ÇOCUKLAR NEDEN GİYİNMEK İSTEMEZ?

ÇOCUKLAR NEDEN GİYİNMEK İSTEMEZ?
“Sevgi Hanım ‘Haydi oğlum!’ diye bağırdı, ‘Giyer misin şu ayakkabıları HEMEN!’ Mert inatla
annesinin elinden kaçmaya çalışıyor ve bir yandan da az önce annesinin giydirdiği çoraplarını da
ayağından çıkarıyordu. Sevgi Hanım, ‘Mert yeter artık yoksa sokağa çıkamazsın, sen evde kal o
zaman ben gidiyorum.’ dedi, Mert bağırarak ağlamaya başladı ama hala inatla ayaklarını tutup
annesinin çorapları tekrar ayağına geçirmesini engellemeye çalışıyordu. Sevgi Hanım daha çok
bağırdı, Mert daha yüksek sesle ağladı. Ne zaman sokağa çıkacak olsalar aynı olay
tekrarlanıyordu. Evdeyken de Mert’e terlik ya da çorap giydirmek için her defasında benzeri
olayları yaşıyorlardı. Sevgi Hanım çaresizce ne yapacağını düşündü.”
Çocukların gelişiminde en önemli rol hiç kuşkusuz anne babanın rolüdür. Anne ve baba özellikle
çocuğun okul yaşantısı başlayıp, öğretmenlerinden bir şeyler öğrenmeye başlayana dek çocuğun
eğitmenleridir. Bu süreç son derece keyif verici olduğu gibi, bir o kadarda zordur. Özellikle ilk
aylarda daha ön planda olan fiziksel ihtiyaçlarının karşılanmasının yanında artık bir yaşından
itibaren düşünsel ve sosyal becerilerinin gelişmesine de ihtiyaç duymaktadır. Anne ve baba bir
yandan yeni şeyler öğretmeye çalışırken bir yandan da çocuğun tepkileri ile başa çıkma savaşı
içindedirler. Birçok ebeveyn çocuğun yaşı küçük olması nedeniyle ona yeni şeyler öğretirken daha
zaman olduğunu, acele etmemek gerektiğini düşünür. Ya da çocuğun herhangi bir şeyi yapmak için
harcayacağı zamandan daha kısa sürede yapılacak şeyi tamamlayarak zamandan kazanacaklarını
düşünürler. Oysa her ikisi de yanlış tutumlardır. Kısa vadede bizi ve çocuğu rahat ettirmek için
yapılan birçok davranış uzun vadede çocuk açısından zarar verici olacaktır.
1-2 yaş döneminde çoğu çocuk öğrenmekten keyif alır. Yeni şeyler denemesine izin vermek,
başarabildiğini ona göstermek, başaramadığı zamanda sabırla beklemek ve desteklemek, gelecekte
güvenli, hayal kırıklıklarını kolay atlatabilen ve yeniliklere açık bireyler olmalarını sağlayacaktır.
Bu yaş dönemlerinin en tipik özellikleri inatçılık ve tutturma davranışlarıdır. Kendi istediklerini
yemek,
giyinmek istememek ya da mevsime uygun giyinmeyi reddetmek, evde dokunmaması
gereken eşyalara ısrarla dokunmak, tuvaletini tuvalete yapmayı reddetmek gibi günlük
alışkanlıklarla ilgili davranışlar sıklıkla karşımıza çıkar.
Yazımızın başında verdiğimiz Mert örneğinde olduğu gibi 1-2 yaşlarında ki birçok çocuk giyinmekten
nefret eder. Bunun pek çok nedeni olabilir. Başlangıçta bize hoş görünen bir giysinin çocuk için
aslında yeteri kadar konforlu olmaması giyinmekten sıkıntı duymasına neden olmaktadır. Giysileri
seçerken sadece hoş görünmelerine değil, çocuğun gerçekten rahat etmesine de önem vermek
gerekir. Birçok anne bilir ki çocuğa giysi alınırken ona denetmek son derece güçtür ancak özellikle
ayakkabı alırken mutlaka denenmesi de gerekir. Bu nedenle 1 yaşından itibaren alışverişe
çocuğunuzla birlikte çıkın. Mümkünse bu zamanı çocuğun uykusuzluk ya da açlık gibi sıkıntılarının
olmadığı bir zamana denk getirin.
Giysi konusunda çocuğun inatlaşmasının en önemli nedenlerinden biri de giyinirken çocuğun yerine
anne ya da bir başka ebeveynin çocuğu giydirmesi ve çocuğun o sırada başka bir şeylerle ilgilenmesi
yani giyindiğinin farkında olmamasıdır. Çocuk o sırada ilgilendiği şeyin giyinme nedeniyle kesintiye
uğramasından oldukça rahatsız olur ve bir kriz yaşanması kaçınılmazdır. Çocuk giyinirken giyinme
olayına katılmalıdır. Çocuk mutlaka bir süre sonra giyineceğinin veya soyunacağının bilincinde
olmalıdır. Basit giysilerde yardım etmesine izin verilmelidir. Giyinmeyi veya soyunmayı sakin bir
dille ona anlatarak ‘Şimdi kazağını başından geçireceğiz ve sen bana yardım etmek için kafanı
çevireceksin.’ ya da ‘Ayakkabılarını giydireceğim, sen de ne kadar güçlü olduğunu göstermek için
bütün gücünle ayağını ayakkabının içine iteceksin, haydi hoop!’ Giyinme olayının hem eğlenceli
tarafını yaşatmak ama aynı zamanda çocuğa becerilerini kullanarak nasıl başarılı olduğunu da
göstermek gereklidir. Zamandan tasarruf etmek amacıyla çocuğu kendimizin giydirmeye çalışması
ve her defasında yaşanan krizler aslında daha çok zaman harcamamıza ve yorulmamıza neden
olacaktır. Bırakın çocuğunuz giyinmenin ve soyunmanın kendi başına da başarabileceği bir iş
olduğunu fark etsin, böylelikle giyinmeyi keyifli bir hale getirebilirsiniz. Tabii ki başlangıçta yanlış
giymeler ya da mevsime uygun olmayan giyinme tercihleri-kışın çorapsız çıkmak gibi- olacaktır.
