TS EN 590 + A1

Transkript

TS EN 590 + A1

ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
TS EN 590 + A1/Haziran 2010
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 590 + A1
Haziran 2010
ICS 75.160.20
OTOMOTİV YAKITLARI – DİZEL (MOTORİN) – GEREKLER
VE DENEY YÖNTEMLERİ
Automotive fuels - Diesel - Requirements and test
methods
TS EN 590 + A1 (2010) standardı, EN 590 (2009) + A1 (2010) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa
Standardizasyon Komitesi’nin (CEN, rue de Stassart 36 B-1050 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın
çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
TÜVASAS TÜRKiYE VAGON SAN.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 06.11.2012
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
−
Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
−
Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi
İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)
TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
Ön söz
−
Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 590: 2009 + A1: 2010 standardı esas alınarak, TSE Petrol
İhtisas Grubu’nca TS 3082 EN 590: 2005’in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun
24 Haziran 2010 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
−
Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
−
Bu standardın kabulü ile TS 3082 EN 590: 2005 iptal edilmiştir.
−
Bu standard CEN tarafından kabul edilen A1:2010 tadilini içerir.
−
Bu standard
−
Tadil ile dâhil edilen veya değiştirilen metnin başlangıç ve bitişi standardda
gösterilmiştir.
−
Avrupa yakıt direktifi 98/70/EC [1] ve 2003/17/EC [2] tadilinin gerekleri bu standarda dâhil edilmiştir.
EN 590:2009
2003/17/EC [2] tadili
un yerine geçer.
ve 2009/30/EC [8] tadili
işaretleriyle
dâhil 98/70/EC [1] nolu Avrupa Yakıt Direktifinin gerekleri
dâhil 98/70/EC [1] nolu
dâhil edilmiştir. Çizelge 1’de, 2003/17/EC [2] tadili
Avrupa Yakıt Direktifinin gerekleri ile diğer gerekler açıkça birbirinden farklandırılmıştır. Avrupa
Komisyonunun gereklerine uygunluk sağlamak amacıyla, deney yöntemlerine ilişkin atıf yapılan
standardların tamamının tarihleri, güncellenmiş sürümlerin daima benzer doğruluğu ve eşit veya daha iyi
kesinlik sağlayacağı güvencesine vurgu yapılarak standarda dâhil edilmiştir.
− Bu standard ile önceki baskısı arasındaki önemli teknik değişiklikler aşağıda belirtilmiştir:
a) Otomotiv dizel yakıtlarına en çok % 7 (V/V) yağ asidi metil esterleri (YAME) ilave edilebileceğine ilişkin
hüküm.
b) Revize edilmiş EN 14214 YAME özelliklerinin dâhil edilmesi.
c) Yağ asidi metil esterlerinin (YAME) bu standarda göre dizel yakıtlar için dolgu maddesi olarak kullanılması
(EN 14214: 2008 Çizelge 2’de belirtildiği gibi) hâlinde, soğuk akış gereklerinin geçerli olmadığının
açıklanması.
d) CFR motor deneyine seçenek bir deney yöntemi olarak tutuşma kalitesi tayin yönteminin ilavesi.
e) Sadece 2005’e kadar izin verilen 350 mg/kg kükürt içeriğinin
ve 2009’a kadar izin verilen 50 mg/kg
seviyesinin kaldırılması .
f) Toplam kirlilik deney yöntemi EN 12662’nin revize edilmiş halinin dâhil edilmesi. EN 12662, yeni
laboratuvarlar arası çalışmalara göre YAME içeren ürüne ilişkin kesinliği iyileştirmek amacıyla tekrar
revize edilmektedir.
g) Revize edilmiş EN 12916’nın dâhil edilmesi. EN 12916’nın revize edilmiş hali, geri yıkama basmağının
iptal edilmesinden dolayı yağ asidi metil esterleri (YAME) ile polisiklik aromatik hidrokarbonlar arasında
ayırım yapabilmektedir.
h) 20 h’lik bir sınırla oksitlenme kararlılığına ilişkin ilave bir gereğin ve oksitlenme kararlılığının tayini
yönteminin (EN 15751) dâhil edilmesi.
i) İşçilik maddesinin (Madde 5.4.3) ve CEN/TR 15367-1 vasıtasıyla iyi bir iş yeri idaresine atıf yapan bir
notun ilave edilmesi.
j)
Polisiklik aromatik hidrokarbonlara ilişkin en çok seviyenin % 11 (m/m)’den % 8,0 (m/m)’ye düşürülmesi.
k) Bazıları tadil ile bir önceki baskıya dâhil edilmiş olan revize edilmiş deney yöntemlerinin genel bir
güncellenmesi.
