karadağ`ın genel ekonomik durumu ve türkiye ile ekonomik

Transkript

T.C.
PODGORİCA BÜYÜKELÇİLİĞİ
TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ
KARADAĞ’IN GENEL
EKONOMİK DURUMU
VE
TÜRKİYE İLE
HAZİRAN 2007
EKONOMİK-TİCARİ
BERLİN
İLİŞKİLERİ
2010-2011 YILI
Haziran 2011
Bu Rapor T.C. Podgorica Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Tarafından Hazırlanmıştır
Sayfa: 1
İÇİNDEKİLER
SAYFA NO
BÖLÜM 1
1
1.1
GİRİŞ
1
1.2
SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
1.2.1 Ülke Kimliği
1.2.2 Sosyal Göstergeler
1.2.3 Ekonomik Göstergeler
7
9
12
1.3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER
1.3.1.Ülkenin Kısa Tarihçesi
1.3.2. Siyasi ve İdari Durum
1.3.3. Coğrafi Bilgiler
1.3.4. Nüfus
1.3.5. Eğitim
1.3.6. Sosyal Güvenlik
1.3.7. İstihdam ve İşgücü Piyasası
1.3.8. Cumhurbaşkanlığı Seçimleri
1.4 GENEL EKONOMİK DURUMU
1.4.1. Genel durum
1.4.2.Tarım ve Hayvancılık
1.4.2.1. Ağaç İşleme Sanayi ve Ormancılık
1.4.3.Enerji
1.4.4.Doğal Kaynaklar ve Madencilik
1.4.5.Sanayi
1.4.6.Ulaştırma ve Telekomünikasyon
1.4.7.Turizm
1.4.8.Finans Sektörü
1.4.8.1. Bankacılık
1.4.8.2. Menkul Kıymetler
1.4.8.3. Para, Döviz ve Kredi Piyasaları
1.4.9. Emlak Piyasası
1.4.10. Enflasyon ve Fiyat
1.4.11. Gelir, Tüketici, Tüketim ve Yoksulluk
1.5 EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
1.5.1.Dış Ticaretin Genel Durumu ve Dış Ticaret İstatistikleri
17
17
18
19
30
37
38
47
50
52
53
65
74
74
86
93
102
103
104
105
106
111
113
115
BÖLÜM 2
2.1
TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER
2.1.1. Ticari İlişkilerin Genel Durumu ve Ticaret İstatistikleri
2.1.2. Türk Firmalarına Yönelik Yatırım Alanları
2.1.3. İmzalanan Anlaşma ve Protokoller
2.1.4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar
2.1.5. Özelleştirmeler ve Yatırım Alanları
2.1.6. Karadağlı Firmalar (İthalatçı, İhracatçı, En Büyük Firmalar)
139
139
146
147
150
155
161
Sayfa: 2
METİN İÇİNDEKİ TABLOLARIN LİSTESİ
Tablo 1
Tablo 2
Tablo 3
Tablo 4
Tablo 5
Tablo6
Tablo7
Tablo8
Tablo9
Tablo10
Tablo11
Tablo12
Tablo 13
Tablo 14
Tablo 15
Tablo 16
Tablo 17
Tablo 18
Tablo 19
Tablo20
Tablo 21
Tablo 22
Tablo 23
Tablo 24
Tablo 25
Tablo 26
Tablo 27
Tablo 28
Tablo 29
Tablo 30
Tablo 31
Tablo 32
Tablo 33
Tablo 34
Tablo 35
Tablo 36
Tablo 37
Tablo 38
Tablo 39
Sayfa No
Ülke Kimliği
Sosyal Göstergeler
Reel Sektör
İstihdam ve Ücretler
Parasal Sektör
Dış Sektör
Kamu Maliyesi
Merkezi Bütçe
Kamu Borçları
Ekonomik Göstergelerin Bölgesel Olarak Karşılştırılması
Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları
Ortalama Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları
Milli Parklar
Doğal ve Suni Göller
Nehirler
Kayak Merkezleri
Suyun Korunması ve Kullanılması
Sulama
Hava Sıcaklığı
Nem ve Bulutlar
Yağışlı Gün Sayısı
Kar Derinliği
Rüzgar, Açık ve Kapalı Gün Sayısı
Yoğunluk Derecesine Göre Depremler
Nüfusunun Özellikleri
Etnik Yapı
2009 Seçimlerinin Yaş ve Cinsiyetine Göre Ayırımı
Nüfus Sayımına Göre Alan ve Hanehalkı
2011 Seçimlerinin Belediyelere Göre Etnik Yapısı
Eğitimin Cinsiyet ve Okul Türüne Göre Dağılımı
Maaş Hesabı
Sigorta Firmaları
İstihdam Edilen Nüfusun Eğitim Durumu
İşsizlik Oranı
Sektörlere Göre Çalışan Kişi Sayısı
İstihdam ve Ücretler
İşsizlik, İstihdam ve Ücretin Bölgesel Olarak Karşılaştırılması
Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Sonuçları
Karadağ İle İlgili Yapılan SWOT Analizi
8
10
12
12
13
13
14
14
14
15
16
16
19
19
20
21
22
23
24
25
26
26
27
28
30
31
32
33
34
37
38
39
40
41
42
43
44
45
47
Sayfa: 3
Tablo 40
Tablo 41
Tablo 42
Tablo 43
Tablo 44
Tablo 45
Tablo 46
Tablo 47
Tablo 48
Tablo 49
Tablo 50
Tablo 51
Tablo 52
Tablo 53
Tablo 54
Tablo 55
Tablo 56
Tablo 57
Tablo 58
Tablo 59
Tablo 60
Tablo 61
Tablo 62
Tablo 63
Tablo 64
Tablo 65
Tablo 66
Tablo 67
Tablo 68
Tablo 69
Tablo 70
Tablo 71
Tablo 72
Tablo 73
Tablo 74
Tablo 75
Tablo 76
Tablo 77
Tablo 78
Tablo 78-1
Genel Ekonomik Durum
Harcamalar Yöntemiyle Gayri Safi Milli Hasıla
Cari Fiyatlarla GDP (SNA 93. Göre)
Tarımda Ekili Alanlar, Toplu ve Özel Çiftlikler
Özel Çiftliklerde, Kooperatiflerde Kesilen Hayvan Sayısı
Süt , Bal, Yumurta,Yün Üretimi
Sığır, Kümes Hayvanları ve Arı Kovanı Sayısı
Hububat, Endüstri Bitkileri Üretimi
Sebze Üretimi
Yem Bitkileri Üretimi
Meyve Ağaçları ve Meyve Üretimi
Üzüm Bağları ve Üzüm Üretimi
Türlerine Göre Tuzlu ve Tatlı Suda Yaşayan Balıklar
Elektrik Arzı ve Tüketimi
Elektrik Dengesi
Kömür Dengesi
Petrol Ürünleri Dengesi
Üretim Gruplarına Göre Sanayi Üretim İndeksi
Endüstri Ürünleri Üretim İndeksi
Elektrik Üretim ve Tüketim Dengesi
Sanayide Elektrik ve Yakıt Tüketimi
Ulaştırma Sektörü Hakkında Bilgi
Yeni Satın Alınan Otobüsler, Yol Nakliye Araçları ve Taşıma Organizasyonları
Karayolu Taşımacılığı Gelirleri
Demiryolu Uzunluğu ve Gelirleri
Telekominikasyon
Karadağ’'a Gelen Turist Sayısı
Karadağ'a Gelen Turistlerin Konaklama Tipine Göre Ayırımı
Turistlerin Ülkelerine Göre Gecelik Konaklama Gün Sayısı
Gelen Turistlerin Ülkelerine Göre Ayrımı
Gelen Turistlerin Konaklama Yerlerine Göre Gecelik Konaklama Gün Sayısı
Gelen Turistlerin Konaklama Tipine Göre Gecelik Konaklama Gün Sayısı
Bütçe Gelirleri
Karadağ’daki Bankalar
Bankaların Sermaye Yeterlilik Rasyosu
Bankaların Pazar Payı
Mikro Kredi Veren Kuruluşlar
Sermaye Yapısı ve Borsa
Konut Fiyatları
Kesinleşmiş İşlerin İnşaat Değeri
Sayfa: 4
48
50
51
54
55
56
57
58
59
60
62
63
64
67
68
70
72
75
76
84
85
