Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2007 Surveys in

Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2007
Surveys in Kahramanmaraş in 2007
ErkanKONYAR
Kahramanmaraşyüzeyaraştırması2007yılıçalışmaları
03.09.2007-01.10.2007 tarihleri arasında sürdürülmüştür. Başkanlığım altındaki yüzey araştırmasına KahramanmaraşSütçüİmamÜniversitesi’ndenDoç.Dr.O.
Doğan,R.Gürler(MarmaraÜniversitesi),A.Tan(İstanbul
Üniversitesi), I. Çelik (Mimar Sinan Üniversitesi) katılmışlardır. Bakanlık temsilciliğini ise İ. Ergün Aydoğdu
yürütmüştür. Yüzey araştırmamız Suna - İnan Kıraç
Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü ve İstanbul
ÜniversitesiBilimselAraştırmaBirimitarafındandesteklenmiştir (Proje No: 354). Destek veren kuruluşlara
teşekkürederiz.
The2007campaignofsurveysinKahramanmaraşprovincewasconductedfromSeptemberthe3rdtoOctober
the 1st. The team led by the author comprised Assoc.
Prof. Dr. O. Doğan of Kahramanmaraş Sütçü İmam
University, R. Gürler (Marmara University), A. Tan
(İstanbul University) and I. Çelik (Mimar Sinan
University).Thestaterepresentativewasİ.E.Aydoğdu.
OursurveyprojecthasbeensupportedbySuna&İnan
Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
and the Istanbul University’s Scientific Research Unit
(ProjectNo:354).Wewouldliketoexpressourthanks
tothesesupportinginstitutions.
2007 yılı çalışmalarımız, Kahramanmaraş ilini ortadan
ikiye ayıranTorosların kuzeyinde ve aynı dağ sırasının
güneyindeolmaküzereikianabölgedesürdürülmüştür.
Kuzeyde yer alan Elbistan, Göksun ve Ekinözü ilçeleri
sınırlarında8adethöyükteyüzeyaraştırmasıyapılmıştır.
Güneydeki Kahramanmaraş Merkez, Pazarcık ve Türkoğluilçelerindeise,2006yılıçalışmalarındakonumları
saptanmış olan 19 adet höyükte yüzey taraması yapılmıştır. 2006 yılında güney ilçeleri dâhilinde konumları
saptanmışolan12höyükise2008yılıprogramınaalınmıştır. Bunun yanında il genelinde konumu saptanan
15’eyakınhöyükdegelecekyılınprogramınaalınmıştır.
Böylelikle Kahramanmaraş genelinde 2006 yılından bu
yana54adethöyüktespitedilmiş,bunların27tanesinde
ayrıntılıyüzeytaramasıvemalzemetoplanmasıvebelgeleme çalışması yapılmış yerleşme kataloğu hazırlanmıştır(Har.1).
The2007surveyswereconductedintwomainareas–
oneonthenorthandtheotheronthesouthoftheAntiTaurus mountain range that divides the province of
Kahramanmaraşphysicallyintotwo.Withintheborders
of Elbistan, Göksun and Ekinözü located in the north
part,atotalofeighthöyüksweresurveyed.Inthesouth,
atotalof19höyüksalreadyidentifiedin2006withinthe
borders of Kahramanmaraş city, Pazarcık andTürkoğlu
wereexplored.Atotalof12höyüksidentifiedwithinthe
southerntownshipsin2006willbesurveyedin2008.In
addition,another15moundsidentifiedwithintheprovincewillbesurveyedthefollowingyear.Intotal,wehave
identified54höyükssince2006,27ofthemhavebeen
explored, material has been collected and documentationworkwascompletedandtheirsettlementcatalogue
hasbeenprepared(Map1).
Yüzey Bulgularına Göre Kültür Bölgeleri ve İlişkiler
Cultural zones and relations according to the
surface finds
Kahramanmaraş,tamortasındangeçengüneydoğudiğer
adıyla Anti-Toros dağ silsileleriyle farklı coğrafyalar bu
farklı coğrafyalar da farklı kültür bölgeleri ve etkileşim
alanlarıoluşturmuştur.ÖrneğinkuzeydeyeralanbirbirilerinebağlıGöksun,AfşinveElbistanovaları,ortalama
1000-1200 m. yüksekliğinde platolardır. Bu bölgeler
The province of Kahramanmaraş contains a variety of
geographies formed by the Southeast extension of the
Taurus mountain range, termed the Anti-Taurus mountainrangethatcutsacrosstheprovince,andtheseseparated areas form different cultural zones and areas of
interaction.Forinstance,thecascadedplainsofGöksun,
130
YÜZEYARAŞTIRMARAPORLARI
SURVEYREPORTS
AfşinandElbistaninthenorthareindeedplateauslying
atanaveragealtitudeof1000-1200m.Theseareasdisplay the same geographical features as those of central
and easternAnatolia.The same interaction can also be
followedintermsofculture.
