Iiimiil~R~I~~j

Iiimiil~R~I~~j FORBES
TEKNOLOJi
KIMYA
Plastigin Cama Yanltl Mlsrr ni~astasmdan iiretilen
plastik iiriinler, tiiketicinin
bunlara ili~kin endi~esini
azaltmaya yonelik bir
<;tkt~
noktasl olabilir.
ERSUN ERDiN<;
zun siiredir internet'te,
ofis <;:ah$anlan ba$ta 01­
mak iizere kullamCilann
birbirlerine u:an ama<;:h
yolladlklan blr dokiiman
dola$IYor. Ba$ta kanser olmak iizere
<;:e$itli musibetlerle ili$kilendirilen Bis­
fenol A'mn (BPA) ne kadar tehlikeli
oldugunu anlatan bu dokumanla bir­
likte yapllan yorumlarda, alternatifin
cam kap oldugu sahk veriliyor. Sadece
Tiirkiye'de degil, pek <;:ok iilkede cam
kaba yoneli$in ardmda saghkla ilgili
kaygilar bulunuyor. Tiiketicinin bu
kaygilarla bi<;:imlenen talebiyle ornegin
pek <;:ok $i$e suyu iireticisi PET $i$eden
cama ge<;:iyor ya da cam se<;:enegini de
sunuyor (Tlirkiye'de 11 uretici bunu
ger<;:ekle$tirdi).
U
SEM Plastik Genel MUdUrU Yavuz Eroglu bu kristalleri geri donU~tllrUp defalarca kU~
120 I FORBES
NtSAN , 20 12
Plastik ureticileri ise internet'ten
yaylian BPA bilgilerinden kaynaklanan
bir yanh~ alglDlD uzerlerine ~okup kal­
dlglDdan yaklmyor. Plastik~iler
BPA'mn PETte degil, polikarbonatta
(damacanalar bundan yaplhyor) ve te­
neke me~rubat kutulanmn i~ yUzeyin­
dekiler gibi ozel epoksilerde kullaml­
-i'.'b""'~ -i;HJr.:?.\. \-£.I[,i'/'0>; . fo''i''i.K'O.
r,u p\'2t\­
formda Avrupa Glda Otoritesi (EFSA)
taraflDdan yapilan ~ah~malann bu
maddeyle ilgili bir yasaklama karan­
mn allDmaslDl gerektirmedigini;
2006'da belirlenen ve 2008'de teyit
edilen, BPA i~in tolere edilebilir gun­
luk ahm miktan olan 0,05 mg/gr-vu­
cut aglrhgl degerinin revize edilmesine
neden olacak yeni bir deli I bulunma­
dlgml bildiriyorlar.
Plastikle ilgili kaygilar yalmzca
saghk eksenli degil. Ucuzlugu ve yeni­
den i~Jenebilmesi pJastigin yayglD kul­
lammma, bu da ~evreye ~op olarak
buyuk miktarda dagllmaslDa neden
oluyor. Bir PET ~i~e ~op olarak yUzYll­
larca dogada kalabiliyor.
AsllDda plastik sektoru hem saghk
hem de ~evre i~erikli baskllan gogus­
lemek i~in yeni ~ozumlere yoneliyor.
Ornegin dogada kendi kendine temel
maddelerine aynlan biyobozunur
plastikler ... Standart Enjeksiyon Ma­
kineleri Plastik Sanayi (SEM Plastik)
ise bunlardan birini, mlSlr ni~astasl
uretiminde sadece petrol ithal edilme­
mi~ oluyor (Ge~en aylarda Muhtar
Kent'in tamttlgl biyoplastik kola ~i~esi
"PlantBottle" boyle bir urun). Oysa
biyolojik plastilder dogaya blrakudl­
gmda petrol temelli PET ile aym om­
ru surduruyor. Bozunmalan arasmda
bir fark yok dolaYlslyla bozunma kav­
,'2tl':i.,., t.nerrL Ka:z.aTlrycn.
KURESEL BioBOZUNUR PLASTiK URETiMi BIYOTEMELLi PLASTIKLER l<;:iNDE
BIYOBOZUNURLARIN ORANI YUKSELlYOR
1.500 Ton
1.000
tiD
500
tiD
m»
0
t'eJ.m:ll1: 0JlliWt~i~' dl>1lrl: \(nd)\hllHflra­
rak tabak, ~atal, ka~lk, bl~ak uretiyor.
