Bodur Elma Yetiştiriciliği Projesi

KLONAL ANAÇLI BİR DEKARLIK
BODUR ELMA YETİŞTİRİCİLİĞİ PROJESİ
2003
BÖLÜM 1 : PROJENİN ÖZETİ
1.1. PROJENİN ADI : Klonal Anaçlı 1 Dekarlık Bodur Elma Yetiştiriciliği Projesi
1.2.PROJENİN SÜRESİ : Tesis süresi 1 yıl, Ekonomik ömrü 20 yıldır.
1.3. PROJENİN UYGULAMA YERİ : Kütahya Merkez İlçe ve Köyleri
1.4. PROJENİN KAPASİTESİ : Birim bazda 1 dekarlık klonal anaçlı örnek bodur
elma bahçesi.
1.5. PROJENİN GENEL YATIRIM TUTARI : 10.928.900.000 TL toplam
yatırım tutarı olup, bunun 3.763.700.000 TL’si sabit gider, 7.165.200.000 TL’si işletme
giderleridir.
1.6. PROJENİN FİNANSMANI : Projedeki, 3.763.700.000 TL olan yatırım
giderlerinden; damlama sulama tesisi , fidan bedeli,arazi tahdidi ve terbiye sistemi
tutarının
% 80’i olan 1.544.000.000 TL bir yıl ödemesiz 4 eşit taksitli 5 yıl % 10 sabit faiziyle geri
ödemeli kredi olarak Kütahya Valiliği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca; geriye
kalan bütün yatırım ve işletme giderlerinin toplam değeri olan 9.384.900.000 TL.nın tamamı
çiftçinin öz kaynaklarınca finanse edilecektir.
1.7. PROJENİN FAYDALARI : İl genelinde tarımsal faaliyetler açısından hiçte
istenmemekle beraber çok küçük ve parçalı olan tarım alanlarından en ekonomik bir şekilde
istifade edebilmemiz için, birim alandan elde edilecek verimin artırılması gerekmektedir.
Bodur elma yetiştiriciliğinde de ağaçlar küçültülerek birim alana daha fazla ağaç düşmesi
sağlanmakta ve birim alandan alınan ürün miktarı da artırılmaktadır. Ayrıca modern tarım
tekniklerinin kültürel uygulamaları ile birim alandan elde edilen nicel verim artışı yanında,
iç ve dış pazarda en yüksek fiyatla satılabilecek yüksek kaliteli standart çeşitler elde
edilebilmektedir.
Bodur elma yetiştiriciliğinde ağacın ürüne yatması çok çabuk olmakta ve hemen ikinci
yıldan itibaren ürün alınmaya başlanmaktadır. Buda yatırımı kısa vadeli kılarak yatırımın
sermayeye dönüşüm sirkülasyonunu hızlandırmış olacaktır.
Proje, İlimiz genelinde çok yaşlı ve dağınık halde bulunan düşük kapasiteli elma
bahçelerinin yerine, modern kapama bahçeleri kurularak, 1.690 ton/yıl olan elma üretimini
artırmak, birim alandan yüksek verim alarak Avrupa Topluluğuna girmemiz aşamasında,
gelişmiş ülkelerin üretim normlarını yakalayarak, ülkemizin tarımsal faaliyet puanını
artırma noktasında faydalı olacaktır. Bölge çiftçileri, kurulacak örnek bahçelerle bu tarz
yetiştiriciliğe teşvik edilerek, bu sayede aile iş gücünü değerlendirip üretime yönelmeleri
sağlanacaktır.
BÖLÜM 2 : GİRİŞ
Anadolu birçok meyve türünde olduğu gibi elmanın da anavatanı sınırları
içerisindedir. Ülkemizde yetiştiriciliğe en uygun yerler; Kuzey Anadolu, Karadeniz kıyı
bölgesi ile İç Anadolu ve Doğu Anadolu yaylaları arasında kalan geçit bölgeleridir. İlimizde
bu bölgeler içerisinde yer alıp, yetiştiriciliğe uygun iklim ve rakım isteklerine haizdir.
Ülkemizde elma üretimi gün geçtikçe artma eğilimindedir. Üretim miktarı
bakımından dünyada beşinci sırayı alarak önemli bir üretici ülke durumundayız. Ne var ki
gerek birim alandan alınan ürünün düşük olması, gerekse dış pazarda rekabet şansı olan
standart çeşitlerin
ve kalitenin düşük oluşu ihracatımızı menfi yönde etkilemektedir. Bu durum son yıllarda
akademisyenleri ve milli tarım politikalarımızı ihracat payı yüksek ve kaliteli ürün
yetiştiriciliğine yöneltmiştir. Bodur elma yetiştiriciliği bu eğilimin en önemli hamlesidir.
Bodur elma yetiştiriciliğinde modern kültürel uygulamalarla birim alandan elde edilen ürün
kalitatif ve kantitatif olarak artırılmıştır. Ayrıca Bodur tarzdaki yetiştiricilikte meyveye
yatma çok erken olduğu için kaliteli ve standart çeşitlerin üretimine geçiş sürecide çok çabuk
aşılabilecektir.
BÖLÜM 3 : PROJE ALANI
3.1. PROJE ALANININ EKOLOJİK DURUMU : Projenin uygulanacağı merkez
ilçe ve köyleri gerek iklim açısından gerekse toprak yapısı ve rakım bakımından elma
yetiştiriciliğine uygundur. İlimiz Ege Bölgesi ile Orta Anadolu Bölgesi arasında bulunan batı
geçit kuşağında yer alır. Ortalama rakım 950 m.dir. İlkbahar son donları yıllara göre
değişmekle beraber 7-15 Mayıs tarihlerine kadar menfi etkilerini sürdürerek erken açan
çiçeklere zarar verebilmektedir.