The plains of Kahramanmaraş, Pazarcık and Türkoğlu
located to the south of the Anti-Taurus range do have
some local characteristics but they mainly reflect the
features of an eastern Mediterranean geography. This
areaconnectstotheAmukplainsviatheSakçagözüand
Islahiye plains, and by way of the Bahçe Geçidi (pass)
through the Amanus range, it is also linked to the
Çukurova.
Har.12006-2007çalışmaalanları,tespitedilenhöyükler
Map1Areascoveredin2006and2007andthehöyüksidentified
coğrafiyapılarıylaOrtaAnadoluveDoğuAnadolubölgeleriyle aynı coğrafi özellikleri gösterirler.Aynı etkileşimkültürelolarakdaizlenebilmektedir.
ToroslarıngüneyindeyeralanKahramanmaraş,Pazarcık
veTürkoğlu ovaları ise kimi yerel karakterler taşımakla
birliktedahaçokDoğuAkdenizcoğrafyasınınözelliklerini gösteririler. Bölge, Kuzey Suriye coğrafyasıyla bağlantılı Amuk Ovası’na, daha güneyinde yer alan
Sakçagözüveİslâhiyeovalarınınoluşturduğubirkoridor
aracılığıyla bağlanmaktadır. Yine Amanoslar üzerinde
yeralanBahçeGeçidi’yleÇukurova’yabağlanmaktadır.
Kahramanmaraş’ınbucoğrafiözelliklerininkültürelbirikiminin şekillenmesinde de etkili olduğu anlaşılmaktadır. Genel olarak Torosların güneyi; Kahramanmaraş,
PazarcıkveTürkoğluovalarıAmukveÇukurovakültürleriyle, Torosların kuzeyi; Elbistan, Afşin, Göksun ve
Ekinözü ovaları ise Orta Anadolu ve Doğu AnadoluYukarıFıratHavzasıilekültürelvetarihselolarakorganik
ThesegeographicalfeaturesofKahramanmaraşprovince
influenced the type of cultural accumulation. Overall,
from the evidence provided by the surface finds, the
area to the south of the Taurus range containing
Kahramanmaraş, Pazarcık and Türkoğlu was strongly
linkedto,intermsofcultureandhistory,theAmukand
Çukurovacultureswhile,ontheotherhand,theareato
thenorthcontainingElbistan,Afşin,GöksunandEkinözü
plains were connected to the central Anatolia, eastern
Anatolia – Upper Euphrates basin.These differences in
culture and contacts can still be followed today. For
example,thepotterycollectedin2007forinstance,from
Karahöyük, Karaelbistan, Evcihöyük and the Ozan
moundsofElbistan,theOrtaörenandİskartunmounds
of Ekinözü have parallels especially with the pottery of
the Old Hittite and Hittite Imperial periods in central
Anatolia and in the Elazığ-Malatya region.The same is
valid for the Early BronzeAge.The finds of Karaz-Early
Trans-Caucasian pottery at Ortaören in Ekinözü, at
Karaelbistan,EvcihöyükandOzaninElbistanexposethe
connections with the Euphrates basin and with eastern
Anatolia(Fig.1).
A curious point worth noting here is that the Early
BronzeAgeKarazpotteryandtheHittitepotteryfound
at the centres in the north are not found south of the
Anti-Taurus range, i.e. in the Pazarcık, Türkoğlu and
Kahramanmaraş plains.The evidence to hand and the
pottery groups studied to date at present suggest this
distinction.
