İndir - Ayrıntı Dergisi

ÖZET: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Veteriner
Fakültesi, Viroloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Mehmet
KALE ve Araş. Gör. Hasbi Sait SALTIK: “Hastalığın rapor
edildiği ülkelerde olgu oranları Suudi Arabistan Krallığı’nda %85,8, Birleşik Arap Emirlikleri’nde %8,1, Ürdün’de %1,7
ve Katar’da %1 olarak bildirilmiştir. Ayrıca, hastalık olguları Kuveyt, Yemen, Umman, İran, Lübnan, Tunus, Cezayir,
Bangladeş, Malezya, Fransa, İtalya, Almanya, Hollanda, Birleşik Krallık, Yunanistan, İtalya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde de bildirilmiştir. Umman’daki 50 deveye ait kan
örneğinin tümünde (%100) ve İspanya’daki 105 devenin 11
(%14) adedinde MERS-CoV’una spesifik antikor varlığı belirlenmiştir. İnsan ve develerde MERS-CoV tespiti yapılmış
ve günümüzdeki çalışmalarda da develerin insan enfeksiyonlarının kaynağı olduğu desteklenmiştir. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu laboratuvarına 2012 yılında
47 örnek, 2013’de 178 örnek, 2014’de 163 örnek gönderilmiş ve sadece 17.10.2014 tarihinde Hatay’dan gönderilen
olgunun örneği MERS-CoV pozitif olarak bulunmuştur.”
ABSTRACT: Prof. Mehmet Kale and Research Assistant Hasbi Sait Saltık from Mehmet Akif Ersoy University,
Veterinary Faculty, Virology Department, report ‘The case
finding rates recorded in the countries are reported as Kingdom of Saudi Arabia 85,8%, UAE 8,1%, Jordan 1,7 % and
Qatar 1% . Besides case findings are also reported in Kuwait,
Yemen, Oman, Iran, Lebanon, Tunisia, Algeria, Bangladesh,
Malaysia, France, Italy, Germany, Netherlands, United Kingdom, Greece, Italy and USA. The existence specific antibodies MERS-CoV were identified at all of blood samples of 50
camels in Oman – 100% - and 11 of the 105 camels in Spain –
14 %. MERS-CoV were identified at humans and camels and
at the recent research it is agreed that the camels are the source of human infections. 47 samples in 2012, 178 samples in
2013, 163 samples in 2014 were sent to the laboratory of the
public health agency of Turkey Ministry of Health and only
the sample from Hatay in 17.10.2014 were found as MERSCoV positive.’ (Translated by: BURDİL)
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 53
ile seyretmektedir. MERS-CoV enfekte
kişilerin %30’unun hastalıktan öldüğü
bildirilmiştir. Hastalık ilk defa Arap Yarımadasında rapor edilmesine rağmen
Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri ve
bazı Uzak Doğu Ülkelerinde de seyahat kaynaklı olgular bildirilmiştir (CDC,
2014). Bu yüzden global düzeyde yayılım kazanan MERS-CoV hakkında kısa
bir bilgilendirme yapılması amaçlandı.
Giriş
Middle East Respiratory Syndrome (MERS) hastalığı ilk defa 2012 yılında
Suudi Arabistan Krallığında rapor edilmiştir. Hastalık etkeni bir coronavirus
(CoV)’tur. Bu yüzden MERS-CoV şeklinde de isimlendirilmektedir. Hastalık insanlarda ateş, öksürük ve nefes darlığı
Virus’un Özellikleri:
Hastalık etkeni, Coronaviridae
ailesinin Coronavirinae alt ailesi içerisinde bulunan Betacoronavirus’tur. Bu
etkenin yeni bir Coronavirus olduğu
hastalığın ilk çıkmış olduğu yerlerde
yapılan izolasyon ve identifikasyonlar
sonrasında belirlenmiştir. Virus’un filogenetik incelemelerinde MERS-CoV
Hu/Jordan-N3/2012 olarak kimliklendirildiği ve aynı cins içerisinde yer alan
Tylonycteris bat coronavirus HKU4 ve Pipistrellus bat coronavirus HKU5 ile yakın
ilişkili olduğu belirlenmiştir. Virus’un ilk
keşifinden beri çeşitli otoriteler etkeni
farklı isimlerle (human betacoronavirus 2c EMC, human betacoronavirus 2c
England-Qatar, human betacoronavirus
2C Jordan-N3, betacoronavirus England
1) kullanmış olmalarına rağmen konsensüs ismi MERS-CoV olarak adlandırılmıştır (De Groot RJ ve ark. 2013, Şekil 1).
