Fibromiyalji Hastalarında Bedensel Belirtileri Abartma,Aleksitimi

2013;1 (2):7-13
A dana N um une Eğitim ve
A raştırm a H astanesi Tıp Dergisi
w w w .adananum unetipdergisi.com
FIBROMIYALJI HASTALARINDA BEDENSEL BELİRTİLERİ ABARTMA,
ALEKSİTİMİ, DEPRESYON İLE AĞRI İLİŞKİSİ
RELATIONSHIP OF EXAGERRATION OF PHYSICAL SYMTOMS,
ALEXITHYMIA, DEPRESSION AND PAIN IN FIBROMYALGIA PATIENTS
Aylin KÜÇÜK1, Yarkın ÖZENLİ1, Nuran ERDEN2, Seçil UYSAL3 Adana Numune Eğitim ve
Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Adana1, Özel Median Hastanesi, İstanbul2,
Zonguldak Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Psikiyatri Kliniği, Zonguldak3
ÖZET
Amaç
Fibromiyalji sendromu (FMS) bir kronik ağrı sendromu olup yaygın kas ağrıları, yorgunluk, bitkinlik
ile seyreden, muayedede hassas noktaların tanıda önemli yer aldığı kronik bir hastalıktır. Etiyolojisi tam
olarak saptanmamış olan FM S’na, sıklıkla psikiyatrik bulgular ve uyku bozukluklarının da eşlik ettiği
bilinmektedir. Bu çalışmada; bir grup Kadın fibromiyalji hastasında depresyon, bedensel belirtileri abartma,
aleksitiminin varlığı ve depresyon, bedensel belirtileri abartma, aleksitimi ile hissedilen ağrı ilişkisinin
gösterilmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve yöntem
Çalışmaya Fibromiyalji sendromu (FMS) tanısı konan ve çalışmaya alınma ölçütlerini karşılayan ardışık
50 kadın hasta, kontrol grubu olarak da yaş, eğitim durumu açısından uyumlu 29 sağlıklı gönüllü kadın
alınmıştır.Hasta ve kontrol gruplarına sosyodemografik veri formu, Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ), Toronto
Aleksitimi Ölçeği (TAö-20), Bedensel Duyumları Abartma Ölçeği (BDAÖ), hasta grubuna ek olarak vizuel
analog skala (VAS) uygulanmıştır.
Bulgular
Her iki grup arasında BDAÖ skorları açısından anlamlı farklılık bulunmamakla birlikte (p>0.087), FMS
olan grupta BDÖ, TAÖ skorları kontrol grubuna göre anlamlı yüksek bulunmuştur (p<0.000, P<0.000).FMS
grubunda VAS skorları ile BDÖ, TAÖ, BDAÖ skorları arasında pozitif ilişki bulunmuştur (0.440, p<0.004,
0.350, p<0.027, 0.532, p<0.0001).
Sonuç
FMS hastalarında depresyon ve aleksitimi önemli oranda tabloya eşlik etmektedir. Ağrı ile psikiyatrik
bulgular arasında ilişki bulunmasına karşın beden duyumlarını abartma açısından sağlıklılardan farksız sonuç
alınmıştır. Bu bulgular kronik ağrı semptomunun başlıca belirti olduğu FMS’ nun multidisipliner yakın takibe
ihtiyaç gösteren bir hastalık olduğu düşündürtmektedir.
Anahtar Kelimeler: Fibromalji sendromu, bedenselleştirme, aleksitimi, depresyon, ağrı
ABSTRACT
Objective
Fibromyalgia syndrome (FMS) is a chronic pain syndrome, with a course of widespread muscle pain,
fatigue and weariness, and sore points during examination plays an important role in diagnosis of this
chronic sickness. While etiology of FMS is not exactly determined, it is frequently accompanied by
psychiatric symptoms and sleep disorders. In this study, it is aimed to demonstrate the existence of
alexithymia, depression, exaggeration of physical symptoms and relationship of sensible pain.
7
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
Methods
50 sequential female patients with Fibromyalgia syndrome (FMS) diagnosis, who meet the inclusion
conditions of the study, and 29 healthy female volunteers of control group with concordant age and
education, have been included in the study. Patient and control groups have been applied socio-demographic
data form, Beck Depression Inventory (BDI), Toronto Alexithymia Scale (TAS-20), Somatosensory
Amplification Scale (SSAS), and the patient group has been additionally applied visual analogue scale
(VAS).