PLA, mlSlr ba~ta olmak uzere her yll
yenilenebilen kaynaklardan elde edili­
yor ve dogada tamamen ayn~abiliyor.
Malzemenin fiziksel ve kimyasal bazl
ozellikleri PET (polietilen teraftalat)
ile benzer ve PS 'den (polistiren) daha
iyi oldugu i~in ~ok ~e~itli uygulama­
larda bu malzemelerin yerine rahat­
ILkla alabiliyor.
SEM Plastik Genel Muduru Yavuz
Eroglu, Turkiye'de geri donu~um an­
laYI~mlD yanh~ bir mecrada ilerledigi­
ni soyluyor. Eroglu'na gore biyolojik
temelli plastiklerin tek farkl; bunlann
hammaddesinin, petrol yerine bitki­
lerden elde edilen etanolun b:ir kimya­
sal reaksiyonla PET'e donu~turi.ilmu~
halinden olu~masl. Bu yolla plastik
r.i)'U'UULUUUL
plastikler, dogaya atlldlglDda ana bile­
~enlerine -azota, karbona ayn~lyor
(PLA temelliler topragm altlDda bo­
zunuyor, okso ~ozunurler ise topraglD
ustlinde par~alamyor).
Bir de biyo~ozunur plastilder var.
Bunlar biyobozunurlardan farkll ola-
2008
•
20 0 ~
Biyobozunur Pla.stikler
•
Toplam Kap<l.site
•
•
2010
2015
Biyo u~melh . Bozunma yan Plasukler
Tahminler
KArNAK· EUROPEAN BIOPl.AST/CS, HANNOVER UNIV£F,SiTESI
rak ana maddelerine
ayn~mak
yerine
ku~uk ku~uk par~alar haline gelip da­
gJllYor. i~levleri, par~alanarak ortallic­
ta u<;:u~an plastik po~etleri ortadan
kaldmyor olmalan. Oysa plastik ola­
rak hala dogada varhklanm surduru­
yorlar.
1975'te kurulan ve 100 milyon lira
cirosu bulunan SEM Plastik, ambalaj
sektbrunun en buyUk firmalanndan
biri. Turkiye'de, mlSlr ni~astasl temel­
Ii sert biyobozunur plastikten urlin
yapan ilk. ~irket. ABO ve israil'de ure­
tim yapan Kimberly-Clark'lD i~birligi
teklifi lizerine 2011 'de bu i~e girdi ve
hemen ar-ge'ye ba~ladl. Ancak
PLA'mn en onemli ureticisi olan Bel­
~ika - Hollanda slDIrlnda yerle~ik Na­
tureWorks LLC'den sadece ana ham­
maddeyi alabiliyorlar. Ve bu madde
de tek ba~lDa kulianilabilecek durum­
da degil . Eroglu, "Buna katkl madde­
leri eklenerek istenen ozellikleri ka­
L<111LlIrllld'K gere'K)yurou. b)z de anrl­
oksidanlar gibi katkl maddeleri uze­
rinde ~ah~arak lirlinlin kullamm ama­
clDa gore uygun bile~imler geli~tirdik"
diyor.
Burada yakalanan ~ey, urunun de­
polama ya da kullamm slrasmda de­
gil, ~ope atlldlictan soma bozunup
dogaya kan~maslDl saglamanlD anah­
tarlan oldu. Bu urunler ~u anda ABO
ve israil'de "Go Green" markaslyla
Kimberly-Clark tarafll1dan satlhyor.
Biyo<;:ozlinlirIer ise pazarda ozel­
Iikle "soft lirun" diye tal11mlanan
urlinlerde kullamhyor. Korozo ve Elif
Plastik bu malzemeden ambalaj ure­
ten en onemli ureticilerden. Tahmi­
nen dlinya uzerinde bir saniyede yak­
la~lk 10 bin adet plastik po~et kullal11­
hyor. PET ambalajlar, toplaYIcuar ta­
raflDdan geri donli~lim zincirine ~eki­
lirken po~etlere sadece ~evrede u~u­
~up durmak dli~uyor ve bu yuzden bi­
yo~ozunur plastiklerin toz haline gel­
mesi gorece daha iyi. Plastiklerin ~o­
zunmesini saglayan katl() maddelerin­
ubi n7uulli1::.!I. iii
uag1LIl..l~1 \3\::111<1 .t'l.J11 C
mer' den Gurkan AydlD biyo~ozunur
plastilderin dogada ~ozundukten son­
ra ne kadar toksik madde kaldlgmlD
onemli olduguna dikkat ~ekiyor.