Coronaviruslar pozitif zincirli
RNA genomu içermektedirler. Virus’un
helikal simetriye sahip nükleokapsidi bulunmaktadır. Virus’un dış kısımını
çevreleyen zar katmanı ve dışa doğru çıkıntı yapan protein sıpayk (spike)’larının
elektron mikroskopta görünümü “Taç”
şeklinde olduğu için Latince “Corona”
adı verilmiştir (Şekil 2). Coronavirusların
dört (Alfa, Beta, Gamma ve Delta) farklı
tipi bulunmaktadır. Çeşitli hayvan türlerinde (inek, köpek, domuz, kedi, rat,
tavuk, hindi ve kuş) ve insanlarda etken
görülmektedir. Günümüze kadar insanlarda 6 adet coronavirus tespiti yapılmıştır. Bunlar; HCoV-220E, HcoV-OC43,
HcoV-NL63, HcoV-HKU1, SARS-CoV ve
MERS-CoV’tur (Jadav 2013).
Şekil 1. Coronavirinae alt ailesi üyeleri arasındaki filogenetik ilişki ve MERS-CoV’un taksonomideki yeri [de Groot RJ ve
ark. (2013)’den alınmıştır].
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 54
Bu nedenle deve ithalatı bu ülkelere çok
yapılmaktadır. Bu bağlamda, Afrika ve
Avusturalya yarasalarının virus ile enfekte olduğu, yarasalar tarafından ısırılan
develerin Ortadoğu’ya gönderilmeleri
sonucu enfeksiyonun ortaya çıktığı öne
sürülmüştür (Guangwen ve Di 2012).
Hastalığın Kaynakları:
Hastalığın kaynağı hakkında çeşitli hipotezler ortaya atılmıştır. Bunlardan ilki yapılan sekanslamalarda MERSCoV ile aynı filogenetik ağaçta yer alan
virusların (Tylonycteris bat coronavirus
HKU4 ve Pipistrellus bat coronavirus
HKU5) yakın ve yüksek homolog ilişkili
olmasından ötürü yarasalardan şüphelenilmiştir (Michaeleen 2012, Guangwen ve Di 2012, WHO 2013). Şu ana
kadar Suudi Arabistan Krallığında 1
adet yarasada MERS-CoV’a ait genetik
materyal parçası bulunmuştur. Ancak
insanlarda görülen MERS-CoV ile yarasalar arasında direkt ilişki bulunmadığı
ve detaylı olarak araştırılması gerektiği
vurgulanmıştır. Bunun yanı sıra develerden de şüphelenilmiştir. Umman’daki
50 deveye ait kan örneğinin tümünde
(%100) ve İspanya’daki 105 devenin 11
(%14) adedinde MERS-CoV’una spesifik
antikor varlığı belirlenmiştir. İnsan ve
develerde MERS-CoV tespiti yapılmış ve
günümüzdeki çalışmalarda da develerin
insan enfeksiyonlarının kaynağı olduğu
desteklenmiştir (Şekil 3). Ancak, insan
ve hayvan MERS-CoV enfeksiyonları
arasındaki ilişki tam olarak aydınlatılamamıştır. Bu durumun tam olarak aydınlatılabilmesi için deve popülasyonu
bulunan ülkelerde detaylı epidemiyolojik çalışmaların yapılması, MERS-CoV
ile deneysel ve doğal enfekte develerde
immünolojik, bulaşma kinetiği, klinik
ve patolojik etkiler konusunda karakterizasyon, hem konakta hem de virus
yönüyle detaylı genetik analizlerin yapılması, deve ve diğer hayvan türlerinde
MERS-CoV analizlerin tespitinde güvenirliliği yüksek teşhis kitlerinin geliştirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Koyun, keçi,
sığır, manda ve vahşi kuşlarda yapılan
serolojik çalışmalarda MERS-CoV antikor
varlığı yönünden seronegatiflik belirlenmiştir. Bu konuda da detaylı çalışmalara
ihtiyaç olduğu belirtilmektedir (Reusken ve ark. 2013, Ross 2012, OIE 2014).