The area to the south of the Anti-Taurus range in the
province of Kahramanmaraş containing the plains of
Pazarcık, Türkoğlu and Kahramanmaraş that were in
organic contact with theAmuk and Islahiye line developedanentirelydifferentculturalfabric.TheEBAculture
of this region is represented by reddish orange-fabric
waresknownfromGedikli-KarahöyükandTilmenhöyük
and with grizzle coloured fabric vases with a globular
131
YÜZEYARAŞTIRMARAPORLARI
SURVEYREPORTS
Res.1Elbistan-Karahöyük’tençanakçömlekörnekleri
Fig.1ExamplesofpotshardsfromElbistan-Karahöyük
Res.2Türkoğlu-İstasyonHöyük’tençanakçömlekörnekleri
Fig.2ExamplesofpotshardsfromTürkoğlu-İstasyonHöyük
bağlantı içinde oldukları yüzey bulgularından anlaşılmaktadır.Bugünbilebukültürelfarklılıklarıveilişkileri
izlemekmümkündür.
belly, cups and fruit-stands. In particular the İstasyon
Höyük, Özbek/Karahöyük and Karahöyük in Türkoğlu
and the Taşbiçme Höyüğü in Pazarcık are the leading
sitesforthesewaresandtypesofvessel.Intheseareas,
almost all of the höyüks that have been explored contained these wares.These ware groups are well-known
from the Amuk and the Çukurova plains, but above
all, from höyüks in the Islahiye region. In this respect,
this part of the region had contacts with both regions
(Fig.2).
Örneğin 2007 çalışmaları sırasında inceleme olanağı
bulduğumuz, Elbistan’ın Karahöyük, Karaelbistan,
Evcihöyük ve Ozan, Ekinözü’nün Ortaören ve İskartun
gibihöyüklerinçanakçömleğiözellikleortaAnadoluve
Elazığ Malatya bölgesi Eski Hitit ve Hitit İmparatorluk
çağı örnekleriyle doğrudan benzerlik gösterirler. Aynı
durumİlkTunçÇağıiçindegeçerlidir.Ekinözü-Ortaören,
Elbistan-KaraelbistanveEvcihöyükileOzanhöyüğünde
Karaz-ErkenTranskafkasyaçanakçömleğininbulunması
FırathavzasıveDoğuAnadolubağlantılarınıgöstermektedir(Res.1).
Burada ilginç olan nokta, kuzeydeki merkezlerde yer
alan Hitit çanak çömleği ve İlkTunç Çağı-Karaz çanak
çömleğinin,KahramanmaraşbölgesindeToroslarıngüneyine,yaniPazarcık,TürkoğluveKahramanmaraşovalarınainmemesidir.Enazındanbugünküverilerveincelenençanakçömlekgruplarıbunugöstermektedir.
Kahramanmaraş bölgesinde,Torosların güneyinde, yani
Amuk, İslâhiye hattıyla organik bağlantısı olduğunu
düşündüğümüz Pazarcık, Türkoğlu ve Kahramanmaraş
ovalarındafarklıbirkültürelyapıoluşmuştur.Bubölgede
oluşan İlk Tunç Çağı kültürü, Gedikli-Karahöyük ve
Tilmen höyükten tanıdığımız kırmızımsı portakal renkli
hamurlu mallar ile boz renkte hamurlu, şişkin karınlı
vazolar,fincanlarvemeyvelikleriletemsiledilir.Özellikle
Türkoğlu-İstasyon Höyük, Türkoğlu-Özbek/Karahöyük,
Pazarcık-Taşbiçme Höyüğü ve Türkoğlu-Karahöyük bu
mal grubu ve kap tiplerinin yoğun olarak bulunduğu
merkezlerin başında gelirler. Söz konusu bölgelerde
incelenen höyüklerin hemen hemen hepsinde aynı
AccordingtothedatafromGedikli-Karahöyük,theclosestexcavatedsite,thewareswithorange-reddishfabric,
alsoknownasBrittleOrangeWareintheliterature(Bell
2007), has a chronology starting in the early phases of
the EBA and extending to the MBA. The noteworthy
forms of vessel are the fruit bowls with high stands,
bowls with bell-shaped foot?/ring-foot?, deep spherical
bowls,potswithasphericalbodyandshortnecksand
vesselswithhighcylindricalneckssomeofwhichhavea
carinated globular body or ring-base.Another group of
waresoftenseentogetherwiththesewaresarebeigeslip
wares.Theirchronologyrangesfromthebeginningofthe
EBAtothebeginningoftheMBA.Thisgroup,knownas
Plain SimpleWare or MetallicWare in the literature, is
dominated by Syrian bottles and cups. The superficial
groovesdecoratingthesurfaceofthevesselsareadistinguishingfeatureofthistypeofpottery.