Kış aylarında en düşük sıcaklık minimum –18.6 C, sıfırın altında ortalama sıcaklık –
9 C’ civarındadır. Yıllık sıcaklık ortalaması 11-12 C’ dir. Yıllık yağış miktarı 550 mm.dir.
Sisli gün sayısı 46 gün, karla örtülü gün sayısı 24 gündür. (Son 10 yılın ortalaması baz
alınmıştır.)
3.2. TOPOĞRAFYA : İlimiz engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Bu özellik meyve
yetiştiriciliği için çok avantajlıdır. Çünkü, kışın meyve ağaçlarına zarar veren don halkaları
tepelerden aşağı doğru toprak yüzeyinden akarak vadilerde göllenmektedir. Don tehlikesine
karşı yamaçtaki araziler idealdir.
Ayrıca İlimizde arazinin çok parçalı oluşu entansif tarım modelini zorunlu hale
getirmektedir. Bodur elma entansif tarımın en bariz uygulamalarından biridir.
3.3. ARAZİ TASARRUF DURUMU : Arazi: proje kapsamına alınan köyde
ekolojik olarak yetiştiriciliğe uygunluğu yapılacak etütle belirlenecek olan 1 dekarlık şahıs
mülkiyetindeki arazilerden oluşacaktır. Araziler vadi veya ovaların dışında hafif meyilli,
taban suyu yüksek olmayan, bitkinin etkili kök bölgesinde, seçilen sulama yöntemine göre
toprağı tarla kapasitesinde tutmaya yeterli sulama suyu bulunan yerlerden seçilecektir.
3.4. ÜRETİM VE PAZARLAMA : İlimizde meyve veren yaşta 51.200 adet elma
ağacı bulunmaktadır. Bunların çok azı kapama bahçe niteliğinde olup, bir çoğunun
ekonomik ömrü tamamlanmış ve diğer meyve türleriyle karışık halde veya evlerin
bahçelerinde hobi amaçlı yetiştirilmektedir.
Kurulacak yeni tesislerle İlimizdeki elma üretiminde önemli bir artış olacağı gibi,
pazar değeri yüksek olan standart çeşitlerde yetiştirilebilecektir. Tesis edilen yeni
işletmelerle birlikte diğer işletme sahiplerine elma ağaçlarında bakım, budama, sulama,
gübreleme, zirai mücadele gibi teknik konularda bilgi verilecektir.
Üretimi yapılan elmalar taze olarak tüketilebileceği gibi soğuk hava depolarında
muhafaza edildikten sonra kış aylarında pazara arz edilecektir. Ayrıca Grany Smith gibi dış
pazarda çok talep edilen standart çeşitlerin üretimi arttıkça ihracatçı firmalar da İlimizde
hasat sezonunda yüksek fiyattan alım yapacaklardır.
BÖLÜM 4
: PROJE ÖNCESİ DURUM
Bu projeyle; İlimizde henüz
yetiştiriciliği hiç yapılmayan kapama
niteliğindeki bir bahçede bodur elma yetiştiriciliğini yaygınlaştırma ve çok parçalı
olduğundan işlemesi hiçte karlı olmayan, bundan dolayı da yıllarca atıl bekleyen alanları,
çok karlı entansif üretim modeline kazandırma amaçlandığı için, proje öncesi arazinin
tasarruf şekli ve ürün deseni hakkında detaylı bilgi verilmeyecektir. Proje 1 da.’lık tip
projedir.
BÖLÜM 5
:
PROJE
5.1. PROJENİN GEREKÇESİ VE AMACI : Tarım; her şeyden önce insanların
hayatlarını idame ettirebilmeleri için olmazsa olmaz faktörlerinin en önemlisi olan gıdaların
üretim aşamasını oluşturur. Hızla artan insan nüfusunun gıda ihtiyacı da artmakta, ancak
bunun aksine tarım alanları ve bunun en önemli unsuru olan toprak materyali de farklı
nedenlerle yok olmaktadır. Bu durum mevcut birim alandan birim zamanda en fazla ve
kaliteli ürün alma zorunluluğunu doğurmuştur.
Bu projeyle geleneksel olarak yapıla gelen ekstansif üretimden entansif üretime
geçilmiş olacaktır. İl genelinde az oranda ve ekonomik ömrünü tamamlamış olan elma
ağaçlarının yerine bodurlaştırılıp birim alana çok sayıda ağaç düşmesi ve yeni kültürel
uygulamalarla bol ve kaliteli ürün alınabilecektir.
Türkiye, Dünya ülkeleri içerisinde çok önemli bir meyve üreticisi ülke olmasına
rağmen, birim alandan elde edilen üretimde, gelişmiş ülkelerin gerisinde bulunmaktadır. Bu
projenin İlimizde uygulanmasıyla artacak olan elma üretimiyle hem İlimizde hem de ülke
genelinde gelişmiş olan ülkelerin üretim standartları yakalanmış olacaktır. Ayrıca, ihraç
edilecek nitelikte kaliteli ve tescilli standart çeşitleri üreterek daha pahalıya satma imkanı
bulan çiftçilerimizin gelirleri artarak refah seviyesi yükselmiş olacaktır. Üretilecek elmanın
dış pazarlarda aranır nitelikte olması ve ihraç edilmesi durumunda döviz kazandırması
sonucu ülke ekonomisine de katkı sağlanmış olacaktır.