Suudi Arabistan Krallığı ve Birleşik Arap
Emirlikleri gibi ülkelerde deve yetiştirme
ve ürünlerinin tüketimi oldukça fazladır.
Hastalığın Bulaşması:
Hastalığın yayılımı hakkında
kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Deve
ve insanların yakın temasta olduğu belirlenen birkaç olguda deveden insana
bulaşma olgusu bildirilmiş olsa da, develerden insanlara MERS-CoV bulaşma
ihtimalinin olmadığı belirtilmektedir.
Azhar ve ark. (2014)’ları rhinorrhea
semptomu gösteren tek hörgüçlü bir
devede ve deve ile yakın temas kuran ve
ölen bir insanda MERS-CoV varlığı tespit
etmişlerdir. Hasta insandan toplanmış
nazal swaptan ve 9 adet devenin birinde MERS-CoV RNA varlığı belirlemişlerdir. Virus hem devede hem de insanda
belirlenmiş ve iki izolatın tam genom
sekansları benzer bulunmuştur. Bu durum, ölümcül insan MERS-CoV etkeninin enfekte deveden geçtiğinin bir kanıtı olarak değerlendirilmiştir (Azhar ve
ark. 2014). Ulusal Allerji ve Enfeksiyöz
Hastalıklar Enstitüsü (NIAID) uzmanları
tek hörgüçlü develerin pastörize edilmemiş sütlerinde virus’un 72 saat canlı
kaldığını belirlemişlerdir. Ancak sütlere
uygulanan 63 °C 30 dakikalık ısıl işlem
sonrası etkenin enfeksiyözitesini kaybettiği rapor edilmiştir (Van Doremalen
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 55
ve ark. 2014). Suudi Arabistan Krallığı,
Ürdün, Birleşik Krallık, Fransa, Tunus ve
İtalya’da hastalardan sağlık personeline
etkenin bulaştığına dair olgular rapor
edilmiştir (Jadav 2013). Dünya Sağlık
Örgütü (WHO) tarafından MERS-CoV’un
kişiden kişiye bulaşmasının çok düşük
düzeyde gerçekleştiği rapor edilmiştir (WHO 2013a). MERS-CoV’u akciğer
epitel hücrelerini enfekte etmektedir.
Virus’un epitel hücrelere dipeptidil peptidaz 4 (DPP4, CD26) adı verilen reseptör
molekülü ile bağlandığı ve deve hücre
hatlarında oldukça iyi replike (çoğalma)
olduğu belirtilmiştir (Global Biodefense
2014, Eckerle ve ark. 2014). Hastalığın
insanlarda en yüksek düzeyde görüldüğü yer Arap Yarımadasıdır (CDC 2014a).