Ek A zorunlu olup, CEN/TC 19 çalışma grupları tarafından gerçekleştirilen laboratuvarlar arası denemelerin
sonucu olarak uygulanan deney yöntemlerine ilişkin kesinlik verilerini içermektedir. Bu standardda verilen
deney yöntemlerinin çoğu, yöntemin uygulanabilirliğini belirlemek ve % 5 (V/V) veya daha yüksek oranda
kolza tohumu, ayçiçeği yağı gibi farklı kaynaklardan elde edilen yağ asidi metil esterleri (YAME) içeren
otomotiv dizel yakıtı harmanlarına ilişkin kesinliğinin belirlenmesi için laboratuvarlar arası denemelere tabi
tutulmuştur.
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
İçindekiler
Kapsam...................................................................................................................................................... 1
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1
Numune alma ............................................................................................................................................ 3
Pompaların işaretlenmesi........................................................................................................................ 3
Gerekler ve deney yöntemleri ................................................................................................................. 3
5.1
Boyalar ve işaretleyiciler ..................................................................................................................... 3
5.2
Katkı maddeleri ................................................................................................................................... 3
5.3
Yağ asidi metil esteri (YAME) ............................................................................................................. 3
5.4
Genel gerekler ve ilgili deney yöntemleri ............................................................................................ 4
5.5
İklime bağlı gerekler ve ilgili deney yöntemleri.................................................................................... 6
5.6
Kesinlik ve uyuşmazlık ........................................................................................................................ 7
Ek A Laboratuvarlar arası deneme programının ayrıntıları ........................................................................ 8
Kaynaklar.......................................................................................................................................................... 9
Ek MA Millî Ek ............................................................................................................................................... 10
1
2
3
4
5
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
Otomotiv yakıtları - Dizel (motorin) - Gerekler ve deney yöntemleri
1
Kapsam
Bu standard, piyasaya sunulan ve teslim edilen otomotiv dizel yakıtları (motorin) için gerekleri ve deney
yöntemlerini kapsar. Standard, otomotiv dizel yakıtı ile çalışmak üzere tasarımlanmış dizel motorlu araçlarda
kullanılan otomotiv dizel yakıtlarına uygulanır.
Not -
2
Bu standardın amacı bakımından “% (m/m)” ve “% (V/V)” ifadeleri, sırasıyla kütle kesrini ve hacim
kesrini ifade etmek için kullanılır.
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Bu standardda tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
EN, ISO, IEC
Adı
vb. No
(İngilizce)
EN 116: 1997 Diesel and domestic heating fuelsDetermination of cold filter plugging
point
EN 12662:
Liquid petroleum products 2008
Determination of contamination in
middle distillates
EN 12916:
Petroleum products - Determination
2006
of aromatic hydrocarbon types in
middle distillates - High performance
liquid chromatography method with
refractive index detection
EN 14078: Liquid petroleum products Determination of fatty acid methyl
2009
ester (FAME) content in middle
distillates - Infrared spectrometry
EN 14214:
2008
EN 15195:
2007
Adı
(Türkçe)
TS EN 116: Dizel yakıtlar ve konut ısıtmada
1998
kullanılan yakıtlar - Soğuk filtre tıkanma
noktasının tayini
TS EN
Sıvı petrol ürünleri - Orta destile yakıtlar
12662: 2009* - Kirlilik tayini
TS EN
Petrol ürünleri - Orta damıtma ürünleri 12916: 2006* Aromatik hidrokarbon türlerinin tayini Kırma indisi dedektörlü yüksek
performans sıvı kromatografisi metodu
TS EN
Sıvı petrol ürünleri - Orta damıtma
14078: 2010* ürünleri - Yağ asidi metil esterleri
(YAME) tayini - İnfrared spektroskopi
yöntemi
method
Automotive fuels - Fatty acid methyl TS EN
esters (FAME) for diesel engines 14214: 2009
Requirements and test methods
Liquid petroleum products Determination of ignition delay and
derived cetane number (DCN) of
middle distillate fuels by combustion
in a constant volume chamber
EN 15751:
Automotive fuels - Fatty acid methyl
2009
ester (FAME) fuel and blends with
diesel fuel - Determination of
oxidation stability by accelerated
oxidation method
EN 23015:
1994
of cloud point (ISO 3015: 1992)
EN ISO 2160: Petroleum products - Corrosiveness
1998
to copper - Copper strip test (ISO
2160:1998)
1)
TS No1)
Otomotiv yakıtları - Dizel motorlar için
yağ asidi metil esterleri (YAME) Özellikler ve deney yöntemleri
TS EN
Sıvılaştırılmış petrol ürünleri - Orta
15195: 2008* damıtma yakıtları - Tutuşma gecikmesi
ve türetilmiş setan sayısı (TSS) tayini Sabit hacimli odacıkta yakma yöntemi
TS EN
Otomotiv yakıtları - Yağ asidi metil
15751: 2010* esterleri (YAME) yakıtlar ve dizel yakıt
ile harmanları - Hızlandırılmış oksitleme
yöntemiyle oksitlenme kararlılığının
tayini
TS 2834 EN Petrol ürünleri - Bulutlanma noktası
23015: 1996 tayini
TS 2741 EN Petrol ürünleri - Bakır korozyonu - Bakır
ISO 2160:
şerit metodu
2002
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayınlanmış olan Türk Standardlarıdır.