Results
Groups were similar in terms of age and gender (p= 0.233, 0.724, respectively). Mean levels of
bloodAlthough there has been no significant difference between the two groups’ SSAS scores (p>0.087),
the group diagnosed with FMS had significantly higher BDI and TAS scores than the control group
(p<0.000, P<0.000). The relation between BDI, TAS, SSAS and VAS was positive (0.440, p<0.004,
0.350, p<0.027, 0.532, p<0.0001).
Conclusion
FMS patients have significant proportions of accompanying depression and alexithymia. Although
a correlation has been observed between pain and psychiatric symptoms, the results for somatosensory
amplification are identical with those of the healthy. These findings give rise to thoughts that FMS,
where chronic pain syndrome is the main symptom, is a sickness which needs close multi-disciplinary
follow-up.
Key words: Fibromyalgia syndrome, somatization, alexithymia, pain
giriş
F M S ’n u n o rta k b ir sp e k tru m d a n g e ld iğ i
vurgulanarak bir neden-sonuç ilişkisi olmadığı
savunulmuştur. Bu çalışmada sağlıklı kontrollere
göre FMS lu hastalar daha depressif ve anksiyeteli
bulunm uştur. Ü lkem izde F M S ’lu hastalarda
d e p re sy o n v a rlığ ın ı g ö ste re n y a y ın la rla r
b u lu n m a k ta d ır (12,13). F M S ’n d a gö rü len
depresyonun, diğer hastalık gruplarına kıyasla
daha kötümser, çaresiz ve anksiyeteli bir içeriği
olduğu bildirilm iştir (14). A leksitim i kişinin
duygularını tanıma, tanımlama ve söze dökebilme
zorluğu, som ut düşünm e eğilim i ve hayal
kurabilme yeteneğinde azalma ile giden kişilik
özelliklerini ifade eder. K işinin duygularını
yeterince yaşayamama ve söze dökememesinin,
duygusal açıdan zorlandığında, bedensel belirtiler
geliştirmesine yol açacağı düşünülmüştür (15,16).
A ğrının önde giden hastalık belirtisi olduğu
hastalık gruplarında aleksitimi varlığından söz
edilmektedir (17,18). Ancak şuana kadar yapılan
çalışmalar ile FM S’da aleksitimin varlığı ile ilgili
bir fikir birliği oluşmamıştır.
Bedensel duyumları aşırı algılama normal ya
da hafif bedensel belirtileri yoğun rahatsız edici
ve felaket olarak algılama biçimidir. Barsky ve
ark. (19,20) bu durumu açıklamak için bedensel
Fibrom iyalji sendrom u (FMS) kronik ağrı
sendromu olup yaygın kas ağrıları, yorgunluk,
bitkinlik ile seyreden, muayedede hassas noktaların
tanıda önemli yer aldığı kronik bir hastalıktır.
E tiy o lo jid e anorm al p e rife rik -sa n tra l ağrı
mekanizmalarının varlığı üzerinde durulmaktadır.
Her iki mekanizmada var olan bu bozuklukların
genetik bir orijine sahip olduğu düşünülmektedir
(1,2,3).
Amerikan Romatoloji Birliği (ARB) ölçütlerini
kullanılarak yapılan genel nüfusun tarandığı
çalışmalarda fibromiyalji yaygınlığı % 3.2-4.9
oranın bulunmuştur (4,5). Ülkemizde yapılan bir
çalışmada kadın popülasyonda yaygınlığı % 6.8
olduğu gösterilmiştir. Kadın cinsiyet, orta yaş,
düşük eğitim düzeyi, düşük aile geliri ve boşanmış
olm ak ülkem iz için risk etm en leri olarak
b ild irilm iştir (6). G eçm işte p sik o so m a tik
hastalıklar sınıfında sayılan FM S’nda, sıklıkla
psikiyatrik bulgular ve uyku bozukluklarının da
eşlik ettiği bilinmektedir. FM S’nda depresyon ve
anksiyete bozukluğu ve aleksitimi en çok çalışılan
konular arasında olm uştur (7,8,9,10). F M S ’un
duygudurum b o z u k lu k la rıy la ilişk isi uzun
zam andır bilinm ektedir. H udson ve ark. (11)
tarafından yapılan çalışm ada depresyon ve
8
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
duyumları abartma (somatosensory amplification)
hipotezini ortaya atmıştır. Yapılan çalışm alar
F M S ’nun en önem li b e lirtisi olan ağrının
p sik iy atrik h a sta lık lar ile ilişk ili olduğunu
göstermiştir (21,22).