Hastalığın Semptomları:
MERS-CoV enfeksiyonunda insanlarda ilk olarak hafif seyirli solunum
problemleri, ateş, titreme, kas ağrısı ve
nefes darlığı şekillenmektedir. 2-3 gün
içerisinde yaygın pnömoni görülmektedir. Bazı hastalarda diyare, kusma, bulantı, böbrek yetmezliği ve gastrointestinal
sistem bozuklukları oluşmaktadır. Olguların yarısında gastrointestinal sistem
bozuklukları ve ölüm şekillenmektedir
(Abdullah ve ark. 2013). Hastalığa bağlı
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 56
üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları
görülebilmektedir (Infectious Diseases
Society of America 2014). MERS-CoV
enfeksiyonuna bağlı hastaların laboratuvar bulgularında lökopeni,lenfopeni, trombositopenin yanısıra ve yüksek
oranda laktat dehidrogenaz’a rastlanmıştır (Assiri ve ark. 2013). MERS-CoV ile
enfekte hastalarda bakteri ve diğer solunum virusları da belirlenmiştir (Omrani
ve ark. 2013, Drosten ve ark. 2013).
Hastalığın Epidemiyolojisi:
Hastalık etkeni, ilk olarak Dr. Zaki
tarafından Suudi Arabistan Krallığında pnömoni ve akut böbrek yetmezliği
bulunan erkek bir hastanın akciğerinden izole ve identifiye edilmiştir (Falco
2012, Dziadosz 2013). Ayrıca reverse
transcriptase-polymerase chain reaction (RT-PCR) ile pozitiflik belirlenmiştir.
İkinci olgu, 49 yaşındaki Katar uyruklu
bir erkek yolcunun Birleşik Krallığa uçuşu sırasında rahatsızlanması sonrasında
yapılan incelemede yeni tip coronavirus
ile beraber yoğun solunum enfeksiyonu (ARSD) teşhisi konulmuştur. Daha
sonra hasta, Londra’daki bir hastanede
ölmüştür (WHO 2013b). 2012 yılı Eylül
ayında Ron Fouchier tarafından hastalığın yarasalar tarafından bulaştırıldığına
yönelik açıklamalar yapılmıştır (Michaeleen 2012). Katar uyruklu ölen erkekten
virus’un izolasyonu, genetik sekansı ve
filogenetik ağaçtaki yeri belirlenmiştir
(Guery B ve ark. 2013, Donald ve McNeil 2013). 25 Eylül 2012’de WHO yeni bir
coronavirus karakterizasyonu yaptığını
rapor etmiş ve diğer üye ülkeleri bu konuda bilgilendirmiş ve uyarıda bulunmuştur (WHO 2013c).
Hastalığın rapor edildiği ülkelerde olgu oranları Suudi Arabistan Krallığı’nda %85.8, Birleşik Arap Emirlikleri’nde %8.1, Ürdün’de %1.7 ve Katar’da %1
olarak bildirilmiştir (MERS Corona map
2014). Ayrıca, hastalık olguları Kuveyt,
Yemen, Umman, İran, Lübnan, Tunus,
Cezayir, Bangladeş, Malezya, Fransa,
İtalya, Almanya, Hollanda, Birleşik Krallık, Yunanistan, İtalya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde de bildirilmiştir (MERS
Corona map 2014). Mısır, Kenya, Nijerya,
Tunus ve Etiyopya’daki develerde MERSCoV seropozitiflik görülmüştür (Reusken ve ark. 2014, Chu ve ark. 2014). Yeni
doğan ve genç develer yaşlılara göre
daha sık enfekte olduğu rapor edilmiştir
(Holmes 2014).
Hastalığın ilk olarak Suudi Arabistan Krallığı’nda çıkmasından ötürü,
her yıl Hac görevini yapmak için bu ül-
keye giden hacılarda endişe mevcuttu.
2012 yılında 188 ülkeden 3.161.573 kişinin gittiği Mekke’ye, Suudi hükümeti 2013 yılında yaşlı ve kronik hastalığı
olanların hacca katılımını engelleyerek,
hac kotasını 2.061.573 kişi ile sınırlandırmıştır (WHO 2014). Bu esnada, 5235
adet hacıdan nasofarangeal swap alınmış ve hiç bir örnekte pozitiflik belirlenmemiştir (Memish ZA ve ark. 2014).