1
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
EN, ISO, IEC
Adı
vb. No
(İngilizce)
EN ISO 2719: Determination of flash point 2002
Pensky-Martens closed cup method
(ISO 2719:2002)
EN ISO 3104: Petroleum products - Transparent
1996
and opaque liquids - Determination
of kinematic viscosity and
calculation of dynamic viscosity
(ISO 3104:1994)
EN ISO 3170: Petroleum liquids - Manual sampling
2004
(ISO 3170:2004)
EN ISO 3171:
1999
Petroleum liquids - Automatic
pipeline sampling (ISO 3171: 1988)
EN ISO 3405:
2000
of distillation characteristics at
atmospheric pressure (ISO
3405:2000)
EN ISO 3675: Crude petroleum and liquid
1998
petroleum products - Laboratory
determination of density Hydrometer method (ISO 3675:
1998)
EN ISO 4259: Petroleum products - Determination
2006
and application of precision data in
relation to methods of test (ISO
4259:2006)
EN ISO 4264: Petroleum products - Calculation of
2007
cetane index of middle distillate
fuels – Cetane engine method (ISO
4264: 2007)
1998
of the ignition quality of diesel fuels Cetane engine method (ISO
5165:1998)
2002
of ash (ISO 6245: 2001)
EN ISO
10370: 1995
of carbon residue - Micro method
(ISO 10370:1993)
EN ISO
Diesel fuel - Assessment of lubricity
12156-1: 2006 using the high-frequency
reciprocating rig (HFRR) – Part 1:
Test method (ISO 12156-1: 2006)
EN ISO
12185: 1996
EN ISO
12205: 1996
EN ISO
12937: 2000
Crude petroleum and petroleum
products - Determination of density Oscillating U-tube method (ISO
12185:1996)
of the oxidation stability of middledistillate fuels (ISO 12205:1995)
of water - Coulometric Karl Fischer
titration method (ISO 12937: 2000)
TS No
TS EN ISO
2719: 2006*
TS 1451 EN
ISO 3104:
1999
Adı
(Türkçe)
Petrol ürünleri ve yağlayıcılar Parlama noktası tayini - Pensky
Martens kapalı kap metodu
Petrol ürünleri - Saydam ve opak
sıvılar - Kinematik viskozite tayini ve
dinamik viskozitenin hesaplanması
TS 900-1 EN
ISO 3170:
2005
TS 900-2 EN
ISO 3171:
2005
TS 1232 EN
ISO 3405:
2004
Petrol sıvıları - Elle numune alma
TS 1013 EN
ISO 3675:
2002
Ham petrol ve sıvı petrol ürünleri Yoğunluğun lâboratuvarda tayini Hidrometre metodu
TS EN ISO
4259: 2006*
Petrol ürünleri - Deney metotlarıyla
ilgili kesinlik verilerinin tayini ve
kullanılması
TS EN ISO
4264: 2008*
Petrol ürünleri - Orta damıtık yakıtlar Dört değişkenli eşitlik yardımıyla setan
indisi tayini
TS 10317 EN
ISO 5165:
2000
Petrol ürünleri - Dizel yakıtlar Tutuşma kalitesinin tayini - Setan
motoru metodu
TS EN ISO
6245: 2006*
TS 6148 EN
ISO 10370:
1998
TS EN ISO
12156-1:
2007*
Petrol ürünleri - Kül tayini
TS EN ISO
12185: 2007
Petrol sıvıları - Boru hattından
otomatik numune alma
Petrol ürünleri - Atmosfer basıncında
damıtma özelliklerinin tayini
Petrol ürünleri - Karbon kalıntısı tayini
- Mikro yöntem
Dizel yakıtlar - Yüksek frekanslı ilerigeri hareket düzeneği (HFFR) ile
yağlayıcılık özelliğinin
değerlendirilmesi - Bölüm 1: Deney
metodu
Ham petrol ve petrol ürünleri Yoğunluk tayini - Salınım yapan Utüpü yöntemi
TS EN ISO
12205
Petrol ürünleri - Orta destile yakıtlar Oksidasyon kararlılığı tayini
TS 6147 EN
