında ilk kez petrol keşfedilmiş olup,
sözkonusu petrolün birkaç yıl içerisinde ticari satışlarının başlaması beklenmektedir.
Kenya’nın 2011 yılı ithalatı 15 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiş olup, sözkonusu
ithalatta 4,2 milyar dolar ile petrol ürünleri ilk sırada yer almaktadır. İthalatda halihazırda
petrolün önemli bir payının bulunması, ülkeden ciddi oranlarda döviz çıkışına, cari açığın
oluşmasına, Kenya Şilininin yabancı paralar karşısında değer kaybetmesine ve petrol
ürünlerinin birçok ürünün girdisi olması sebebiyle yüksek enflasyona ve ekonomik aktivitede
yavaşlığa yol açmaktadır. Petrol ve doğalgazda dışa bağımlılığın azalması ve sözkonusu
ürünlerin düşük maliyetlerle temin edilebilmesi Kenya ekonomisini olumlu yönde etkileme
potansiyeline sahiptir. Ayrıca Kenya’nın dış dünyaya petrol ve doğalgaz satışı
gerçekleştirebilmesi ile birlikte kamu bütçesinin güçlenmesi ve en temel eleştiri konusu olan
altyapı eksikliği için kaynak ayrılabilmesi imkanı doğacaktır.
2. HİZMETLER
Kenya Doğu Afrika’nın ulaşım, finans ve iletişim merkezidir. 2011 yılında GSYİH’nın
%64’ünü teşkil eden hizmetler sektörünün ekonomik gelişmenin lokomotifi olmaya devam
ederek 2012-2016 döneminde yıllık bazda ortalama %5,4 hızla büyümesi öngörülmektedir.
Telekomünikasyon, bankacılık, perakende sektörü ve turizmin büyümede etkili olması
beklenmektedir.
Telekomünikasyon sektörününün 2009-2011 yıllarında Kenya’nın deniz altı fiber optik
kablolarla dünyaya bağlantısının sağlanması ve yerel fiber optik internet sağlayıcılarının
ektisiyle hızlı büyümesini devam ettirmesi öngörülmektedir. Şu an %70’in üzerinde olan cep
telefonu kullanım oranının daha fazla artması beklenmektedir.
9
Kenya Doğu Afrika’daki önemli turizm ülkelerinden biridir. Değişik tabiat güzelliklerini,
vahşi yaşamı ve farklı kültürleri Kenya’da birarada görmek mümkündür. Dünya’daki büyük
kedi nüfusunun en yoğun olduğu bölgelerden biri olan Masai Mara Ulusal Parkı
Tanzanya’daki Serengeti’nin devamı olarak ülkenin güneybatısında yer almaktadır. Masai
Mara özellikle büyük göçün yaşandığı Temmuz ve Ekim ayları arasında her yıl binlerce safari
turistinin Kenya’yı ziyaret etmesini sağlamaktadır.
Taşımacılık hizmetlerinden sonra Kenya’nın en önemli hizmet ihraç kalemi turizmdir. 2011
yılında turizmden elde edilen gelir 2000 yılı rakamlarının 3 katına çıkarak 1 milyar doların
üzerine çıkmıştır. İlişik sektörler ile birlikte turizm GSYİH içerisinde önemli bir yer
tutmaktadır. 2011 yılında Kenya’yı 1,2 milyondan daha fazla turist ziyaret etmiş olup,
sözkonusu rakam 2010 yılındaki rakamın %15 üzerindedir. En fazla ziyaretçi İngiltere, ABD,
İtalya ve Almanya’dan gelmektedir. Henüz istatistikleri açıklanmamış olmakla birlikte
Avrupa krizinin etkisiyle 2012 yılı turist sayısının ciddi bir artış göstermemesi
beklenmektedir.
Nairobi Menkul Kıymetler Borsası Doğu Afrika’daki en büyük borsadır. Kenya’da 40’ın
üzerinde banka faaliyet göstermekte olup, gelecekte daha güçlü bankalara duyulan ihtiyaç ile
bankacılık sektöründe birleşmeler yaşanması beklenmektedir. Bankacılık sektörü ve kambiyo
rejimi 1995 yılında serbestleştirilmiştir. Kenya’da faaliyet gösteren bankaların bir çoğu komşu
ülkelerde de şubeler açma yoluna gitmektedir.
Orta ve üst gelir grubundaki nüfusun artması ile birlikte bugün Nakumatt’ın önderliğini
yaptığı perakende sektörünün gelecekte daha da büyümesi beklenmektedir.
Müteahhitlik ve Müşavirlik Hizmetleri
1 Temmuz 2012 – 30 Haziran 2013 bütçe beklentilerine göre, sözkonusu dönemde 12,9
milyar dolarlık kamu geliri elde edilmesi ve 14,8 milyarlık kamu harcaması gerçekleştirilmesi
öngörülmektedir. Sözkonusu harcamının 3,29 milyar dolarlık kısmının ulaştırma ve enerji
sektöründeki altyapı projelerine harcanması planlanmaktadır.
Kenya’nın ekonomik gelişimi için altyapı yatırımlarına önemli derecede ihtiyaç
duyulmaktadır. Altyapı yatırımları kamu bütçesinden ayrılan pay ve uluslararası yardım ve
kalkınma kuruluşları ile diğer ülkelerden alınan borç ve hibe yoluyla finanse edilmektedir.
Ülkedeki altyapı faaliyetlerinin önemli bir kısmı Çinli firmalarca üstlenilmektedir. Proje
finansmanında kullanılmak üzere Çin devletince proje sahibi Kenyalı idareye sağlanan borç
şeklindeki kaynaklar altyapı projelerinin yaklaşık %65’inin Çinli işletmelerce üstlenilmesini
sağlamaktadır. Yüksek teknoloji isteyen enerji yatırımlarında da Avrupalı ve Amerikalı
işletmeleri görmek mümkündür.
2012 yılında Kenya nüfusunun 43 milyona ulaşmış olduğu tahmin edilmekte olup, nüfus her
yıl 1 milyonun üzerinde artmaktadır. Mevcut şehirleşme oranı %22 olup, nüfus artışı ve
köylerden şehirlere yaşanan göç, inşaat ve inşaat malzemeleri sektörü için önemli bir talep
yaratmaktadır. Sözkonusu talebin satınalma gücündeki genel zayıflığın etkisi ile ağırlıklı
olarak orta ve düşük gelirli ailelere hitap eden konutlara yönelik olması beklenmektedir.
Kenya’da ciddi oranda gelir dağılım farklılıkları görülmekte olup, özellikle ticaret ile uğraşan
Hint kökenli nüfus ile Nairobi’de yaşayan yabancı nüfus lüks konut ve alışveriş merkezleri
için talep yaratmaktadır. Kenya aynı zamanda Doğu Afrika’nın lojistik, finans ve idare
merkezi olduğundan küreselleşen birçok uluslararası şirket Doğu Afrika yönetim merkezi
10
olarak Nairobi’yi seçmektedir. Sözkonusu durum ticari ofislere duyulan talebin artmasına yol
açmaktadır.
Nairobi’ye yönelik hem ülke içinden hem ülke dışından görülen talep özellikle arsa
fiyatlarının son 20 yılda ciddi oranlarda artmasına yol açmış olup, sözkonusu artışın devam
etmesi beklenmektedir.
Çeşitli evrelerinde kısa ve orta vadede uluslararası ihalelere çıkacak önemli projeler aşağıda
özetlenmiştir.

Lamu Limanı - Güney Sudan - Etiyopya Ulaştırma ve Geliştirme Koridoru Projesi
(LAPSSET)
2011 yılında Güney Sudan Kuzey’den ayrılmış olup, petrol kaynaklarının %75’inin Güney
Sudan’da kaldığı tahmin edilmektedir. Petrol Güney Sudan devlet gelirlerinin %98’ini ve
GSYİH’nın %70’ini oluşturmakta olup, Sudan ile petrolün taşınması ve ihracı konusunda
yaşanan sıkıntılar Güney Sudan’ı petrolün ihraç edilebileceği alternatif güzergahlar oluşturma
arayışına itmektedir. Güney Sudan’ı sözkonusu arayışı ve bölge ülkelerinin Güney Sudan ile
ticaretlerini geliştirme arzusu Lamu Limanı-Güney Sudan ve Etiyopya Ulaştırma ve
Geliştirme Koridoru Projesinin altyapısını hazırlamıştır.
LAPSSET’in açılış töreni Kenya Cumhurbaşkanı Mwai Kibaki, Güney Sudan Cumhurbaşkanı
Salva Kiir Mayardit ve Etiyopya Başbakanı Meles Zenawi'nin katılımı ile 2 Mart 2012
tarihinde Kenya'nın Liman şehri Lamu'da gerçekleştirilmiştir.
Finansmanı Kenya, Güney Sudan ve Etiyopya kamu bütçelerinden ve kamu-özel sektör
işbirliği finansman yöntemleri ile karşılanacak olan ve toplam değeri milyar dolarlara
ulaşması beklenen proje kapsamında Kenya'nın Lamu şehrinde bir liman ve petrol rafinerisi
inşa edilmesi, Güney Sudan'ın başkenti ile Lamu arasında bir petrol boru hattının inşası,
Güney Sudan ve Etiyopya arasında bir tren yolu hattı, Kenya-Etiyopya ve Güney Sudan'ı
birbirine bağlayan bir otoyol ve Kenya'nın şehirleri Lamu, Isiolo ve Lokichogio'da birer
havalimanı inşa edilmesi öngörülmektedir.