"Biyoplastilder tek ba~IDa bir ~o­
zum degildir" diyor Eroglu ve bir de
ornek veriyor: "Almanya'daki gibi iyi
bir atlic yonetim sistemiyle, atlic mal­
zeme kaynaglDdan ayn~tmlabiliyor,
dbnli~tliruli.ip elbise asklsl ya da oto­
mobil tamponu yapllabiliyorsa bir
malzemenin defalarca kullamlabilme­
si yoluyla iyi bir kaynaga sahip olunu­
yor demektir. PLA i~in tarladan topla­
nan mlSIf bir kere toplamyor ve ar­
dlDdan ba~ka bir mlSlr hasilasl i~in
ekim yapmak gerekiyor. Oysa dogada
bozunmaYlp geri donu~umle tekrar
tekrar kullanuabilen plastik daha az
NiSAN,2012
FORBES
I 121
FORBES
TEKNOLOJi - KiMYA
enerji kullamml ve surekli elde tutu­
Ian bir kaynak anlamma geliyor."
Peki, 0 zaman PLA temelli plas­
tikleri nereye oturtmak gerekiyor?
Eroglu, "C;:opu ortada blrakan, atLk
sisteminin olmadlgl Ulkelerde bir ara
ge~i ~ i~in bu iyi bir ~oziim" diyor. Bir
piknik alanma her halUkarda blraklla­
cak ve toplanmasl pek cazip olmaya­
cak plastiklerin dogada bozunan ham­
maddeden yapumasl daha manttkll.
Ama ~unu da ekliyor: "Ancak muhen­
dis olarak soyleyecegim ~u; bir malze­
meyi dogada bir kere kullamp kaybe­
diyorsamz 0 iyi bir ~ey degil. Plastigin
avantajl sadece ucuz ve kolay bi~imle­
nebilir olmasl degil, geri donu~tUrme­
yi ba~ardlgmlz zaman bundan guzel
oir ~ey yok. Dunyada UretiIen petro­
IUn yUzde 4'u plastik uretimine gider.
o yUzde 4'U de geri donu ~tUrebilirse­
niz sUrekli olarak aym ~eyi kullanmak
muthi~ bir avantaj saglar."
Bu noktada bir aynntlya da degin­
mekte yarar var. Plastik~ilerin biyobo­
zunur maddeleri pek sevdigi soylene­
mez. Zira geri donu ~um ~evrimine
girmemelerini onemli bir kaYlp olarak
gordtikleri gibi yanh~hkla biyobozu ­
nurlann plastiklerle birlikte toplamp
i~lenmesi eldeki malzemenin de zarar
g6"rmeslne nea'en otaoll"tyor. Avrupa
Birligi'ndeki 75 Ureticinin olu~turdu­
gu Avrupa Biyoplastik Dernegi verile­
rine gore dunya biyoplastik ve biyo­
bozunur plastik toplam pazan 2010
ythnda 724 bin tondu . 2015'te ise 1
milyon 710 bin tona eri~ecegi tahmin
ediliyor. TUrkiye'nin 2011 tUketimi
olan 6 milyon 700 bin ton plastik
hammaddesi yanmda bu aslmda <;ok
ku~uk bir miktar. Zira bu, plastigin ti~
dort katl kadar pahah bir malzeme.
Ttirkiye'nin plastik sektorundeki
yen Delli: LU 1U eta Al:5 Ulkelen l~ll1de
tiretim kapasitesi a~lSlndan dorduncU
olan Ttirkiye ge~en Yll Almanya ve
italya'dan soma U~tincti slrada yer al­
dl (2014'de italya 'Yl ge~mesi ve 2017
itibanyla birinci olmaSl beldeniyor).