ISO 12937:
2002
Petrol ürünleri - Su tayini - Kulometrik
Karl Fischer titrasyon yöntemi
2
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
EN, ISO, IEC
Adı
vb. No
(İngilizce)
EN ISO 13759 Petroleum products -Determination
:1996
of alkyl nitrate in diesel fuels Spectrometric method (ISO
13759:1996)
EN ISO
20846: 2004
of sulfur content of automotive fuels
- Ultraviolet fluorescence method
(ISO 20846: 2004)
TS No
TS 6146 EN
ISO 13759:
1998
TS EN ISO
20846: 2007
Silinmiş metin
EN ISO
Petroleum products - Determination TS EN ISO
20884: 2004
of sulfur content of automotive fuels 20884: 2007
- Wavelength-dispersive X-ray
fluorescence spectrometry (ISO
20884:2004)
3
Adı
(Türkçe)
Petrol ürünleri - Dizel yakıtlarda alkil
nitrat tayini - Spektrometrik yöntem
Petrol ürünleri - Otomotiv yakıtları Kükürt muhtevası tayini - Morötesi
floresans yöntemi
Petrol ürünleri - Otomotiv yakıtları Kükürt muhtevası tayini - Dalga boyu
ayırmalı X-ışını floresans spektrometri
yöntemi
Numune alma
Numuneler, EN ISO 3170 veya EN ISO 3171’e göre ve/veya otomotiv dizel yakıtından numune alma ile ilgili
millî standardlara veya mevzuata göre alınmalıdır. Millî gerekler, bu standarddaki millî Ekte ayrıntılı olarak
verilmeli veya atıf yapılarak belirtilmelidir.
Bu standardda atıf yapılan bazı deney yöntemlerinin hassasiyeti bakımından, numune kapları ile ilgili olarak
deney yöntemi standardında belirtilen hususlara uyulmasına özel dikkat gösterilmelidir.
4
Pompaların işaretlenmesi
Otomotiv dizel yakıtı ikmali için kullanılan dağıtım pompaları üzerinde işaretlenecek olan bilgiler ve
işaretlemenin boyutları, otomotiv dizel yakıtları için pompaların işaretlenmesi hakkındaki millî standardların
veya mevzuatın gereklerine uygun olmalıdır. Bu gerekler bu standarddaki millî Ekte ayrıntılı olarak verilmeli
veya atıf yapılarak belirtilmelidir.
Not - Bu standarda ek olarak verilen millî Ekte, kükürt içeriğine ilişkin bir işaretleme yapılması gerektiğinin
belirtilmesi tavsiye edilir. En çok 10 mg/kg kükürt içeriği için tavsiye edilen gösterim, ulusal dilde
yazılmış “kükürtsüz” ibaresidir.
5
Gerekler ve deney yöntemleri
5.1 Boyalar ve işaretleyiciler
Boyalar ve işaretleyiciler kullanılabilir.
5.2 Katkı maddeleri
Performans kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla katkı maddelerinin kullanılmasına izin verilir. Taşıtın kullanımı
sırasında motorun düzgün çalışmasına ve emisyon kontrol kararlılığını sürdürmeye yardım olmak amacıyla,
bilinen zararlı yan etkileri olmayan uygun yakıt katkı maddelerinin, uygun miktarlarda katılması tavsiye edilir.
Eşdeğer etkiye sahip diğer teknik vasıtalar da kullanılabilir.
Not - Rutin kontroller için uygun, kalıntı oluşturma eğilimine ilişkin deney yöntemleri henüz belirlenmemiş ve
geliştirilmemiştir.
5.3 Yağ asidi metil esteri (YAME)
Dizel yakıtlar, EN 14214: 2008 Madde 5.5’te belirtilen iklime bağlı özelliklerin uygulanmadığı durumda, % 7
(V/V)’ye kadar EN 14214’e uygun YAME içerebilir. Bununla birlikte, YAME ile harmanlanarak hazırlanmış
dizel yakıt ürünü Madde 5.5’te belirtilen iklime bağlı gereklere uygun olmalıdır.