Ancak, 2014 yılında Mekke’den Ümre
amaçlı dönen Malezya ve İran uyruklu bazı hacılarda ülkelerine döndükten
sonra hastalık belirtilerinin görüldüğü
kayıtlara girmiştir. Özellikle hacta en çok
ziyaret edilen Mekke’de 32 adet ve Medine’de 35 adet olguya rastlandığı rapor
edilmiştir (MERS Corona map 2014, Şekil
4).
MERS-CoV şüphesiyle Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu laboratuvarına 2012 yılında
47 örnek,
2013’de 178 örnek, 2014’de 163
örnek gönderilmiş ve sadece 17.10.2014
tarihinde Hatay’dan gönderilen olgunun örneği MERS-CoV pozitif olarak bulunmuştur (THSK 2014).
Hastalığın Teşhisi:
MERS-CoV hastalığının teşhisinde; sputum, bronkoalveolar sıvı, trachea
aspirasyon sıvısı, nazofarenks aspirasyon sıvısı, nasofarengeal ve orofarengeal sıvı karışımları, akciğerden alınan
otopsi veya biyopsi materyali ve serum
örneklerinde yapılacak serolojik testler
(çift serum numune örneklemesi) kullanılmaktadır (WHO 2013d).
MERS-CoV teşhisinde real-time
RT-PCR, immunfloresan (IFA) ve tüm coronaviruslarda bulunan RdRP ve N geni
fragmentlerinin gösterildiği sekanslama
teknikleri kullanılmaktadır (Jadav 2013).
Hastalığın aktif olduğu dönemlerde
moleküler testler (real-time RT-PCR) ve
hastalığın geçirilmiş olduğu dönemlerde antikor varlığını belirlemek amacıyla
serolojik testler (IFA, ELISA) tercih edilmektedir (CDC 2104b). Ayrıca hastalığın
teşhisinde yardımcı ve destekleyici uygulamalar olarak; göğüs radyografisi, arterial kan gazları ve/veya nabız oksimetresi, tam kan sayımı (trombosit dahil),
biyokimyasal testler
(ALT, AST, BUN,
Kreatinin, Na, K, LDH, Kreatin kinaz, laktat), diyareli hastalarda gaita muayenesi
ve diğer mikroorganizma tespiti için kan
kültür testleri kullanılmaktadır (Diagnosis of MERS-CoV 2013).
Hastalıkta Tedavi ve Aşılama:
MERS-CoV’un hücreye bağlanmasını ve girişini sağlayan Reseptör
Bağlanma Subdomain (RBSD) ile ilgili
inaktif, DNA veya viral vektör aşıları geliştirilmesine çalışılmaktadır (Zhou N ve
ark. 2014). Diğer bir durum ise potansiyel terapötik yaklaşımdır (MERS-CoV’un
3C benzeri proteaz ve/veya papain benzeri inhibisyon) (Yang X ve ark. 2014).
Şu an için MERS-CoV hastalığında etkili
profilaksi veya tedavi yoktur. Ancak,
SARS-CoV hastalığında elde edilen tecrübelere dayanılarak o dönemde tedavide kullanılan; konvalesan plazma, hiperimmunglobulin ve nötralizan antikor
içeren human monoklonal antikorları,
ribavirin ve interferon alpha-2b tavsiye
edilmektedir (Brown ve ark. 2014, Yao
ve ark. 2014). Ayrıca, MERS-CoV enfeksiyonunda siklosporin A, mikofenolik asit,
interferon-beta,
homoharringtonin,
sikloheksimidin, anisomisin ve emetin
dihidroklorit hidrat’ın in vitro aktivitelerinde iyi sonuçlar alındığı bildirilmiştir
(Dyall J ve ark. 2014).