Bu çalışmada, kadın fibromiyalji hastalarında
bedensel b e lirtile ri abartm a, alek sitim i ve
depresyon varlığını araştırm ak ve bedensel
belirtileri abartma, aleksitimi ve depresyon ile
hissedilen ağrı arasındaki ilişkinin gösterilmesi
amaçlanmıştır.
arasında puanlanan, 10 m addelik bir ölçektir.
Barsky ve ark. (27) tarafından geliştirilmiş olup
T ürkçeye u y arlan m ası G üleç ve ark. (28)
tarafından uyarlanmıştır.
Visual Analog Ağrı Skalası (VAS): Ağrının
ş id d e tin i d e ğ e rle n d irm e d e b irç o k s k a la
kullanılmaktadır. Bunlardan VAS Price ve ark
(29) tarafından geliştirilen bir skala olup, hastada
ağrının şiddetini ölçmektedir, tekrarlı ölçümlerde
güvenli, geçerli ve kullanılabilir bir ölçüm aracı
olarak kabul edilmektedir. Akut ağrı şiddetinin
çeşitli hasta popülasyonunda özellikle tedavinin/girişim in etkinliğini değerlendirm ek için
psikom etrik incelem esi yapılan araştırm alarda
VAS kullanılmaktadır. VAS; 10 cm. uzunluğunda,
yatay ya da dikey olarak kullanılabilen “ağrı yok”
ile başlayıp “dayanılmaz ağn” ile biten bir skaladır.
Hastadan bu scala üzerinde hissettiği ağn şiddetine
karşılık gelen noktayı işaretlemesi istenir. İşaret
konulan nokta ile hattın en düşük ucu (0=ağrı
yok) arasın d ak i m esafe sa n tim e tre olarak
ölçülmekte ve bulunan sayısal değer hastanın ağn
şiddetini göstermektedir (29). Bu araştırmada ağn
şiddetini değerlendirm ek için dikey olarak
hazırlanmış VAS kullanılmıştır.
Verilerin İstatistiksel Analizi: Verilerin normal
dağılıma uygunluğunu saptamada KolmogorovSmirnov testi uygulanmış, normal dağılım gösteren
sürekli değişkenlerin analizinde t testi, normal
dağılım gösterm eyen sürekli d eğişkenlerin
analizinde ise Mann-Whitney U testi kullanılmıştır.
Kategorik değişkenlerin analizinde ise ki-kare
testi kullanılmıştır. Sonuçlar ortalama ± standart
sapma, n olarak ifade edilmiştir. p değerinin <0,05
olduğu durumlar istatistiksel olarak anlamlı kabul
edilm iştir. V erilerin analizinde SPSS 16.0
ista tistik sel p ak et program ı k u llan ılm ıştır.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu araştırma, nitel ve nicel veri toplamak üzere
tasarlanm ış kesitsel bir çalışmadır. Çalışm aya
katılan tüm hastalara ve kontrol grubuna çalışma
hakkında bilgi verilmiş yazılı onamlan alınmıştır.
Çalışma 70.Yıl Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
Hastanesi FTR polikliniğine başvuran, Amerikan
Romatoloji Birliği tarafından geliştirilen ölçütlere
göre FMS tanısı konan ve ağır bir nörolojik hastalık
ve psikiyatrik bozukluk öyküsü olmayan, okur­
yazar olan ve çalışm aya katılm ayı kabul eden
ardışık 50 kadın hasta, kontrol grubu olarak da
yaş, eğitim durumu açısından uyumlu 29 sağlıklı
gönüllü alınmıştır. Hasta ve kontrol gruplarına
sosyodemografik veri formu, Beck Depresyon
Ölçeği (BDÖ), Toronto Aleksitimi Ölçeği (TAÖ20), B edensel D uyum ları A bartm a Ö lçeği
(BDAÖ), hasta grubuna ek olarak Vizuel analog
Ağrı Skala (VAS) uygulanmıştır.