Havalimanları
En büyükleri Jomo Kenyatta International Airport ve Moi International Airport olmak üzere
farklı ölçeklerde Kenya’da 8 havalimanı bulunmaktadır. Genel olarak uçak yolcu sayısındaki
ve Nairobi ile Mombasa’ya turistik amaçla gelen yabancı sayısındaki artış havalimanlarında
dönem dönem kapasite artışına gidilmesine yol açmaktadır. Özellikle Jomo Kenyatta ve Moi
havalimanlarına ilişkin ihaleler uluslararası çapta olmakta ve sözkonusu duyurular ülkenin
tirajı en yüksek Daily Nation ve East African gibi gazetelerinde yayınlanmaktadır.

Karayolu Projeleri
 Thika-Nairobi otoyolu
 Nairobi çevre yolu
 Nakuru-Loruk-Marich güzergahındaki (Kuzey Koridoru) 275
iyileştirilmesi
 Kenya Mwatate ile Tanzanya Holili arasındaki yolun iyileştirilmesi
 Kenya Malindi ile Tanzanya Bagamoyo arasındaki yolun inşası
km.’lik
yolun
11
 Trans-East African Koridorunun Kenya kısmı

Demiryolu Projeleri
 Kenya Mombasa ile Uganda Kampala arasındaki demiryolunun rehabilitasyonu

Enerji Projeleri








Turkana Gölü rüzgar enerjsisi tesisleri
Ngong Hill rüzgar enerjsisi tesisleri
Menengai Krateri jeotermal enerji tesisleri
Etiyopya Wolita Sodo’dan Kenya Longonot’a 1.120 km.’lik elektrik nakil hattı
Kenya ve Uganda arasında elektrik nakil hattı
Kenya ve Tanzanya arasında elektrik nakil hattı
Kenya içi elektrik nakil hatları
Makueni’de Thwake barajının inşası

Liman Projeleri
 Mombasa Limanının genişletilmesi

Konut Projeleri
 Kibera Slum Bölgesinin rehabilitasyonu
 National Housing Corporation tarafından ihale edilen toplu konut projeleri

Diğer Projeler
 Nairobi Metro Projesi
 Doğu Afrika Topluluğu ülkelerinin geniş bant iletişim sistemi ile birbirine bağlanması
Kenya mevzuatı yabancı şirket kurulumunda yerli ortak zorunluluğu taşımamaktadır, yerel
ihalelere katılmak isteyen yabancı müteahhitlik şirketlerinin, Kenya’da şirket kurulumunu
tamamlayıp zorunlu iş yapma izinlerini alması gerekmektedir. Uluslararası ihalelere yabancı
şirketler doğrudan katılabilmektedirler. Kenya mevzuatı yabancılara 99 yıllığına arsa
kiralanmasına izin vermektedir. Arsa kiralamasının avukat aracılığıyla ve dikkatle yapılması
gerekmektedir.
Öte yandan şirket kuruluşu ve gerekli izinlerin alınması zaman alabilmektedir. Kenya
mevzuatı istihdamın öncelikle Kenya’da sağlanmasını öngörmekte olup, Kenya’da
bulunamayan niteliklere sahip personelin yurtdışından getirilmesine izin verilmektedir.
Kenya’da faaliyet gösteren Türk firmalar vasıfsız işçilerin genel olarak düşük verimle
çalışmasından şikayetçi olmaktadır.
Öte yandan, inşaat malzemesi ve ekipmanı temininde yaşanan gecikmeler, genel olarak
altyapıdaki yetersizlikler, özellikle dönem dönem yaşanan elektrik kesintileri, yolların
yetersizliği, şirket kurulum ve lisans süreçlerinin zaman alması; inşaat sürecinin ülkemiz veya
gelişmiş ülkelere kıyasla daha uzun sürmesine yol açmaktadır. Yatırım planında bulunan
şirketlerin bu çerçevede faaliyetlerin zaman boyutunu da dikkate almalarında fayda
bulunmaktadır.
12
Kenya’da halihazırda altyapı ve enerji tesisi kurulumlarında uluslararası danışmanlık
şirketlerinin denetimi mevcutsa da özellikle konut sektöründe standartlara uygunluk ve
denetleme halihazırda oldukça zayıftır. Sözkonusu durumun düzeltilmesine yönelik
mevzuatsal çalışmalar devam etmektedir.
Halihazırda Çinli işletmeler fiyat avantajı ve Çin devletinin sağladığı finansal destekler
aracılığla bazı altyapı projelerini alsalar da, Çinli işletmelerin yaptığı işlere yönelik ülkede
olumsuz bir kanı oluşmuştur. Ülkemiz ürünleri Kenya’da oldukça kaliteli algılanmaktadır,
ürünler için geçerli olan sözkonusu imaj ülkemiz müteahhitlik sektörü için de geçerlidir,
kaliteden taviz vermeden ülkemiz işletmelerinin yapacağı faaliyetler, ülkede kişi başına gelir
arttıkça ülkemiz hizmet sağlayıcılarının daha fazla tercih edilmesine katkı sağlayacaktır.
Ülkemizin Afrika Kalkınma Bankası (AKB)’ye üyeliği 17 Ocak 2013 tarihinde meclisimizde
onaylanmış ve 30 Ocak 2013 tarihinde resmi gazetede yayınlanmıştır. AKB’nin Afrika dışı
üye ülkeleri olan birçok gelişmiş ülke işletmeleri gibi ülkemiz müteahhitlik işletmeleri de
AKB finansmanlı ihalelere bu tarihten itibaren katılım sağlayabileceklerdir. Bugüne kadar
ülkemiz müteahhitlerince Kenya’da 170 milyon doların üzerinde proje üstlenilmiştir.
3. TARIM
En son verilere göre, 2011 GSYİH’da %20’den daha fazla pay alan tarım sektörü Kenya’daki
istihdamın önemli bir kısmını sağlamakta olup, GSYİH içerisindeki ağırlığının azalarak
devam etmesi beklenmektedir. Ana kalemler çay, kesme çiçek ve kahve olmak üzere tarımsal
ürün ihracatı Kenya’nın toplam ihracatının %50’sinden daha fazlasını teşkil etmektedir. Diğer
tarımsal ürünler tropik meyveler, mısır, şeker, bezelye, patates, sisal ve süpürge darısıdır.
2012-2016 döneminde tarım sektörünün periyodik kuraklık, sel ve pazarlama yetersizliğinin
etkisi ile yıllık ortalama %4 oranında büyümesi beklenmektedir. Tarımın mevcut hava
şartlarına bağımlı yapısı kırsal kesimdeki nüfusun gelirinin istikrarsız bir yapı sergilemesine
yol açmaktadır. Sulama sistemlerinin geliştirilerek tarımsal üretimin artırılması kırsal kesim
gelirinin artmasını, iç talebin büyümesini ve ve tarımsal endüstrinin gelişmesini sağlayacaktır.
2011 yılı verilerine göre yaklaşık 377 bin ton üretimi gerçekleşen çay en önemli ihracat
kalemi olarak değer bazında 2011 yılı ihracatının %20’sini teşkil etmiştir. 2011 yılında çay
ihracatından 1,18 milyar dolar ihracat geliri elde edilmiştir. 2011 yılında Nairobi Kahve
Borsasında 30 bin ton kahve satışı gerçekleşmiş ve 2011 yılında kahve ihracatından 224
milyon dolar ihracat geliri elde edilmiştir.
Kesme çiçek, meyve ve sebze Kenya bahçecilik sektörünü meydana getirmekte olup,
sözkonusu sektör çay ve kahveden sonra Kenya’nın en önemli ihracat kalemidir. 2011 yılında
454 milyon dolar değerinde kesme çiçek, 246 milyon dolar değerinde sebze ve 72 milyon
dolar değerinde meyve ihracatı gerçekleştirilmiştir.
Kesme çiçek ihracatının %76’sını güller oluşturmaktadır. 2011 yılında kesme çiçek
ihracatının %54’ü Hollanda ve % 24’ü İngiltere’ye gerçekleştirilmiştir. Kesme çiçek
ihracatının yaklaşık %90’ı Avrupa’ya yapılmaktadır.
Kenya sebze ihracatında fasulye ve bezelye ilk sıralarda yer almaktadır. Avakado, mango,
passion, papaya, ananas, muz, elma, armut ve limon ihracatı yapılan ana meyvelerdir.
13
Kenya nüfusunun önemli bir kısmının tarım ile iştigal ediyor olması tabiat şartları ve
yağışların önemini oldukça artırmaktadır. Tarımsal üretim ve nüfus yoğunluğu yağışların bol
olduğu bölgelerde görülmektedir.
Hayvancılık hem yağışların bol olduğu hem de yarı kurak bölgelerde yapılmaktadır. Sığır,
koyun ve keçi en çok yetiştirilen hayvanlardır. Kenya’da tavuk üretimi de mevcut olup
ağırlıklı olarak yerli tüketimi karşılamaktadır. Hem kırmızı hem de beyaz et ürünlerinde
ihracat oldukça düşük seviyelerdedir. Öte yandan, 2011 yılında 40 milyon doların üzerinde
balıkçılık ürünleri ihracatı gerçekleşmiştir.
