Orta-Uzun Mesafe Koşularında VO2 Maks/Koşu Ekonomisi/Laktat

Orta-Uzun Mesafe Koşularında VO2 Maks/Koşu Ekonomisi/Laktat

Orta-Uzun Mesafe Koşularında VO2
Maks/Koşu Ekonomisi/Laktat
Ölçümleri ve Antrenman Çıkarımlar
Prof. Dr. Muzaffer Çolakoğlu
Ege Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu
Yrd. Doç. Dr. Tahir Hazır
Hacettepe Üniversitesi, Spor Bilimleri ve Teknolojisi
Yüksekokulu
Uzun mesafe koşularında aerobik
enerji sisteminin katkısı
1500 m
5000 m
Erkek Kadın
% 87
% 90
% 96 % 97
Weyand ve diğ., 1998
1500 m
% 84
Spencer ve Gastin, 2001
1500 – 3000 m koşuda enerji
sistemlerinin katkısı
Duffield ve diğ., 2005
UZUN MESAFE KOŞU PERFORMANSI
İÇİN TEMEL FİZYOLOJİK FAKTÖRLER
Basset ve Howley, 2000
DAYANIKLILIĞIN FİZYOLOJİK TEMELLERİ
Maks KAH
Kapiler
Yoğunluk
Maks SV
Oksidatif
Enzimler
(Hb); SaO2 %
Maks Q
Fibril tipi
Tip I %
Maks (Ca - Cv O2)
VO2 maks
LT’de VO2 maks %
LT’de
VO2
Yarışma Performansı
(Bassett ve Howley, 2000)
Koşu
Ekonomisi
VO2maks
20 ml/kg/dk
<
VO2maks
> 80 ml/kg/dk
OKSİJEN TAŞIMA SİSTEMİNİN
FONKSİYONEL SINIRLARININ
EN İYİ GÖSTERGESİ
Kalp debisi ve kanın oksijen kapasitesi
MERKEZİ FAKTÖRLER
Kapiler yoğunluk, mitokondriyal kapasite
ve aerobik enzim aktivitesi
PERİFERAL FAKTÖRLER
Başarılı bir dayanıklılık
performansı için temel özellik
VO2maks
Koşu esnasında hız artışına bağlı olarak
oksijen gereksinimi sürekli artar, oksijen
tüketimi üst değere ulaşır ve hız
artmasına rağmen değişmez.
Hill ve ark., 1923-1924
Büyük kas gruplarının aktifleştiği egzersiz
esnasında mümkün olan en yüksek oksijen
tüketim hızı
Coyle, 1995
VO2maks

MUTLAK
L.dk-1 (Kürek, Kayak, Kol /Bisiklet
ergometresi)