Ölçekler
Sosyodemografik Veri Formu : Anket for­
munda yaş, eğitim durumu, sosyoekonomik düzey
psikiyatrik ve tıbbi hastalıklar sorgulandığı form­
dur.
Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) : Depresyonda
görülen bilişsel, duygusal, bedensel belirtileri
ölçmektedir. Toplam puan yüksekliği depresyonu
gösterir. Beck ve ark. (23) tarafından geliştirilmiş
olup ülkemizde geçerlilik ve güvenilirliği Hisli
N. (24) tarafından yapılmıştır.
Toronto Aleksitimi Ölçeği (TAÖ-20) : Kişinin
kendi duygu ve heyecanlarını tanım ası olarak
tanımlanan aleksitimiyi ölçmek için geliştirilmiştir.
Likert tipi 1-5 arası puanlanan 20 maddeden oluşan
kendini değerlendirme ölçeğidir. Bagby ve ark.
(25) ta ra fın d a n g e liş tirilm iş olup T ü rk çe
u y arlam ası S ayar ve ark. (26) ta ra fın d a n
yapılmıştır.
B eden sel D uyum ları A bartm a Ö lçeği
(BDAÖ): Kişinin normal bedensel duyumlarını
büyütm esini ölçen bir testtir. Likert tipi, 1-5
BULGULAR
Çalışmaya dahil edilen 50 fibromiyalji hastası
kadının yaş ortalaması 38.96±7.50, kontrol grubu
olarak alınan 29 sağlıklı gönüllünün yaş ortalaması
38.86±8.86 olarak bulunmuştur. Grupların eğitim
düzeyi çalışm a grubunun 6.34±3.11 kontrol
grubunun 6.55±4.90 olarak tespit edilm iştir.
Çalışma grubunun %.71.32 evli kontrol grubunun
%.69.05 evli olarak bulunmuştur. Çalışm a ve
kontrol grubu yaş, eğitim ve m edeni halleri
açısından istatistiksel olarak farksız bulunmuştur.
G ruplar yaşadıkları çevre ve sosyoekonom ik
açıdan uyumludur. FMS olan grupta BDÖ, TAÖ
skorları kontrol grubuna göre istatistiksel anlamlı
yüksek bulunmuştur (p<0.000, p<0.000). Her iki
9
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
grup arasında BDAÖ skorları açısından istatistiksel
anlam lı fark lılık b u lunm am ıştır (p>0.087),
G rupların BD Ö, TAÖ ve BD AÖ sonuçları
is ta tis tik s e l k a rş ıla ş tırılm a s ı T a b lo 1 ’de
görülmektedir.
Tablo 1. Çalışma ve kontrol grubunun BDÖ, TAÖ ve BDAÖ verileri ve istatistiksel karşılaştırılması
Ölçekler
FMS grubu
Kontrol grubu
n: 50
n:29
BDÖ
21.12±13.30
10.37+4.67
.000
TAÖ
65.24+9.03
43.17+7.37
.000
BDAÖ
29.64±5.22
27.13±6.61
.087
P
BDÖ: Beck Depresyon Ölçeği, TAÖ: Toronto Aleksitimi Ölçeği, BDAÖ: Bedensel Duyumları
Büyütme Ölçeği, Mann-Whitney U testi ile p<0.0001
Fibromiyalji grubunun VAS skorları ile BDÖ, TAÖ, BDAÖ skorları arasında pozitif ilişki bulunmuştur
(p<0.05, p<0.05, p<0.05). ( Tablo 2).