4. SANAYİ
2011 yılında GSYİH’nın %15’ini teşkil eden sanayi sektörünün 2012-2016 döneminde yıllık
ortalama %5,6 oranında büyümesi öngörülmektedir. Sanayi sektörünün tarımsal olan girdileri
ve hidroelektrik üretimi iklimsel şartlara bağlıdır.
Kenya Doğu Afrika’nın idare ve dağıtım merkezi olarak hem yerel piyasasına hem de Doğu
Afrika pazarına üretim yapmaktadır. Kenya’nın uluslararası şirketlerce Doğu Afrika’nın
merkezi olarak görülmesi Kenya üretim yapısını şekillendiren temel unsur olmaktadır.
Kenya’daki önemli sanayi kuruluşlarının birçoğu Kenya Üreticiler Derneğinin üyesi olup,
sözkonusu derneğin 2011 tarihi itibarıyla yaklaşık 700 üyesi bulunmaktadır. Sanayi gıda
ürünlerinin işlenmesi ve ambalajlanması, plastik, kağıt, çimento, tekstil ve otomotiv
sektörlerine yoğunlaşmıştır.
Kenya, 1 Temmuz 2010 tarihinde aralarında Gümrük Birliğine giden Tanzanya, Uganda,
Ruanda ve Burundi`nin de üyesi olduğu Doğu Afrika Topluluğu`nun ekonomik olarak en çok
gelişmiş ülkesidir. 1 Temmuz 2010 tarihi itibarıyla ortak gümrük tarifesine geçilmiş olup, üye
ülkeler arasında birçok ürünün serbest dolaşımı başlamıştır. Kenya aynı zamanda Doğu ve
Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA) üyesi olup, COMESA üyesi ülkelerle tercihli ticaret
rejimlerinden faydalanmaktadır.
Kenya’nın ihracat yapısı ağırlıklı olarak tarımsal ürünlere dayanmakla birlikte, Kenya’nın
önemli ticari partnerleri olan Uganda ve Tanzanya’ya rafineri edilmiş petrol, çimento, demir
ve çelik, plastik, makine, ilaç ve otomotiv sanayi ihracatı gerçekleştirilmektedir.
İhracat işleme bölgelerinde (Export Processing Zones – EPZ) faaliyet gösteren işletmelere; 10
yıllık vergi muafiyeti, bu sürenin bitiminde 10 yıl boyunca sabit oran (%25) üzerinden vergiye
tabi olmak, damga vergisi ve KDV muafiyeti, ara malı girdilerinde sınırlamaya gitmeme, belli
başlı sanayi düzenlemelerinden ve lisans uygulamasından muafiyet tanınması gibi yatırım
teşvikleri sağlanmaktadır.
Kenya’nın önemli ticari partnerlerinden biri olan ABD’ye önemli miktarda tekstil ürünü
ihracatı gerçekleştirilmekte olup, AGOA kapsamında ABD’ye tekstil ve konfeksiyon ihracatı
hedefleyen işletmeler ağırlıklı olarak ihracat işleme bölgelerinde faaliyet göstermektedirler.
Bunların dışında, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamında, Kenya’nın bazı
sanayi ürünleri ABD, Japonya, Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, İsviçre, İsveç, Norveç,
Finlandiya, Avusturya gibi gelişmiş ülke pazarlarına tercihli olarak giriş yapabilmekte ayrıca
14
GTS rejimine tabi 3.000’den fazla ürün itibarıyla da herhangi bir miktar sınırlaması
uygulanmamaktadır.
5. ENERJİ VE MADENCİLİK
Kenya’nın ekonomik gelişimi üzerindeki en büyük engellerden biri elektrik arzındaki
yetersizliktir. Halihazırda elektrik ağırlıklı olarak hidroelektrik santrallerinden elde
edilmektedir. Özellikle kurak dönemlerde hidroelektrik üretimi için yeterli derecede yağış
alınamaması petrol bazlı elektrik üretimine yönlenilmesini yol açarak elektriği girdi olarak
kullanan tüm sektörleri fiyat artışından ötürü olumsuz yönde etkilemektedir.
2011 yılında hidroelektrik üretimi 3.183 m. kwh, termal elektrik üretimi 2.959 m. kwh,
jeotermal üretim 1.444 m. kwh olmak üzere toplam üretim 7.586 m. kwh olmuştur.
Önümüzdeki beş yıllık yeni kapasite artışına jeotermal ve rüzgar enerjisinin öncülük etmesi
beklenmektedir.
Kenya’nın Etiyopya’dan elektrik ithalatı gerçekleştirebilmesi amacıyla 1,000 km.
uzunluğunda ve 1,2 milyar dolara mal olması beklenen bir yüksek-voltaj bağlantı sisteminin
kurulması planlanmaktadır. Proje aracılığıyla 2016 yılından itibaren Etiyopya’dan elektrik
ithalatının yapılabilmesi öngörülmektedir. Anılan projenin Doğu Afrika Topluluğu ülkeleri
arasında yeni bağlantılar ile bölgede bir güç havuzunun oluşumuna katkı sağlayacağı
değerlendirilmektedir.
Uzun süreli arayışlar neticesinde Kenya’da ilk kez 2012 yılı Mart ayında petrol bulunmuştur.
Kenya topraklarında ilk kez petrol keşfedilmiş olup, sözkonusu petrolün birkaç yıl içerisinde
ticari satışlarının başlaması öngörülmektedir. Petrol ve doğalgazda dışa bağımlılığın azalması
ve sözkonusu ürünlerin düşük maliyetlerle temin edilebilmesi Kenya ekonomisini olumlu
yönde etkileme potansiyeline sahiptir. Ayrıca Kenya’nın dış dünyaya petrol ve doğalgaz satışı
gerçekleştirebilmesi ile birlikte kamu bütçesinin güçlenerek ulaştırma ve enerji altyapısı için
kaynak ayrılabilmesi imkanı doğacaktır. Ülkede madencilik sektörünün düzenlenmesini
hedefleyen yasal altyapı çalışmaları petrol, titanyum ve altın gibi diğer madenlerin keşfi ile
hız kazanmıştır.
Doğu Afrika’nın tek petrol rafinerisi Kenya’nın Mombasa şehrindedir. Petrolün bir kısmı
işlenmiş bir kısmı ham olarak ithal edilmektedir. Ham petrol Mombasa rafinerisinde işlenerek
Kenya’ya ve bölge ülkelerine dağıtılmaktadır. Petrol ürünlerinin dağıtımında birçok özel
işletme faaliyet göstermekte olup petrol, boru hatları ile Nairobi, Eldoret ve Kisumu
şehirlerine taşınmaktadır.
Odun ve odun kömürü ülkede yaygın olarak tüketilmektedir. Ülkenin kuzeyindeki kurak
bölge tüm yıl boyunca güvenilir güneş ışığı alarak güneşten enerji üretimi için potansiyel arz
etmektedir.
Madencilik Kenya ekonomisinde küçük bir yer almaktadır. Halihazırda en önemli üretim
Magadi Gölündeki soda üretim faaliyetidir. Ayrıca Kwale’de titanyum ve Kilgoris’te altın
madeni keşfedilmiştir. Ülkenin madencilik ve enerji sektörlerine Avrupa, ABD, Kanada ve
Avustralya kökenli işletmeler ilgi göstermektedir.
15
6. DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR
Kenya’nın çektiği doğrudan yabancı yatırımlar ülke büyüklüğüne kıyasla düşük olmuştur.
Sözkonusu düşüklükte altyapıya ilişkin sıkıntılar, kalifiye personel bulunmasında yaşanan
güçlükler, yasal zorluklar ve mevcut şirketlerin güçlü konumu önemli rol oynamaktadır.
2002-2006 döneminde yıllık ortalama 46 milyon dolar doğrudan yabancı yatırım çekilmiştir.
2007 yılında birkaç önemli satınalma ile sözkonusu miktar 729 milyon dolar seviyesine
çıkmıştır. 2008 yılında doğrudan yabancı yatırım miktarı 96 milyon dolar ve 2009 yılında 116
milyon dolar seviyesinde olmuştur. Küresel ekonomideki canlanma, Doğu Afrika Topluluğu
içi entegrasyon ve Kenya ekonomisindeki büyümenin etkisi ile doğrudan yabancı yatırımların
artarak devam etmesi beklenmektedir. Kenya birçok sektörde faaliyet gösteren yaklaşık 200
uluslararası şirkete ev sahipliği yapmaktadır. Kenya’daki doğrudan yabancı yatırım stoğunda
en çok pay İngiltere ve ABD başta olmak üzere Almanya, Fransa, Hollanda ve diğer Avrupa
ülkelerine aittir. Gelişmiş ülke yatırımları özellikle enerji, madencilik, telekomünikasyon
sektörlerine yönelmektedir. Öte yandan özellikle son yıllarda Güney Afrika, Hindistan ve
Çin’den Kenya’ya yönelen doğrudan yatırımlarda artış görülmektedir. 2010 yılında 178
milyon dolar olan doğrudan yabancı yatırımlar 2011 yılında 335 milyon dolara yükselmiştir.
Yatırımların %50’si başkent Nairobi’ye yönelmekte, Nairobi’yi Mombasa takip etmektedir.
Bankacılık ve telekom sektörleri başta olmak üzere üretim, turizm, madencilik ve tarım
sektörlerinin yatırımcı çekmeye devam etmesi beklenmektedir. Coca-Cola, Pepsi-Cola, Nestle
ve Unilever 2010-2011 döneminde Kenya’ya yeni yatırım kararı açıklayan işletmeler
olmuşlardır.
