Bebek beslenme rehperi

Uzm. Dr. Ragýp GÜNEY
Saðlýkta Buluþma Noktanýz
444 60 19
w w w. s e l e n a y t i p m e r k e z i . c o m
Bebek
Beslenme
Rehberi
Bebeðinizin ilk altý ayý, geliþmesinin en önemli dönemidir.
Bu ilk 6 ay boyunca vermeniz gereken tek gýda anne sütüdür.
•Yalnýzca anne sütü vermekle bebeðinizin geliþimine en üst düzeyde
katký saðladýðýnýzý unutmayýnýz. Anne sütü bebeðinizi pek çok
enfeksiyondan korumanýza yardýmcý olacaktýr. Kolayca ve en ideal
oranlarda beslenmeyi bebeðinizi sýk emzirmekle hiç hesap kitap yapmadan
saðlamýþ olacaksýnýz. Yine anne sütü sayesinde bebeðiniz kabýzlýktan
korunacak ve yaþamý boyunca alerjik hastalýk, damar sertliði, obezite
riskinde de azalma olacaktýr.
• Bebeðinizi emzirirken, emzirme sýklýðýnýzý bebeðinizin isteðine göre
belirleyebilirsiniz. Yaklaþýk bir bebek günde 6 ile 8 kez arasýnda emmekle
yeterli beslenmiþ olur. (Çok küçük prematüre bebekler hariç) Ama eðer
daha sýk beslenme konusunda bebek istekli ise ve bu durum sizde
tedirginlik yaratmýyorsa daha sýk emzirebilirsiniz.
• Bebekler yaklaþýk 7-10 dakika emerlerse göðsünüzde ki sütün
tamamýna yakýnýný emerler. Bu nedenle her bir göðsünüzü 7-10 dakika
kadar emzirmeniz yeterlidir.
Emzirme esnasýnda bebeðinizin diþlerinin çýkacaðý kýsýmlarýn
göðsünüzün uç kýsmýna onun yerine bebeðin çýkacaðý kýsmýnýn göðüs ucu
kenarýndaki kahverengi bölgeye gelecek þekilde ve meme ucunu tamamen
aðzýnýn içine alacak þekilde emzirmeye dikkat ediniz. Bebeðinizin
burnunun týkanmasýný önlemek amacý ile baþ parmaðýnýz ile göðsünüze
bastýrmanýz, göðsün uç kýsmýnýn yukarý kalkmasýna ve bu da göðüs ucunda
tahriþ ve acýya neden olur.
1
• Sütünüzün kývamý emzirmenin baþýnda ve sonunda farklý olacaktýr.
Ayrýca bebek büyüdükçe de sütün kývamý bebeðinizin gereksinimine
göre kendiliðinden deðiþecektir.
• Hatta prematüre bebeklerin sütü de prematürelere uygun bir
þekilde annede üretilir. Bu nedenle bebeðin kendi annesinin sütü
yalnýzca o bebek gereksinimine özel üretilmiþ dünyadaki tek süttür.
Hiçbir süt annenin kendi sütü kadar uygun oranlarda ve o bebeðe özel
gýda içermez.
• Anne sütü ile inek sütü arasýnda büyük farklýlýklar vardýr ve "anne
sütü bebek için, inek sütü buzaðý içindir" deyiþine her zaman
güvenmelisiniz. Bir yaþýna kadar inek sütü vermeniz bebeðinizdeki alerji
riskini arttýracaðý gibi beslenme açýsýndan yeterince kaliteli içerikte
olmadýðýndan bebeðinize geliþme problemleri ortaya çýkacaktýr. Bu
nedenle ilk bir yýl bebeðinize inek sütü verilmesi önerilmez. Fakat
ülkemizin ekonomik koþullarý nedeniyle anne sütünü çeþitli nedenlerle
vermeyen anneler, bebeklerine formül ek besin verememekte ve bunun
yerine sulu pirinç unu vermektedirler. Oysa bu tür bir beslenme inek
sütünden daha kötüdür ve eðer ikisi arasýnda bir seçim yapýlacaksa inek
sütü tercih edilebilir. (4. Aya kadar su ile karýþtýrýlýp verilen inek sütü
daha sonra su katýlmadan verilebilir.)
• Anne sütü (ikiz bebeklerde bile) genelde her zaman tek baþýna
yeterlidir. Sadece emzirme tekniði hatalarý, annenin özel hastalýklarý gibi
nadir durumlarda eksiklik olur. Anne sütüne ilave gýda vermeye
doktorunuz önermediði sürece baþlamayýnýz. Ailelerde genelde
bebeklerin aðlama, huzursuzluk gibi þikayetleri anne sütü azlýðýna
baðlama eðilimi görülmektedir.