87
88
89
90
91
94
95
96
98
99
100
101
103
103
103
104
106
107
108
Tablo 79
Tablo 80
Tablo 81
Tablo 8-1
Tablo 82
Tablo 82-1
Tablo 83
Tablo 84
Tablo 85
Tablo 86
Tablo 87
Tablo 88
Tablo 89
Tablo 90
Tablo 91
Tablo 92
Tablo 93
Tablo 94
Tablo 95
Tablo 96
Tablo 97
Tablo 98
Tablo 99
Tablo 100
Tablo 101
Tablo 102
Tablo 103
Tablo 104
Tablo105
Tablo 106
Tablo 107
Tablo 108
Tablo 109
Tablo 110
Tablo 111
Tablo 112
Tablo 113
Tablo 114
İnşaat Sektöründe Sonuçlandırılmış İşlerin Değeri ve Kişi Sayısı
İnşaat Sektöründe Bitmiş Konut Sayısı
İnşaat Sektöründe Bitmiş,Bitmemiş Konut Alanı
Şehirlere göre konutların yapısı
Yıkılan Bina Sayısı
İnşaatlarda Kullanılan Malzemenin Cinsi
Üretici Fiyat İndeksi
Üretici Fiyat İndeksinin Sektörlere Göre Ayırımı
Ürün Çeşitlerine Göre Toptan Eşya Gelirleri
Otel ve Lokantalarda Hizmet Gruplarına Göre Ciro
Karadağ’ın Dış Ticareti
Karadağ'ın Ülke Gruplarına Göre Yaptığı İhracat
Karadağ'ın Ülke Gruplarına Göre Yaptığı İthalat
Karadağ'ın Kıtalara Yaptığı İhracat
Karadağ'ın Kıtalardan Yaptığı İthalat
Karadağ'ın 2005-2011 Yılları Arasında AB-27 ülkelerine Yaptığı İhracat
Karadağ'ın 2005-2011 Yılları Arasında AB-27 ülkelerinden Yaptığı İthalat
Karadağ'ın 2005-2011 Yılları Arasında CEFTA ülkelerine Yaptığı İhracat
Karadağ'ın 2005-2011 Yılları Arasında CEFTA ülkelerinden Yaptığı İthalat
Karadağ'ın AB ve CEFTA Ülkelei ile Dış Ticareti
Karadağ'ın Kıtalara göre İhracat-İthalat ve Dengesi
Karadağ'ın Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına (SUTS, Rev. 3) Göre
İHRACATI
Karadağ'ın Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına (SUTS, Rev. 3) Göre
İTHALATI
Karadağ'ın AB, CEFTA, ABD, Japonya ve Çin'e SİTC Bazında Yaptığı İhracat
Karadağ'ın AB, CEFTA, ABD, Japonya ve Çin'den SİTC Bazında Yaptığı
İthalat
Türkiye ve Karadağ Arasında Dış Ticaret
Karadağ-Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin SNA Kodlamasına Göre Ayırımı
Karadağ-Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin ISIC3 Kodlamasına Göre Ayırımı
Karadağ-Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin OECD Kodlamasına Göre Ayırımı
Türk Firmalarına Yönelik Yatırım Alanları
Karadağ-Türkiye Arasında İmzalan Anlaşma ve Protokoller
Karadağ-Diğer Ülkeler Arasında İmzalan Anlaşma ve Protokoller
Yıllara Göre Yabancı Yatırımlar
Doğrudan Yabancı Yatırımların Sektörlere Göre Ayırımı
Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Firma Sayısı
Bölgelere Göre Yabancı Yatırımların Yüzdesi
Belediyelere Göre Yabancı Yatırımlar
Karadağ Hükümeti Tarafından Belirlenen Potansiyel Yatırım Alanları ve
Sayfa: 5
108
115
116
117
110
123
111
112
113
114
115
116
117
118
120
122
123
124
124
125
127
129
131
134
136
139
140
141
144
146
147
148
150
150
150
150
151
155
Tablo 115
Tablo 116
Tablo 117
Tablo 118
Tablo 119
Tablo 120
Tablo 121
Tablo 122
Tablo 123
Projeleri
2011 Yılında Borsa Satışı ile Özelleştirilmesi Planlanan Firmalar
2011 Yılında Kamu İhale Yolu ile Özelleştirilmesi Planlanan Büyük Firmalar
Karadağ'ın Yatırım Ortamına İlişkin Tehditler-Fırsatlar
Karadağ'daki Türk Yatırımcı Firma Sayısı
2009 Yılında En Çok İhracat Yapan Karadağ’lı Firmalar
2009 Yılında En Çok İthalat Yapan Karadağ’lı Firmalar
Karadağ'ın En Başarılı 50 Firması
2012/2013 Yılları Arasında Karadağ Belediyelerinde Yapılması Planlanan İşler
Karadağ’ın Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
Sayfa: 6
156
156
158
159
161
162
163
170
178
BÖLÜM I
1.1 GİRİŞ
Bu rapor, T.C. Podgorica Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nce Ekonomi Bakanlığı tarafından belirlenen
format çerçevesinde, Karadağ kaynaklı verilere dayanılarak hazırlanmıştır. Rapor, Karadağ hakkında
tarih, coğrafya, siyaset ve nüfus gibi konularda genel bilgileri içermekte, ancak yoğun olarak
sektörleriyle, ticari ve yatırım potansiyeliyle ve mevzuatıyla Karadağ ekonomisini irdelemektedir.
İçerdiği bilgiler Türk işadamlarının daha çok uygulamaya dönük gereksinimlerini karşılamak amacıyla
hazırlanmıştır.
Rapor hazırlanırken 2010 ve 2011 yılı itibariyle en güncel bilgiler derlenmeye çalışılmış ve doğal olarak
Müşavirliğimizce temin edilen genel bilgilerden oluşmaktadır. Daha güncel bilgiler için Müşavirliğimiz
internet sitesinden (www.musavirlikler.gov.tr) yararlanılması önerilmektedir.
Karadağ, Güneydoğu Avrupa'da, Adriyatik denizi ve Sırbistan arasında yer almaktadır. Arnavutluk,
Bosna-Hersek, Hırvatistan, Kosova ve Sırbistan ile kara sınırı olup, 293,5 km uzunluğunda Adriyatik
Denizinde kıyı şeridi vardır.
Karadağ, dağılan Yugoslavya’yı oluşturan altı Cumhuriyetten biridir. 2003 yılında Sırbistan-Karadağ
olarak daha esnek bir federasyonda yer almış, daha sonra 21 Mayıs 2006 yılında yapılan referandum ile
bu federasyondan bağımsızlık kararını almış, 3 Haziran 2006 yılında da Karadağ bağımsızlığını ilan
etmiştir. Karadağ bugün Cumhuriyet idaresine sahip olup Devlet Başkanı ise Filip Vujanovic’tir.
Karadağ’ın eski halkı Arnavutlardan oluşur. VII inci yüzyılda, İmparator Herakliyus zamanında Sırplar
da buraya yerleşmiştir. Osmanlılar Rumeliye geçip fetihlere giriştikleri sıralarda Karadağ Venedik
Cumhuriyetine tabi idi. Fatih Sultan Mehmet zamanında Karadağ Osmanlı hakimiyetine girmiş, Fatih
tarafından Karadağ’a bir nevi özerklik verilmiş olup, bu özerklik 1878 yılında Osmanlıdan ayrılana kadar
devam etmiştir.
Sayfa: 7
1.2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
1.2.1.