Kenya’nın yabancı yatırım çekebilmesinde dışa açık bir ekonomik ve politik sisteme, turizm
ve tarım için uygun iklimsel şartlara, ucuz işçi maliyeti ve liberal bir ekonomik yapıya sahip
olması önemli rol oynamaktadır. Önümüzdeki dönem yabancı yatırımların özelleştirme
kapsamındaki işletmelere yönelmesi beklenmektedir. Ayrıca Doğu Africa Topluluğu ve Doğu
ve Güney Afrika Ortak Pazarı içi entegrasyon ve birçok uluslararası şirketin Kenya’yı Doğu
Afrika yönetim merkezi olarak tayin etmeleri Kenya’nın yabancı yatırım çekebilmesini
olumlu yönde etkilemektedir. Yabancı yatırımı caydıran unsurlar ulaşım altyapısındaki
bozukluk, yüksek elektrik fiyatları, yüksek vergiler, yabancı personel çalıştırılması ve arsa
alımında yaşanan bürokratik sıkıntılardır.
Yabancı yatırımın kolaylaştırılması amacıyla tüm yatırım işlemlerinin tek bir pencereden
yapılabilmesinin sağlanması planlanmaktadır. Doğu Afrika Topluluğu içerisinde ortak bir
para birimine geçilmesi gündeme gelse de sözkonusu gelişmenin yakın bir tarihte
gerçekleşmesi beklenmemektedir. Yabancı yatırım açısından mevcut yüksek vergi yükü
caydırıcı bir unsur olarak varlığını devam ettirmektedir. Hükümetin bazı anahtar sektörlerde
yatırımı canlandırmak için önümüzdeki yıllarda vergi indirimlerine gitmesi beklenmektedir.
Telekom, medya ile sigorta sektörlerinde ve Nairobi Menkul Kıymetler Borsasında işlem
gören şirketlerde yabancıların sahip olabilecekleri hisse payında bir üst sınır bulunmakta olup,
diğer tüm sektörlerde yerli ortak zorunluluğu bulunmadan faaliyet göstermek mümkündür.
7. ÖDEMELER DENGESİ
Cari hesabın 2012 yılında GSYİH’nin %9,6’sı ve 2013 yılında %8,3’ü oranında açık vermesi
beklenmektedir. 2017 yılına kadar ise cari açığın aşamalı bir şekilde GSYİH’ye oranla
küçülerek %3,3 oranında açık vermesi beklenmektedir. Çay ve bahçecilik ürünlerinden elde
edilen ihracat gelirleri ve birkaç yıl sonra elde edilmesi öngörülen petrol ihraç gelirlerinin cari
16
açığı oransal olarak küçültmesi beklenmektedir. Cari açığın oransal olarak azalmasında ayrıca
artması beklenen turizm gelirleri, bölge ülkeleri ticaretinden elde edilen lojistik hizmetleri
gelirleri, yurtdışında çalışan Kenyalıların ülkeye gönderdikleri kaynak ve donör ülkelerin
yardımlarının da etkisi olacaktır. Yurdışına çalışan Kenyalıların ülkeye gönderdikleri kaynak
her geçen yıl artmakta olup, sözkonusu miktar ilk kez 2012 yılı Mayıs ayında aylık bazda 100
milyon doların üzerine çıkmıştır. Sözkonusu gelirin %50’si Kuzey Amerika, %30’u Avrupa
ülkeleri ve %20’si diğer bölgeler kaynaklıdır.
IV- KENYA’NIN EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ
1-KENYA’NIN DIŞ TİCARET VE YATIRIM MEVZUATI
İthalat Uygulamaları
Güvenli olmayan ve standart altı ürünlerin Kenya’ya girişini engellemek amacıyla Kenya
Devleti anlaşmalı olduğu gözetim şirketleri aracılığıyla denetimi zorunlu olan ürünler için
ihracat öncesi uygunluk denetimini gerçekleştirmektedir. Gözetime tabi ürün listesine Kenya
Standartlar Bürosunun www.kebs.org web sitesi aracılığıyla ulaşılabilmektedir.
Ülkemizden Kenya’ya gerçekleşen ihracatın denetimi 18 Ocak 2012 tarihinden itibaren
Intertek International ve Societe Generale de Surveillance (SGS) tarafından
gerçekleştirilmektedir.
Gümrük tarifeleri, ihtiyaç duyulan mal grupları, Doğu Afrika Birliği Ortak Gümrük Tarifesi
ve WTO taahhütleri çerçevesinde şekillenmektedir.
Kenya, Tanzanya, Uganda, Ruanda ve Burundi’yi kapsayan Doğu Afrika Topluluğu (EAST
AFRICAN COMMUNITY- EAC) 1 Temmuz 2010 tarihi itibarıyla Gümrük Birliğine
geçmiştir. Bu tarihten itibaren, Ortak Gümrük tarifesi yürürlüğe girmiş olup, birçok üründe
topluluk içi gümrük vergileri kaldırılmıştır. Öte yandan, ülkeler arasında tarife dışı engeller
dönem dönem ortaya çıkmaya devam etmektedir.
Aynı şekilde Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA) üyesi ülkeler menşeili birçok
ürün tercihli ticaret rejiminden faylanarak düşük gümrük vergileri kapsamında ithal
edilmektedir.
EAC’nin ortak gümrük tarifesi göre gümrük vergileri %0 ile %100 arasında değişmekte olup,
genel olarak gümrük vergisi %0, %10, %25 şeklindedir.
İthalatı Yasak Mallar
1-Sahte ve standartlara uymayan paralar,
2-Pornografik yayınlar, filmler, poster ve malzemeler,
3-Beyaz fosfor kullanılarak üretilen kibritler,
4-Kurşun içeren sabunlar ve kozmetikler,
5-Benzoik anhidrit, salisilik asit, sağlığa zararlı kimyasalları içeren damıtılmış içkiler,
6-Hafif ticari araçlar veya otomobillerde kullanılmış lastikler,
7-Gerekli izinlerin alınmamış olduğu silahlar
8-Uyuşturucu maddeler,
9- Tüm sahte ürünler,
17
10-İnsan sağlığı ve çevreye zarar veren diğer tüm maddeler.
İthali Kısıtlanmış Mallar
1-Posta pullama makinası,
2-Vahşi hayvanları yakalamak veya öldürmek için kullanılan tuzaklar
3-İşlenmemiş değerli madenler ve taşlar
4-İzne tabi silahlar
5-Hayvan dişleri, kemikleri, boynuzları
6-Mercanlar, hayvansal kaynaklı süngerler
7-Nükleer reaktörlerin kullanılmış yakıt elemanları
8-Ozon tabakasına zarar veren maddeler
9-Varlığı tehlike altında olan canlılar
10-İkinci el tekerlekler
11-Psikotik ilaçlar
12-Tarihi eserler
13-Silahlı savaş araçları
14-Silahlarla birlikte kullanılabilecek teleskoplar
15-Ok, yay vb. malzemeler
16-Genetiği modifiye edilmiş ürünler
İhracı Kısıtlanmış Mallar
1-Dökme demir atığı
2-Üye ülkelerde üretilen ağaçlardan kereste
3-Taze ve işlenmemiş balık (Nil Levreği ve Tilapia)
4-Odun kömürü
5-Kullanılmış oto aküleri, kurşun atığı, ham veya işlenmiş kurşun ve diğer tüm metal atıkları
Kambiyo Mevzuatı
Ekim 1993’de piyasa ve Merkez Bankası döviz kurları serbest bırakılmıştır. 2012 yılında 1
ABD Doları ortalama 84,53 Ksh olmuştur.
1994’de Kenya hükümeti, Kambiyo Kontrol Yasasındaki sınırlamaları kaldırarak, döviz ve
kambiyo kontrollerini gevşetmiştir. Bu itibarla, ihracatçıların elde ettikleri döviz gelirlerini
Kenya’daki ticari bankalarda tutmalarına, bankaların da kendi nam ve hesaplarına döviz alıp
satmalarına müsaade edilmiştir. Yapılan liberalleştirme çalışmaları neticesinde; Kenya
vatandaşları, döviz hesabı açabilme, hükümet garantisi aranmaksızın uluslararası piyasalardan
kredi kullanma imkanlarına kavuşmuşlar, diğer taraftan, Kenya’daki yabancı yatırımcılar da
yerel kredilerden faydalanabilme imkanına sahip olmuşlar, yatırım gelirlerinin ülke dışına
transferi üzerindeki sınırlandırmalar kaldırılmıştır.
Vergi Mevzuatı
Tüm yerli firmalar gelirleri üzerinden %30 oranında kurumlar vergisine tabidir. Yabancı
firmaların Kenya’daki şubeleri %37,5 oranında kurumlar vergisi ödemektedir.
KDV ithal edilen ya da Kenya’da üretilen mallardan alınmakta olup, Kenya’da sağlanan veya
ithal edilen vergiye tabi hizmetlere uygulanır. Standart KDV oranı %16 olup, oran ürün
18
bazında değişmektedir. Sağlık, eğitim ve tarım sektörlerinin yanı sıra tüm ihraç mal ve
hizmetleri sıfır vergiye tabidir.
Gelir vergisi, Kenya’da ikamet edenlerin kazançlarına uygulanan vergidir. Kenya’da daimi bir
evi olmamasına rağmen 183 gün ya da daha fazla süreyle Kenya’da çalışanlar ikamet ediyor
kabul edilirler. Kenya’daki yabancı bir şirkette çalışan bir yabancı vergi mükellefidir.