Another curious feature of the southern plains of
Kahramanmaraş for the EBA cultures is that the Early
Trans-Caucasian pottery seen in Elbistan plain in the
northisnotfoundhereinthesouthernplainsbutitreappearsintheAmukplains.ThefactthattheKarazorEarly
Trans-Caucasian culture observed from the Caucasus
132
YÜZEYARAŞTIRMARAPORLARI
türdenmalzemeyerastlanmıştır.BumalgruplarıIslahiye
Bölgesi höyükleri başta olmak üzereAmuk Ovası’ndan
ve Çukurova bölgesinden iyi tanınmaktadır. Bu açıdan
bakıldığındabölgeninbukısmınınherikibölgeileilişkiliolduğuanlaşılmaktadır(Res.2).
Literatürde Brittle Orange Ware olarak da adlandırılan
portakal kırmızısı renkli hamurlu malların kronolojisi,
bölgeye en yakın kazılmış merkez olan GedikliKarahöyük’teki verilere göre İlkTunç Çağı’nın başlarındanOrtaTunçÇağı’nauzanır.Yüksekkaidelimeyvelikler, çan ayaklı çanaklar, küresel derin çanaklar, küresel
gövdeli güdük boyunlu çömlekler ile yüksek silindirik
boyunlu bazıları omurgalı şişkin karınlı kaideli veya
halka dipli kaplar en belirgin formları oluştururlar. Bu
malzemeylebirliktesıklıklagörülenbirdiğermalgrubu
olanbejastarlımallarınkronolojisideİlkTunçÇağı’nın
başlarındanOrtaTunçÇağı’nınbaşlarınakadarindirilir.
ArkeolojiliteratüründePlainSimpleWareveyaMetalik
Ware olarak tanımlanan bu mal grubunda ise Suriye
şişeleriolaraktanımlanankaptipleriilefincanlaryoğun
biçimdegörülmektedir.Bumaltipininayırıcıözelliğinden biri ise kap yüzeyinin derin olmayan oluklarla
bezenmesidir.
Kahramanmaraş’ın güney ovalarının İlkTunç Çağı kültürleriaçısındanbirdiğerözelliğiise,kuzeydeElbistan
Ovası’ndagörülenErkenTranskafkasyatürüçanakçömleğinin bu bölgeye inmemesi ve buna karşın Amuk
Ovası’nda tekrar ortaya çıkmasıdır. Kafkaslardan Kuzey
Suriye kıyılarına kadar yayılan Karaz veya Erken
Transkafkasya kültürünün bu geçiş bölgelerinde izlenememesibukültürünyayılımalanıvegüzergâhıkonusunda ilginç sonuçlar doğurmaktadır. Kahramanmaraş’ın
güneyindeyeralanbazıhöyüklerdentoplananazsayıdaki malzeme biçim ve mal grubu açısından Erken
Transkafkasya örnekleriyle benzerlik taşısa da yüzey
araştırması sonucu bulunmuş az sayıdaki örnek söz
konusu kültürün güneyle bağlantısını değerlendirebilecek ölçütten yoksundur. El yapımı, basit ağız kenarlı
çömleklere ait parçaları oluşturan söz konusu grubun
GeçKalkolitikDönemörnekleriyledekimibenzerlikler
taşıdıklarıanlaşılmaktadır.
Aynı durum Hititler için de söz konusudur. Kahramanmaraş’ın kuzey ovalarında Hitit kültür öğelerinin
bulunmasına karşın güney ovalarında ve İslâhiye
Ovası’ndabutürdenbulgularahenüzrastlamamışolmamız Hitit kültürünün, Kuzey Suriye ile Amuk Ovası’na
yayılımı hakkında da yeni bir bakış açısı getirmektedir.
Bu durumda Hititlerin Kuzey Suriye iniş güzergâhları
açısından en uygun geçit İskenderun-Belen Geçidi
olmaktadır. Ancak çalışmamızın bu aşamasında bu tür
SURVEYREPORTS
downtoNorthernSyriaisnotencounteredinthesetransitional regions leads to very peculiar results regarding
theareaofspreadandtransmissionroutesofthisculture.
Although the few examples collected on the surface of
somehöyükstothesouthofKahramanmaraşhaveparallelswithEarlyTrans-Caucasianexamplesintermsofform
andwaregroups,thelownumberofexamplescollected
fromthesurfacecannotbeusedtoevaluatetheconnectionofthisculturewiththesouth.Itwasalsoobserved
thatthisgroupofwares,comprisingfragmentsbelonging
tohand-madepotswithsimplerims,hassomeparallels
withLateChalcolithicexamples.