Ülke Kimliği
Tablo 1. Ülke Kimliği
Devletin Adı
Başkenti
Eski Kraliyet Başkenti
Yönetim Biçimi
Cumhurbaşkanı
Başbakan
Parlemento Başkanı
Lokasyon
Para Birimi
Cari fiyatlarla GSYH - (milyon €)
Cari fiyatlarla kişi başına
GSYH (€)
Gelir Vergisi
Kurumlar Vergisi
KDV
Din
Üyesi olduğu uluslararası
kuruluşlar
Yüzölçümü
Nüfus
Kadın
Erkek
Dışarıdaki Kişi Sayısı
Yıllık Nüfus Artışı (%)
Hane Halkı Sayısı
Nüfus Yoğunluğu (km2/kişi)
Mesai Saatleri ve Günleri
İklim
Türkiye ile Saat Farkı
Pozisyon
Karadağ
Podgorica
Cetinje
Parlementer Demokrasi
Mr. Filip Vujanovic
Dr. Igor Luksic
Mr. Ranko Krivokapic
Güney Doğu Avrupa
Euro
2007
2008
2.681
3.086
2009
2.981
2010
3.104
2011
3.272
2007
2008
2009
2010
2011
4.280
4.908
4.720
5.006
5.279
%9
%9
Genel % 17, Turizm % 7
Nüfusun; % 74,2’sini Ortodokslar, % 17,7’sini Müslümanlar, %
3,5’ini Katolikler, 0,6’sını diğer dinlere mensup olanlar, % 1’ini
ateistler ve % 3’ünü ise dini inançları belirlenememiş olanlar
oluşturmaktadır.
UN, UNODC, UNIDO, UNESCO, IAEA, CTBTO, OPCW,
ICAO, WIPO, WHO, ICRC, OM , ITU, WCO, ICCROM, IPU,
UPU, WMO, ILO, IMO, ITLOS, ICC, PCA, HCCH,
İNTERPOL, IMF, WB, IFC, MIGA, IBRD, IDA, EBRD,
UNEP/MAP, UN WTO, FAO
13.812 km²
620.029
313.793
306.236
54.816
2,21
191.047
44,9 kişi
Pazartesi–Cuma /8:00-17:00
Ilıman Akdeniz iklimi. Ortalama hava sıcaklığı yazın 27,4 ° C,
kışın ise 13,4 ° C
GMT + 1
41°52’-43°42’ Enlem
18°26’-20°22’ Boylam
Sayfa: 8
Podgorica (185.937), Niksic (72.443), Bijelo Polje(46.051)
Bar (42.048), Berane (33.970), Herceg Novi (30.864)
Pljevlja (30.786) , Rozaje (22.964), Kotor (22.601), Ulcinj
(19.921), Budva (19.218), Danilovgrad (18.472), Cetinje
Şehirler ve nüfusları
(16.657), Tivat (14.031), Plav (13.108), Mojkovac (8.622),
Kolasin (8.380), Andrijevica (5.071), Zabljak (3.569),
Pluzine (3.246), Savnik (2.070)
Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) 40 saat
Pobjeda, Vijesti, Dan, Dnevne Novine
Yayınlanan Gazeteler
1 Ocak yeni yıl,
7 Ocak Noel ( Ortodoks ),
5 Nisan Paskalya Tatili ( Ortodoks),
Resmi Tatil Günleri (Milli, Dini,vb
1-2 Mayıs İşçi Bayramı
tarihleriyle)
21 Mayıs Bağımsızlık Günü,
13 Temmuz Karadağ Milli Günü
Uluslararası Telefon Kodu
+382
Podgorica Havaalanı: (İstanbul,Frankfurt, Viyana, Roma,
Londra, Moskova, Paris, Ljubljana, Belgrad, Nis, Zagreb,
Budapeşte ve Zürih şehirlerine uçuş yapılmaktadır.)
Tivat Havaalanı: charter uçuş ve Belgrad’a direct uçuşlar
Havaalanları
Sırbistan (Rance, Cemerno, Dobrakovo, Kula, DraZenovac,
Vuce)
Arnavutluk (Bozaj, Sukobin, Grncar)
Hırvatistan (Debeli brijeg, Kobila)
Bosna-Hersek (Sitnica, Ilino brdo, Vracenovici, Krstac, Nudo,
Scepan Polje, Metaljka, Sula)
Sınır Kapıları
Deniz Geçitleri
En Yüksek Dağı
En Büyük Gölü
En Derin Kanyon
Milli Parklar
Bar, Kotor, Budva, Zelenika, Risan and Tivat
Bobotov Kuk (Durmitor) – 2.523 m
Skadar - 391 km2
Tara Kanyon – 1.300 m
Durmitor
39.000 ha
Biogradska gora
5.650 ha
Lovcen
6.220 ha
Skadar Lake
40.000 ha
Karadağ'ın başkenti Podgorica ve
bazı şehirler arasındaki mesafe
Roma - 650 km, Budapeşte - 640 km, Viyana - 790 km
Zürih – 1.220 km, Frankfurt – 1.450 km, Paris – 1.760 km
Sınır Uzunluğu
Demiryolu Uzunluğu
Sahil Uzunluğu
Maksimum Deniz Suyu Sıcaklığı
614 km
249 km (Bar-Belgrad)
293 km
27,1 C°
Sayfa: 9
Tablo 2. Sosyal Göstergeler
Ortalama Ömür
Kadın
Erkek
Okuma Yazma Oranı (%)
Üniversiteler
Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı
Hastane Sayısı
Doktor Başına Düşen Hasta Sayısı
77,3
71,9
% 96,4
-Karadağ Devlet Üniversitesi (21 fakülte ve bir
yüksek okul)
-Donja Gorica Üniversitesi
-UGD Üniversitesi
-Akdeniz Üniversitesi (6 fakülte)
25.169 (2011/12)
19 ( 18 Devlet, 1 Özel)
485
Bin Kişiye düşen
Otomobil
Telefon hattı
Mobil Telefon abone sayısı
266
271 sabit
2.252
İnternet Abone Sayısı
Gelen Turist Sayısı
Gecelik Konaklama sayısı
170.705 abone
1.373.456 (Yabancı: 1.201.099)( Yerli: 172.355)
8.775.171 gün, (Yabancı:7.818.803 )
(Yerli:965.368)
163.082
30.552
722
484
321
6,6
1.955
1.817
-633,8
-19,4
2.259
-1.306
476
1.783
847,2
316,8
389,1
1.283,65
Çalışan Kişi Sayısı (2011 Yılı)
İşsiz Sayısı (2011 Yılı)
Ortalama Brüt Ücret (Euro)
Ortalama Net Ücret (Euro)
Ortalama Emekli Aylığı (Euro)
Yoksulluk Oranı (%)
Toplam Borç (2011 yılı Milyon Euro)
Toplam Mevduat (2011 yılı Milyon Euro)
Cari İşlemler Dengesi (2011 yılı Milyon Euro)
Cari İşlemler Dengesi (% GDP)
Toplam Dış Ticaret Hacmi (Milyon Euro)
Dış Ticaret Dengesi (Milyon Euro)
İhracat (MilyonEuro)
İthalat (MilyonEuro)
Hizmet İhracatı (Milyon Euro)
Hizmet İthalatı (Milyon Euro)
Doğrudan Yabancı Yatırım (Milyon Euro)
Kamu Gelirleri (Milyon Euro)
Sayfa: 10
Özelleştirme Gelirleri (Milyon Euro)
Kamu Harcamaları (Milyon Euro)
Kamu Finansmanı Dengesi (Milyon Euro)
Merkezi Bütçe Gelirleri (Milyon Euro)
Merkezi Bütçe Giderleri (Milyon Euro)
Bütçe Açığı /Fazlası (Milyon Euro)
Kamu Borcu (Milyon Euro)
Yerleşik Olmayan Kişilerin Borçları (Milyon
Euro)
Garantiler (Milyon Euro)
Eğitim Harcamaları (2010-11Yılı Milyon Euro
Sağlık Harcamaları (2010-11Yılı Milyon Euro)
Karayolu Uzunluğu
Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi
Ortalama Güneşli Gün sayısı
15,64
1.403,17
-119,52
1.128,05
1.255,42
-127,37
1.483,50
1.063,7
380,70
137,5 (% 4,3 GDP)
170,1 (% 5,2 GDP)
5.174 km
5.866 kwh
240 Gün
Sayfa: 11
1.2.3.