5ektbr bu dereceye yuzde 10 bUytiye­
rek 6,7 milyon ton Uretimle geldi;
toplam ihracat da 9,2 milyar dolara
ula~tl. Bununla beraber plastik ham­
122 I FORBES
NisAN,2012
madde ithalatl agll'ILk olarak yUzde 12
arttL, ithal edilen 5,2 milyon ton plas­
tik hammaddesine 9,9 milyar dolar
odendi. Plastik i~leme konusunda so­
runsuz ve hlZh ilerleyen TUrkiye'nin
problemi petrokimyasallarda dl~a ba­
glmlulgl. ~u anda Turkiye hammad­
denin sadece yUzde 15'ini kendi Ure­
tebiliyor -ylizde 85'i ithal. DUnya top­
lam plastik hammadde ithalatmm
Biyoplastiklerin karhhw
plastiklere gore ii~ ila
dort kat daha yiiksek.
yUzde 2'sini ger~ekle~tiren TUrkiye
dunyanm 16'ncl btiylik ithalat~l s l ko­
numunda.
Ttirkiye bir yandan da dl~ a~lgml
kapatmak i~in petrokimya yatmmla­
nm ozendiriyor. PLA i~te bu noktada
Ttirkiye ekonomisi i~in ciddi bir po­
tansiyel ta~lyor. PLA, geleneksel plas­
tigin yerini allTIlyor ama ayn bir pazar
olu ~ turuyor. PLA temelli tabagm
mti~terisi suyu cam ~i~eden i~meyi
tercih eden kitleden; gelir dUzeyi ve
~evre oillnci yuksek. Topragm altmda
mlS]r ni~astasmm bozunup ana bile­
~enlerine aynlacagml bilerek ve fiyat
farlum kabul ederek bunu ahyor. 50­
nu<;:ta bu petrolden yapuan bir urun
degil ve biyoplastiklerin hammaddesi
de TUrkiye'de var.
200 bin ton Uretim kapasiteli bir
plastik tesisi faaliyete ge~tigillde ytlda
350 milyon dolar ciro yaratlYor. Burada
kar oram yUzde 3 ila 5 dolaylannda. Ay­
m miktarda biyoplastik Ureten bir tesis
ise 800 milyon dolarhk ciro yaratabilir.
KarWLk ise birka~ kat! kadar. Dstelik it­
hal girdiye baglmh degil. Dolaytslyla
TUrkiye'nin bir biyoplastik UssU olma
olanagl soz konusu.
Eroglu, "Dort petrokimya tesisinde
eJde edeceginiz katmadegeri biyoplastik
tesisinde elde edebilirsiniz" diyor. Dste­
lik temel girdisi TUrkiye'de olan bir
hammaddeyle yUksek gelir gruplanna
seslenen ve katmadegeri yUksek bir
UrUn i~in zaten pazar da Turkiye'nin
yamba~mda hazlr: Avrupa. "Plastigin
tonunu 3 bin dolara satlYoruz, bu fiyatt
en yU.ksek Ihra~ urUnU. Biyoplastikle 3
bill dolarmlz bir anda 9 - 10 bin dolara
~Lkar!" diyor ve ekliyor: "Biyomalzeme­
lerin en guzeJ yanlanndan biri de aym
makinelerde i~lenebilmesi. Yam makine
parkml degi~tirmek gerekmiyor. BUyUk
resim olarak baktldlgmda Ulkenin ya­
ratmak istedigi katmadeger i~in ~ok
onemli." 0
PLASTiK HAMMADDELERi HARiTASI
DOGADA AYRI?ABILME OZELLIGi VE HAMMADDESININ KAYNAGINA GORE PLASTIK ~E?ITLERI
Yenilenebilen Hammadde H.n
Biyopolimerler
Biyo·PE (pP/PVS)
Biyo'tell1eli; PET.
m
Rjv"h"-.""",, ...
Biyopolimerler
'"
Biyobozunurlar
Olmayanlar
Geleneksel
Polimerler
Biyopolimerler
Hemen hemen
tum geleneksel
plastikl"r
PE. PP. PET
PBA,T. PBS. pel
Petrokimyasal Hammadde KAYN/lX: HANNOVER. ONivERS/TE SI