The same is also true for the Hittites.The fact that, to
date, we have not encountered any evidence for the
presence of Hittite culture in the southern plains of
KahramanmaraşandonIslahiyeplaincontrastingwithits
presenceinthenorthernplainsoftheprovince,directs
ustowardsanewperspectiveinrespecttothetransmissionandspreadofHittitecultureacrossNorthernSyria
and the Amuk plains. It seems probably that the best
route providing Hittite access to Northern Syria could
havebeenviaİskenderun-Belen,weareoftheopinion
that reaching such conclusions at this stage of our
surveys may prove misleading, but, on the other hand,
the Hittite strata identified in the Çukurova at excavations at Soli,Yumuktepe, Gözlükule, Zeytinbeli and at
İskenderun-Kinet Höyük, as well as the Hittite rock
monumentsfoundalongtheCeyhanRiver,mayserveas
evidence for the Hittites’ Syrian connection via the
ÇukurovaandtheBelenPassandbeyondBelen,onthe
Amuk plain there are many settlements, above allTell
Atchana,havingHittiteculturalfeatures.
The cultures of the 2nd millennium B.C. are hardly evident at the höyüks identified to in the south of
Kahramanmaraş province. The connections can be
directlytracedbothinÇukurovaandintheAmukregion
duringtheEBAbuttheycannotbetracedeasilythrough
the 2nd millennium B.C.Although it is claimed that the
wares with orange fabric and grey slip were used until
thebeginningofthe2ndmillenniumB.C.,Syrian-Cilician
paintedwares,whicharecharacteristicofthe2ndmillenniumB.C.culturesandwhicharefoundveryoften,have
hardlybeenfoundontheKahramanmaraşOvası.There
may be many reasons for the lack of surface materials
dating from this period; however, the present situation
maysuggesttheculturalinteractionswiththeÇukurova
andtheAmukplaincouldbeweaker.Itmaybethatthe
settlementcharacterintheMaraşregionhadchangedor
there was another local pottery culture which we may
not as yet have identified.The same ambiguity is valid
forthesouthernplainsfortheentire2ndmillenniumB.C.
133
YÜZEYARAŞTIRMARAPORLARI
SURVEYREPORTS
yargılaravarmanınçokdasağlıklıolamayacağınıbelirtmekteyarargörmekteyiz.
Buna karşın arkeolojik kazılar saptanan Çukurova’da
Soli, Yumuktepe, Gözlükule, Zeytinbeli ve İskenderun
Kinet höyükteki Hitit tabakaları, yine Ceyhan ırmağı
boyunca yer alan Hitit kaya anıtları, Hititlerin Kuzey
Suriye bağlantısının Çukurova üzerinden, Belen Geçidi
aracılığıylakurduğununkanıtlarıolabilir.BelenGeçidi’ni
aştıktan sonra ulaştığınız Amuk Ovası’nda, Hitit kültür
özellikleriniyansıtanbaştaTellAtçanaolmaküzerebirçokyerleşmeyeralmaktadır.
Kahramanmaraş’ın güneyinde tespit edilen höyüklerdeki,II.Binyılkültürlerihakkındakibilgilerimiziseoldukça
yetersizdir.GerekÇukurovagerekseAmukbölgesiileİlk
TunçÇağı’ndadoğrudanizlenebilenbağlantılarII.binyılda açık bir şekilde izlenememektedir. Gerçi portakal
hamurlu ve boz astarlı malların II. binyılın başlarına
kadarkullanıldıklarıönesürülsedeÇukurovaveAmuk
bölgelerinde II. binyıl kültürlerinin karakteristik özelliği
olanveyoğunolarakgörülenSuriye-Kilikyaboyalılarına
Kahramanmaraş Ovası’nda oldukça az sayıda rastlanmıştır.Budönemleilgiliyüzeymalzemesininolmamasının birçok nedeni olmakla birlikte, mevcut durum söz
konusu dönemde gerek Çukurova ve gerekse Amuk
Ovası’yla kültürel anlamda zayıf bir etkileşimin söz
konusuolabileceğinigöstermektedir.BudönemdeMaraş
bölgesinde yerleşme karakteri değişmiş olabilir veya
henüztespitedemediğimizyerelbirçanakçömlekkültürü söz konusudur.Aynı belirsizlik, güney ovaları için
bütün II. binyıl boyunca ve hatta Demir Çağı için de
geçerlidir.DemirÇağı,özellikleGeçHititDönemiiçin
en belirleyici olan arkeolojik unsurlar mezar stelleri,
kabartmaveheykellerdir.
2007çalışmalarındaDemircilerKöyü’nüngüneydoğusundakikayalıkalandabiraslanheykelitespitedilmiştir.