Üretimin artmasıyla soğuk hava depoları, ambalajlama, pazarlama, gibi hizmetlere
ihtiyaç duyulacağından yeni yatırım sahaları oluşacaktır. Bunların yanı sıra tarım sanayiinin
ve doğal olarak sanayiinin diğer kollarının gelişmesi sağlanmış olacaktır. Bu sayede yastık
altındaki atıl sermaye üretime kazandırılarak başta İlimiz ve ülke ekonomisinin
canlanmasına yardımcı olunacaktır. Ayrıca; hem tesis edilecek bahçelerde bizzat çalışarak,
hem de gelişen sanayi dallarında iş istihdamları oluşarak çok büyük bir sorun haline gelen
işsizliğinde bir nebze önüne geçilmiş olunacaktır.
5.2. TEKNİK BİLGİLER
5.2.1. Elmanın Sistematikteki Yeri : Elma Rosaceae familyası, Rosacea alt
familyasının Malus cinsindendir. Malus cinsinin 30 dan fazla türü olduğu bilinmektedir.
Malus comminis l. Türü en önemlilerinden olup esas bizi ilgilendiren kültür formu ifade
eder.
5.2.2. Elma Çeşitleri ve Özellikleri : Bugün dünyada elma çeşitlerinin sayısı 6 500’ü aşmakta
olup, Türkiye de ise bu sayı 460’ı bulmaktadır. Bunlar arasında kalite, verim yönünden
yüksek ve ticari anlamda yetiştiriciliği yapılanların sayısı çok azdır. İlimizde bodur anaçlı
yetiştiriciliği en uygun olan ve birbirleri arasında döllenme ilişkisi bulunan çeşitler
tanıtılacaktır.
Starking Delicious : A.B.D. orijinli olup; ağacı kuvvetli yarı dik veya dik gelişir.
Meyvesi iri, koyu kırmızı renkte, çiçek tarafında beş çıkıntısı olup, uzunca şekilli, çok iri ve
kaliteli bir çeşittir. Eylülün ikinci haftasında hasat olumuna gelir. Golden Delicious ve
Jonathan çeşitleriyle tozlanabilir. Meyveler soğuk hava deposunda nisan ayına kadar
saklanabilir.
Golden Delicious : A.B.D. orijinli olup; ağacı dik, yarı dik ve orta kuvvette gelişir.
Çok verimlidir. Meyvesi iri, altın sarısı renkte, silindirik-konik şekilli, çok iri, meyve eti
yeşilimtırak sarı renkte gevrek ve sık dokulu, çok kaliteli bir çeşittir. Eylülün ikinci
haftasında hasat olumuna gelir. Starking Delicious, Starkrimson Delicious, Jonathan ve
Winesap gibi çeşitlerle tozlaşır. Bütün bölgeler için tavsiye edilir. Dikkatli meyve seyreltme
yapılırsa her yıl ve düzenli ürün verir. Meyveler soğuk hava deposunda Mart ayına kadar
saklanabilir.
Grany Smith : Avustralya orijinlidir. Ağacı zayıf-orta kuvvette, yarı dik-yayvan
gelişir. Her yıl ve bol ürün verir. Meyvesi orta iri-iri, yeşil zemin üzeri hafif donuk sarı renkli,
kalitesi çok iyi olup, sert, çok sulu ve kendine özgü mayhoş bir tadı vardır. Eylülün son
haftası hasat olumuna ulaşır. Golden Delicious ve Red Delicious çeşitleriyle tozlaşır.
Meyvesi uygun soğuk hava deposunda 9 ay süreyle saklanabilir.
5.2.3 Elma Anaçları ve Özellikleri : Elma anaçları generatif (tohum) anacı ve
vegetatif (klonal ) anaçlar olarak ikiye ayrılır. Generatif anaç yabani veya kültür elmasının
tohumuyla elde edilir. Klonal anaç ise; ancında standart vasıfta olmasını arzu ettiğimiz için,
o standart çeşidin tohumuyla değil bitkinin dal, yaprak v.s. organlarından daldırma gibi
yöntemlerle özelliklerini kaybetmemiş bir çok bitki elde edilir ve buna klonlama
denilmektedir. Vegetatif yollarla elde edilen klon anaçları modern meyvecilikte arzulanan
anaç-kalem (çeşit) standardizasyonunu yeni bir örnek bahçe kurma imkan dahiline girmiştir.
Bu projede klonal anaçlı bodur elma tesisi hedeflendiği için, çok bodur anaçlardan İlimiz
ekolojik şartlarına en uygun olan M 9 anacını kullanmamız uygun olacağından bu anacın
özellikleri anlatılmıştır.
M 9 : Çok bodur anaçlar içerisinde bugün dünyada en çok kullanılan M 9
anacıdır.Verimli topraklarda daha iyi gelişirler. Dikimden itibaren ömrü boyunca desteğe
ihtiyaç gösterirler. Dikimin hemen ertesi yılı meyve vermeye başlar ve en iyi şartlarda bile
boyu 270 cm’yi geçmez. Çö ğürlerin %20-40’ı kadar gelişirler
M 9 boğaz çürüklüğüne (Phytophytora spp) dayanıklı fakat ateş yanıklığı (Ervinia
amylovora) ve pamuklu bite (Eriosoma Lanigerum) hassastır. M 9 anacı Stool bed Layering
veya tepe daldırması ile çoğaltılırlar.
M 9 anacına aşılı çeşitler ile kurulan bahçelerde uygulanacak dikim aralıkları toprak
verimliliğine göre (1,5mx3,5m) veya ( 2,0mx3,5m) olmalıdır. M9 anacı üzerine Starkrimson
Delicious gibi yarı bodur gelişen çeşitler aşılanmamalı, Starking Delicious, Golden
Delicious, Grany Smith gibi kuvvetli gelişen çeşitlerin aşılanmasıyla elde edilen fidanlarla
bahçe tesis edilmelidir.