Yabancı Yatırım Mevzuatı
Kenya, jeo-stratejik konumu itibariyle çok önemli bir ülke olup, bu konumu nedeniyle
yatırımcılar için doğal bir cazibe merkezidir. Bu bağlamda, Doğu Afrika Bölgesine açılan
kapı olup, bu bölgenin finans, ulaşım ve idare merkezidir. Birçok uluslararası şirket
kendilerine bölgesel merkez olarak Kenya’yı seçmişlerdir. Kenya’da 200’ün üzerinde
uluslararası şirket faaliyet göstermektedir.
Kenya’ya yatırım yapan işadamları, Kenya, Tanzanya, Uganda, Ruanda ve Burindi tarafından
kurulan Doğu Afrika Topluluğu Pazarına ve Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarına
(COMESA) tercihli giriş imkanına sahip olmaktadır.
Kenya, bağımsızlığını kazandığı zamandan (1963) beri, serbest pazar prensiplerine sadık
kalmış, çevre ülkelerde yaşanan siyasi, sosyal ve ekonomik krizlere rağmen bölgesinde bir
istikrar unsuru olmuştur. 1990’lardan beri yatırım ortamının iyileştirilmesi, üretimin ve
ihracatın artırılması amacıyla aşağıda belirtilen önlemler alınmıştır.








Döviz ve fiyat kontrollerinin kaldırılması,
Kenya Şilini’nin konvertibl olması,
Ulusal güvenlik, sağlık ve çevrenin korunmasıyla doğrudan alakalı ürünler dışında
ithal lisansı uygulamasının sona erdirilmiş olması,
Sermaye piyasalarının yabancı iştirakçilere açılması,
Yatırım teşvikleri getirilmesi,
Gümrük vergisi ve KDV iadesi sisteminin getirilmesi,
İhracat İşleme Bölgelerinin kurulması,
Çeşitli ülkeler ile çifte vergilendirmenin önlenmesi, yatırımların karşılıklı teşviki ve
korunması anlaşmalarının imzalanması.
Kenya, Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) kurulduğundan beri (Ocak 1995) üyedir. Diğer
taraftan Kenya’da üretilen birçok ürün Avrupa Birliği ve ABD pazarlarına tercihli giriş
imkanına sahiptir. Bu bağlamda, AB’nin Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleriyle imzaladığı
ortaklık anlaşmalarına Kenya da dahil olup; tüm sanayi ürünleri ile sığır eti, süt ve sütlü
ürünler, tahıllar, taze ve işlenmiş meyve sebze gibi tarımsal ürünler, Kenya’dan AB pazarına
girişte gümrük vergisi indirimi ve kota muafiyeti gibi tercihli ticaret imkanlarından
faydalanmaktadır.
Diğer taraftan Kenya AGOA (Africa Growth and Opportunity Act) kapsamında tekstil,
dokuma, geleneksel el sanatları ürünlerini ABD pazarına gümrük vergisiz olarak ihraç
edebilmektedir.
Bunların dışında, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamında, Kenya’nın çok sayıda
sanayi ürünü ABD, Japonya, Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, İsviçre, İsveç, Norveç,
19
Finlandiya, Avusturya gibi gelişmiş ülke pazarlarına tercihli olarak giriş yapabilmekte ve
3.000’den fazla ürüne miktar sınırlaması uygulanmamaktadır.
2005 yılı Ocak ayında yürürlüğe giren Yatırımların Korunmasına İlişkin Kanun’a göre; Kenya
Hükümeti, yatırımların kolaylaştırılması ve teşviki amacıyla, iş kurmak için gerekli izinlerin
alınmasında yatırımcılara her türlü kolaylığı sağlamayı hedeflemekte olup, bu amaçla
kurulmuş olan Kenya Yatırım Otoritesi yabancı yatırımcılara hizmet sağlamaktadır.
Sözkonusu Otorite aracılığıyla gerçekleşen yatırımlara yurtdışından ithal edilen makine ve
teçhizat için KDV ödenmemesi, yatırım bedeli elde edilene kadar kurumlar vergisinden
muafiyet gibi teşvikler sağlanmaktadır.
Kenya anayasasına göre; telafi ödemesi (tazminat) yapılmadan özel mülk kamulaştırılamaz.
Kenya, üye ülkelerdeki ticari olmayan riskleri garanti eden ve Dünya Bankasına bağlı olarak
faaliyet gösteren Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansına üyedir.
İhracata işleme bölgelerinde (Export processing zones – EPZ) faaliyet gösteren işletmelere; 10
yıl vergi muafiyeti, bu sürenin bitiminde 10 yıl boyunca sabit oran (%25) üzerinden vergiye
tabi olmak, damga vergisi ve KDV muafiyeti, ara malı girdilerinde sınırlamaya gidilmemesi,
belli başlı sanayi düzenlemelerinden ve lisans uygulamalarından muafiyet tanınması gibi
yatırım teşvikleri sağlanmaktadır. İhracat işleme bölgelerindeki faaliyet gösteren işletmelerin
yıllık üretim miktarının %80’ini Doğu Afrika Topluluğu dışı bölgeye ihraç etmesi
gerekmektedir.
2-DIŞ TİCARET VERİLERİ
Kenya’nın 2012 yılı dış ticaret verileri henüz açıklanmamış olup, 2011 yılı verilerine göre
ürün ve hizmet ticaretine ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır.
ÜRÜN TİCARETİ
İhracat
Kenya’dan 2009-2011 yılları arasında en çok ihracatı yapılan ilk 10 ürün grubu listesi aşağıda
yer almaktadır. Kenya’nın ihracatı 2011 yılında 5,85 milyar dolara ulaşmış olup çay, kesme
çiçek, kahve, baklagiller, meyve ve sebze gibi tarımsal ürünler toplam ihracatın %50’sinden
fazlasını teşkil etmektedir. 2011 yılında Kenya’nın en önemli ihraç kalemi 1,18 milyar dolar
ile çay olmuştur. Çay tek başına toplam ihracatın %20’sini oluşturmaktadır. Çaydan sonraki
en önemli ihraç kalemi 454 milyon dolar ile kesme çiçektir. 2011 yılında kesme çiçekten
sonraki en önemli ihraç kalemi 239 milyon dolar ile işlenmiş petrol ürünleri olmuştur.
Ürün Adı
Tüm Ürünler
Çay
Kesme çiçek
İşlenmiş petrol
Kahve
Baklagiller
2009
4,463,443
893,984
421,484
177,853
201,239
41,318
2010
5,169,112
1,163,630
396,239
205,151
207,473
75,037
2011
(Bin dolar)
5,853,310
1,176,308
454,349
239,010
223,509
152,903
20
Karbonatlar, perkarbonatlar,
amonyum karbonat
Portland çimentosu, şaplı çimento,
cüruf çimentosu, süper sülfat
çimentosu
Palm yağı ve fraksiyonları
Purolar, sigaralar
Diğer
Kaynak: www.trademap.org
109,451
95,464
145,169
104,547
47,267
85,790
2,380,510
94,638
83,503
92,712
2,755,265
117,467
112,100
103,745
3,128,750
Kenya’dan çay ihracatının tüm dünyaya yapıldığı görülmekte olup; Pakistan, İngiltere ve
Mısır Kenya çayı için 2011 yılında en önemli üç pazar olmuştur. Kesme çiçek ağırlıklı olarak
Hollanda, İngiltere ve Almanya’ya ihraç edilmektedir. Kenya’nın tek petrol rafinerisi
Mombasa’da yer almakta olup, sözkonusu rafineri aracılığıyla rafine edilen petrol tüm Doğu
Afrika ülkelerine pazarlanmaktadır. Kenya kahvesi 2011 yılında ağırlıklı olarak İsviçre,
İngiltere ve Almanya’ya ihraç edilmiştir.
İthalatçı
Dünya
Uganda
İngiltere
Tanzanya
Hollanda
ABD
Mısır
Sudan
Pakistan
Birleşik Arap Emirlikleri
Diğer
Kaynak: www.trademap.org
2009
4,463,443
598,316
498,117
389,302
340,705
226,081
153,785
165,143
196,311
138,660
1,757,023
2010
5,169,112
657,286
507,209
420,205
338,908
284,946
228,515
237,488
227,920
237,849
2,028,786
2011
(Bin Dolar)
5,853,310
872,634
536,041
476,100
377,156
293,070
267,094
254,133
241,427
229,301
2,306,354
Kenya’nın ihracatında Uganda ve Tanzanya gibi komşusu ülkeler ile İngiltere, Hollanda ve
ABD en fazla payı almaktadır. İlk kez 2010 yılında Doğu Afrika Topluluğu üyesi ülkelere
yapılan ihracat Avrupa Birliği’ne yapılan ihracatı geçmiştir.
Kenya Doğu Afrika’nın en gelişmiş ülkesi olarak komşusu ülkelere ağırlıklı olarak sanayi
ürünleri ihracatı gerçekleştirmektedir. Uganda’ya işlenmiş petrol, çimento ve demir-çelik en
çok ihracatı gerçekleştirilen ürünlerdir. Tanzanya’ya da ağırlıklı olarak hayvansal ve bitkisel
yağlar, demir-çelik, sabun vb. temizlik ürünleri ihraç edilmektedir.
İngiltere’ye çay, bezelye ve diğer sebzeler, kesme çiçek ve kahve gibi tarımsal ürünler ihraç
edilmektedir. Hollanda’ya gerçekleştirilen ihracatın önemli bir kısmı kesme çiçektir. ABD’ye
de AGOA kapsamında ağırlıklı olarak tekstil ürünleri ihraç edildiği görülmektedir.