Ekonomik Göstergeler
Tablo3 : Reel Sektör
REEL SEKTÖR
Cari fiyatlarla GSYİH - (milyon €)
Reel GSYİH büyüme (%)
Cari fiyatlarla kişi başına GSYH (€)
Enflasyon-TÜFE (Dönem sonu
İtibariyle yıllık büyüme (%))
Sanayi üretimi büyüme oranı (%)
İmalat sanayi büyüme oranı (%)
Turist sayısı (Kişi)
Turizm geliri (Milyon Euro)
Turist Gecelik Konaklama Büyüme
Oranı (%)
Parekende Satış Büyüme Oranı (%)
Telekominikasyon- (Mobil Endüstrisi)
Büyüme Oranı (%)
İnşaat Sektörü Büyüme Oranı (%)
2007
2.681
7
4.280
2008
3.086
6,9
4.908
2009
2.981
-5,7
4.720
2010
3.104
2,5
5.006
2011
3.272
2,5
5.279
7,7
7,3
1,5
0,7
2,8
0,1
-2
-32,2
17,5
-10,3
9,3
-11,3
-38,6
-0,3
6,8
1.150.000 1.188.100 1.207.700 1.263.000 1.357.100
480
590
597
635
n.a.
22,9
6,8
-3,1
5,5
10,2
33,5
0,0
5,1
13,9
20,8
35,1
55,7
13,5
8,3
42
-3,2
45,7
-21,5
13,1
10,2
2007
156.408
3,7
31.469
13,6
497
338
2008
166.221
6,3
28.378
12,2
609
416
2009
174.152
4,8
30.169
13
643
463
2010
161.742
-7,1
32.106
13,8
715
479
2011
163.082
0,8
30.552
13,2
722
484
31,8
22,5
5,6
11,2
1,0
190
159
0,26
39.247
8,0
0,767
250
209
0,25
58.34
4,9
0,771
300
253
0,26
17.108
6,8
0,768
309
261
0,24
14.596
6,6
0,769
321
273
Kaynak: Karadağ Maliye Bakanlığı
Tablo4 : İstihdam ve Ücretler
İSTİHDAM VE ÜCRETLER
Çalışan Kişi Sayısı
Çalışan Kişi Sayısı Büyüme Oranı (%)
İşsiz sayısı
İşsizlik oranı (%)
Ortalama Brüt Ücret (Euro)
Ortalama net ücret (Euro)
Aylık Ortalama Brüt Ücret (Brüt Artış
%)
Ortalama Yaşlılık Emekli Maaşı (Euro)
Ortalama Emeklilik Maaşı (Euro)
Sosyal Harcamalar İndeksi
Verilen Çalışma İzni Sayısı
Yoksulluk Oranı
İnsani Gelişme İndeki
Sayfa: 12
19.469
0,771
Tablo5 : Parasal Sektör
PARASAL SEKTÖR
Toplam Borç (Milyon Euro)
Hanehalkı Kredileri (Milyon Euro)
Takipteki Krediler (Milyon Euro)
Takipteki Krediler (Toplam Borç içerisindeki %)
Toplam Mevduat (Milyon Euro)
Finansal Olmayan Kurumların Mevduatı (Milyon
Euro)
Hanehalkı Tasarrufu (Nominal Büyüme Oranı %)
Mevduat Büyüme Oranı (Dönem Sonu)
Borç Verme Faiz Oranı (Dönem Sonu)
2007
2.245,7
794,1
71.0
3,2
2.091,1
2008
2.797,5
1.037,5
201,4
7,2
1.990,6
2009
2.397,7
919,3
324,2
13,5
1.824,7
2010
2.199,9
863,6
461,3
21,0
1.789,9
2011
1.955,8
833,7
303,7
15,5
1.817,1
1.071,8
1.134,1
980,8
838,1
783,6
1.019,3
3,4
9,3
856,5
4,1
9,4
843,9
3,9
9,4
951,9
3,3
9,6
1.033,5
3,0
9,7
Tablo6 : Dış Sektör
DIŞ SEKTÖR
Cari işlemler dengesi (Milyon Euro)
Cari işlemler dengesinin GSYH'ye Oranı (%)
Toplam Dış Ticaret Hacmi (Milyon Euro)
Dış Ticaret Dengesi (Milyon Euro)
Dış Ticaret Dengesinin GSYH'ye Oranı (%)
İhracat (Milyon Euro)
İhracatın GSYH'ye Oranı (%)
İthalat (Milyon Euro)
İthalatın GSYH'ye Oranı (%)
Hizmet İhracatı (Milyon Euro)
Hizmet İhracatının GSYH'ye Oranı (%)
Hizmet İthalatı (Milyon Euro)
Hizmet İthalatının GSYH'ye Oranı (%)
Doğrudan Yabancı Yatırım (Milyon Euro)
Doğrudan Yabancı Yatırımın GSYH'ye Oranı (%)
2007
1.058,7
-39,5
2.511,2
1.544,4
-57,6
483,6
18,0
2.027,8
75,6
673,0
25,1
277,9
10,4
567,8
21,2
2008
2009
2010
2011
-1.560,7
-881,3
-764,2
-633,8
-50,6
2.926,1
-29,6
1.914,2
-2.025,3
-1.321,6
-65,6
450,4
14,6
2.475,7
80,2
750,6
24,3
404,9
13,1
581,9
18,9
-44,3
296,3
9,9
1.617,9
54,3
680,5
22,8
330,9
11,1
1.066,5
35,8
-24,6
1.980,4
1.267,2
-40,8
356,6
11,5
1.623,8
52,3
747,0
24,1
336,8
10,8
552,1
17,8
-19,4
2.592,2
1.306,1
-39,9
476,5
14,6
1.782,6
54,5
847,2
25,9
316,8
9,7
389,1
11,9
Sayfa: 13
Tablo7 : Kamu Maliyesi
KAMU MALİYESİ
Kamu Gelirleri (Milyon Euro)
Kamu Gelirlerindeki Büyüme Oranı (%)
Kamu Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (%)
Özelleştirme Gelirleri (Milyon Euro)
Özelleştirme Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (%)
Kamu Harcamaları (Milyon Euro)
Kamu Harcamalarının Büyüme Oranı (%)
Kamu Harcamalarının GSYH'ye Oranı (%)
Kamu Sektöründeki Personel Maaşlarının
GSYH'ye Oranı (%)
Sermaye Bütçesinin GSMH içerisindeki Payı (%)
Kamu Maliyesi Dengesi (Milyon Euro)
Kamu Maliyesi Dengesinin GSYH'ye Oranı (%)
Birincil Bütçe Açığının GSYH'ye Oranı (%)
2007
2008
2009
1.327,45 1.544,44 1.352,97
35,8
16,3
-12,4
49,52
50,05
45,39
78,67
15,97
28,75
2,94
0,52
0,96
1.159,26 1.556,50 1.522,27
27,5
34,3
-2,2
43,25
50,44
51,07
2010
2011
1.314,33 1.283,65
-2,9
-2,3
42,34
39,22
27,42
15,64
0,88
0,48
1.465,41 1.403,17
-3,7
-4,2
47,21
42,87
10,7
10,2
10,1
10,2
12,4
7,0
168,19
6,27
7,28
7,6
-12,07
-0,39
0,38
7,5
-169,31
-5,68
-4,82
4,7
-151,08
-4,87
-3,86
3,6
-119,52
-3,65
-2,20
Tablo8 : Merkezi Bütçe
MERKEZİ BÜTCE
Merkezi Bütçe Gelirleri (Milyon Euro)
Merkezi Bütçe Gelirlerinin Büyüme Oranı (%)
Merkezi Bütçe Gelirlerinin GSYH'ye Oranı (%)
Merkezi Bütçe Giderleri (Milyon Euro)
Merkezi Bütçe Giderlerinin Büyüme Oranı (%)
Merkezi Bütçe Giderlerinin GSYH'ye Oranı (%)