5.2.4. Morfolojik ve Biyolojik Özellikleri : Kültür elmalarının taç yüksekliği
yaklaşık 8-10 m, genişliği ise 8-12 m olur. Doğal olarak orta- yüksek boylu olurlar. Ancak
M9 klonal anacı üzerine kuvvetli gelişen çeşitler aşılanır ve uygun budama ve bakım
uygulanırsa ağaç boyu 2-2.5 m.’yi geçmez.
Elmada kök sistemi genellikle yanlara doğru yayılma eğilimindedir ve kazık kök oluşturmaz.
Yapraklar çeşitlere göre değişen büyüklüklerde olmakla beraber orta büyüklüktedir.Üst
yüzeyi yeşil-koyu yeşil, alt yüzleri çeşide göre az veya çok tüylüdür. Yaprak kenarları
dişlidir ve bu dişler çeşitlere göre değişir. Çiçekleri ise 5 taç, 5 çanak yapraklıdır.
Elma meyveleri botanik bakımdan yalancı meyvedirler. Meyve renkleri esasında sarı olup,
çeşide göre sarı zemini olgunlaşmayla paralel olarak kırmızıdan bordoya kadar değişik
tonlarda renkler kaplar. Şekli çeşitlere göre farklılıklar gösteren kutupsal basık yuvarlak,
bazı çeşitlerde çiçek burnu kısmı dardır. Sapın meyveye bağlandığı nokta çukurcadır.
Ağaç gövdesi düzgün, gövde ve dallar beyazımtırak pembedir.
5.2.5 Döllenme Biyolojisi : Elma çeşitleri genellikle kendine kısırdırlar.Yani, kendi
çiçek tozları ile döllenemezler. Mutlaka başka bir dölleyici çeşidin çiçek tozlarına ihtiyaçları
vardır. Bu nedenle bahçe kurulurken iyi bir çeşit karışımı tertiplenmelidir. Çeşit karışımı
yaparken, tercih edilen ana çeşidin dölleyici çeşidini veya çeşitlerini iyi bilmek gerekir.
Elma bahçesi, tozlanma döllenme bakımından en elverişli bir plana göre kurulmalıdır.
Dölleyici çeşidin esas çeşide oranı % 10-15 olmalıdır. Dölleyici çeşitler ana çeşitten 12.15
metreden daha uzakta olmamalıdır.
Seçilen çeşitler arasında periyodisite bakımından bir uyuşmazlık olmamalıdır. Periyodisite,
ağaçların bir yıl meyve verip, müteakip yıl dinlenmesi demektir. Dölleyici olarak seçtiğimiz
çeşit böyle bir karakterde ise bu çeşidin dinlenme yılında döllenme olmaz.
Seçilecek çeşitler arasında çiçek açma zamanları bakımından bir uyuşmazlık olmamalıdır.
Elmalardaki yabancı döllenmeyi % 90 arılar yapar. Çiçek zamanı bahçede veya civarda en
az 1 arılı kovan bulundurulmalıdır.
5.2.6. Ekolojik İstekleri :
5.2.6.1. İklim İstekleri : Elma ılıman, özellikle soğuk ılıman iklim meyvesidir.
Genellikle dünyada 30’ – 50’ enlemlerde yetişmektedir. Türkiye’de Ege Bölgesi’nde 500
metre, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sıcak ve kurak yerlerindeki 800
metreden daha yukarı yerlerde yetişmektedir. Yüksek ışık yoğunluğu elmada çok iyi renk
oluşumunu sağlar. Elma ağacı düşük sıcaklıkların olduğu sert kışlara dayanıklıdır. Kış
dinlenmesi sırasında odun kısımları –35 C ile 40 C’a, açmış çiçekler –2.2 C ile –2.3 C’a ve
küçük meyveler ise –1.1 C ile –2.2 C’a dayanırlar.
Elma kış dinlenmesine en fazla ihtiyaç duyan meyve türüdür. Yapılan denemelerde
elmaların soğuklama ihtiyacını karşılayabilmesi için 7.2 C’nin altında çeşitlere bağlı olarak
2322-3648 saat kalması gerekir. 0 C’nin altında ise 1081-2094 saat soğuklamaya ihtiyacı
vardır. Yetersiz soğuklama sonucu çiçeklerin bir kısmı ölür, geriye kalan çiçeklerin açılması
da normale göre hem daha geç, hem de düzensiz olur. Böylece geç açan çiçekler döllenme
yetersizliği nedeni ile dökülür. Soğuklamasını giderememiş elma ağaçlarında yaprak gözleri
sürmez ve ağaç çıplak kalır. Elma yüksek yaz sıcağından da hoşlanmaz. Sıcaklık 40 C’nin
üzerine çıktığı zaman büyüme durur, daha yüksek sıcaklıklarda ise zararlanma görülmeye
başlar.
5.2.6.2. Toprak istekleri : Elma genellikle bir çok toprak tiplerinde başarılı sonuç
verir. Bahçe kurulacak yerin alt toprak yapısı önemlidir. Alt toprak, bitki kökleri hiçbir
zaman su içinde kalmayacak ve köklerin yayılmasını kolaylaştıracak şekilde drene
edilmelidir. Sert ve suyu tutan alt toprak gelişmeye engel olur, ağacın büyümesini ve ömrünü
olumsuz yönde etkiler. En iyisi alt toprağın çakıllı-tınlı olmasıdır. Toprak derinliğinin
2metre veya daha fazla olması istenir. Elma yetiştiriciliği için en iyi topraklar optimal olarak
6.0-6.5 pH ve içerisinde normal kireci ve yeteri kadar humus ve nemi bulunan tınlı, tınlıkumlu veya kumlu-tınlı geçirgen topraklardır.
5.2.7. Aşılı Fidan Temini : İlimize uygun çeşitlerin seçimi ve aşılı fidan temini
Tarım İl Müdürlüğü tarafından piyasa araştırması yapılarak temin edilecektir.