İthalat
21
2012 yılı Mart ayında Kenya’da petrol keşfedilmiş olup, sözkonusu petrolün ticari satışlarının
birkaç yıl sonra başlaması beklenmektedir. Halihazırda işlenmiş ve ham petrol Kenya’nın en
önemli ithalat kalemleridir. Petrol ürünlerini, palm yağı, telefonlar ve diğer iletişim cihazları,
demir-çelik, buğday, ilaçlar, insan ve eşya taşımaya mahsus araçlar ve helikopter, uçak gibi
hava taşıtları takip etmektedir. Kenya’nın dünyadan gerçekleştirdiği ithalat sanayi ürünleri
ağırlıklıdır.
Ürün Adı
Toplam
İşlenmiş petrol
Ham petrol
Palm yağı ve fraksiyonları
Telefon ve diğer iletişim cihazları
Demir veya alaşımsız çelikten hassı
hadde ürünleri
Buğday ve mahlut
İlaçlar
Binek otomobiller
Eşya taşımaya mahsus motorlu
taşıtlar
Helikopter, uçak
Diğer
Kaynak: www.trademap.org
2009
10,202,001
1,399,217
705,780
332,619
342,078
2010
12,092,926
1,646,343
915,169
451,960
520,046
2011
15,027,508
2,563,287
1,423,718
589,824
431,516
213,950
179,251
233,729
295,962
269,028
219,687
269,613
345,470
399,361
356,876
344,025
320,970
139,136
305,386
6,054,893
186,553
453,203
6,815,854
203,741
199,797
8,194,393
Petrol ürünleri ağırlıklı olarak Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan ve Suudi Arabistan’dan
ithal edilmektedir. Palm yağı ağırlıklı olarak Endonezya ve Singapur’dan temin edilmektedir.
Telefon ve diğer iletişim cihazlarında Çin ve Hindistan en önemli tedarikçi ülkelerdir. Demirçelik ürünleri ithalatında Güney Afrika Cumhuriyeti ve Japonya’nın ağırlığı bulunmaktadır.
Buğday ağırlıklı olarak Rusya, Pakistan ve Brezilya’dan ithal edilmektedir. İlaçlar ağırlıklı
olarak Hindistan’dan gelmektedir. İnsan ve eşya taşımaya mahsus taşıtlar ağırlıklı olarak
Japonya’dan ithal edilmektedir. 2011 yılında helikopter ve uçak gibi hava taşıtları
Brezilya’dan ithal edilmiştir.
Tedarikçi
Toplam
BAE
Hindistan
Çin
Güney Afrika Cumhuriyeti
Japonya
Suudi Arabistan
Endonezya
ABD
İngiltere
Diğer
Kaynak: www.trademap.org
2009
10,202,001
1,161,837
1,078,089
965,179
913,785
632,703
356,448
243,148
649,103
473,225
3,728,484
2010
12,092,926
1,462,913
1,301,586
1,522,538
754,243
734,576
406,845
339,791
496,007
626,323
4,448,104
2011
15,027,508
2,280,609
1,714,483
1,638,290
818,373
669,220
597,988
516,264
507,968
492,076
5,792,237
22
Kenya’nın 2011 yılında değer bazında en büyük tedarikçileri sırası ile BAE, Hindistan, Çin,
GAC ve Japonya olmuştur.
BAE’den ağırlıklı olarak petrol ürünleri ithalatı gerçekleştirilmektedir. Hindistan’dan
gerçekleştirilen ithalat petrol ve eczacılık ürünleri ağırlıklıdır. Çin’den gerçekleştirilen
ithalatta makina ve elektrik-elektronik sektörlerinin ağırlığını görmek mümkündür. Güney
Afrika’dan ithalat çeşitlilik arz etmekte olup, en fazla ithalatı gerçekleştirilen ürünler demirçelik ürünleridir. Japonya’dan gerçekleştirilen ithalatın yarısından fazlasını insan ve eşya
taşımaya mahsus taşıtlar oluşturmaktadır.
HİZMET TİCARETİ
İhracat
Kenya’nın hizmet ihracatında taşımacılık ve turizm önemli bir yer tutmaktadır. Kenya Doğu
Afrika’nın dağıtım merkezi olması sebebiyle özellikle taşımacılık en fazla ihracat geliri
yaratan sektör konumundadır. Turizm de ilişkili alt sektörlerle birlikte Kenya ekonomisinde
önemli bir yer tutmaktadır.
Sektör
Toplam
Taşımacılık
Seyahat
Devlet Hizmetleri
Haberleşme Hizmetleri
Finans Hizmetleri
Telif Hakkı ve Lisans
Ücretleri
Sigorta Hizmetleri
Kişisel, Kültürel ve Eğlence
Hizmetleri
Bilgisayar ve Enformasyon
Hizmetleri
Kaynak: www.trademap.org
2008
3,250,770
1,284,890
752,180
730,920
436,570
2009
2,882,830
1,082,320
689,910
695,110
378,440
2010
3,675,460
1,562,550
799,940
755,950
359,580
109,490
32,830
10,440
19,480
14,150
53,800
31,750
1,880
3,050
2,090
1,060
390
300
İthalat
Kenya’nın hizmetler ticareti mal ticaretinin aksine ticaret fazlası vermektedir. Kenya’nın
hizmet ithalatında da en önemli iki sektör taşımacılık ve turizm olup, Kenya her iki sektörde
de ticaret fazlası vermektedir.
Sektör
Toplam
Taşımacılık
Diğer Hizmetler
Seyahat
Devlet Hizmetleri
2008
1,870,230
859,820
202,740
265,630
207,270
2009
1,811,820
840,780
212,720
226,700
187,880
2010
2,015,700
932,970
299,860
211,870
199,290
23
Haberleşme Hizmetleri
Sigorta Hizmetleri
Finansal Hizmetler
Telif Hakkı ve Lisans
Ücretleri
Kişisel, Kültürel ve Eğlence
Hizmetleri
Bilgisayar ve Enformasyon
Hizmetleri
Kaynak: www.trademap.org
188,800
80,190
34,370
188,090
90,720
37,240
164,840
114,900
65,190
28,440
21,240
17,800
640
4,870
7,430
2,330
1,590
1,550
V- TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
1. ANLAŞMA VE PROTOKOLLER
Türkiye ile Kenya arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin yasal altyapısı 12 Ekim 2004
tarihinde Nairobi’de imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Kenya Cumhuriyeti
Hükümeti Arasında Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması” ile kurulmuştur.
Türkiye-Kenya Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) 1. Dönem Toplantısı 26-28 Ekim 2010
tarihinde Nairobi’de gerçekleştirilmiş ve sözkonusu Toplantı çerçevesinde iki ülke arasında
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması, Çifte Vergilendirilmenin Önlenmesi,
Standardizasyon Alanında İşbirliği Anlaşması ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik İşbirliği
Anlaşmalarının imzalanması kararlaştırılmıştır. Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması
Anlaşması müzakereleri tamamlanmış olup, sözkonusu Anlaşmanın bir sonraki KEK
Toplantısı paralelinde imzalanması öngörülmektedir. Diğer Anlaşmaların müzakereleri devam
etmektedir.
Ülkemizin Afrika Kalkınma Bankası’na (AKB) üyeliği 17 Ocak 2013 tarihinde meclisimizde
onaylanarak 30/01/2013 tarihli resmi gazetede yayınlanmıştır. Bundan böyle ülkemiz
müteahhitlik şirketleri ABD’li ve Avrupalı işletmeler gibi AKB finansmanlı projelere katılım
sağlayabileceklerdir.
2. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ
Kenya ile ticaret hacmimiz uzun vadede artarak devam etmektedir, 2000 yılında 10,6 milyon
dolar olan dış ticaret hacmi 2012 yılında 155,9 milyon dolar seviyesine çıkmıştır. 2008 yılında
yüklü miktarda benzin ve 2011 yılında da yüklü miktarda demir-çelik ihracatının etkisiyle dış
ticaret hacimleri sözkonusu yıllarda dönemsel olarak 200 milyon doların üzerine çıkmıştır.
Uzun vadeli dış ticaret hacmi artışının gelecekte de korunması durumunda ikili dış ticaret
hacminin önemli miktarlarda artması beklenmektedir.
Yıl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
İthalat $ / Bin
2.671,09
3.034,95
2.027,11
1.991,74
1.600,01
1.722,34
İhracat $ / Bin
7.975,59
10.441,04
8.081,63
13.134,24
17.836,71
50.599,53
Hacim $ / Bin
10.646,68
13.475,99
10.108,73
15.125,98
19.436,72
52.321,86
Denge $ / Bin
5.304,50
7.406,09
6.054,52
11.142,51
16.236,70
48.877,19
24
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
3.989,88
12.328,45
12.575,16
5.812,79
13.377,66
14.749,26
17.876,74
85.419,12
98.044,41
233.051,65
70.622,69
86.359,90
199.203,45
138.032,50
89.409,00
110.372,85
245.626,80
76.435,49
99.737,56
213.952,71
155.909,24
81.429,24
85.715,96
220.476,49
64.809,90
72.982,24
184.454,19
120.155,76
Türkiye’nin Kenya’ya İhracatında Başlıca Ürünler
2012 yılında ülkemizin Kenya’ya ihracatı ağırlıklı olarak demir-çelik, buğday unu, bebek
bezleri ve hijyenik eşya, bakır-çinko esaslı alaşımlar, oluksuz kağıt/kartondan kutu,
sentetik/suni elyaftan halılar, akrilik/modakrilikten sentetik flament demetleri ve makarna
şeklinde olmuştur.