ORANSAL
Vücut ağırlığı / Yağsız vücut kitlesi
ml.kg-1.dk-1

(Koşu bandı, saha)
ALLOMETRİK
ml.kg(-0.67 / -0.75).dk
VO2maks
Yaş (yıl)
VO2maks
(ml/kg/dk)
Erkek
n = 1929
Kadın
n = 1881
20-29
54.4±8.4
43.0±7.7
30-39
49.1±7.5
40.0±6.8
40-49
47.2±7.7
38.4±6.9
50-59
42.6±7.4
34.4±5.7
60-69
39.2±6.7
31.1±5.1
+70
35.3±6.5
28.3±5.2
20 – 90 yaş arası erkek ve
kadınlarda VO2maks
Değerleri (Loe ve diğ., 2013)
VO2maks
Yaş (yıl)
VO2maks
(ml/kg/dk)
Yaş (yıl)
VO2maks
(ml/kg/dk)
Kadın
(Aktif)
n = 1019
Kadın
(Sedanter)
n = 515
15-24
38.9 ± 5.7
35.6 ± 5.7
41.9 ± 7.2
25-34
38.1 ± 6.6
34.0 ± 4.8
45.4 ± 6.8
39.0 ± 6.8
35-44
34.9 ± 5.9
30.0 ± 5.4
45-54
40.5 ± 6.5
35.6 ± 7.7
45-54
31.1 ± 5.4
27.2 ± 5.0
55-64
35.3 ± 6.2
30.0 ± 6.3
55-64
28.6 ± 6.1
23.9 ± 4.2
65-74
30.0 ± 6.1
23.1 ± 6.3
65-74
25.1 ± 4.4
21.2 ± 3.4
Erkek
(Aktif)
n = 1819
Erkek
(Sedanter)
n = 570
15-24
50.6 ± 7.3
47.4 ± 7.9
25-34
47.4 ± 7.4
35-44
15 – 74 yaş arası aktif ve sedanter erkek ve kadınlarda VO2maks değerleri
(Herdy ve Uhlendorf, 2010)
VO2maks
 KALITIM
(FİBRİL TİPİ, ENZİM AKTİVİTESİ, KALBİN
BOYUTLARI VB.)
% 40 – 70
(Bouchard ve Malina, 1983)
VO2maks
 ANTRENMAN
Bireysel (kalıtsal) % 0 – 90
Sedanter / Aktif % 20 - 30
Dayanıklılık Sporcuları
%2-3
VO2maks
ÇEVRE, ERGOMETRE
 YÜKSELTİ
Yükselti arttıkça
VO2max düşer.
VO2maks
ERGOMETRE
Bisiklet testleri, koşu bandından
% 7- 8 daha düşük