5.2.8. Toprak Hazırlığı ve Bahçe Tesisi : Elma bahçesi olarak tesis edilecek arazi
dikimden 1-2 ay önce sürülmelidir. Drenaj surunu olan yerlerde gerekli drenaj kanalları
açılmalıdır. Arazi meyilliyse sekileme yapılmalıdır.
Bahçeler 1 yaşlı fidanlarla kurulur. Fidan dikimi kışı sert geçen yerlerde ilkbaharda,
kışın toprağın derinlere kadar donmadığı yerlerde sonbaharda ağaçlar yapraklarını döktükten
sonra yapılmalıdır. İlimizde kış sert geçtiği için ilkbahar dikimi yapılmalıdır.
Kapama bodur elma bahçesi kurulurken, ağaçlara verilecek dikim aralıkları toprak
durumu, seçilen anaç, budama şekli, sulama, budama ve elma ağaçlarının habitüsüne göre
1.5mx3.5m veya 2.0mx3.5m olarak ayarlanır.
Seçilen dikim mesafelerine göre fidan dikilecek yerler işaretlenir ve işaretlenen
yerler kökler rahatça sığacak şekilde çukur açılır. Çukur açma işlemi elle de açılabileceği
gibi, birim alana çok sayıda ağaç düşeceğinden çok zaman ve işçilik gerektireceğinden
burgularla açılmalıdır.
Fidan dikilmeden önce köklerdeki ezilmiş ve kırılmış kısımlar budanır. Gövde
üzerinde erken uyanacak uç gözlerde çıkartılarak, kök sisteminin gelişmesine fırsat verilerek
fidanın tutması kolaylaştırılmış olur.
Dikim yaparken sıraların son derece düzgün bir hat oluşturması için mutlaka dikim
tahtası kullanılmalıdır. Çünkü bodur elma ağaçları toprağa çok zayıf tutunur ve gövdesi zayıf
olacağından verim zamanı galvanize tel üzerinde dallar askıya alınacak şekilde terbiye
sistemi yapılır. Tel baştan başa çekileceği için dikim sırasının çok düzgün olması gerekir.
Dikim yaparken dikkat edilecek en önemli konulardan biriside aşı yerinin mutlaka
toprak üzerinde bırakılmasıdır. Dikimi müteakip bütün fidanlar hereklenmelidir. Tesis
edilen bahçenin korunması için etrafına 2.5 m boyunda, 10 cm çapında 3’er metre ara ile
kazıklar çakılıp, dikenli tel çekilerek çit yapılmalıdır.
5.3.YILLIK BAKIM İŞLERİ :
5.3.1. Toprak İşleme : Sonbaharda toprak işlemenin önemi büyüktür. Toprak
tavında iken tesis yılında pullukla 15-20 cm derinliğinde sürülmeli, verim çağında ise
köklere zarar vermemek için diskarow ile yüzeysel sürüm yapılmalıdır. İlkbahar
gübrelerinin verilmesinden sonra yine toprak sürülür ve yabancı otlarla gübrenin toprağa
karışması sağlanır.
Toprak işlemenin temel amaçları; toprağın üst kısmındaki organik maddelerle, bitki besin
maddelerinin ve havadaki oksijenin bitki kök bölgesine ulaşması, toprak altındaki
karbondioksitinde havaya karışmasıdır.
5.3.2. Sulama : Elma ağaçları saçak kök sistemine sahip olduklarından dolayı diğer
meyve türlerine göre daha çok suya ihtiyaç duyarlar. Bahçelere verilecek su miktarı; yıllık
yağış miktarı ve bunun yıl içerisindeki dağılımına, tranpirasyon ( bitkide meydana gelen su
kaybı) şiddetine, ağacın yaşına ve toprağın yapısına göre değişir.
Sulama planı kurak ve nispi nemi düşük yerlerde Mayıs ayında başlamak üzere 1015 günde, nemli bölgelerde ise 20-30 günde bir yapılmalıdır.
Ağaçların ihtiyaç duydukları oranda sulanmamaları halinde verimlilik ve meyve
kalitesi düşer. Bu nedenle özellikle bodur anaçlı elma yetiştiriciliği modelinde sulamanın
çok iyi planlanması gerekir. En ideal sulama modeli damlama sulama yöntemidir. Bunun
için proje kapsamındaki bahçede damlama sulama yapılacaktır. Damlama sulamayla bitki
kök sistemi sürekli nemli olacak ve bu sistemin niteliğinden dolayı çok az su kullanılarak az
suyla en ekonomik bir sulama yapılmış olacaktır.
5.3.3. Gübreleme : Elma bahçelerine verilecek gübre miktarı toprak işleme usulüne,
toprağın karakterine, ağacın büyüme gücüne, yaşına, alınan mahsul miktarına göre değişir.
Verilecek gübre miktarı yapılacak toprak ve yaprak tahliliyle belirlenmelidir.
Gübrelemede toprak ve yaprak tahlilleriyle ortaya çıkacak net gübreleme programı esas
olmak şartıyla aşağıdaki temel gübreleme hususlarına riayet edilmesi gerekir.
Elma bahçesine fidan dikilmeden evvel 3 ton yanmış çiftlik gübresi atılmalı ve bu 3
yılda bir tekrarlanmalıdır.
Elma bahçelerinde ilkbaharda azotlu gübre verildiğinde meyve kalitesi iyileştiği gibi
dökülmede azalır. Ancak, verilen azotlu gübrenin elmalar olgunlaşmadan evvel tükenmiş
olması gerekir. Yaklaşık olarak 15 kg (%21’lik) amonyum sülfat atılmalıdır.