2
• Oysa pratikte anne sütü eksikliðinde çok nadiren karþýlaþýlýr, ve bu
yalnýzca bebeðin aðlamasýna ya da ilave gýda verdiðinde yemesi ile
anlaþýlamaz.
• Anne sütü gerekirse buzdolabýnda 24 saat bekletilebilir. (Derin
dondurucuda ise 6 ay saklanabilir.) Eðer çalýþan anne iseniz iþ yerinizde
sütünüzü saðýp buzdolabýnda saklayýp sonrasýnda bebeðinize
verebilirsiniz.
• Anne sütü miktarýný bebeðin kendisi belirlemektedir. Bebeðinizin
göðsünüze emme esansýndaki temasý sütünüzün daha sonraki emmede
daha çok aksamasýna neden olur. Eðer bebeðiniz o andaki sütünüzü az
bulursa daha uzun süre emecek ve bu ise daha sonraki süt miktarýnýn
artmasýna neden olacaktýr.
• Anne sütünü en az bir yaþýna kadar vermeye devam etmeniz
gerektiðini unutmayýnýz.
• Anne sütü dýþýndaki ek gýdalara 6. aydan önce baþlamayýnýz.
Bebeðinizin tüm ömrü boyunca yiyebileceði sebze ya da meyve gibi
yiyecekleri vermede acele ederek, yalnýz 1-2 yýl emebileceði, son derece
anne sütünden yeterince yararlanmasýný engellemeyiniz.
• Ek gýdalar erken baþlamakla bebeðinizin astým, saman nezlesi gibi
alerjik hastalýklara yakalanma riskini arttýrýrsýnýz ve bebeðinizin henüz tam
olgunlaþmamýþ böbreðini zorlamýþ olursunuz.
• Bebeðinize ek gýda vermeye baþlamadan önce mutlaka ellerinizi
sabunla yýkayýnýz ve bebeði sandalyesinde ya da kucaðýnýza rahat hareket
edebileceði pozisyonda oturtunuz.
3
®
Bebeðinizi beslerken onunla rahat ve yumuþak bir tonda konuþmanýz
hem aranýzdaki duygusal baðý güçlendirir hem de bebeðinizin daha sonraki
beslenmelerinde daha kolay beslenmenize yardýmcý olur.
®
Bebeðinize
ek gýda vermeye baþladýðýnýzda su vermeye de
baþlamalýsýnýz. Anne sütü ya da formül mama ile beslenen bebeklere, anne
sütü ve formül mama içinde var olan su yeterlidir. Bu nedenle ek gýda
vermeye baþlayana kadar su vermenize gerek yoktur.
®
Bebeðinize
ek gýda baþlarken ilk önce kaþýkla bir iki kez anne sütü
verip sonra ek gýda vermeniz, bebeðinizin ek gýdayý daha kolay
kabullenmesine yardýmcý olur. ilk kaþýkla beslenme denemelerinizde
standart mama kaþýklarý ile daha küçük kaþýklar kullanmanýz baþarý
þansýnýzý attýrýr.
®
Bebeðiniz
ek gýdalara baþlarken direnç gösterebilir. Bu durumda bir
hafta kadar bu yeni gýdaya baþlamayý ertelemesiniz. Ek gýdaya baþlarken
bebeðinizin tok ya da çok fazla aç olmamasýna dikkat ediniz. Son
emzirmeden 3,5 - 4 saat sonra ek gýda denemek iyi bir zamanlama olabilir.
Bebeðiniz bazen gýdalarý dilinin
istemsiz hareketleri nedeniyle geri
i tiyor
görünebilir
sevilmemesinden
bu
gýdanýn
kaynaklanmaz
bebeðin büyümesi ile bu durum
düzelecektir.
ilk 6-9 ay arasý dönemde anne sütü
asýl gýda olmaya devam edecektir. Bu
nedenle anne sütü vermeyi ihmal
etmeyiniz. Anne sütüne hak ettiði
deðeri veriniz.
4
•Ek besinlere baþlarken en önemli özelliði ek gýdalara
baþlamaya acele etmemeniz gerektiði olduðunu unutmayýnýz.
Hýzla baþlanan yeni bir gýdanýn alerjiye davetiye çýkartmak
olduðunu unutmayýnýz.
•Ek gýdalara baþlarken ayný günde birden fazla yeni
gýdaya baþlama malýsýnýz. Her baþladýðýnýz ek gýdayý önce çok az
miktarlarda vermelisiniz ve bu miktarý her gün bir miktar
arttýrarak bebeði alýþtýrmalýsýnýz. Yeni bir ek gýda için ise en az 3 4 gün geçmesini beklemelisiniz.