GTIP12
Madde Adı 12
İHRACAT
2012
Dolar ($)
1
2
720711140000
110100150000
DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI MAMULLER;
KALINLIK<=130MM,HADDELENMİŞ, KARBON<%25
ADİ VE KAPLICA (KIZIL) BUĞDAY UNU
17.900.495
11.765.794
3
721420000013
4
961900210019
Sıra
YUVARLAK ÇUBUKLAR (10MM.<ENİNE KESİT=<26
MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLARI OLAN)
BEBEK BEZLERİ (PERAKENDE SATILACAK HALE
GETİRİLMİŞ); KAĞIT HAMURUNDAN, KAĞITTAN, SELÜLOZ
VATKA VEYA
4.687.505
4.247.826
25
5
740921000014
BAKIR - ÇİNKO ESASLI ALAŞIMLARDAN (PİRİNÇ) ŞERİTLER;
RULO
3.999.898
6
481920000011
OLUKSUZ KAĞIT/KARTONDAN KATLANABİLİR KUTULAR,
MUHAFAZALAR (M2 AĞIR.< 600 GR)
3.517.796
7
720720150014
SÜREKLİ DÖKÜM KÜTÜKLER (%0, 25=<KARBON<%0, 6,
GENİŞLİK<2KALINLIK, OTOMAT ÇELİĞİNDEN)
2.608.856
8
570242900000
9
550130000000
10
190219900012
11
12
851660100000
71310900019
YER KAPLAMALARI-SENT/SUNİ MADDEDEN, HAVLI, HAZIR
EŞYA, TUFTESİZ/FLOKESİZ
SENTETİK FİLAMENT DEMETLERİ;
AKRİLİK/MODAKRİLİKTEN
MAKARNA; PİŞİRİLMEMİŞ, SADE OLANLAR
(DOLDURULMAMIŞ)
OCAKLAR (EN AZ BİR FIRINI VE BİR ISITMA LEVHASI
OLANLAR)
DİĞER BEZELYE; KABUKSUZ (KURU) DİĞER
13
550630000000
AKRİLİK VEYA MODAKRİLİKTEN SENTETİK DEVAMSIZ
LİFLER(İŞLEM GÖRMÜŞ)
14
870190310000
15
16
17
721621009000
71340000013
360100000019
TRAKTÖR; TEKERLEKLİ, YENİ, ZİRAİ VE ORMANCILIK İÇİN
(59 KW<MOTOR GÜÇ=< 75 KW)
L ŞEKLİNDE PROFİL (C<%0, 6, SICAK HADDE,
YÜKSEKLİK<80MM.)
KIRMIZI MERCİMEK; KABUKSUZ (KURU) DİĞER
DİĞER SİLAH BARUTLARI
18
847910000019
BAYINDIRLIK, İNŞAAT VB. İŞLERDE KULLANILAN DİĞER
MAKİNE VE CİHAZLAR
1.335.456
19
721420000011
YUVARLAK ÇUBUKLAR (6MM.<ENİNE KESİT=<8
MM.ÇENTİK, YİV VB ŞEKİL BOZUKLUKLARI OLAN)
1.332.132
20
730619900000
DEMİR/ÇELİKTEN DİĞER GAZ/PETROL BORU HATTINDA
KULLANILAN BORU (SPRİAL DİKİŞLİ)
1.293.333
2.343.029
2.330.607
2.330.316
1.988.961
1.961.026
1.908.687
1.805.908
1.591.858
1.387.511
1.350.064
Kenya’nın Türkiye’ye İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar)
2012 yılında Kenya’dan ithalatımız ağırlıklı olarak domates tohumu, siyah çay ve
dabaklanmış yaş deri şeklinde olmuştur.
İTHALAT
2012
Sıra
1
GTIP12
120991800012
2
90240000000
3
410621000000
4
410419100000
5
410411510000
6
410419510000
7
240120850000
8
9
60210900000
60311000000
Madde Adı 12
DOMATES TOHUMU
SİYAH ÇAY; FERMENTE EDİLMİŞ VEYA KISMEN FERMANTE
EDİLMİŞ, >3 KG, HAZIR AMBALAJLARDA
KEÇİ VE OĞLAKLARIN DABAKLANMIŞ POST VE DERİLERİ;
YÜNÜ/KILI ALINMIŞ, İLERİ BİR İŞLEM GÖRMEMİŞ, YAŞ HA
SIĞIRLARIN DABAKLANMIŞ, YAŞ, BÜTÜN HALDEKİ DİĞER
DERİLERİ (YÜZEY ALANI=<2, 6 M2)
SIĞIR DERİSİ DABAKLANMIŞ, YAŞ, SIRÇALI, BÜTÜN,
YARMA (YÜZEY ALANI>2, 6 M2)
SIĞIR DERİ VE KÖSELESİ; YAŞ, BÜTÜN HALDE DİĞER
DERİLER (YÜZEY ALANI> 2, 6 M2)
TÜTÜN; FIRINDA KURUTULMUŞ (SAPLARI TAMAMEN VEYA
KISMEN KOPARILMIŞ, DAMARI ÇIKARILMIŞ)
DİĞER KÖKLENDİRİLMEMİŞ ÇELİK VE DALDIRMALAR
GÜLLER (TAZE)
Dolar ($)
6.459.073
5.039.564
2.023.816
991.199
630.222
530.395
359.260
333.454
150.879
26
10
991900000015
11
640399380000
12
530500001019
13
200820790000
14
410411100000
15
60290450011
16
410120501000
17
410441191019
18
19
80440000000
410210900000
20
430219800000
KAMU KURUMLARI, HAYIR VEYA İNSANİ YARDIM
KURULUŞLARI TARAFINDAN GETİRİLEN EŞYA
DİĞER AYAKKABILAR;YÜZÜ ŞERİTLERDEN YAPILMIŞ,
KADINLAR İÇİN
SİSAL VE AGAVE CİNSİ DOKUMAYA ELVERİŞLİ DİĞER
LİFLER (HAM); DİĞER SURETLE ELDE EDİLEN DÖKÜNTÜLER
ANANAS; İLAVE ALKOLSÜZ, İLAVE ŞEKER İÇEREN,
AMBALAJ =<1 KG, DİĞER
SIĞIRLARIN ŞIRÇALI, PARÇALANMAMIŞ, YARMA DERİSİ
(TÜM HALDE, YAŞ; YÜZEY ALANI=<2, 6M2)
DİĞER AĞAÇ VE ÇALILARIN KÖKLENDİRİLMİŞ ÇELİKLERİ
SIĞIR VE AT CİNSİ HAYVANLARIN KURUTULMUŞ, KURU
TUZLANMIŞ HAM DERİLERİ (KURU AĞIRLIK=< 9KG. )
DİĞER SIĞIR DERİ.;SIRÇALI, PARÇALI, YARMA
(DABAKLANMIŞ, TÜM, KURU;YÜZEY=< 2, 6M2)
AVOKADO ARMUDU (TAZE/KURUTULMUŞ)
KOYUNLARIN YÜNÜ ALINMAMIŞ HAM DERİLERİ
KUZU VE KOYUNLARIN KÜRKÜ; DABAKLANMIŞ,
APRELENMİŞ, BÜTÜN HALİNDE
Liste Toplamı
145.126
144.799
126.000
123.361
108.768
93.820
91.307
70.892
70.608
67.948
51.253
17.611.744
3. DOĞRUDAN YATIRIMLAR
Kenya’da inşaat malzemeleri, otel ekipmanları, halı, elektronik eşya, deri, kozmetik ürünler,
konfeksiyon ticareti, müteahhitlik, turizm, karayolu ile yolcu taşımacılığı, restaurant
işletmeciliği, un fabrikaları kurulumu, hazır mutfak üretimi, briket üretimi vb. alanlarda
faaliyet gösteren 40’a yakın Türk işletmesi mevcuttur.
4. 2012 YILINDA GERÇEKLEŞEN ÖNEMLİ ZİYARETLER VE FAALİYETLER
-
Dünyadaki önemli çay tedarikçilerinden biri olan Kenya’daki çay üretimini ve
Mombasa Çay Borsası’nı incelemek amacıyla ülkemizden bir heyet 5-8 Şubat 2012
tarihlerinde Nairobi ve Mombasa’yı ziyaret etmiştir.
-
Senexpo Fuarcılık tarafından 9-11 Şubat 2012 tarihlerinde Nairobi’de Uluslararası
Tarım, Gıda İşleme ve Paketleme Makineleri Fuarı gerçekleştirilmiştir. Sözkonusu
Fuara 23 Türk, 10 yabancı işletme katılım sağlamıştır.
-
Latek Lojistik’in LTK Home markası ile Nairobi’de yapmış olduğu yapı malzemeleri
dağıtım merkezi açılış töreni 7 Mart 2012 tarihinde gerçekleşmiş olup, Kenya
hükümeti adına dönemin Başbakan Yardımcısı Musalia Mudavadi, Doğu Afrika
Topluluğu Bakanı Musa Sırma ve Ticaret Bakanı Chirau Ali Mwakwere törene katılım
sağlamıştır.