Elma ağacının büyümesi, mahsulün ve döl veriminin artması için fosforlu gübre atılması
gerekir. Yaklaşık olarak 50 kg (%18’lik) süper fosfat atılmalıdır.
Potasyumlu gübreleme de Çiçek gözlerinin teşekkülü, şeker ve nişasta yapımı
açısından önemlidir. Bu da yaklaşık 20 kg civarında verilmelidir.
Zamanla eksiklikleri görülmesi halinde magnezyum, bor, çinko gibi mikro
elementlerinde verilmesi gerekir.
5.3.4. Budama : Elmalarda budama konusu çok önemlidir. Çünkü anaç ve çeşidin
özelliğine bağlı olarak uygulanacak terbiye sistemi de farklı olacaktır.
M 9 anacı üzerine aşılı Starking Delicious, Golden Delicious, Granny Smith gibi elma
çeşitleriyle sık dikim bahçeleri kurulacağı zaman, yapılabilecek en ideal terbiye şekli “ ince
iğ” (slender spindle)’dir. İnce İğ terbiye şekli sık dikilmiş bahçelerde alçaktan oluşmuş
küçük bar taç ve bunu izleyen liderden çıkmış küçük meyve dalcıkları ile ömrü boyunca
herekle desteklenmeyi gerektiren ve konik şeklinde gelişen ağaçlar olarak tanımlanır.
1.yıl dallanmış veya dallanmamış olan 1 yaşlı fidanların tepelerinin; fidanın
büyüklüğüne, dikim aralığına ve toprak verimliliğine bağlı olarak topraktan itibaren 85 cm.
yükseklikten kesilmesidir.
Birinci gelişme dönemi sonunda yok denecek kadar az budama yapılır. Sadece lider
dalın uzantı dalı çıkartılır. Bunun anlamı; birinci gelişme yılından itibaren ilk 4-5 yıl lider
dalda uç kesme yapılmayıp, liderden yeni çıkan sürgünlerden aşağıdan itibaren birincinin
bırakılıp, bunun üzerinden diğerlerinin kesilmesi gerekir. 4. ve daha sonraki yıllarda ağaç
yüksekliği 2.5 m.’yi geçmiş ise her yıl bir veya daha yaşlı dallarda kısaltma yapılmalıdır.
Buna paralel olarak sıra arası ve üzeri yönünde giden dallarda da kısaltma yapılmalıdır.
Birinci gelişme yılından itibaren toprak seviyesinden 40 cm.’ye kadar olan dallar
çıkartılır. Yan dalların tamamı geniş açı yapacak şekilde iple ağırlık bağlamak veya asjı ipini
toprağa çakmak suretiyle eğilirler. Eğilemeyecek derecede dik olanlar dipten kesilirler. Yan
dallarda kesinlikle uç alma yapılmaz.
Gelişmenin çok kuvvetli olduğu yıllarda gelişmeyi zayıflatmak için ağacın tepe
kısımlarında yaz budaması uygulanır.
Proje kapsamına giren bahçelerde, İlimizde bu tarz yetiştiricilik ve terbiye sistemi
yapılmadığı için çiftçiler bu konuda yeteri kadar bilgi sahibi oluncaya kadar, budama ve
oluşturulacak terbiye sistemiyle ilgili Tarım İl Müdürlüğü ÇEY Şube Müdürlüğündeki konu
uzmanı teknik elemanlar görevlendirileceklerdir.
5.3.5. Hastalık ve Zararlılarla Mücadele : Meyve yetiştiriciliği içerisinde Zirai
Mücadele bakımından en sorunlu olan meyve türlerinden başında elma gelir. Çünkü gerekli
itina gösterilmediği takdirde, bir çok hastalık ve zararlı etmeni bulunan elmadan doğru
dürüst verim alamayız.
Elma ağaçlarında çok görülen, proje kapsamında seçilecek olan anaç ve çeşitlerin en
hassas oldukları hastalık ve zararlılara karşı uygulanacak olan yıllık ilaçlama programı
Tablo-5’te verilmiştir. Elma yetiştiriciliğinde zirai mücadelede çok dikkatli davranmalı, bazı
ilaçlamalar hastalık ve zararlı ortaya çıktığında yapılacağı için bahçe periyodik olarak
kontrol edilmelidir.
5.3.6. Hasat, Ambalaj ve Pazarlama : Elma meyve olarak ince kabuklu, çok nazik
bir meyvedir. Meyveler hasat edilirken avuç içine alınmamalı, parmaklar arasında
ezilmemelidir. Hasat esnasında oluşacak küçük bir yara veya ezik depo çürüklüğüne neden
olan mantarlar için giriş kapısı olur. Ezik ve yaralardan dolayı olgunlaşma hızlanır ve depo
ömrü de kısalmış olur.
Hasatta dikkat edilecek diğer bir konuda hasat zamanının doğru olarak tayinidir.
Elma meyveleri ağaç olumunda hasat edilirler. Yeme olumuna soğuk hava depolarında bir
süre bekletildikten sonra ulaşırlar.
Hasat edilen meyveler; sağlamlık, şekil, renk ve kalitelerine göre sınıflandırılır.
Elmalarda kalite sınıflarına ayırma ve boylama TSE’ye göre yapılır. Buna göre sofralık
elmalar ekstra, birinci ve ikinci sınıf olmak üzere üç kalite sınıfına ayrılır. Kalite sınıflarının
hiç birinde kurtlu ve çürük elma bulunmaz. Ancak ikinci sınıf elmalarda %2’lik çürüklük
veya kurtlanmaya tolerans gösterilir. Bu sınıfların dışındaki elmalar ıskarta olarak
değerlendirilir.
Hasat edilip boylama yapılan elmalar ambalaj materyaline yavaşça yerleştirilir.