YAME, yakıta üretim aşamasında ve depolamadan önce, 1000 mg/kg derişimdeki 3,5-di-tert-bütil-4-hidroksi
toluen (bütillenmiş hidroksil toluen, BHT) ile elde edilene benzer bir etki sağlayan, oksitlenme kararlılığını
iyileştirici katkı maddelerinin ilave edilmesi kuvvetle tavsiye edilir.
Not 1 – YAME’nin ayrılması ve tanımlanması için uygun bir yöntem EN 14331’de [3] verilmiştir.
3
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
Not 2 – YAME’nin EN 14214’te belirtilen iklime bağlı gerekleri karşılaması gerekliliği, YAME’de kullanılan
soğuk akış katkı maddeleriyle dizel yakıt arasında uyumsuzluğa yol açabilir. Bu durum, dizel
yakıt/YAME karışımı bitmiş ürünün düşük sıcaklıktaki işlevselliği açısından performansını olumsuz
etkileyebilir ve soğuk havada filtre tıkanması sonucunda bozulmalara sebep olabilir. Soğuk akış
katkı maddeleri, bu standardda belirtilen gereklerle tutarlı, doğru bir performansı sağlamak için özel
olarak dizel yakıtla ve YAME kalitesiyle uyumlu hâle getirilmiş olmalıdır. Soğuk akış katkı maddesi
teknolojisinin seçimi, bitmiş dizel yakıtın iklime bağlı gerekleri dikkate alınarak yakıtı harmanlayan
kuruluş ile biyodizel tedarikçisi arasında sözleşmeye tâbi bir husus olmalıdır.
5.4 Genel gerekler ve ilgili deney yöntemleri
5.4.1 Dizel otomotiv yakıtı Çizelge 1’de verilen yöntemlere göre deneye tâbi tutulduğunda, elde edilen
değerler Çizelge 1’de belirtilen sınır değerlere uygun olmalıdır. Çizelge 1’de verilen deney yöntemleri % 7
(V/V)’ye kadar YAME içeren dizel otomotiv yakıtına uygulanması açısından değerlendirilmiştir.
Laboratuvarlar arası deney programlarından elde edilen ve katkısız petrol ürünleri için uygulanan deney
yöntemlerinin kesinlik verilerinden farklılık gösteren kesinlik verileri Ek A’da verilmiştir.
5.4.2 Çizelge 1'de verilen karbon kalıntısı sınır değeri, yanmayı iyileştirici katkı maddesi katılmışsa, bu katkı
maddesi katılmadan önceki ürüne ilişkin değerdir. Piyasaya verilen otomotiv dizel yakıtında bu sınır değerin
aşılmış olması durumunda, nitrat içeren bileşiklerin varlığının belirlenmesi için EN ISO 13759 kullanılmalıdır.
Bu yolla yanmayı iyileştirici bir madde bulunduğu tespit edilirse, deneye tâbi tutulan ürünün karbon kalıntısı
ile ilgili sınır değeri uygulanamaz. Yanmayı iyileştirici katkı maddesi kullanılması, üreticiyi katkı maddesi
katılmadan önceki en çok % 0,30 (m/m) karbon kalıntısı sınırı gereğini karşılamaktan muaf hâle getirmez.
5.4.3 Dizel yakıt, yakıtın dizel motorlu taşıtlarda kullanımını kabul edilemez hâle getirebilecek herhangi bir
seyreltici veya kirletici içermemelidir.
Not – Su veya tedarik zincirinde oluşabilecek çökelti ile kirlenmenin veya karşılıklı bulaşmanın önlenmesine
ilişkin daha fazla bilgi için sırasıyla CEN/TR 15367-1 [4] ve CEN/TR 15367-3 [5]’in incelenmesi tavsiye
edilir.