Kol ergometresi koşu bandının
% 65 – 70’ine karşılık gelir

VO2maks
Sürekli test protokolü
Sabit hız - artan eğim
Mesafeci n = (10)
McConnel ve Clark, 1988
VO2maks
Sürekli ve kesintili test protokolü
Sabit eğim, artan hız
Mesafeci n = 9
Midgley ve ark., 2007
VO2maks
Kenyalı Elit uzun mesafeciler 79.9 - 84.8 ml/kg/dk
J. Machuka
84.8 ml/kg/dk
Kipchoge Keino
82.0 ml/kg/dk
Henry Rono
84.3 ml/kg/dk
Beyaz Elit Atletler
İskandinav uzun mesafeciler ortalama 79.9 ml/kg/dk
Amerikalı Elit Orta Uzun Mesafeciler < 80 ml/kg/dk
Dave Bedford
85 ml/kg/dk
Steven Prefontaine
84.8 ml/kg/dk
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansı
arasındaki ilişki
Heterojen popülasyonlarda ilişki yüksek
VO2maks = 54.8 – 84.6 ml/kg/dk
10.000 m koşu zamanı arasındaki ilişki =
r = -0.91
Elit seviyede ve benzer VO2maksa sahip
(Homojen) popülayonlarda ilişki zayıf
r = -0.09
Coyle, 1983
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansı
arasındaki ilişki
VO2maks – 10.000 m zamanı
r = -0.32
(Powers ve Ark., 1983)
VO2maks – Yürüyüş temposu
r = 0.62
(Hagberg ve Coyle, 1983)
VO2maks - 5.000 / 10.000 m zamanı
r = -0.65 / -0.67
(Kumagai ve Ark., 1982)
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
14 BİSİKLETÇİ
VO2maks = 4.8 L/dk (4.7 - 5.0)
VO2maks % 88 (4.2 - 4.3 L/dk)
YORGUNLUK ZAMANI = 12 - 75 dk
Coyle ve ark., 1988
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
VO2maks başarılı bir uzun mesafe
performansı için ön şarttır
Yüksek tempoda uzun süreli egzersiz
yapmanın kriteri değil !
VO2maks
VO2maks – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
Antrenmanla VO2maks’daki gelişmenin sınırlı
VO2max’ın bir üst sınıra ulaşmasına rağmen dayanıklılığın gelişmeye
devam etmektedir.
Bu nedenle dayanıklılık performansı, VO2maks’dan çok
anaerobik eşik olarak tanımlanan spesifik kan La konsantrasyonlarına karşılık
gelen oksijen tüketimi (Laktat eşiğindeki VO2) ile daha yakın ilişki içerisindedir.
(Tanaka ve Ark.1984)
ANAEROBİK EŞİK
ANAEROBİK
METABOLİZMANIN ENERJİ
ÜRETİMİNDE PAYININ ARTMAYA
BAŞLADIĞI NOKTA
İŞ YÜKÜ (KOŞU HIZI)
KALP ATIM HIZI
OKSİJEN TÜKETİMİ (% VO2maks)
ANAEROBİK EŞİK
Aerobik
Metabolizma
LAKTİK ASİT
Anaerobik
Metabolizma
GLİKOJEN DEPOLARI
YORGUNLUK
LAKTAT EŞİĞİ
Kan La konsantrasyonu
EŞİK KAVRAMI
Laktat
Eşiği
Aerobik
Eşik
Anaerobik
Eşik
Bireysel
Anaerobik
Eşik
Solunumsal
Eşik
MLSS
Kritik Hız
Kan La
Atmaya
Başladığı
Nokta
OBLA
LAKTAT EŞİĞİ
Kan laktat
konsantrasyonunu hızla
artmaya başladığı nokta
LAKTAT EŞİĞİ
SABİT LA EŞİKLERİ
LAKTAT EŞİĞİ
ANAEROBİK EŞİK
ANAEROBİK EŞİK(Dmax)
PLAZMA LA BİRİKİM NOKTASI
LAKTAT EŞİĞİ
 Blood
catecholamines
 Laproduction
LAKTAT EŞİĞİ
18 maratoncu
Koşu bandı anaerobik eşik koşu hızından hesaplanan ortalama
maraton koşu zamanı 2:53:49
Gerçekleşen Ortalama Maraton koşu zamanı : 2:52:06
An. Eşik Koşu Hızı – Maraton
Koşu Hızı arasındaki ilişki
r = 0.98
Farrel ve ark., 1979
LAKTAT EŞİĞİ
Anaerobik eşik koşu hızı - 5.000 / 10.000 m zamanı
r = - 0.95 / - 0.84
(Kumagai ve ark., 1982)
Anaerobik eşik % VO2maks – 5000 /10.000 m zamanı
r = -0.884 /-0.88
(Tanaka ve ark., 1984)
Anaerobik eşik koşu hızı – Yürüyüş temposu
r = 0.94
(Hagberg ve Coyle, 1983)
Anaerobik eşik VO2 – Yürüyüş temposu
r = 0.82
(Hagberg ve Coyle, 1983)
LAKTAT EŞİĞİ
VO2max = 4.8 L/dk VO2max % 88
Yorgunluk zamanı = 12 dk
VO2max % 61
Yorgunluk zamanı = 75 dk
VO2max % 86
Yorgunluk zamanı = 31 dk
VO2max % 70
Coyle ve ark., 1988
LAKTAT EŞİĞİNE KARŞILIK GELEN OKSİJEN
TÜKETİMİNİN VO2maks’a YÜZDE ORANI
YÜKSEK TEMPODA UZUN SÜRELİ EGZERSİZ YAPMA
KAPASİTESİNİN TEMEL KRİTERİ
LAKTAT EŞİĞİ
SEDANTER: Laktat eşiğindeki VO2 /
% 35-60 VO2maks
DAYANIKLILIK SPORCUSU : Laktat
eşiğindeki VO2 / % 75-88 VO2maks
Kenyalı Atlet KIP KEINO
5000 m temposu % 100 VO2maks
10.000 m temposu % 97–98 VO2maks
(Karlsson et al., 1968)
LAKTAT EŞİĞİ