Ambalajlama materyali olarak çok farklı malzeme kullanılmakla beraber, şayet standartlara
aykırı değilse mahallen yaygın olan ambalajlar kullanılabilir.
Pazarlama, soğuk hava deposu olan yerlerde depoya konulup, piyasada istenilen fiyat
oluştuktan sonra pazara arz şeklinde veya yaş sebze meyve alımı yapan firmalar tarafından
alınmaktadır. Kapama bahçe piyasa değeri yüksek çeşitlerle kurulmuş olup, bakım şartları
da iyi uygulanıp elmalar çok kaliteli olursa meyve alımı yapan firmalar hasat ve ambalajlama
işlerini de kendileri üstlenerek meyveleri ağacında götürü alabilmektedir.
5.4. PROJE FAALİYETLERİ :
5.4.1. Yatırım ve İşletme Giderleri : Yatırım ve işletmenin üretim giderleri Tablo3’te verilmiştir.
5.4.2. Alet-Ekipmanlar : Alet ve ekipman giderleri 562.500.000 TL olup, bununla
ilgili cetvel Tablo-3’de verilmiştir.
5.5. İŞLETME GELİRLERİ : İşletmede 1. yıl tesis yılı olup, 2. yıl ürün alınmaya
başlanacaktır. Fakat bu ekonomik bir verimlilik değildir. Tam verimlilik 4.-5. yılda başlar.
Ancak, ilk yıllarda alınmaya başlanan ürün tesisin yatırım ve o yılki işletme giderlerini
karşılayabilir.
1 DA’LIK ELMA BAHÇESİ GELİRLERİ
TABLO-1
Yıllar
Üretim (Ton)
Yıllık Gelir (Milyon Tl.)
Tesis Yılı
0
0
2-6. Yıllar Arası
12.5
7.500
7-20. Yıllar Arası
70
42.000
Elma fiyatı 2003 yılı için 600.000 TL olarak baz alınmıştır. Elma üretim miktarı
olarak; 2- 6. yıllar arasında hızla artan oranda, 7. yıldan itibaren ise ortalama 5 ton/da/yıl
hesabıyla toplam 82.5 ton üretim baz alınmıştır.
5.6. EKONOMİK VE MALİ ANALİZ :
5.6.1. İşletme Gelir ve Gider Tablosu : İşletme gelir ve gider tablosu Tablo-2 ‘ de
verilmiştir. Eksi (-) değerler masrafları, artı (+) değerler gelirleri ifade etmektedir.
ALET-EKİPMAN MASRAFLARI
TABLO-4
TL)
CİNSİ
( x1000
BİRİMİ
Pulvarizatör
El Arabası
Çapa
Kürek
Bel Küreği
Tırmık
Keser
Kazma
Budama makası
Eldiven
Tulum
İlaçlama
maskesi
Toplam
Adet
“
“
“
“
“
“
“
“
“
“
“
MİKTARI
1
1
2
1
2
1
1
1
2
2
2
1
BİRİM
FİYATI
400.000
30.000
3.000
3.000
3.500
3.500
3.000
5.000
20.000
4.000
25.000
7.000
TUTARI
400.000
30.000
3.000
3.000
7.000
3.500
3.000
5.000
40.000
8.000
50.000
7.000
562.500
GELENEKSEL ELMA YETİŞTİRİCİLİĞİNDEKİ ÜRETİM İLE BODUR ANAÇLI ELMA
ÜRETİMLERİNİN İLK 10 YILLIK MUKAYESELİ ÜRETİM MİKTARLARI
EK TABLO
YIL
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
On Yıllık Üretim Toplamı
Geleneksel elma anaç
dikim mesafesi
20 ad. 7x7 m.
Starking Delicious Ve Başka
Çeşitler (Kg/Da.)
M 9 Anaç
190 ad./da 1.5x3.5m.
Golden,Starking,Grany Smith v.b.
(Kg./Da)
0
0
0
0
400
700
1200
1300
2000
3000
0
400
1400
3000
3600
4000
5000
5000
5000
5000
8600
32400
Tam Verimli Dönemde
Her Yılki Üretim (Kg/Da.)
3000
5000
BÖLÜM 6 : PROJE GİDERLERİNİN ANALİZİ
Projedeki 1 da’lık birim alandaki işletmeye tesis yılındaki yatırım giderlerinden
damlama sulama tesisi. fidan bedeli, arazi tahdidi ve terbiye sisteminin toplam bedeli olan
1.930.000.000 TL. ‘nin % 80’i olan 1.544.000.000 TL. Kütahya Valiliği Sosyal
Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca %10 luk sabit faiziyle 1 yıl ödemesiz 4 eşit taksitte 5
yılda geri ödemeli kredi şeklinde finanse edilecektir.Damlama sulama tesisi, fidan bedeli,
arazi tahdidi ve terbiye sistemi bedelinin % 20’si olan 386.000.000 TL. ile geriye kalan
yatırım giderlerinden 1.833.700.000 TL ve işletme giderlerinin tamamı olan 7.165.200.000
TL. ‘nin de çiftçi tarafından karşılanması planlanmıştır.
Bu bilançoya göre toplam yatırım ve işletme giderlerinin % 14,12’si Kütahya Valiliği
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından 5 yılda 4 eşit taksit şeklinde % 10’luk
sabit faiziyle geri ödemeli kredi, % 85.88’i ise çiftçi tarafından karşılanacaktır. Kredinin
geri ödeme planı Tablo-6 ‘da verilmiştir.