4
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
Çizelge 1 - Genel gerekler ve deney yöntemleri
Özellik
Birim
Setan sayısı b,
Setan indisi
c,
3
Yoğunluk, 15 °C’ta
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar
kg/m
d
% (m/m)
Sınırlar
En az
En çok
51,0
-
46,0
-
820,0
845,0
-
8,0
Silinmiş
Kükürt içeriği
e
mg/kg
metin
-
10,0
Parlama noktası
Karbon kalıntısı f
(%10 damıtma kalıntısında)
Kül içeriği
Su içeriği
Toplam kirlilik
Bakır şerit korozyonu (50 °C’ta 3 h)
Yağ asidi metil esteri (YAME) içeriği h
Deney yöntemi a
(Madde 2 Atıf
yapılan standardlar)
EN ISO 5165
EN 15195
EN ISO 4264
EN ISO 3675
EN ISO 12185
EN 12916
Silinmiş
metin
EN ISO 20846
EN ISO 20884
55’ten
yüksek
-
% (m/m)
-
0,30
EN ISO 10370
% (m/m)
mg/kg
mg/kg
Derece
% (V/V)
g/m3
-
0,01
200
24
EN ISO 6245
EN ISO 12937
EN 12662 g
EN ISO 2160
EN 14078
EN ISO 12205
°C
1
-
7,0
25
20
-
-
460
EN ISO 12156-1
2,00
4,50
EN ISO 3104
Oksitlenme kararlılığı
h
Yağlayıcılık özelliği, düzeltilmiş aşınma izi
µm
çapı (wsd 1,4), 60 °C’ta
Viskozite, 40 °C’ta
mm2/s
Damıtma k,l
250 °C’ta elde edilen, % (V/V)
% (V/V)
350 °C’ta elde edilen, %(V/V)
% (V/V)
%95’in (V/V) elde edildiği sıcaklık
°C
EN 2719
85
-
< 65
360
EN 15751 i
EN ISO 3405
Not – Koyu yazılan gerekler 2003/17/EC [2] tadili
dâhil, European Fuels
Directive 98/70/EC2) ile ilişkilidir.
a
: Madde 5.6.1’e de bakınız.
b
c
: Madde 5.6.2’ye de bakınız.
d
: Bu standardın amacı bakımından, polisiklik aromatik hidrokarbonların içeriği, her ikisi de EN 12916’ya
göre tayin edilen, toplam aromatik hidrokarbon içeriğinden mono aromatik hidrokarbon içeriğinin çıkarılması
ile elde edilen değerdir.
e
f
: Madde 5.4.2 ve Ek A’ya da bakınız.
g
: Özellikle YAME varlığında, toplam kirlilik deney yönteminin kesinliğini iyileştirmek için gerekli araştırma
CEN tarafından yapılmaktadır.
h
: YAME, EN 14214’te belirtilen gereklere uygun olmalıdır.
i
: Bu özellik, % 2 (V/V)’nin üzerinde YAME içeren dizel yakıt için ilave bir gerektir. Bu gerek, dizel yakıtların
oksitlenme kararlılığı ve saha performansına ilişkin daha fazla teknik veri olduğunda CEN tarafından revize
edilecek olan bir ara geçiş gereğidir.
k
: Setan indisinin hesaplanması için % 10, % 50 ve % 90 (V/V)’nin elde edildiği sıcaklıkların da bilinmesine
ihtiyaç vardır.
l
: Dizel yakıtların 250 °C ve 350 °C’taki damıtma ile ilgili sınırları EU Common Customs tariff (AB Ortak
Gümrük Tarifesi) ile uyum sağlanması için dâhil edilmiştir.
2)
TSE Notu: Bu direktif, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından uyumlaştırılarak “Benzin ve Motorin
Kalitesi Yönetmeliği” adı altında yayımlanmıştır.
5
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
5.5 İklime bağlı gerekler ve ilgili deney yöntemleri
5.5.1 İklime bağlı gerekler için, ülkelerin ulusal düzenleme yapabilmelerine imkân vermek amacı ile
mevsimsel tip seçenekleri verilmiştir. Bu seçenekler, ılıman iklimler için 6 Soğuk Filtre Tıkanma Noktası
(SFTN) tipi ve kutup veya şiddetli kış iklimleri için 5 farklı tip olarak verilmiştir. İklime bağlı gerekler Çizelge
2’de (ılıman iklimler) ve Çizelge 3’te (kutup veya şiddetli kış iklimleri) verilmiştir. Dizel otomotiv yakıtı Çizelge
2 ve Çizelge 3'te verilen deney yöntemlerine göre deneye tâbi tutulduğunda bu çizelgelerde verilen sınırları
sağlamalıdır.