Tablo 2. FMS grubunun depresyon, aleksitimi ve beden duyumları abartılı algılama ile ağrı verileri
arasındaki korelasyon katsayıları
BDO Pearson Correlation
BDÖ
TAS
BDAÖ
VAS
1
,378*
262
,440**
,016
,102
,004
Sig. (2-tailed)
N
50
50
50
50
TAS Pearson Correlation
,378*
1
,382*
,350*
Sig. (2-tailed)
,016
,015
,027
N
50
50
50
50
BDAO Pearson Correlation
,262
,382*
1
,532**
Sig. (2-tailed)
,102
,015
N
50
50
50
50
VAS Pearson Correlation
,440**
,350*
,532**
1
Sig. (2-tailed)
,004
,027
,000
N
50
50
50
,000
50
BDÖ: Beck Depresyon Ölçeği, TAÖ: Toronto Aleksitimi Ölçeği, BDAÖ: Bedensel Duyumları
Büyütme Ölçeği, *. P< 0.05, **p< 0.01.
10
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
TARTIŞMA
da olsa erkek hastaların bulunm ası sonuçların
hom ojenitesi açısından risktir. A yrıca FMS
FM S’ lu hastaların fiziksel bulgularıyla bağ­
daşmayan iş gücü kayıplan, günlük aktivitelerinde
kısıtlılık mevcut olduğu bilinmektedir. Bu çalışma
da kliniğe ardışık olarak gelen kadın hastalar
alınmıştır. Bunun en önemli sebebi kadın olmanın
hastalık için risk faktörlerinden biri olm ası
düşünüldüğündendir (6). Biz çalışmamızı kadın
hastalar üzerine yoğunlaştırarak şu ana kadar
lite ra tü rd e sav u n u lan FM S h a sta lığ ın d a k i
psikiyatrik m orbiditenin ne ölçüde hastalığın
seyrini etkilediği ve bedensel abartılı algının bu
kadın hasta grubunda hastalığa etki eden bir faktör
olup olmadığını ortaya koymaktır. Çalışmamızın
en önemli bulgularından biri kadın FMS hastalan
bedensel belirtileri abartm a skorunun sağlıklı
gönüllülerden farklı olmamasıdır. Daha önceki
çalışm alarda FMS hastalarında bedenselleştirm enin (som atizasyon) daha yüksek oranda
olduğu belirlenm iştir (30). Ancak bu bilgilerin
tam tersi yayınlarda bulunmaktadır. Yapılan bir
ç a lışm ad a F M S ’lu b ir grup h a sta n ın ağrı
bulgularında normalleştirme eğilimi olduğu ve bu
nedenle tedavi arayışının azaldığı savunulmuştur.
Bu çalışm ada bedensel b elirtilerin i abartılı
algılamayan bu grubun duygularını söze dökmede
dile getirmekte sorun yaşadıkları, sonuç olarak
aleksitimik özellikleri taşıdıkları tespit edilmiştir
(28). Bizim çalışmamız bu yayınla uyumlu nitelikte
olup aleksitimi hasta grubunda kontrol grubuna
göre istatistiksel anlamlı yüksek olarak bulun­
muştur.
grubuna yaş ve eğitim düzeyi ve sosyoekonomik
düzeyde birebir eş bir kontrol grubunun seçilmiş
olm asıdır. Ç alışm anın sınırlılığı ise ölçekler
u y g u la n a r a k d e ğ e rle n d ir m e y a p ılm a s ı,
yapılandırılm ış bir görüşm e yapılm am asıdır.
Ancak psikiyatrik bir tanı barındırmayan hasta ve
kontrol grubumuzun gönüllü olmayacağı da göz
önüne alınmalıdır.
Sonuç olarak, FM S’lu hastalarda depresyon
ve aleksitimi yüksek olarak bulunmuştur. Ancak
ilk bakışta yüksek olması beklenen bedensel
duyumları abartm a sağlıklı kontrol grubundan
farksız olarak bulunmuştur. Çalışm am ızın bir
diğer bulgusu ise ağrı ile depresyon, aleksitimi
ve bedensel duyumları abartılı algılama arasında
ilişki bulunm asıdır. Bu bulgular, kronik ağrı
bulgusunun başlıca belirti olduğu F M S ’ nun
multidisipliner yakın takibe ihtiyaç gösteren bir
h a s ta lık o ld u ğ u b iz e d ü şü n d ü rtm e k te d ir.
FMS hastalarında psikiyatrik bir diğer tanı
bulunma olasılığı oldukça yüksek bulunmuştur.