Bütçe Fazlası / Açığı (Milyon Euro)
Bütçe Fazlası / Açığının GSYH'ye Oranı (%)
2007
2008
2009
1.128,30 1,287,20 1.169,27
31,0
14,1
-9,2
42,09
41,72
39,22
951,34 1.272,03 1.299,59
20,9
33,7
2,2
35,49
41,22
43,6
176,96
15,17 -130,33
6,60
0,49
-4,37
2010
2011
1.140,36 1.128,05
-2,5
-1,1
36,74
34,47
1.252,60 1.255,42
-3,6
0,2
40,35
38,36
-112,24 -127,37
-3,62
-3,89
Tablo9 : Kamu Borçları
KAMU BORÇLARI
Kamu Borçları (Milyon Euro) (Dönem Sonu)
Kamu Borçlarının GSYH'ye Oranı (%) (Dönem
Sonu)
2007
737,2
2008
2009
894,7 1.140,20
2010
2011
1.270,70 1.483,50
27,50
29,00
38,25
40,94
45,33
Yerleşik Olmayanlara Borç (Milyon Euro) (Dönem
Sonu)
275,10
413,00
440,30
358,30
419,80
Garantiler (Milyon Euro) (Dönem Sonu)
Garantilerin GSYH'ye Oranı (%) (Dönem Sonu)
118,60
4,42
62,60
2,03
149,90
5,03
355,60
11,46
380,70
11,63
Sayfa: 14
Tablo10 : 2011 Yılı Ekonomik Göstergelerin Bölgesel Olarak
Karşılaştırılması
Kişi Başına
Milli Gelir
Nominal (USD)
Kişi Başına
Milli Gelir PPP
Nominal (USD)
Ortalama Net
Kazançlar
Nominal (Euro)
Ortalama
Emekli Aylığı
(Euro)
İşsizlik oranı
(%)
Yoksulluk
Oranı (2010)
İnsani Gelişme
İndeki (184
Ülke İçerisinde)
İnsani Gelişme
İndeki
Kamu
Harcamalarının
GSYH'ye Oranı
(%)
Kamu Maliyesi
Açığının
GSYH'ye Oranı
(%)
Kamu
Borçlarının
GSYH'ye Oranı
(%)
Katma Değer
Vergisi Oranı
(%)
Gelir Vergisi
Oranı (%)
Kurumlar
Vergisi Oranı
(%)
Karadağ
Sırbistan
Bosna
Hersek
Hırvatistan
Slovenya
Makedonya
Arnavutluk
Romanya
Bulgaristan
Slovakya
Çek
Cumhuriyeti
Macaristan
6.510
5.269
4.409
13.754
22.851
4.460
3.678
7.538
6.325
16.579
18.961
12.475
11.200
10.700
8.200
18.300
29.100
10.400
7.800
12.300
13.500
23.384
25.934
19.647
484
396
417
751
976
274
352
354
340
635
547
522
272
211
176
307
581
148
175
125
170
362
425
296
11,6
19,2
17,9
18,7
11,9
13,5
7,8
11,4
32,2
13,4
6,7
11,3
6,6
9,2
14
11,1
8
12,4
13,8
10,6
19
7,2
5,5
6,4
54
59
74
46
21
78
70
50
55
35
27
38
0,771
0,766
0,733
0,796
0,884
0,728
0,739
0,781
0,771
0,834
0,889
0,816
42,9
42,8
49,6
41,4
46,7
29,4
37,9
35
33,4
38,3
45
50,7
-4,0
-3,7
-3,4
-5,7
-6,1
-3,7
-4,4
-2,5
-2,5
-5,8
-4,1
3,6
45,3
44,0
39,5
47,5
43,6
59,3
34,4
17,7
26,3
44,9
41,1
76,1
17 & 7
18
17
23
20 & 8,5
20
24 & 9
20
18
20
20
25
9
14
5
45
41
10
16
10-15
10
22
23
31
9
10
10
20
20
10
16
10
10
21
20
16
Kaynak: IMF -Dünya Ekonomik Görünümü, Avrupa
Komisyonu, OECD
Sayfa: 15
Tablo11: Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları
Arnavutluk
Bosna Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Çek Cumhuriyeti
Macaristan
Makedonya
Karadağ
Romanya
Sırbistan
Slovakya
Slovenya
EU-27
Euro Bölgesi
2007
5,9
6,2
6,4
5,1
6,1
0,8
6,2
10,7
6,3
5,4
10,5
6,8
3,3
3,0
2008
7,5
5,7
6,2
2,2
2,5
0,8
5,0
6,9
7,3
3,8
5,8
3,7
0,7
0,4
2009
3,1
-2,9
-5,5
-6,0
-4,1
-6,7
-0,9
-5,7
-7,1
-3,5
-4,8
-8,1
-4,2
-4,3
2010
3,5
0,7
0,2
-1,2
2,3
1,2
1,8
1,1
-1,3
1,0
4,0
1,2
1,8
1,8
2011
2,5
2,2
2,5
0,8
2,0
1,8
3,0
2,1
1,5
2,0
3,3
1,9
1,7
1,6
2012
3,5
3,0
3,0
1,8
1,8
1,7
3,7
3,5
3,5
3,0
3,3
2,0
1,4
1,1
Kaynak: IMF -Dünya Ekonomik Görünümü, Avrupa Komisyonu, OECD
Tablo12 : Ortalama Gerçek Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) Büyüme Oranları
Arnavutluk
Bosna Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Çek Cumhuriyeti
Macaristan
Makedonya
Karadağ
Romanya
Sırbistan
Slovakya
Slovenya
Kosova
EU-27
Euro Bölgesi
2007-2008
Krizden Önce
6,72
5,95
6,32
3,61
4,30
0,80
5,58
8,80
6,83
4,60
8,17
5,25
6,59
1,99
1,70
2009
Kriz Yılı
3,14
-2,95
-5,48
-5,99
-4,15
-6,69
-0,90
-5,70
-7,08
-3,50
-4,78
-8,08
2,90
-4,21
-4,25
2010-2012
Krizden Sonra
3,17
1,97
1,88
0,44
2,05
1,57
2,86
2,22
1,24
2,00
3,52
1,70
4,77
1,63
1,50
Kaynak: IMF -Dünya Ekonomik Görünümü, Avrupa Komisyonu, OECD
Sayfa: 16
1.3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER
1.3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi
Karadağ devletinin geçmişi 9’uncu yüzyıla kadar uzanır. O zamanlar, Duklja adını taşıyan bir devlet,
Bizans İmparatorluğu’na dahil olarak varlığını sürdürmekteymiş. 1042 yılında, Kral Vojislav, Bar şehri
yakınlarındaki savaşta Bizans’ı yenilgiye uğratınca, Duklja bağımsız bir devlet olmuş. Ama 12. yüzyılda,
Sırbistan’ın kontroluna girmekten kurtulamamıştır.
Karadağ’ın Osmanlılarla ilişkisi ise 16’ıncı yüzyılın ortalarında başlıyor. Bütün Sırbistan’ı ele geçirmiş
olan Osmanlı İmparatorluğu, kendisine direnmeye devam eden Karadağ ile başa çıkabilmek için, bu
ülkeye özerklik vermiştir. Böylece, Karadağlılar kendi topraklarında hükümranlıklarını sürdürüp,
kültürlerini ve kimliklerini korumuşlar. Tam bağımsızlık ise, 1878 yılında, Berlin Anlaşmasıyla gelmiştir.
O tarihte ülkenin başında bulunan Knjaz Nikola, Karadağ tarihinin en önemli simalarından biridir.