-
23-26 Mayıs 2012 tarihlerinde Trabzon Arsin Organize Sanayi Bölgesi ve Yalova
Aktif Sanayici İşadamları Derneği tarafından Nairobi’ye birer ticaret heyeti
gerçekleştirilmiştir.
-
TUSKON tarafından 3-10 Haziran 2012 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen Dünya
Dış Ticaret Köprüsü zirvesine Kenya’dan bir grup işadamı katılım sağlamıştır.
-
Türkel Fuarcılık tarafından 21-24 Haziran 2012 tarihlerinde ülkemizden 38 firmanın
katılımıyla Nairobi’de Uluslararası Genel Ticaret Fuarı düzenlenmiştir.
27
-
İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri (İMMİB) bünyesinde faaliyet gösteren
İstanbul Elektrik-Elektornik, Makine ve Bilişim İhracatçıları Birliği tarafından 22-25
Temmuz 2012 tarihlerinde 14 firmanın katılımı ile Kenya’ya bir ticaret heyeti
düzenlenmiştir.
-
İzmir Ticaret Fuarına katılmak üzere Kenya Ticaret Bakanı Moses Wetang'ula
beraberindeki bir heyetle birlikte 6 Eylül 2012 tarihinde İzmir’i ziyaret etmiştir.
-
Ülkemiz Çelik İhracatçıları Birliği tarafından 17-19 Eylül tarihleri arasında Kenya’ya
bir ticaret heyeti gerçekleştirilmiştir.
-
Uluslararası Mobilya, Mobilya Yan Sanayi, Ev Tekstili, Ev Eşyaları ve Züccaciye
Fuarı Senexpo Fuarcılık tarafından 8-10 Kasım 2012 tarihlerinde Nairobi’de
gerçekleştirilmiştir. Sözkonusu fuara ülkemizden 20, yurtdışından 7 işletme katılım
sağlamıştır.
-
TUSKON tarafından 25-30 Kasım 2012 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen Dünya
Dış Ticaret Köprüsü zirvesine Kenya’dan bir grup işadamı katılım sağlamıştır.
5. KURUMSAL YAPILANMALAR
26-28 Ekim 2010 Tarihlerinde gerçekleştirilen Türkiye-Kenya 1. Karma Ekonomik
Komisyonu Toplantısında Türk-Kenya İş Konseyi’nin kurulması kararlaştırılmıştır.
Türk-Kenya İş Konseyi Yürütme Kurulu, Kenya Ulusal Ticaret ve Sanayi Odası ile İş
Konseyi Mutabakat Zaptını imzalamak, önümüzdeki dönem İş Konseyi faaliyetlerini
planlamak ve Kenya’da Türk firmalarına yönelik iş fırsatlarını tespit etmek üzere 8 kişilik bir
heyetle 19-23 Haziran 2011 tarihlerinde Nairobi’yi ziyaret etmiştir.
Söz konusu ziyaret çerçevesinde, Türkiye-Kenya İş Konseyi 20 Haziran 2011 tarihinde Türk
tarafı eşbaşkanı Dr. Ali Nahit Bozatlı ve Kenya tarafı eş Başkanı Abdulwalli Shariff’in
Kuruluş Anlayış Muhtırasını imzalamalarını müteakip faaliyetlerine başlamıştır.
Türkiye-Kenya İşadamları Derneği de 2012 yılı Kasım ayından itibaren resmi olarak
faaliyetlerine başlamıştır.
6. 2013 YILINDA DESTEKLENECEK FUARLAR
Ekonomi Bakanlığınca 2013 yılında bireysel katılımı desteklenecek yurtdışı fuarlar listesi
aşağıda yer almaktadır.
Fuarın Adı
MEDINT
KENYA
AUTO
EXPO
Dönem
20– 22
Nisan 2013
29 Nisan –
1 Mayıs
2013
Fuarın
Düzenlendiği
Sektör
Sağlık
Ekipmanları
Otomotiv
Organizatörün
Adı
Web Sitesi
Grow
Exhibition
www.growexh.com
Expo Group
www.expogr.com
28
Power and
Energy
Africa
BUILDEX
PO
Nairobi
Baby Expo
2013
Medexpo
Africa
29 Nisan –
1 Mayıs
2013
5-6 Mayıs
2013
5-7 Ağustos
2013
5-7 Ekim
2013
Enerji
Expo Group
www.expogr.com
İnşaat
Expo Group
www.expogr.com
Let's Talk
Kenya Ltd.
www.nairobibabyexpo.co.ke
Expo Group
www.expogr.com
Oyuncak,
Mobilya,
Tekstil
Sağlık
Ekipmanları
7. TÜRKİYE-KENYA TİCARİ İLİŞKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bugün Kenya’da mobilya, hazır giyim, turizm, inşaat malzemeleri, endüstriyel mutfak ve ütü,
halı, restaurant işletmeciliği gibi sektörlerde 40’a yakın Türk işletme faaliyet göstermektedir.
Ülkemiz ürünleri Kenya’da genellikle batı kalitesinde fakat batıdan daha uygun fiyatlı olarak
algılanmaktadır. Türk şirketlerin sözkonusu imajı koruyarak, potansiyel arz eden ürün ve
hizmetlere yönelmesi koşuluyla, kenya pazarına satış yapabilecekleri değerlendirilmektedir.
2012 yılında ülkemizin Kenya’ya ihracatı 138 milyon dolar ve Kenya’dan ithalatı 18 milyon
dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2012 yılında ülkemizin Kenya’ya ihracatı ağırlıklı olarak
demir-çelik, buğday unu, bebek bezleri ve hijyenik eşya, bakır-çinko esaslı alaşımlar, oluksuz
kağıt/kartondan kutu, sentetik/suni elyaftan halılar, akrilik/modakrilikten sentetik flament
demetleri ve makarna şeklinde olmuştur. Aynı yıl Kenya’dan ithalatımız ağırlıklı olarak
domates tohumu, siyah çay ve dabaklanmış yaş deri şeklindedir.
2000 yılında Kenya’ya ihracatımız 8 milyon dolar iken 2012 yılında çok daha fazla
çeşitlenerek 138 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Geçmiş yıllarda gözlenen ihracat artış
hızının önümüzdeki yıllarda da devam etmesi durumunda ihracatımız gelecekte çok daha
yüksek miktarlara ulaşacaktır.
Öte yandan THY İstanbul-Nairobi yolcu seferleri 31 Mayıs 2010 tarihinden itibaren haftanın
her günü, İstanbul-Mombasa yolcu seferleri de 4 Aralık 2012 tarihinden itibaren haftada 5
frekans olarak gerçekleşmektedir. İstanbul-Nairobi kargo seferleri de 2012 yılı Aralık ayından
itibaren başlatılmıştır. Sözkonusu ulaşım kolaylığı iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin çok
daha güçlenmesine katkı sağlayacaktır.
Artık Türkiye Müteahhitler Birliği üyesi büyük işletmelerimiz Kenya’da projeler üstlenmeye
başlamıştır. Ülkemizin Afrika Kalkınma Bankasına üyeliği 17 Ocak 2013 tarihinde
meclisimizde onaylanarak 30/01/2013 tarihli resmi gazetede yayınlanmıştır. Bundan böyle
ülkemiz müteahhitlik şirketleri ABD’li ve Avrupalı işletmeler gibi AKB finansmanlı projelere
katılım sağlayabileceklerdir.
Türk-Kenya İş Konseyi 20 Haziran 2011 tarihinden itibaren faaliyetlerine başlamıştır. TürkKenya İşadamları Derneği de 2012 yılı Kasım ayında resmi statüsüne kavuşmuştur. Ülkemiz
ve Kenya arasındaki Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması müzakereleri
tamamlanmış olup, sözkonusu Anlaşmanın bir sonraki Karma Ekonomik Komisyonu
toplantısı paralelinde imzalanması beklenmektedir. Ülkemiz ve Kenya arasında çok yönlü bir
gelişme sergileyen ekonomik ilişkilerimizin gelecekte çok daha üst seviyelere ulaşması
öngörülmektedir.
29
VI-KAYNAKÇA
Ekonomi Bakanlığı Kaynakları
Nairobi Büyükelçiliği
Trade Map – www.trademap.org
Economic Intelligence Unit – www.eiu.com
Central Bank of Kenya – www.centralbank.go.ke
Kenya Investment Authority – www.investmentkenya.com
Kenya Revenue Authority – www.revenue. go.ke
Kenya National Bureau of Statistics – www.knbs.or.ke
Kenya Bureau of Standards - www.kebs.org
Kenya Pre-export Verification of Comformity to Standards Programme
www.kenyapvoc.com
CIA – The World Factbook https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html
Ministry of Roads - http://www.transport.go.ke
Ministry of Housing - http://www.housing.go.ke
Ministry of Transport - http://www.transport.go.ke
Ministry of Public Works - http://www.publicworks.go.ke
Kenya Airport Authority – www.kenyaairports.co.ke
Kenya National Highways Authority – www.kenha.co.ke
Kenya Ports Authority – www.kpa.co.ke
Kenya National Housing Corporation – www.nhckenya.co.ke
Construction Business Review – www.constructionkenya.com
Kenya Export Processing Zones Authority – www.epzakenya.com
Kenya Electricity Generating Company - http://www.kengen.co.ke
Geotermal Development Company - http://www.gdc.co.ke
Kenya Railways - http://www.krc.co.ke
Kenya Electricity Transmission Company - http://www.ketraco.co.ke
National Environment Management Authority - http://www.nema.go.ke
30