Depresyon; %13-65 oranıyla en sık rastlanılan
psikiyatrik bozukluktur (31,32). Burada ilk olarak
şu sorular akla gelm ektedir. FM S bulguları
nedeniyle mi depresyon oluşm aktadır ya da
depresyonu olanlarda mı daha sık FMS olur, Son
bir şık ise bu iki ayrı m anifestasyon ortak bir
spekturumun parçalanmıdır. Mutlaktır ki ağrıyla
kronik seyreden birçok hastalıkta duygu durum
bozulabilir. A yrıca bazı yayınlarda ortak bir
kökenden kaynaklanan farklı sendromlar olarak
değerlendirme yapılmaktadır (33). Bu çalışmada
FMS grubunda depresyon kontrollere göre yüksek
bulunmuştur.
Çalışmamızın en önemli avantajlarından biri
sadece kadın hastalardan oluşan bir FMS grubu
seçmemizdir. Daha önceki çalışmalarda az sayıda
11
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
KAYNAKLAR
1.
Gur A. Fibromiyaljide etiyopatogenez. Türk
F iz T ıp R e h a b D erg 2 0 0 8 ;5 4 :4 -1 1 .
2. Badley LA, Mc Kendree Smith NL. Central
nervous system m echanism s of pain in
fibrom yalgia and other m usculoskeletal
d iso rd ers b eh av io ral and p sy ch o lo g ic
treatment approaches. Curr Opin Rheumatol
2002;14:45-51.
3. Bradley LA, Alarcon GS. Fibromyalgia. In:
K opm an W J (ed ).A rth ritis and A llied
C ?nditions. 14th ed itio n .P h ilad elp h ia:
Zippincot&Williams&Wilkins; 2001.p.181144.
4. W hite KP, Speechley M, H arth M. The
London fibromyalgia epidemiology study:
the prevalance of fibromyalgia syndrome in
London, Ontario. J Rheum atol, Jul 1999;
26:1570-76
5. Wolfe F, Ross K, Anderson J. The prevalence
and characteristics of fibromyalgia in the
g e n e ra l p o p u la tio n . A rth ritis R heum
1995;38:19-28.
6. Yunus MB. Fibromyalgia syndrome: clinical
features and spectrum. The Fibrom yalgia
Syndrome: Current Research and Future
Directions in Epidemiology, Pathogenesis
and Treatment. Pillemer R (Ed), New York,
The Haworth Medical Press Inc; 1994 p. 5­
21.
7. Okifuji A, Turk DC, Sherman JJ. Evaluation
of the relationship between depression and
fibrom yalgia syndrom e: W hy a re n ’t all
p a ti e n ts d e p r e s s e d ? J R h e u m a to l
2000;27:212-9.
8. N am piaparam pil DE, Shm erling RH. A
review of fibromyalgia. Am J Manag Care
2004;10:794-800.
9. Güleç H, Sayar K, Topbaş M, Karkucak M,
Ak İ. Fibromiyalji Sendromu Olan Kadınlarda
Aleksitim i ve Öfke, Turk Psikiyatri Derg
2004;15:191-198
10. Taşkın EO, Tıkız C, Yüksel EG, Fırat A,
T üzün Ç, A ydem ir Ö. F izik tedavi ve
rehabilitasyon polikliniğine ilk kez başvuran
ve fibrom iyalji tanısı konan hastalarda
depresif bozuklukların görülme sıklığı ve
aleksitimi ile ilişkisi Anadolu Psikiyatri Derg
2007;8:248-255
11. Hudson J, Hudson M, Pliner L. Fibromyalgia
and major depressive disorder: a controlled
phenomenology and family history study.
Am J P s y c h ia try 1 9 8 5 ;1 4 2 :4 4 1 -4 4 6 .
12. Çeliker R, Borman P, Oktem F. Psychological
disturbance in fibromyalgia: relation to pain
severity. Clin Rheumatol, 1997;16:179-184.
13. Sayar K, A car B, Aydın T. Fibrom iyalji
hastalarında um utsuzluk ve depresyon.
N o ro p sik iy a tri A rsiv i 1999;36:27-32.
14. E rco lan i M , T ro m b in i G, C h a tta t R.
Fibrom yalgic syndrome: D epression and
abnorm al illness behavior. P sychother
Psychosom 1994;61:178-186.