•Ek beslemede en saðlýklý yöntem buharda piþirme,
fýrýnlama ya da mikrodalga fýrýnda piþirmedir.
•Bebeðinizin ek gýdalarýna tuz ilavesi gerekmez. Üstelik
tuz alýþkanlýðý eriþkinde de alýþkanlýk olarak bebeðinizin
geleceðine de zarar verecek bir alýþkanlýktýr. Aldýðý gýdalarýn
içinde zaten var olan tuz içeriði bebeðinize yeterli tuzu saðlar.
•Hazýrladýðýnýz püre, meyve ve sebzelerinizi, üstü
kapalý bir kapta 24 saat kadar buzdolabýnda saklayabilirsiniz ama
bebeðinizi beslediðiniz kaþýðýn deðdiði besinleri saklamayýnýz. Bu
nedenle bebeðinizin yiyebileceðini düþündüðünüz miktar kadarýný
bir tabakta, diðer kýsmýný ise saklama kabýnda olacak þekilde iki
ayrý kap hazýrlayýnýz.
•Pancar, havuç, þalgam ve ýspanak gibi yiyecekler
bekletildiðinde içindeki nitrat miktarý artar ve bu nedenle bu
gýdalarýn bekletilmeden tüketilmesi gerekir. Artan kýsým ise
atýlmalýdýr.
5
Bakla, patlýcan, domates, yumurta beyazý; bebek bir
®
yaþýna gelene kadar verilmemelidir.
Çok fazla meyve suyu midenin asitliðini arttýrýr.
®
Çocukta karýn aðrýsý ve huzursuzluk yapabilir ve ayrýca piþik de
yapabilir. Bu nedenle vitamin olsun denilip verilen meyve
miktarýný abartmak gerektiðini unutmayýnýz.
Çayda bulunan bir madde vücudun demir emilimini
®
engeller ve demir eksikliðine baðlý kansýzlýk yapabilir ve bu
nedenle çay verilmemelidir.
Katý gýdalara baþlayan bebeðin kaka kývamý deðiþir,
®
rengi ve kokusu deðiþir. Þeker ve yað kakanýn kokusunu
kötüleþtirir. Fasulye gibi yeþil gýdalar yeþil, pancar ve þalgam ise
kýrmýzý kakaya neden olur.
Anne sütüne ilave olarak ilk baþlayacaðýnýz gýda
®
meyve suyu (elma ya da þeftali suyu veya püresi) olabilir. Bu
gýdalara alýþtýktan sonra ise muhallebiye baþlayabilirsiniz,
(muhallebi, meyve suyu ve püresi hazýrlanýþý ileriki sayfalarda
anlatýlmýþtýr.) Muhallebi yerine hazýr satýlan pirinç unlu
mamalarda kullanýlabilir.
Yukarýdaki mamalardan yaklaþýk 15 gün sonra ise
®
sebze mamalarý vermeye baþlayabilirsiniz. (Sebze mamalarý
hazýrlanýþý ileriki sayfalarda anlatýlmýþtýr.) Ayrýca farklý
firmalarýn hazýrladýðý sebze mamalarý da kullanýlabilir.?
6
Tahýllarda ilk baþlanmasý
®
gereken pirinçtir. Alerji riski nedeni ile
sonrasýnda sýrasý ile yulaf ezmesi, arpa
ve en son olarak da buðday içeren
mamalar verilebilir. Fakat yeni
tahýllara geçiþ de acele etmeden
yapýlmalýdýr.
Yoðurt verilmesine ise sebzelerden 15 gün sonra
®
baþlanmalýdýr. Fakat 1 yaþýna kadar inek sütü (Pastörize süt de inek
sütüdür.) verilmemesi gerektiðinden yoðurdun formül mamalar ile
yapýlmasý ve taze olarak verilmesi gereklidir, (yoðurt yapýlmasý ileriki
sayfalarda anlatýlmýþtýr.)
Yumurtaya ise yoðurda baþladýktan 15 gün kadar sonra
®
baþlanýr. Önce yumurtanýn sarýsý iyice piþirilip nohut tanesi kadar
verilir ve sonrasýnda ise bu miktar 15 gün içinde tam yumurta sarýsý
olacak þekilde arttýrýlýr. Yumurta beyazý ise 1 yaþýndan sonra
verilmelidir.
Yumurta ile ayný dönemlerde beyaz peynir, reçel, ekmek,
®
bisküvi, baþlanýr. Bal ise 1 yaþýna kadar verilmez.