Hastalıkta Kontrol ve Önlemler:
MERS-CoV enfeksiyonundan kişisel düzeyde korunmak için temizlik, hijyen,
dezenfeksiyon uygulamaları titizlikle
yapılmalıdır. Bu amaçla su, sabun, dezenfektan, eldiven, tek kullanımlık havlu-mendil, maske (N-95 veya FFP3), hasta kişilerle aynı ortamda bulunmamak,
bu kişilerle yakın temasta bulunmamak,
bu kişilerin eşyalarını kullanmamak,
çevre ve ortam temizlik ve dezenfeksiyonu sağlanmalı, hasta ve şüpheliler
hastanelerde özel hazırlanmış izolasyon
odalarında (Airborne infection isolation
room) bulundurulmalı, aynı durum hasta ve şüphelilerin hastaneye transportunda da sağlanmalıdır (CDC 2012).
Hastalık Arap Yarımadasında
yaygın olduğu için, zorunlu olmadıkça
burada bulunan ülkelere seyahat edilmemelidir. Hac ve Ümre seyahatlerine
özellikle; 65 yaş ve üstü bireyler, 12 yaş
altı çocuklar, Hamile kadınlar, Kronik
hastalar (Kalp hastalığı-böbrek hastalığı,
diyabet, solunum sistem hastalığı), İmmun sistemi zayıf ya da zayıflamış kişiler
ve Kanser hastalarının şu an için gitme-
meleri tavsiye edilmektedir (Communicable Disease Surveillance 2013).
Hastalık kaynağı develer gösterildiği için (çok kesin değil) develerle çok
sık temasta bulunulmamalı, deve süt ve
süt ürünleri, deve et ve et ürünleri tüketilmemeli, deve ithalatında ülke girişlerinde hayvanların karantina altında tutulması ve test yapılması sağlanmalıdır
(Donald ve McNeil 2013, Sharif-Yakan ve
Kanj 2014). Ayrıca, Arap Yarımadasındaki ülkeler ve Türkiye’de bulunan yarasa
popülasyonlarında da araştırma yapılmasını tavsiye etmekteyiz.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk
Sağlığı Kurumlarınca MERS-CoV enfeksiyonu için Acil Durum Eylem Planları hazırlanmış
ve buna uygun olarak İl
Halk Sağlığı Merkezlerinden Pandemi
planlarını güncellemeleri istenmiştir
(THSK 2014).
Kaynaklar:
1. Abdullah ve ark. (2013). Hospital outbreak of Middle east respiratory syndrome. N
Engl J Med., 365, 407-415.
2. Assiri A ve ark. (2013). Epidemiological,
demographic, and clinical characteristics of
47 cases of middle east respiratory syndrome coronavirus disease from saudi arabia:
A descriptive study. Lancet Infect Dis 13:
752–761.
3. Azhar ve ark. (2014). Evidence for Camel-to-Human Transmission of MERS Coronavirus. N Engl J Med., 370, 2499-2505.
4. Brown C ve ark. (2014). International Severe Acute Respiratory & Emerging Infection Consortium (ISARIC)- Clinical Decision
Making Tool for Treatment of MERS-CoV.
(http://www.hpa.org.uk/webc/HPAwebFile/HPAweb_C/1317139281416).
5. CDC (2012). Rapid risk assessment, severe respiratory disease associated with corona virus European.Stockholm. (http://www.
eurosurveillance.org/images/dynamic/EE/
V14N23/V14N23.pdf ).
6. CDC (2014). http://www.cdc.gov/coronavirus/mers/
7. CDC (2014a). http://www.cdc.gov/coronavirus/MERS/about/transmission.html
8. CDC (2014b). CDC Laboratory Testing for
Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) (http://www.cdc.gov/coronavirus/MERS/lab/lab-testing.html).