Taslakhalindebiryüzüişlenmişaslanheykelibuözelliğiylebirtarafıduvarabitişikkapıaslanıolaraktasarlandığını göstermektedir. Önceleri dik duran aslan daha
sonra defineciler tarafından devrilmiştir. Aslan heykeli,
3.18m.uzunluğunda2.23m.yüksekliğindeveyaklaşık
93cm.genişliğindedir.Önvearkaayaklarıalçakkabartmaolarakgösterilmiş,ağzıaçık,kükrerbiçimdebetimlenmiştir(Res.3).BoyutveişlenişstiliaçısındanKahramanmaraş Müzesi’nde bulunan ve Elbistan’dan geldiği
belirtilenaslanheykelleriylebüyükbirparalelliktaşır.
Özellikle Kahramanmaraş’ın Merkez, Türkoğlu ve
Pazarcık ovalarının jeolojik tarihi yerleşme karakterini
etkilemiş olabilir. Bölgeye akan Aksu ve Erkenez gibi
çaylarbazıyıllardasözkonusuovalarınbüyükbölümünü göle çevirmektedir. Türkoğlu sınırlarındaki Gavur
Res.3Türkoğlu-DemircilerKöyügüneydoğusundasaptanantaslak
halindekapıaslanı
Fig.3Thegate-lionprototypefoundtothesoutheastofDemirciler
villageinTürkoğlu
and even for the IronAge. For the IronAge, especially
fortheLateHittiteperiod,themostdistinctivearchaeologicalelementsaretombsteles,reliefsandsculpture.
In2007weidentifiedalionstatueinarockyareatothe
southeast of Demirciler village.This is a prototype of a
lionfigurethatisworkedonlyononeside,whichsuggeststhatitwascarvedtobeplacedatagateadjoining
awall.Itwasformerlystandingbutillegallooterstoppled
it.The figure is 3.18 m. long, 2.23 m. high and about
0.93m.wide.Itsforeandhindlimbsarecarvedinlow
relief; its mouth is wide open as if roaring (Fig. 3). Its
dimensions and style closely parallel the lion figures in
the Kahramanmaraş Museum said to have come from
Elbistan.
EspeciallyinKahramanmaraşcityitself,andtheTürkoğlu
andPazarcıkplains’thegeologicalhistoryoftheregion
may have affected the character of settlement. Streams
flowing into the region, such as theAksu and Erkenez,
transformtheseplainsintolakesinsomeyearsandthe
GavurGölüontheborderofTürkoğluisagoodexample
ofsuchaformation.TakingintoconsiderationthesettlementcharacterhereduringtheLateChalcolithicandthe
EBA,itisobservedthatsettlementsaremainlyfoundin
the areas of the plains closer to the hill slopes, i.e. on
higher elevations. The höyüks of İstasyon, Özbek,
Hacıbebek, Minehöyük, Beyoğlu and Sivrimine are
located around the area that at times becomes a lake.
Moreover, some excavation reports state that the plain
levelhasrisenbyabout6m.andtheNeolithicandespecially the Chalcolithic settlements are traced below the
present level of the plain; suggesting this process of
depositionacceleratedaftertheChalcolithicperiod.
134
YÜZEYARAŞTIRMARAPORLARI
Gölübuoluşumaiyibirörmekteşkileder.BuradakiSon
KalkolitikveİlkTunçÇağ’ıyerleşmekarakterizlendiğindedegenellikleovanın,tepeeteklerineyakın,yükseltisi
daha fazla olan alanlarında yerleşmelerin bulunduğu
görülür. İstasyon, Özbek, Hacıbebek, Minehöyük,
Beyoğlu ve Sivri mine höyükleri, söz konusu –zaman
zaman göle dönüşen-alanın çevresine dizilmişlerdir.
Yinebazıkazıraporlarındaovadüzeyininyaklaşık6m.
yükselmiş olduğunun belirtilmesi, Neolitik ve özellikle
Kalkolitik yerleşmelerin şimdiki ova düzeyinin altında
izlenebilmesi. Bu oluşumun en azından Kalkolitik
Çağ’dansonrakisüreçtehızkazandığınıgöstermektedir.
Sonuç
Kahramanmaraş2007çalışmalarıgenelolarakdeğerlendirildiğinde,bölgedekihöyüktipindekiyerleşmealanlarınındağılımıveyerleşmeboyutları2006yılıçalışmalarımızı destekler niteliktedir. Özellikle Kahramanmaraş
merkez,PazarcıkveTürkoğluilçesınırlarındakihöyükler
küçükveortabüyüklüktehöyüklerdir.Kuzeydedeaynı
durum izlenmekle birlikte, II. binyıl yerleşmelerinin
bulunduğu höyüklerin daha büyük boyutlu oldukları
gözlenmiştir.