Bu dönemin hemen sonrasýnda et yedirmeye
®
baþlayabilirsiniz.
Bebeðiniz 7 aylýkken eline bisküvi verip aðzýna
®
götürmesini deneyebilirsiniz. Ama bu sýrada bebeðinizin oturur
pozisyonda olmasýna ve yanýndan ayrýlmamaya dikkat ediniz.
9 aylýk bebeðe ise eline kaþýk verip kendi kendine
®
beslenme denemesi yaptýrabilirsiniz. Bu dönemde bebeðiniz
beslenirken siz daima yanýnda olmalýsýnýz Kaþýðý daima siz uygun
miktarda kendiniz doldurmalýsýnýz.
7
®
Bebeðinizin aile sofrasýna oturulup bazý gýdalarý yemesine ise
10. aydan sonra baþlayýnýz. Bebeðinizi kendi sofranýza oturttuðunuzda
beslenme alýþkanlýklarýnýn olmasýný istediðiniz gibi olmasý için gýdalarda
tuz olmamasýna, aþýrý yaðlý ve katý yað içeren gýdalarý içermemesine
dikkat ediniz. Gelecekte bebeðinizin kilolu, yüksek tansiyonlu, damar
sertliðine maruz bir birey olmasýna izin vermeyiniz.
Bebeðinize konserve balýk verebilirsiniz. Yine de mümkünse
®
taze olanýný tercih ediniz. Eðer konserve vereceksiniz sulu olanýný
seçiniz. Ýstakoz gibi kabuklu deniz ürünleri ise 1,5 yaþýndan evvel
vermeyiniz.
Balýðý folyo kaðýdýna sarýlý olarak 20 dakikada piþirebilir ya da
®
ýzgara yapabilirsiniz ama kýzarma balýk vermemeye dikkat ediniz.
Beslenme kaplarýnýzý eðer bulaþýk makinesi ile yýkýyorsanýz ek
®
sterilizasyon gerekmez. Eðer makineniz yok ise kaynar suda 25 dakika
kadar bekletmelisiniz.
EK BESÝNLERÝN HAZIRLANMASI
MEYVELER
MUHALLEBÝ
Meyveler yýkanýr, sonra kaynar sudan
geçirilir, soyulur. Cam rende, tülbent ya
da makine yardýmý ile suyu ve püresi
hazýrlanýp yedirilir. Meyve sularýna þeker
ilave edilmemelidir.
Bir su bardaðý su içine 3 çay kaþýðý
pirinç unu ilave edilip 15 dakika piþirilerek
yapýlýr. Piþirme iþleminin sonlarýna doðru 2
çay kaþýðý þeker ilavesi yapýlýr. Ateþten
aldýktan sonra 6 ölçek kadar hazýr mama
katýlýr. Muhallebinin kývamý bebeðin ayýnýn
artýþýna baðlý olarak (pirinç unu miktarý
arttýrýlarak) arttýrýlabilir.
8
Eðer ailenin ekonomik durumu mama almaya elveriþli deðil ise 1
yaþýna kadar kullanmayý tercih etmediðimiz inek sütü ile muhallebi
hazýrlanýr.
Bu durumda tarifi ise:
1 su bardaðý inek sütü ile 3 çay kaþýðý pirinç unu 15 dakika kadar
piþirilip ve bu dönemin sonlarýna doðru 2 çay kaþýðý þeker ilave edilir.
YOÐURT
1 su bardaðý ýlýk formül
mama içine 1 küçük tatlý
kaþýðý kadar yoðurt eklenip
karýþtýrýlýr ve ýlýklýðý
korunacak bir yerde 4 saat
kadar bekletilir. (1 yaþýna
kadar inek sütü içeren ürün
vermemek için inek sütü
yerine formül mama
kullanýlýr.)
SEBZE MAMASI
1.Hafta
3 bardak su, 2 orta boy havuç, 1 orta
boy patates. 45 - 50 dakika aðzý kapalý
kapta piþirilir. Düdüklü tencere
kullanýlýyorsa 1 bardak su ile piþirilmesi
yeterlidir. Tel süzgeçten aktarýlýp hiç
ezilmeden sebzelerin suyu 1 kaba alýnýr, 1
çay kaþýðý irmik ilave edilir. 5 dakika
kaynatýlýr.
2.Hafta
Yukarýdaki gibi piþirildikten sonra tel
süzgeç ya da makineden geçirilip sebzeler
püre þekline getirilir. Bu pürenin içine
irmik ilave edilir.