Ancak durumdan rahatsız olarak kendi sorunun farkına varması bir kez daha soğukta aynı şekilde
dışarıya çıkmasını engelleyecektir. Giyinme konusunda çocuğun alışkanlıklar kazanması için tekrar
davranışlarına ihtiyaç vardır. Bir kaç denemeden sonra zaman kaybediyoruz ya da başaramıyor
diyerek pes etmek davranışın öğrenilmesini engelleyecek ve krizler gittikçe artacaktır.
Çocuğun gelişimini izlerken karşılaşabileceğimiz sorunlarla en iyi baş etme yolu o yaş dönemine ait
özellikleri tanımak ve sorunları oluşmadan engellemek olacaktır. Böylelikle karşılaştığımız
durumlardan hangilerini bu yaş dönemine özgü sorunlar olduğunu ya da bu davranışların doğal olup
olmadığını anlayabilir ve gereken önlemleri alabiliriz.
Bir yaş dönemi çocuğunun genel olarak özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
• Yürümeyi öğrenmiş ya da öğrenmektedir. Bu ona bağımsızlık duygusu vermeye başlar. Hem
anneden ayrı bir birey olduğunu anlamaya başlar hem de kendi başına gidebileceğini de keşfeder.
Bağımsızlık bir yandan hoşa giderken, bir yandan da anneden uzaklaşmanın yaratığı kaygılar
olabilir.
• İnsanların hareketlerini, seslerini taklit etmeye çalışır.
• Yapma, hayır, olmaz gibi sözleri anlamaya başlar. Bu bazen onu durdurabilir. Ancak çoğunlukla
istediklerini yapmaya devam edecek, engellenince kızacak ve öfkesini ağlayarak ya da çığlık atarak
belli edecektir.
• Başka çocuklarla bir arada oyun oynamakta güçlük çekebilir. Hala daha en iyi oyun arkadaşı anne
ve babasıdır.
• Bu dönemde kendi öz bakım becerileri henüz gelişmemiştir. Ancak çok basit şeyleri yapabilir.
Örneğin kaşığı ağzına götürmek, çorabını çıkarmak ve giymeye çalışmak gibi.
İki yaş dönemindeki bir çocuğun gelişim özelliklerini ise şöyle sıralayabiliriz:
• Tuvalet eğitimini yavaş yavaş kazanmaya başlamıştır.
• Duygularını daha kolay ifade ederler. Üzüntülerini, korkularını ya da sevinçlerini kolayca belli
ederler.
• Tutturma davranışları sık gözlenir. İstediklerini elde etmek için ağlama, öfke nöbetleri gibi
davranışlar görülebilir.
• Kendi
başlarına
birçok
şeyi
başarabileceklerini
düşünürler.
Yaptıklarının
sonucunu
kestiremedikleri için tehlikeli işlere kalkışabilirler.
• Kendi başlarına döke saça da olsa yemek yiyebilir, basit giysileri giyebilirler. Ancak düğme
iliklemek ya da ayakkabı bağlamak konusunda yetişkinin yardımına ihtiyacı vardır.
• Yetişkinin yönlendirmesi olmadan da oynayabilir.
Çocuk giyinmeyi 1,5 -2 yaş civarında öğrenmeye başlar. Basit, düğmesiz giysileri giymek, özellikle
beli lastikli pantolon ya da iç çamaşırı gibi giysilerle giyinmeyi öğrenmek kolay olacaktır. 2 yaşından
itibaren artık kendi bakımı ile ilgili sorumluluk almayı kolayca öğrenebilir. Fermuar çekmek, büyük
düğme iliklemek gibi daha zor şeyleri 3 yaşından itibaren öğrenebilir. 3 yaşından bağcıksız cırt cırtlı
giyilen terlik ve ayakkabılarını kendi başına giyebilir. Kollarını ve ellerini nasıl kullanması
gerektiğini ona öğretebilirsiniz. Tişörtü giyilecek yüzü alta gelecek ve kafa kısmı yanlara doğru
açılmış ve genişletilmiş olarak yatağın üstüne serip önce kollarını sonra ellerinin yardımı ile kafasını
geçirmesini öğretebilirsiniz. Yuvaya giden bir çocuk okulda tuvaletini yaparken pantolon ve
çamaşırını indirip çıkarmayı başarabilir. 4 yaşından itibaren çok karmaşık düğme be bağcıkları
olmayan giysileri giyip, dişlerini kendi fırçalayıp, kendi kendini yıkayabilir. Bir şeyi yapabilmesi için
onu sabırla bekleyin, çaba göstermesine rağmen hata yapsa bile onu yüreklendirin, başardığında
mutlaka onu sözlerinizle ödüllendirin...
Nur Dinçer Genç,
Psikolog
Arkabahçe Psikolojik Gelişim, Eğitim ve Danışmanlık