2007 yılı çalışmalarda il genelindeki höyüklerde toplananmalzemedeğerlendirildiğindeoldukçadikkatçekici
sonuçlara ulaşılmıştır. Yukarıda da değindiğimiz gibi
Toroslarcoğrafiolduğukadarkültürelanlamdadabölgenin,kuzeyvegüneyiniikifarklıkültürbölgesineayırmıştır. Kuzeyde belirgin bir Hitit kültürü ve Erken
Transkafkasyakültürüizlenebilirken,güneyde,pazarcık,
Türkoğlu ve Kahramanmaraş ovalarındaki yerleşmelerde, Doğu Akdeniz, Amuk ve Çukurova kültürleriyle
etkileşimgörülür.Bubölgelerdedegörülençarkyapımı,
kırmızımsıportakalrenklihamurluvebejhamurlumallarınoluşturduğuveİlkTunçÇağıI-IIIvehattaOrtaTunç
Çağı’nınbaşlarınauzanançanakçömlekgruplarıgüney
ovalarındadayoğunolarakizlenebilmektedir.
Her iki bölge için ana sorun II. binyıl yerleşmelerinin
niteliği ile ilgilidir. Güney bölgelerde, Amuk ve
Çukurova’daizlenebilenSuriye-Kilikyaboyalılarıoldukça sınırlı sayıda bulunmuştur. Yine Habur tarzı birkaç
çanak çömlek parçası II. binyıl buluntu grubuna dâhil
edilebilir. Bu malzeme grubunun bu bölgelere çok da
fazlagirmediğianlaşılmaktadır.BubölgeleriçinbelirleyicibirII.binyılçanakçömlekgrubutespitedilememiştir.Budurumdahaöncededeğindiğimizgibibölgenin
II.binyılyerleşmedokusu,yoğunluğuveyayerel,tanımlayamadığımız çanak çömlek grupları ile ilgili olabilir.
Aynı durum bölgenin kuzeyi için de geçerlidir.
Höyüklerdentoplananbirkaçadetboyalıçanakçömlek
SURVEYREPORTS
Conclusion
An overall evaluation of the 2007 campaign shows the
distributionofhöyüktypesettlementsintheregionand
theirsizessupportedourevaluationmadein2006.The
höyüks,especiallyinKahramanmaraşcity,Pazarcıkand
Türkoğlutownshipsaresmallandmedium-sizehöyüks.
Althoughthesameisvalidforthenorthernplains,ithas
beenobservedthatthehöyükswithstratafromthe2nd
millenniumB.C.arelarger.
Theevaluationofthematerialcollectedfromacrossthe
provincein2007leadstosomeremarkableconclusions.
As mentioned above, theAnti-Taurus Mountains divide
the province into two, south and north, both geographicallyandculturally.Whileitispossibletoclearly
see Hittite culture and EarlyTrans-Caucasian culture in
the north, interaction with the east Mediterranean, the
Amuk and Çukurova cultures is observed in the
settlements in the south, the Pazarcık, Türkoğlu and
Kahramanmaraş plains. The pottery groups comprising
wheel-thrown potteries with reddish orange fabric and
beige fabric are traceable through the EBA I to III and
eventothebeginningoftheMBAarewidelyfoundboth
northandsouthoftheAnti-Taurus.
Themaintroublewithbothareasisthequalityofthe2nd
millennium B.C. settlements. In the south, the SyrianCilicianpaintedwaresfoundinAmukandtheÇukurova
are only found in very small numbers in the southern
areasofourregion.Inaddition,afewpiecesofshardsin
theKhaburstylemaybeincludedwithinthe2ndmillenniumB.C.assemblage.Itwasobservedthatthisgroupof
waresdidnotentertheseregionsinquantity.Nodistinctive pottery group has been identified for these regions
Res.4Türkoğlu-İstasyonHöyüğün’ünbüyükkısmıtoprakçekimi
için hemen yanında bulunan fabrika tarafından alan kazanmak
adınagünbegüngreyderlerletahripedilmektedir.
Fig.4AgreatpartoftheİstasyonHöyükinTürkoğluiseatenupby
thefactorynextdoordaybyday
135
YÜZEYARAŞTIRMARAPORLARI
SURVEYREPORTS
Res. 5 Pazarcık-Evri-Taş Biçme höyük, yakından geçen otoban
yapımısırasındahöyüğünneredeyseyarısıgreyderlerletahripedilmiştir,kültürkatmanları6-7m.yüksekliğindekikesitlerdenaçıkça
izlenebilmektedir.