5.5.2 Çizelge 3’teki kutup iklimleri veya şiddetli kış iklimleri için setan sayısı sınır değerleri, normal iklim
tipleri için verilenlerden (Çizelge 1) daha düşük olup, bu durum tutuşma kalitesi ile yoğunluk arasındaki ilişkiyi
ve kutup veya şiddetli kış iklimi tiplerinin düşük yoğunluğunu yansıtır. Çizelge 3’te verilen ve taşıtların doğru
çalışması için dâhil edilen setan sayısı değerleri, 2003/17/EC [2] tadili
European Fuels Directive 98/70/EC’nin [1] gereklerini karşılamaz. Bu değerler 2003/17/EC [2] tadili
dâhil
ve
dâhil European Fuels Directive 98/70/EC’nin [1] uygulanmadığı ülkeler veya kutup
2009/30/EC [8] tadili
iklimi tipleri veya şiddetli kış iklimi tipleri için setan sayısı muafiyeti onaylanmış ülkelerde kullanım için
geçerlidir.
Çizelge 2 - İklime bağlı gerekler ve deney yöntemleri - Ilıman iklimler
Özellik
Birim
SFTN
°C, en çok
a
Tip
A
+5
Tip
B
0
Sınırlar
Tip
Tip
C
D
-5
-10
Tip
E
-15
Tip
F
-20
Deney yöntemi a
(Madde 2 Atıf
yapılan standardlar)
EN 116
Çizelge 3 - İklime bağlı gerekler ve deney yöntemleri – Kutup veya şiddetli kış iklimleri
Sınırlar
Özellik
Birim
SFTN
Bulutlanma noktası
Yoğunluk, 15 °C’ta b
Setan sayısı c
°C, en çok
°C, en çok
kg/m 3, en az
kg/m 3, en çok
mm2/s, en az
mm2/s, en çok
en az
Tip
0
Tip
1
Tip
2
Tip
3
-20
-10
800,0
845,0
1,50
4,00
49,0
-26
-16
800,0
845,0
1,50
4,00
49,0
-32
-22
800,0
840,0
1,50
4,00
48,0
-38
-28
800,0
840,0
1,40
4,00
47,0
Deney yöntemi a
(Madde 2 Atıf
Tip
yapılan
4
standardlar)
-44 EN 116
-34 EN 23015
800,0 EN ISO 3675
840,0 EN ISO 12185
1,20 EN ISO 3104
4,00
47,0 EN ISO 5165
EN 15195
43,0 EN ISO 4264
Setan indisi
en az
46,0
46,0
46,0
43,0
d,e
Damıtma
180 °C’ta elde edilen % (V/V) % (V/V), en çok
10
10
10
10
10 EN ISO 3405
340 °C’ta elde edilen% (V/V)
% (V/V), en az
95
95
95
95
95
a
b
: Madde 5.6.2’ye de bakınız.
c
:Madde 5.5.2 ve Madde 5.6.4’e de bakınız.
d
: AB Ortak Gümrük Tarifesinde verilen gaz yağı tanımı, kutup iklimleri veya şiddetli kış iklimlerinde kullanım için
belirtilen tiplere uygulanamayabilir.
e
: Setan indisinin hesaplanması için % 10, % 50 ve % 90 (V/V)’nin elde edildiği sıcaklıkların da bilinmesine ihtiyaç
vardır.
5.5.3 Bu standarda ek olarak verilen bir millî Ekte, her bir ülke kış ve yaz tipleri için özellikleri ayrıntılı
olarak vermelidir. Bu eke millî meteorolojik verilere göre ara ve/veya bölgesel tipler de dâhil edilebilir.
6
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
5.6 Kesinlik ve uyuşmazlık
5.6.1 Bu standardda atıf yapılan bütün deney yöntemleri bir kesinlik beyanı içermektedir. Anlaşmazlık
hâlinde, anlaşmazlıkların giderilmesi ve deney yöntemi kesinliğini esas alan deney sonuçlarının
yorumlanması için EN ISO 4259’da açıklanan işlemler kullanılmalıdır.
5.6.2 Yoğunlukla ilgili anlaşmazlık durumunda, EN ISO 3675 uygulanmalıdır.
5.6.3
Kükürt içeriği ile ilgili anlaşmazlık durumunda, EN ISO 20846 ve EN ISO 20884’te verilen
yöntemlerin kesinlikleri arasındaki istatistiksel farklar laboratuvarlar arası denemelerle belirlenmemiştir.