15. Sifneos PE. Alexithymia and its relationship
to hem ispheric specialization, affect and
c re a tiv ity . P s y c h ia tr C lin N o rth Am
1988;11:287-292
16. Postone N. A lexithym ia in chronic pain
patients. Gen Hosp Psychiatry 1986;8:16-37
17. Okasha A, Ismail MK, Khalil AH, El Fikri
R, Soliman A, Okasha T. A psychiatric study
of nonorganic chronic headache patients.
Psychosomatics 1999;40:233-8.
18. L um ley M A, A sselin LA , N orm an S.
Alexithymia in Chronic Pain patients. Compr
Psychiatry 1997;38:160-165.
19. Barsky AJ, Goodson JD, Lane RS, Cleary
PD. The amplification of somatic symptoms.
P s y c h o s o m M ed 1 9 8 8 ;5 0 :5 1 0 -5 1 9 .
20. Barsky AJ. Amplification, somatization, and
the somatoform disorders. Psychosomatics
1999;33:28-34.
21. Sayar K, Güleç H, Topbas M. Affective
distress and fibromyalgia. Swiss M edical
Weekly 2004;134:248-253
22. Evren B, Evren C,Yapıcı A, Hoşafcı Güler
M. Fibromyalji hastalarında ağrı şiddeti ile
psikiyatrik belirtiler arasındaki ilişki. Anadolu
Psikiyatri Derg 2005;6:69-74.
23. Beck AT, W ard CH, M ehdelson M, Mosk
J, Erbaugh J. An inventory for measuring
d e p re s s s io n . A rc h G en P s y c h ia try
1961;4:561-571
24. H isli N. Beck depresyon en v an terin in
ü n iv e rs ite ö g re n c ile ri iç in g e ç e rlig i,
güvenirligi. Psikoloji Derg 1989;7:3-13.
25. Bagby RM, Taylor GJ, Parker JDA. The 20Item T o ro n to - A le x ith y m ia -S c a le -2 .
convergent, discrim inant, and concurrent
validity. J Psychosom Res, 1994;38:33-40
26. Sayar K, Güleç H, Ak I. Yirmi soruluk
Toronto Aleksitimi Ö lçeği’nin güvenirliği
ve geçerliliği. 37. Ulusal Psikiyatri Kongresi
Bilimsel Çalışmalar Özet Kitabı, İstanbul,
2001, s.109.
12
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi 2013; 1 (2)
27. Barsky AJ, W yshak G, Klerman GL. The
Somatosensory Amplification Scale and its
relationship to hypochondriasis.J Psychiatry
Res 1990;24:323-334.
28. Güleç H, Sayar K, Güleç MY. Bedensel
D u y u m la rı A b a rtm a Ö lç e ğ i T ü rk ç e
Formunun Geçerlik ve Güvenirliği. Düşünen
Adam 2007;20:16-24
29. E rd in e S. A ğrı. İstanbul: N obel T ıp
Kitapevleri; 2000.
30. Yunus MB. Fibrom yalgia an overlapping
disorders: the unifying concept of central
sensitivity syndromes. Semin Arthritis Rheum
2007;36:339-56.
31. Tot Ş, Toros F. Fibromiyalji sendromunun
psikiyatrik bozukluklarla ilişkisi. Anadolu
P s ik iy a tri D e rg is i 2 0 0 2 ;3 :2 3 2 -2 3 9 .
32. Kuloğlu M, Ülkeroğlu F, Tezcan AE, Ay M,
A tm aca M, K avuncu V. F ibrom iyaljili
hastalarda psikiyatrik semptomatoloji ve tanı
dağılım ı. 6. A nadolu Psikiyatri G ünleri
Bilimsel Çalışmalar Özet Kitabı, Erzurum,
1997,s.299-306.
33. Hudson JI, Pope HG. Affective spectrum
disorder: does antidepressant response
identify a family of disorders with a common
p a th o p h y s io lo g y . Am J P s y c h ia try
1990;147:552-564.
Y azışm a adresi: Yarkın Özenli
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi,
Psikiyatri Kliniği
Tel: 0 322 3550101- 5395
E-mail: [email protected]
Not: Bu çalışma 48. Ulusal Psikiyatri Kongresinde,
Bursa (2012) poster bildiri olarak sunulmuştur.
13