9. Chu DK ve ark. (2014). MERS coronaviruses in dromedary camels, Egypt. Emerg Infect Dis 20, 1049–1053.
10. Communicable Disease Surveillance
(2013). Case Definitions Surveillance and
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 57
Epidemiology Branch, Centre for Health
Protection, Department of Health, Hong
Kong Special Administrative Region, People’s Republic of China Version 8.11, 14 June,
(https://ceno.chp.gov.hk/casedef/casedef.
pdf ).
11. de Groot RJ ve ark. (2013). Middle East
Respiratory Syndrome Coronavirus (MERSCoV): Announcement of the Coronavirus
Study Group. Journal Virology. 87 (14),
7790-7792.
12.Diagnosis of MERS-CoV (2013). (http://
www.ritm.gov.ph/Announcements/DIAGNOSIS%20OF%20MERS%20CoV.pdf ).
13. Donald G ve McNeil Jr (2013). Camels Linked to Spread of Fatal Virus. The
New York Times (http://www.nytimes.
com/2013/09/12/health/camels-linked-tospread-of-fatal-virus.html)
14. Drosten C ve ark. (2013). Clinical features
and virological analysis of a case of middle
east respiratory syndrome coronavirus infection. Lancet Infect Dis 13: 745–751.
15. Dyall J ve ark. (2014). Repurposing of
clinically developed drugs for treatment
of middle east respiratory coronavirus infection. Antimicrob Agents Chemother 58:
4885–4893.
16. Dziadosz A. ( 2013). “The doctor who
discovered a new SARS-like virus says it will
probably trigger an epidemic at some point, but not necessarily in its current form.”.
Reuters. Retrieved 25 May. (http://www.
reuters.com/article/2013/05/13/us-coronavirus-egypt-idUSBRE94C0MH20130513)
17. Eckerle I ve ark. (2014). Replicative capacity of MERS coronavirus in livestock cell
lines. Emerg Infect Dis 20: 276–279.
18. Falco M (2012). “New SARS-like virus
poses medical mystery”. CNN. Retrieved
27 September. (http://thechart.blogs.cnn.
com/2012/09/24/new-sars-like-virus-poses-medical-mystery)
19. Global Biodefense (2014). MERS
Transmission Mechanism Between Bats
and Humans. (http://globalbiodefense.
com/2014/08/13/mers-transmission-mechanism-bats-humans/)
20. Guangwen L, Di L (2012). SARS-like virus
in the Middle East: A truly bat-related coronavirus causing human diseases. Protein &
Cell, 3 (11), 803-805.
21. Guery B ve ark. (2013). Clinical features
and viral diagnosis of two cases of infection with Middle East Respiratory Syndrome coronavirus: a report of nosocomial
transmission. Lancet (http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS01406736(13)60982-4/fulltext)
22. Holmes D (2014). MERS-CoV enigma deGöller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 58
epens as reported cases surge. The Lancet
383, 1793.
23. Infectious Diseases Society of America (2014). MERS clinical update from
the
IDSA.
(http://www.magnetmail.
net/actions/email_web_version.cfm?recipient_id=124961864&message_
id=4470910&user_id=IDSociety&group_
id=1191715&jobid=18802511)
24. Jadav HA (2013). Middle East Respiratory Syndrome - Corona Virus (MERSCoV): A
Deadly Killer. IOSR Journal of Pharmacy and
Biological Sciences. 8 (5), 74-81.
25. Memish ZA ve ark. (2014). Prevalence of
MERS-CoV nasal carriage and compliance
with the saudi health recommendations
among pilgrims attending the 2013 hajj. J
Infect Dis 210, 1067–1072.
26. MERS Corona map (2014). ( http://coronamap.com)
27. Michaeleen D (2012). Holy Bat Virus! Genome Hints At Origin Of SARS-Like Virus. NPR. Retrieved 29 September
2012.