5.6.4 Setan sayısıyla ilgili anlaşmazlık olması durumunda, EN ISO 5165 kullanılmalıdır. Setan sayısı tayini
için Çizelge 1 ve Çizelge 3‘te belirtilen yöntemlere seçenek olarak, EN ISO 4259’a göre elde edilmiş geçerli
kesinliğe sahip olan ve kesinliği en az atıf yapılan referans yöntemin kesinliğine eşit olan, kabul görmüş bir
yöntem serisine dayalı yöntemler kullanılabilir. Seçenek yöntem kullanıldığında elde edilen deney sonucu ile
atıf yapılan referans yöntemle elde edilen sonuç arasında makul bir ilişki bulunmalıdır.
7
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
Ek A
Laboratuvarlar arası deneme programının ayrıntıları
Çizelge A.1’de CEN/TC 19 [6] ve EI [7] tarafından düzenlenen laboratuvarlar arası deneme programlarından
elde edilen, Çizelge 1’de belirtilen deney yöntemlerinden farklı olan ve bu standard yayınlandığında henüz
revize edilmemiş olan kesinlik verileri verilmiştir.
Not - Aşağıdaki yöntemlerin % 5 (V/V) YAME içeren ürünler için, yayınlanmış değerlere benzer kesinlik
verilerine sahip olduğu bulunmuştur:
Kül içeriği
Oksitlenme kararlılığı
Damıtma
SFTN
EN ISO 6245
EN ISO 12205
EN ISO 3405
EN 116
Çizelge A.1 - Kesinlik verileri güncellemeleri
Özellik
Deney yöntemi
Birim
EN ISO 3104
mm²/s
Parlama noktası
EN ISO 2719
°C
Karbon kalıntısı
EN ISO 10370
% (m/m)
% 5 (V/V) YAME içeren ürün için
CEN/TC 19 verileri
r = % 0,11
R = % 1,8
r = 2,0
R = 3,5
r = 0,1430 X0,5
R = 0,2125 X0,5
Burada;
r: Tekrarlanabilirlik (EN ISO 4259),
R: Uyarlık (EN ISO 4259),
X: Karşılaştırılan iki sonucun ortalaması
dır.
8
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
Kaynaklar
[1] Directive 98/70/EC of the European Parliament and of the Council of 13 October 1998 relating to the
quality of petrol and diesel fuels and amending Council Directive 93/12/EEC
[2] Directive 2003/17/EC of the European Parliament and of the Council of 3 March 2003 amending Directive
98/70/EC relating to the quality of petrol and diesel fuels and amending Council Directive 93/12/EEC
[3] EN 14331:2004, Liquid petroleum products – Separation and characterization of fatty acid methyl esters
(FAME) from middle distillates – Liquid chromatography (LC)/ gas chromatography (GC) method
[4] CEN/TR 15367-1, Petroleum products - Guide for good housekeeping – Part 1. Automotive diesel fuels
[5] CEN/TR 15367-3, Petroleum products - Guide for good housekeeping – Part 3. Cross contamination
[6] CEN/TR 15160, Petroleum and related products — Applicability of diesel fuel test methods for Fatty Acid
Methyl Esters (FAME) — Information and results on round robin tests
[7] EI Research Report on IP 398 and EN ISO 10370, under publication, available from the Energy Institute,
61 New Cavendish Street, London W1G 7AR, England
[8]
Directive 2009/30/EC of the European Parliament and of the Council of 23 April 2009 amending
Directive 98/70/EC as regards the specification of petrol, diesel and gas-oil and introducing a mechanism
to monitor and reduce greenhouse gas emmissions and amending Council Directive 1999/32/EC as
regards the specification of fuel used by inland waterway vessels and repealing Directive 93/12/EEC
9
ICS 75.160.20
TÜRK STANDARDI
Ek MA
Millî Ek
1) Dizel otomotiv yakıtlarının dağıtım birimleri üzerine 15 cm x 30 cm boyutlarından küçük olmamak üzere
“Dizel” veya “Motorin” yazısı yazılmalı veya bu ibareyi taşıyan levha asılmalıdır.
2) Türkiye için Çizelge 2'de belirtilen tiplerden Tip A yaz mevsiminde, Tip E kış mevsiminde kullanılacaktır.
3) Bu standardın uygulanması ile ilgili olarak yaz ve kış mevsiminin başlangıç ve bitiş tarihleri aşağıda
verilmiştir.
Yaz
Kış
:
:
1 Nisan - 31 Ekim (± 15 gün)
Yaz dönemi dışında kalan dönem
10

TS EN 590 + A1

Transkript

Benzer belgeler

EN ISO 7730

TSE EN ISO 9001: 2008 Kalite Yönetim Sistemi

TS ISO 9194 - WordPress.com

EN 1366-6-1 - Yükseltilmiş Döşeme