Prens Nikola, 1860 yılında Karadağ Prensi ünvanıyla devletin başına geçmiş, 1910’da Karadağ’ın ilk ve
tek Kralı olmuştur. 1918’de, Birinci Dünya Savaşının ardından, Karadağ’ı da içine alan “Sırbistan
Krallığı” tarafından sürgüne gönderilmiş ve 1921 yılında Fransa’da ölmüştür.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında, Yugoslavya’yı oluşturan federe devletlerden biri olan Karadağ,
1990’larda Yugoslavya’nın dağılma sürecinde de Sırbistan’la birlikteliğini korumuş, ancak, 2006 yılında
yapılan bir referandumda, halkın yüzde 55’inin isteği doğrultusunda, Sırbistan’dan ayrılarak
bağımsızlığını ilân etmiştir.
1.3.2. Siyasi ve İdari Durum
Bugün, Karadağ dünyanın en genç iki ülkesinden biridir. Bu yıl bağımsızlığının 6’ıncı yılını kutlayan
ülke, parlamenter demokratik sistemle yönetilmektedir.
Cumhurbaşkanlığı makamında bulunan Filip Vujanoviç, görevini bugün de sürdürmektedir. Karadağ’da
Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir yapılmaktadır. Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri arasında,
devleti yurtiçinde ve yurtdışında temsil etmek, seçim çağrısı yapmak, Başbakanı, anayasa mahkemesi
başkanını ve yargıç adaylarını önermek, meclisi referandum kararı almaya çağırmak gibi önemli görevleri
bulunmaktadır.
Hükümet ise,devletin iç ve dış işlerinden sorumludur. 29 Aralık 2010 tarihinden bu yana, Başbakanlık
görevini İgor Lukşiç yürütmektedir. 35 yaşındaki Lukşiç halen dünyanın en genç başbakanıdır. Karadağ
Hükümeti 16 Bakanlıktan oluşmaktadır.
Tek meclisli olan Karadağ Parlamentosu’nun halihazırda 81 üyesi bulunmaktadır. Milletvekilleri 4 yıllık
görev süresi için seçilmektedirler. Seçimlerde oy hakkı, ülkede sürekli olarak 2 yıldan fazla oturanlara
aittir. Halen Ranko Krivokapiç’in Başkan olduğu Parlamento’nun, yasaları yapmanın yanında,
Cumhurbaşkanının atadığı Başbakanı ve Başbakanın oluşturduğu Bakanlar Kurulunu onaylamak, diğer
ülkelerle yapılan anlaşmaları onaylamak, bütçeyi kabul etmek gibi önemli yetkileri vardır.
Yargı erkinin yerel mahkemelerde olduğu Karadağ’da, Anayasaya ve yasalara uygunluk ilkesinin
korunması, Anayasa Mahkemesi’nin sorumluluğundadır. Bu arada, Karadağ’ın, çevre korunması
konusunu Anayasa’sına dahil eden ilk ülke olduğunu da belirtmek gerekir.
Sayfa: 17
1.3.3. Coğrafi Bilgiler
Karadağ Devleti, güneydoğu Avrupa’da, Balkan yarımadasının batı kesiminde yer almaktadır. Yerel dilde
ülkenin adı Crna Gora’dır. Uluslararası alanda ise genellikle Montenegro olarak anılmaktadır. Bu
sözcüklerin hepsinin anlamı aynıdır. Yani, Karadağ. Bu isim, ülkenin yarısını oluşturan, üzeri koyu renk
ormanlarla kaplı dağlık alanlardan gelmektedir. 13.812 km² olan yüzölçümü ile küçük bir ülke olan
Karadağ, doğal güzellikleriyle ünlü bir turizm bölgesidir. Karadağ yüzölçümünün %45’i ( 620.870 hektar
) ormanlıktır. Karadağ’ın kuzeydoğusunda Sırbistan, doğusunda Kosova, güneyinde Arnavutluk,
kuzeybatısında ise Bosna-Hersek yer almaktadır. Ayrıca, batısında Hırvatistan ile kısa bir sınıra ve
Adriyatik kıyısında yaklaşık 300 km’lık (293 km) muhteşem bir sahil şeridine sahiptir. Ülkenin başkenti,
Yugoslavya zamanında Titograd olarak bilinen, Podgorica’dır.
Karadağ’ın değişken bir arazi yapısı bulunmaktadır. Kuzeyde zengin verimli ovalar, doğuda yüksek dağ
kümeleri, güneybatıda ise, 2-6 km eninde bir kıyı şeridi yer almaktadır. Ayrıca, yeraltı ve yerüstü
mağaraları ile erozyon sonucu oluşmuş, yumuşak kalker yapısı ile ilginç görüntülere sahip karstik alanlara
da rastlanabilmektedir. Ülkenin kuzeyinde karasal iklim, güneyinde ise Akdeniz iklimi görülmektedir.
İlginç bir körfez olan Kotor’un iç tarafındaki zirveler, Avrupa’nın en çok yağış alan yeridir. En alçak vadi
ise, aynı isimli nehrin geçtiği Zeta vadisidir. Niksiç yakınlarından doğan Zeta nehri, Podgorica’nın
kuzeyinde Moraça nehri ile birleşmektedir. Moraca’nın suları Skadar (İşkodra) gölüne dökülürken,
gölden çıkan Bojana nehri de yolunu iki kollu bir delta ile Adriyatik denizinde tamamlamaktadır.
Taşımacılığa uygun bir su yolu olan Bojana nehrinin
kollarından biri Arnavutluk ile sınır
oluşturmaktadır. Deltanın iki kolu arasında kalan üçgen ise, aynı zamanda Karadağ’ın Adriyatik
kıyısındaki en büyük adasıdır. (Ada Bojana)
Balkan yarımadasının en büyük gölü olan İşkodra gölü, Avrupa kıtasında ender bulunan pelikanlarıyla
ünlü bir doğal yerdir. Gölün yaklaşık üçte ikisi Karadağ, kalan bölümü de Arnavutluk sınırları içinde yer
almaktadır. Gölün batısında, Karadağ için çok önemli olan Rumiya ve Lovcen dağları vardır. Rumiya,
özellikle Ortodokslar için kutsal bir dini alan olup diğer dinler için de önemi büyüktür. Turistlerin gözdesi
Lovcen Dağı ise, binden fazla bitki türü ile ilgi çeken bir ulusal parktır.
Sayfa: 18
1.3.3. Coğrafi Konumu, Yer Şekilleri, Akarsular ve Göller, İklim-Bitki Örtüsü
Tablo 13. Milli Parklar
MİLLİ PARKLAR
Durmitor
Lovcen
Biogradska
Gora
Bazen
Skadarskog
jezera
ALAN, ha
RAKIM, m
BELEDİYE
39.000
6.220
538 – 2.523
1.200 – 1.749
Zabljak,Mojkovac,PluZine,Savnik,Pljevlja
Cetinje
5.650
832 – 2.116
40.000
...