3.Hafta
3 çay fincaný su, 2 orta boy havuç, 1
orta boy patatese ilaveten 1 çay kaþýðý
pirinç ve her gün yeni bir sebze ilave
edilerek deðiþik mevsimlik sebzeler ilave
edilir. (Örneðin : ilk önce 3 - 4 yaprak
maydanoz, ertesi gün bu karýþýma bir kaç
yaprak ýspanak sonraki gün ise 1/4
oranýnda enginar ve daha sonraki gün ise
bir baþka sebze ilave edilerek karýþým
hazýrlanýr.
9
Piþirme sonrasý tel süzgeçten geçirilen ya da makineden geçirilip elde
edilen püreye yine 1 çay kaþýðý irmik ilave edilip 5 dakika daha piþirilir.)
4. Hafta
Yukarýdaki þekilde hazýrlanan püreye 1 çay kaþýðý zeytinyaðlý ilave edilir.
Bir süre sonra ise bu karýþýma yaðsýz kýyma ilavesi yapýlýr. Sebze çorbalarý
bir gün bekletilebilir fakat içinde yeþil yapraklý sebzeler var ise hemen
tüketilmelidir. Bunlarý bekletmek bebeðinize zarar verebilir.
Yumurta
Katýlaþana kadar piþirilip sarý
kýsmýndan çok az verilir ve hergün
bir miktar arttýrýlýr
Karaciðer
Dana ya da kuzu ciðeri yýkanýr.
Üzerindeki zarý çýkarýlýr, haþlanýr,
rendelenerek ya da makinede püre
haline getirilir. Sebze çorbasý içine
karýþtýrýlarak verilir, ilk baþlangýçta
çok az baþlanýp miktar giderek
arttýrýlýr.
Köfte
Yaðsýz ve siniri çýkarýlmýþ dana kýymasýndan çok az ekmek ufalanmasý ile
hazýrlanýr, içine baharat katýlmaz yaðsýz tavada ya da fýrýnda piþirilir.
Balýk ya da Tavuk
Et verilirken etin yerine balýk da verilmelidir. Alüminyum folyo kaðýda sarýlýp
fýrýnda piþirilebilir yada buðulama yapýlabilir. Bebeðinize güvenilir bir markanýn
pet þiþe sularýndan verebilirsiniz. Lütfen suyu kaynatmadan veriniz.
10
SEKÝZ AYLIK BÝR BEBEKTE ÖRNEK BÝR BESLENME GÜNÜ:
Sabah
Ara Öðünü
Ýkindi Öðünü
Bir tane yumurta sarýsý
* Yoðurt Meyve suyu
(içine ekmek içi
Muz ya da bisküvi ve
elma suyu
eklenebilir.) Reçel ya
Öðle Öðün
Muhallebi ya da
formül unlu mama
* Anne sütü
Gece Uyanýrsa :
* Anne sütü
da pekmez Meyve
püresi Anne sütü eðer
yok ise formül mama
Karýþýk sebze mamasý
*Anne sütü eðer yok
ise formül mama
Akþam Öðünü
ON AYLIK BÝR BEBEKTE ÖRNEK BÝR BESLENME GÜNÜ :
Sabah
Öðle Öðünü
Akþam Öðünü
1/4-1/2 bardak pirinç
unu ya da yumurta
sarýsý
*1/2 bardak meyve
suyu püresi
*Anne sütü ya da mama
1/2 bardak yoðurt
1/2 bardak et, tavuk ya
da balýk
*1/2 bardak þehriye ya
da patates
*Anne sütü ya da mama
*1/4-1/2 bardak sebze
çorbasý
*1/2 bardak pirinç
*Anne sütü ya da mama
Akþam Üstü Öðünü
1/2 bardak elma suyu
*bisküvi ya da kraker
11
NOTLAR
12
444 60 19
RI
LVA
K BU
Zade
Emin
YEÞÝL
HÜKÜMET
KONAÐI
TÜR
ATA
ÝSHAKPAÞA
Ý.Ö.OKULU
Sk.
ÇAY
IR C
AD.
444 60 19
ÇAY
BAHÇESÝ
HASTANE CD.
D.
PARK CA
ESKÝ DEVLET
HASTANESÝ
HEYKEL
an Sk.
Ufuk Tokc
Dr. Ahmet
HUZUR
EVÝ
Çimen
Camii
VEREM
DÝSPANSER
ADLÝYE
ÝMAM
-H
LÝSE ATÝP
SÝ
ADNAN MENDERES BULVARI
w w w. s e l e n a y t i p m e r k e z i . c o m
Kemalpaþa Mh. Adnan Menderes Bulvarý No:32 ÝNEGÖL
Tel. 444 60 19 Fax.(0.224) 715 57 67