2 mmol : Yenilenme Antrenmanı

2.5 mmol : Yaygın Dayanıklılık Antrenmanı

3.0 mmol: Yoğun Dayanıklılık Antrenmanı

3.5 mmol: Yaygın İnterval Antrenmanı

4.0 mmol: Yoğun İnterval Antrenmanı

5-8 mmol: Yaygın/Yoğun Tekrar
KOŞU EKONOMİSİ
Verili bir egzersiz şiddetinde/koşu
temposunda kullanılan oksijen
miktarı
Ne kadar düşükse o kadar ekonomik
Koşu ekonomisi, benzer VO2maks’a sahip
atletler arasında % 30’a varan değişkenlik
göstermesine rağmen elit seviyede
VO2maks’tan daha iyi bir performans
belirleyicidir.
KOŞU EKONOMİSİ
ml / kg / dk
veya
ml / kg / km
VO2 (ml/dk) /hız (m/dk) / VA(kg) x 1000
veya
Kcal / kg / km
VO2 (L/dk) x O2 kalorik eş. / hız(m/dk) / VA x 1000
KOŞU EKONOMİSİ
Non anaerobik şiddet /laktat eşiğinin
altı
RER < 1.0
Koşu temposu : 14 / 16 / 18 km/h
Elit mesafeci
KOŞU EKONOMİSİ
Yüksek koşu
ekonomisine sahip atlet
aynı bir tempoda düşük
koşu ekonomisine sahip
atletten daha az oksijen
tüketir.
Atlet 1, atlet 2’den daha
iyi koşu ekonomisine
sahiptir ve Atlet 1’in 10
km zamanı atlet 2’den 1
dk daha iyidir.
KOŞU EKONOMİSİ
KOŞU EKONOMİSİ
Koşu ekonomisi – 10.000 m performansı
241 m/dk (44 ml/kg/dk) r = 0.83
268 m/dk (50 ml/kg/dk) r = 0.82
295 m/dk (56 ml/kg/dk) r = 0.79
Koşu ekonomisinde % 5’lik bir artışın uzun mesafe
performansında % 3.8’lik bir iyileşme sağlayacağı
hesaplanmıştır.
Di Prampero ve diğ., 1993
KOŞU EKONOMİSİ
8 Zenci(yaş:28 yıl), 8 beyaz (yaş 26) atlet (10 km zamanı: 29.0-37.0 dk)
Weston ve diğ., 2000
KOŞU EKONOMİSİ
Weston ve diğ., 2000
KOŞU EKONOMİSİ
16.1 km/h hızda zencilerin
ortalama oksijen tüketimi daha
düşük
8 zenciden 5’inin VO2’si
kendi ortalamalarına eşit veya
altında
Beyaz atletlerden 7’sinin
VO2’si zenci atletlerin ortalamasının
üstünde
8 zenci atletten sadece 2’sinin VO2’si
beyaz atletlerin ortalamasının üstünde
Weston ve diğ., 2000
KOŞU EKONOMİSİ

Laktat eşiğinin üzerindeki koşu tempoları

VO2max’ın % 100’ünde interval türü
antrenmanlar

Kuvvet antrenmanları
KOŞU EKONOMİSİ
Koşu ekonomisi – Dayanıklılık performansı arasındaki ilişki
Steve Scott 1 mil rekortmeni
6 ay dayanıklılık antrenmanı
VO2maks’ta % 3.8 artış (74.4 to 77.2 mL/kg/dk)
Koşu ekonomisinde % 6.6 artış
16 km/h koşu hızı 48.5’den 45.3 mL/kg/dk
16 km/h koşu hızındaki oksijen tüketimi
VO2maks’ın % 65.1’den % 58.6’ya
Conley ve diğ., 1984
Uzun Mesafe Koşu Performansı

Paula Radcliff 2:15:25 (2003)
17 - 29 yaş (1991 – 2003)
17 – 21 yaş (1991 – 1995)
1991 – 95 yılları arasında laktat eşiği
6 dk 25 sn / mil’den 5 dk 20 sn’ye yükselmiştir.
Laktat eşindeki koşu temposundaki artış % 20
VO2maks’ta değişim yok.
Laktat eşiğindeki oksijen tüketimi
VO2maks’ın % 80’inden % 88’e yükselmiş
16 km/h hızdaki koşu ekonomisi
1991’de 53 ml/kg/dk
1995’de 48 ml/kg/dk
Koşu ekonomisinde % 9 artış
SONUÇ
Üst düzey atleti belirleyen VO2maks’tır
VO2maks’ın sürekli kullanılabilir yüzdesi
üst düzey atletin sergileyeceği
performansı belirler.
Sergilenen performansı sıraya sokan koşu
ekonomisidir.
İlginize teşekkür ederiz....