Tablo 14. Doğal ve Suni Göller
Berane , KolaSin , Mojkovac
Podgorica , Bar , Cetinje
DOĞAL GÖLLER
ALAN
( KM²)
YÜKSEKLİK
(M)
MAKSİMUM
DERİNLİK
(M)
BELEDİYE
0,23
1.094
12,1
KolaSin
1,99
906
9,1
Plav
369,7
6
44
Bar,Podgorica,Cetinje
Crno
0,52
1.418
49,1
Zabljak
Sasko
3,6
1,4
7,8
Ulcinj
DOĞA
Biogradsko
Plavsko
Skadarsko ¹
)
SUNİ GÖLLER
Krupac
Liverovici
Piva
Slano
5,2
620
8
NikSic
0,9
112,5
736
675
…
187,5
NikSic
PluZine
8,9
621
12
NikSic
Kaynak:MİPA (Emlak Müdürlüğü)
1)
147,9 Arnavutluk sınrları içindedir
Sayfa: 19
Tablo 15. Nehirler
KARADAĞ'IN BAŞLICA NEHİRLERİ
NEHİR HAVZASI ALANI
(km²)
UZUNLUK (km)
YÜKSEKLİK (M)
AKAN
KARADAĞ
TOPRAKLARINDAKİ
KAYNAKLARI VE
GİRİŞLERİ
NEHİR
AĞIZLARI
VEYA
KARADAĞ'DAN
ÇIKIŞLARI
2.557
925,0
296,0
2.040
2.040
1.215,0
434,8
100
1.501
1.109
1.020,0
380,0
99,5
99
3.257
3.257
945,0
4,5
Piva
78
78
1.567
1.567
1.110,0
434,8
Zeta
65
65
1.597
1.597
75,0
27,5
Drinu /
Drina
Drinu /
Drina
Drinu /
Drina
Skadarsko
jezero /
Skadar
Lake
Drinu /
Drina
Moracu /
Moracha
-1,9
Jadransko
more /
Adriatic
Sea
TOPLAM
KARADAĞ'DA
TOPLAM
KARADAĞ'DA
Lim
220
123
5.784
Tara
146,4
141
Cehotina
125
Moraca
Bojana¹)
40
30
…
…
2,7
Sayfa: 20
Tablo 16. Kayak Merkezleri
1800 M 'DEN YÜKSEK KAYAK
MERKEZLERİ
DAĞ
ZİRVE
YÜKSEKLİK (
M)
1800 M 'DEN YÜKSEK KAYAK
MERKEZLERİ
DAĞ
Durmitor
Bobotov kuk
2.522
Bjelasica
Prokletije
Maja Rozit
2.522
Komovi
Komovi
Kom Kucki
Kom
Vasojevicki
Durmitor
Sljeme
Hajla
ZİRVE
YÜKSEKLİK
(M)
2.122
Hajla
Strmenica
Maja
Dramadol
2.487
Bjelasica
Zekova Glava
2.116
2.460
Vila
Veliki
BruSkovac
2.093
2.445
Zijevo
Pivska
planina
Hajla
2.403
Sinjajevina
Pecarac
2.041
Bioc
Bioc
2.396
Lukavica
Veliki Zurim
2.030
Maglic
Maglic
2.386
Zijevo
Suvi Vrh
2.029
Bogicevica
Bogicevica
2.358
Sinjajevina
Babin Vrh
2.010
Volujak
Studenac
2.254
Vojnik
Vojnik
1.998
Durmitor
Suva Rltina
2.284
LjubiSnja
Mala LjubiSnja
1.991
Hajla
Stedim
2.272
Bjelasica
Ogorjela Glava
1.986
Sinjajevina
Babin Zub
2.253
Kljuc
Otmicevac
1.972
LjubiSnja
DemjaciSte
2.238
Komovi
Kukino Brdo
1.964
Lola
Kapa Moracka
2.227
Smiljevica
Smiljevica
1.963
Gradiste
GradiSte
2.214
Golija
Ledenice
1.945
Visitor
Visitor
2.210
Golija
Golija
1.943
Sinjajevina
Jablanov Vrh
2.223
Mokra
Kape
1.932
Visitor
Visitor
2.196
Prekornica
Kula
1.926
Zijevo
Stitan
2.182
Kljuc
Kljuc
1.926
Lola
Zebalac
2.157
Korman
Korman
1.896
Prokletije
Crna
Planina
Mali Sapit
2.148
Orjen
Orjen
1.895
Maglic
2.141
Golija
Dobrelica
1.883
Maganik
Medjedji Vrh
2.139
Crna Planina
Crna Planina
1.858
Bjelasica
Crna Glava
2.137
Sinjajevina
Mramorje
1.852
Zijevo
Zijevo
2.130
Turija
Turija
1.850
Zeletin
Zeletin
2.125
Cakor
Cakor
1.849
Maganik
Petrov Vrh
2.123
Bunetina
Bunetina
1.938
2.119
2.093
Sayfa: 21
Tablo 17. Suyun Korunması ve Kullanılması
BÖLGELERE GÖRE SUYUN KULLANILMASI VE KORUNMASI (Bin m³)
1996
1999
2002
2005
SU KAYNAKLARI
90.864
90.409
98.682
101.866
83.923
2008
106.579
Yeraltı ve Kaynak suları
Yerüstü Suları
Diğer su şebekeleri
Tüketilen Su Miktarı
Kamu su temin sistemi, km uzunluğu
Ana su boru hattı
Su Dağıtım Şebekesi
81.295
78.367
90.877
93.980
3.472
6.097
65.451
3.052
849
2.203
2.459
10.140
49.829
4.054
926
3.128
Atık Su Miktarı 1 Bölge
41.025
2.909
2.909
2.909
9.133
11.850
8.080
60.881
68.141
53.671
3.270
3.573
3.949
870
881
1.020
2.400
2.692
2.929
SUYUN KORUNMASI
33.381
41.260
33.131
35.849
Temizlenen Su Miktarı
Kamu kanalizasyon sistemi uzunluğu, km
Toplama Şebekesi
Ana kolektör
1. Atmosferik sularına dahil değildir
17.773
604
525
79
13.158
740
657
83
14.189
1.063
812
251
16.236
839
725
114
10.124
926
807
119
ENDÜSTRİDE SUYUN KULLANILMASI VE KORUNMASI (BİN,m³)
1996
1999
2002
2005
3.452.663 2.493.135 2.832.751 3.718.408
Kullanılan su miktarı
Kamu su temin sisteminden
1.464
1.393
1.296
1.191
Kendi su kaybağından
3.451.199 2.491.742 2.831.455 3.717.217
Yer altı ve kaynak sularından
16.309
19.393
18.369
12.764
Yerüstü sularından
3.434.890 2.472.349 2.813.086 3.704.453
3.452.603 2.493.076 2.832.688 3.718.297
Kullanılan su miktarı
Üretim için ( HE PS olmaksızın)
40.633
53.854
55.046
44.069
Sihhi amaçlar için
1.464
1.308
1.274
924
SUYUN KORUNMASI
1 Bölge
29.475
36.884
38.332
30.152
Atık Su Miktarı
Üretimden
Sıhhi atık sularından
Temizlenen su miktarı
28.011
1.464
1.493
35.576
1.308
1.083
37.058
1.274
1.128
2008
2.971.438
1.094
2.970.344
11.093
2.959.251
2.982.364
18.650
1.307
29.228
924
1.191
Sayfa: 22
15.369
14.062
1.307
1.233
Tablo 18. Sulama
SULAMA
2006
2007
2008
2009
2010
Kullanılan su miktarı, (bin m)
8.826
6.642
1.676
1.722
1.703
Yer altı sularından
Yerüstü sularından
Kullanılan su miktarı, (milyon m3)
Toplam sulanan alan, (ha)
sulanan alan
Suni yağmur
Damla damla (Yağan)
Ekilebilir alanlar ve bahçeler
Bağ,Bahçe
Üzüm bağı
Bitkilerin sulanması
Boru hatları ( km)
Ana boru
Dağıtım
8.800
26
7.928
2.159
1
1.003
1.155
8
86
2.065
23
158
83
75
6.603
39
5.981
2.210
1
735
1.474
9
86
2.115
26
174
80
94
1.633
43
1.513
2.211
2
805
1.404
7
94
2.110
25
210
102
108
1.645
77
1.558
2.414