Fig.5Pazarcık–Evri–TaşbiçmeHöyük.Almosthalfofthehöyük
wasdestroyedbyheavymachineryduringtheconstructionofthe
toll road passing nearby. Cultural strata are exposed in profiles
reaching6-7m.inheight
Res.6 1940’lıyıllarda Prof. Dr.TahsinÖzgüçtarafındankazılan
Elbistan/Karahöyük, özellikle Hitit Dönemi’nde bölgenin önemli
merkeziolduğuanlaşılanhöyüküzerindefutbolsahasındantutun
da,harmanyerinevehemenhemenhöyüğüntümüüzerineyayılan
evlerigörmekmümkün.
Fig. 6 Elbistan-Karahöyük was excavated by Tahsin Özgüç in
1940s.Oneofthemostimportantsitesintheregion,thehöyükis
concealedunderhouses,footballgroundandharvestarea
Haburmallarıileparalellikgöstersedesınırlısayıdakibu
örneklerden bir değerlendirmeye gitmek bugün için
mümkün görünmemektedir. Ancak kuzeyde yer alan
Elbistan,AfşinveGöksunovalarındakihöyüklerdentoplanan çanak çömlek gruplarından yola çıkarak belirgin
birHititkültürününvarlığınıönesürebiliriz.
duringthe2ndmillenniumB.C.and,asmentionedabove,
thisisrelatedtothe2ndmillenniumB.C.settlementpattern of the region, its density or to unidentified local
potterygroupsandthesameisvalidforthenorthernpart
of this region.A few shards of painted wares collected
fromthehöyüksparallelKhaburwaresbuttheirnumber
is very small; therefore, it will not be possible to draw
conclusionsatpresent.However,wecanclaimthepresenceofHittiteculturefromthepotterygroupscollected
from höyüks in the Elbistan, Afşin and Göksun plains
northoftheAnti-Taurusmountains.
Bilimsel ön değerlendirmeler yanında yüzey araştırma
bölgesindegözlemlediğimizbirnoktayadahadeğinmek
istiyoruz.2006yılıçalışmaraporumuzdaveverdiğimiz
bildirilerdedebelirttiğimizgibiKahramanmaraşhöyükleribüyükbirtahribatlakarşıkarşıyadır.DoğuAkdeniz
Bölgesigenelindeenbüyüktahribatınbubölgedeolduğu izlenmiştir. Gerek sanayi kuruluşları gerekse kırsal
yerleşmeler,yolaçımı,köprü,otobangibiimarfaaliyetleri höyüklere büyük zarar vermiş, bazıları neredeyse
tamamenortadankaldırılmıştır.Bazılarınıniçinedevasa
silolaraçılmış,ortalarındanyolgeçirilmiş,futbolsahasınadönüştürülmüşlerdir.
Türkoğlu-İstasyon/Koruculu Höyük (Res. 4), TürkoğluBeyoğlu, Türkoğlu-Minehöyük, Türkoğlu-Sivrimine
Höyük,Türkoğlu-ÖzbekHöyük,Pazarcık-Evri-Taşbişme
Höyük (Res. 5), Elbistan-Karahöyük (Res. 6) , ElbistanOzan Höyük, Elbistan-Karaelbistan gibi höyükler acil
koruma önlemi alınması gereken höyüklerin başında
gelmektedir.
In addition to the preliminary scientific evaluation, we
wouldliketomentionanotherpointwehaveobserved.
Asmentionedinourreportfor2006,thehöyükswithin
the province of Kahramanmaraş are seriously endangered. The greatest destruction in the eastern Mediterranean region is observed in Kahramanmaraş. Not
only industrial plants but also rural settlements, road,
bridge and toll road constructions have damaged the
höyüks to a great extent, with some almost completely
disappeared. Some are carved into large silos, cut
throughbyroadsortransformedintofootballgrounds.
The following are the most endangered höyüks that
need to be taken under protection immediately:
İstasyon/KoruculuHöyük(Fig.4),Beyoğlu,Minehöyük,
Sivrimin Höyük, Özbek Höyük in Türkoğlu township;
Evri-Taşbiçme Höyük (Fig. 5) in Pazarcık; Karahöyük
(Fig. 6), Ozan Höyük and Karaelbistan in Elbistan
township.
136