BÖLÜM 7 : SONUÇ
Projeye alınan işletme, birim olarak 1 dekar bazında değerlendirilmiştir. Bu birim
alanın 1 dekar seçilmesindeki amaç henüz Kütahya da yaygın olarak üretiminin yapılmıyor
olması ve çok yoğun teknik bilgi ve işçilik gerektireceği, bunun bazı zorluklarıyla
karşılaşılabileceği, bu amaçla hem ekonomik hem de en küçük tesis alanı olan 1 dekar esas
alınmıştır.
Çiftçi ailesinin arazi varlığı, ailenin mevcut atıl iş gücü, yatırım için yeterli
finansmanı olup olmama durumuna göre alan daha da artırılabilir Alan belli bir seviyeye
kadar ne kadar artırılırsa yatırım ve işletme giderleri de ters orantılı olarak azalacaktır.
Proje kapsamındaki işletme 1-5. yıllar arsında o ana kadar yapılan yatırım ve işletme
giderlerini karşılayarak 6. yıldan itibaren yıllık yaklaşık 2.000.000.000 Tl aileye katkı
sağlayacaktır.
Proje kapsamına alınacak çiftçilere tesis edilecek kapama bahçelerde yetiştiricilikle
ilgili bütün teknik bilgiler Tarım İl Müdürlüğündeki teknik elemanlarca birebir eğitim
şeklinde verilerek uygulanacaktır. Çiftçiler, şartlara uygun olarak yetiştiricilik yapacaklarını,
hazırlanacak sözleşmeyle taahhüt edecekler ve sözleşmedeki taahhütlerini yerine getirmeyen
üreticiler projeden çıkarılarak ödenen kredi yasal faiziyle birlikte kendisinden tahsil
edilecektir.
Hazırlayan
Selim KARAHAN
Mühendis
KontrolEden
Mevlüt ÖZEN
Proje ve İstatistik
Şube Müdürü
Onaylayan
…../…./ 2003
Bakanlık İl Müdürü V.
1 DEKARLIK KLONAL ANAÇLI BODUR ELMA BAHÇESİ İÇİN
YATIRIM VE ÜRETİM GİDERLERİ
TABLO-3
GİDER KALEMLERİ
Damlama Sulama Sist.
Tesis Ve Yıllık Bakım
Derin Sürüm
Drenaj Masrafları
Toprak
İşleme(İlkbahar+Sonbahar)
Ağaç Direk(100 Adet)*
Galvanize Tel(80 Kg.)
Dikenli Tel(100 Kg.)
Ağaç Direkler İçin Çukur
Açma,Dikim
Ve
Tel
Çekme İşçiliği
Çiftlik Gübresi (3 Ton/Da)
Fidan Çukuru Açma
Fidan Bedeli(190 Adet)
Fidan Dikim Ve Herek
Bağlama İşçiliği
Gübre Bedeli
Amonyum Sülfat%21
Tsp %18-46
Potasyum Klorür
Gübreleme İşçiliği
Zir.Müc.İlaç Bedeli
İlaçlama İşçiliği
Budama İşçiliği
Hasat
Tasnif Ve Ambalajlama
Alet-Ekipman
Giderler Toplamı
Genel İdari Giderler%3
Beklenmeyen Giderler%2
Toplam Yatırım Giderleri
İşletme Giderleri
Toplam İşletme Giderleri
Toplam Giderler
Yatırım giderleri
Tesis yılı
( Milyon TL.)
Üretim giderleri
2-6.yıllar arası
7-20. yıllar arası
500
500
1400
20
200
-
-
23
115
322
300
80
100
-
-
350
-
-
150
200
950
150
-
300
-
100
-
-
1
2
2
4
35
5
562.5
3.584,5
107,5
71,7
3.763,7
10
20
20
20
400
35
60
90
40
1460
43,8
29,2
42
84
80
56
2.100
140
170
420
250
5.364
160,9
107,3
1533
5632,2
7165,2
10.928,9
*Ağaç direkler çit çevirme ve ağaçlar arasında terbiye sistemi için herekleme amacıyla
kullanılacaktır.Arazinin geometrik şekline göre bu oran değişebilir.Arazinin kare olduğu
esas alınmıştır.
İŞLETME GELİR VE GİDER TABLOSU
NAKİT AKIMI
(Milyon TL.)
TABLO-2
1.YIL
3.YIL
4.YIL
5.YIL
6.YIL
720.YILLAR
ARASI
240
840
1.800
2.160
2.400
42.000
240
840
1.800
2.160
2.400
42.000
-İşletme
Giderleri
255,5
255,5
255,5
255,5
255,5
5.632,2
-Kredi ve
Faiz
424,6
424,6
424,6
424,6
3.763,7
680,1
680,1
680,1
680,1
255,5
5.632,2
2.219,7
440,1
159,9
1.119,9
1.479,9
2.144,5
36.367,8
Kalemler
1.YIL
GELİRLER
-Satışlar
-Artan
işl.ser.*
-Borçlanma
Gelirler
Toplamı
1.544
1.544
GİDERLER
-Yatırımlar
Giderler
Toplamı
NET
FAYDA
3.763,7
* 20. yılın sonunda ağaçlar ekonomik ömürlerini tamamlarlar. Tesisin artan işletme sermayesi olarak
ağaçların odun değeri kalacaktır. Ancak, bu ağaçların odun değeri kesim ve Söküm işçiliğini ancak
karşılayabileceği için bu değer 0 kabul edilmiştir.
KREDİ GERİ ÖDEME PLANI TABLOSU
Tablo – 4
(Milyon Tl.)
Ödeme Yılları
Kredi Borcu
Taksit Dönemi
Taksit Tutarı
1. Yıl
1.698,4
Ödemesiz
Ödemesiz
2. Yıl
1.698,4
30 Kasım
424,6
3. Yıl
1.273,8
30 Kasım
424,6
4. Yıl
849,2
30 Kasım
424,6
5. Yıl
424,6
30 Kasım
424,6