(http://www.npr.org/blogs/health/2012/09/28/151844734/holy-bat-virus-genome-hints-at-origin-of-sars-like-virus)
28. OIE (2014). Questions & Answers
on Middle East Respiratoru Syndrome Coronavirus (MERS-CoV). (http://
oie.int/for-the -media/press-releases/
detail/ar ticle/update -august-questions-answers-on-middle -east-respiratory-syndrome-coronavirus-mers-cov/)
29. Omrani AS ve ark. (2013). A family cluster of middle east respiratory syndrome coronavirus infections related to a likely unrecognized asymptomatic or mild case. Int J
Infect Dis 17: 668–672.
30. Reusken CB ve ark. (2014). Geographic
distribution of MERS coronavirus among
dromedary camels, Africa. Emerging Infect
Dis 20, 1370–1374.
31. Reusken CBEM ve ark. (2013). Middle East respiratory syndrome coronavirus
neutralising serum antibodies in dromedary camels: a comparative serological
study. Lancet (Elsevier Ltd). (http://www.
thelancet.com/journals/laninf/article/
PIIS1473-3099(13)70154-6/fulltext)
32. Roos R (2012). UK agency picks name for
new coronavirus isolate (Report). University
of Minnesota, Minneapolis, MN: Center for
Infectious Disease Research & Policy (CIDRAP). (http://www.cidrap.umn.edu/newsperspective/2012/09/uk-agency-picks-name-new-coronavirus-isolate)
33. Sharif-Yakan A, Kanj SS (2014). Emergence of MERS-CoV in the Middle East: Origins,
Transmission, Treatment, and Perspectives.
PLoS Pathog 10(12): e1004457.
34. THSK (2014). (http://thsk.saglik.gov.tr/
Dosya/02/ebola_mers_son_durum.pdf ).
35. Van Doremalen ve ark. (2014). Stability
of Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) in milk. Emerging Infectious Diseases. (http://www.niaid.nih.gov/
topics/coronavirus/Pages/MERSCoVStudy.
aspx).
36. WHO (2013). Novel coronavirus infection - update (Middle East respiratory syndrome- coronavirus) (Report). World Health
Organization. May 2013. (http://www.who.
int/csr/don/2013_05_23_ncov/en/index.
html).
37. WHO (2013a) Novel coronavirus infection – update (13 February).
38. WHO (2013b). Novel coronavirus infection - update (Middle East respiratory syndrome- coronavirus) (Report). World Health
Organization. May. (http://www.who.int/
csr/don/2013_05_23_ncov/en/index.html).
39. WHO (2013c). Novel coronavirus update—new virus to be called MERS-CoV”.
World Health Organization. 15 May. (http://
www.euro.who.int/en/health-topics/
emergencies/international-health-regulations/news/news/2013/05/novel-coronavirus-update-new-virus-to-be-called-mers-cov).
40. WHO (2013d). Interim guidance document Clinical management of severe acute
respiratory infections when novel coronavirus is suspected: What to do and what not
to do. Geneva. (http://www.who.int/csr/
disease/coronavirus_infections/InterimGuidance_ClinicalManagement_NovelCoronavirus_11Feb13u.pdf ).
41. WHO (2014). Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) summary
and literature update as of 20 Jan. Available:
(http://www.who.int/csr/disease/
coronavirus_infections/MERS_CoV_Update_20_Jan_2014.pdf )
42. Yang X ve ark. (2014). Proteolytic processing, deubiquitinase and interferon
antagonist activities of middle east respiratory syndrome coronavirus papain-like
protease. J Gen Virol 95: 614–626.
43. Yao Y ve ark. (2014). An animal model of
MERS produced by infection of rhesus macaques with MERS coronavirus. J Infect Dis
209: 236–242.
44. Zhou N ve ark. (2014). The receptor binding domain of MERS-CoV: The dawn of
vaccine and treatment development. J Formosan Med Assoc 113: 143–147.