4
905
1.505
10
103
2.301
30
223
112
111
1.641
62
1.539
2.412
4
904
1.504
9
102
2.301
30
223
112
111
3
Sayfa: 23
Tablo 19. Hava Sıcaklığı
ORTALAMA AYLIK HAVA SICAKLIĞI (2010 yılında SICAKLIK (° C))
YILLIK
ORTALAMA
Pljevlja
Bijelo
Polje
Kolasin
Niksic
Podgorica
Bar
Herceg
Novi
I
II
III
IV
9
V
13
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
9,6
-0,2
1,2
4,4
17 19,2
19,9 14,3
8,2
8
0,9
10,9
1,3
2,6
6,2 10,9 14,5 18,1 20,3
20,9 15,3
9,8
8,5
2
8,4
11,4
16,4
16,7
-1,1
1,6
5,8
9
0,4
2,9
7,7
9,8
2,5
8 11,6 15,9
18
5,5 11,1
14 18,6
22
10,4 15,9 19,4 24,1
28
10,7 15,5 18,6 23,1 26,1
18,3 12,6 7,8 6,8 -0,1
23,3 16,1 10,4
9 2,5
28,5 21,3 14,9
13 7,3
25
21 16,7 15,1 10,1
16,1
7,6
8,5
10,3 15,3 17,7 22,4 26,1
25,8 20,5 15,5 14,2
9,1
AYLIK HAVA SICAKLIĞI (mutlak max) (° C), 2010 yılında)
YILLIK
ORTALAMA
I
II
III
Bijelo
36
18
14,8 22,8
Polje
Kolasin
11,3 10,6
18
Niksic
34,9
12,2 14,1 17,5
Podgorica
40,1
16,8 17,1 22,4
Bar
33,4
21,2 20,9
19
Herceg
37,6
18,8 16,8
21
Novi
Kaynak: Karadağ Hidro-meteorolojik Enstitüsü
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
25,6 27,9 34,1 33,9
36
30,6 23,2 22,8 19,5
22,9 24,9 32,3 31,4
22,2 23,5 32,4 33,6
27
29 35,3 40,1
24,6 28,3 31,9 33,4
33,8
34,9
39,1
33,1
21,8 12,2
26 20,9 22,3 13,7
31,5 25,4 24,9 19,1
28,5 24,7 24 21,4
26,4 25,1 32,5 37,6
34,8
30,2 25,4 24,8 17,9
AYLIK HAVA SICAKLIĞI (mutlak MİN) (° C), 2010 yılında)
YILLIK
ORTALAMA
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
-15
-10
0,8
5
7,8
11,1
9,6
4,4
-0,8
0,6
-16,1
-1,8
0,5
5,1
5,7
5,2
0,1
-4
-1,2
Niksic
-9,7
-6,3
Podgorica
-4
-2
Bar
-1,7
-0,6
Herceg
-3,8
0,3
-1,8
-0,3
Novi
2,6
7,4
7,6
5,5 6,6
12
11 12,4 17,7
11,1 13,4 17,6
11,5
16,4
17,9
5,6
11
14,1
-1,2
3
7,9
0,7
6,3
7,9
11,6
15,8
-9,7
-4
-1,7
7,2
10,1 11,7 16,9
17,4
12,4
8
5,8
-3,8
Bijelo
Polje
Kolasin
-15
-18,4
I
11.2
15,1
-7,5
-3,5
1,9
18,4
-9,4
-3
-0,9
Sayfa: 24
XII
Tablo20. Nem ve Bulutlar
2010 YILINDA AYLIK ORTALAMA GÖRECELİ
YILLIK
I
II
III IV V VI
VII
ORTALAM
A
Pljevlja
75
79
80
72
72 68 73
73
Bijelo
80
84
83
77
76 73 78
78
Polje
Kolasin
83
86
89
82
81 78 80
78
Niksic
79
84
75
70 73 74
64
Podgorica
64
72
76
66
64 59 57
47
Bar
68
60
70
70
69 66 67
65
Herceg
75
77
83
78
72 74 73
65
Novi
Kaynak: Karadağ Hidro-meteorolojik
Enstitüsü
Pljevlja
Bijelo
Polje
Kolasin
Niksic
Podgorica
Bar
YILLIK
ORTALA
MA
6,4
NEM (%)
VIII
IX
X
XI
XII
66
74
84
80
80
74
78
84
85
85
73
59
44
66
82
69
57
66
87
79
73
69
90
87
85
80
90
80
75
67
63
70
82
87
79
IX
X
XI
XII
2010 YILINDA AYLIK ORTALAMA BULUTLAR
2010 yılında AIR NEM (%)
I
II
III IV
V
VI
VII VIII
8,3
7,3
6,3
6,9
6,4
5,8
5,0
3,2
7,0
7,5
6,6
7,1
6,7
8,6
7,4
6,5
6,9
6,3
5,9
6,3
3,8
6,6
7,4
7,3
7,3
6,6
5,5
5,0
8,0
6,7
6,4
6,6
8,1
8,1
7,9
7,4
6,9
6,2
5,9
7,0
6,5
6,0
5,1
6,7
6,4
5,9
5,2
5,7
4,9
4,7
3,8
5,6
4,0
3,1
2,2
2,8
2,0
1,8
1,1
6,3
5,1
4,6
3,9
7,2
6,1
5,7
5,5
7,5
7,2
6,7
6,9
7,8
7,3
6,9
7,0
5,9
3,9
1,9
1,2
3,5
5,5
6,8
6,8
Herceg
5,0
6,5
7,1
5,7
4,9
Novi
Sayfa: 25
Tablo21, Yağışlı Gün Sayısı
Pljevlja
Bijelo Polje
Kolasin
Niksic
Podgorica
Bar
Herceg Novi
Yağışlı gün sayısı
(2010 yılında yağışlar ≥ 0,1 mm)
YILLIK
I
II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
165
17
19 11 17 15 15 11
4
8 12 16 20
185
20
20 13 17 14 14 13
7
13 15 19 20
202
20
22 15 19 15 14 15
4
14 19 20 25
162
16
16 12 15 13 12 10
3
6 14 21 24
151
16
20 12 11 12 8
6
2
9 13 20 22
150
16
20 12 13 8 9
4
3
9 15 19 22
161
17
19 14
14
13 10
5
3
9
16
20
21
2010 yılında KAR DERİNLİĞİ (cm)
(2010 yılında yağışlar ≥ 0,1 mm)
YILLIK
I
II III IV V VI VII VIII IX
99
33
26 18 0
0 0
0
0
0
84
27
21 12 0
0 0
0
0
0
250
46
51 74 0
0 0
0
0
0
89
28
11 11 0
0 0
0
0
0
17
0
0 0
0
0 0
0
0
0
0
0
0 0
0
0 0
0
0
0
X
2
0
2
0
0
0
XI XII
1 19
0 24
14 63
0 39
0 17
0
0
0
0
0
2010 YILINDA KAR DERİNLİĞI >= 1 cm OLAN GÜN SAYISI
YILLIK
I
II III IV V VI VII VIII IX
59
11
18 8
0
0 0
0
0
0
42
7
15 5
0
0 0
0
0
0
100
25
28 22 0
0 0
0
0
0
32
9
7 4
0
0 0
0
0
0
3
0
0 0
0
0 0
0
0
0
0
0
0 0
0
0 0
0
0
0
X
2
0
1
0
0
0
XI XII
1 19
0 15
4 20
0 12
0
3
0
0
0
0
Tablo 22, Kar Derinliği
Pljevlja
Bijelo Polje
Kolasin
Niksic
Podgorica
Bar
Herceg Novi
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Pljevlja
Bijelo Polje
Kolasin
Niksic
Podgorica
Bar
Herceg Novi
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Sayfa: 26
0
Tablo 23. Rüzgar, Açık ve Kapalı Gün Sayısı
2010 YILINDA GÜÇLÜ RÜZGAR
YILLIK
I
II III
Pljevlja
91
9
7
Niksic
128
10
13 12
Podgorica
124
16
9 10
Bar
Herceg Novi
97
12
16 10
(6 & 7 Beauf.) OLAN GÜN SAYISI
IV
V VI
VII VIII IX
12
12
7
3
7
9
17 10
14
6
10
9
10
8
14
8
7
11
6
10
6
9
6
6
5
6
3
4
X
10
11
13
5
XI XII
13 12
14 12
10 12
19
14 10
2010 YILINDA GÜÇLÜ RÜZGAR
YILLIK
I
II III
Pljevlja
13
2
0
Niksic
26
2
1
1
Podgorica
31
5
3
1
Bar
Herceg Novi
43
5
9
2
((≥ 8 Beauf.)) OLAN GÜN SAYISI
IV
V VI
VII VIII IX
0
0
1
1
0
2
1
2
0
0
2
2
2
1
5
1
0
2
2
3
1
2
1
4
3
4
0
2
X
2
4
4
0
XI XII
3
4
10 5
3
4
6
9
4
2010 yılında AÇIK GÜN SAYISI (N <2)
YILLIK
I
II III
IV
V VI
VII
Pljevlja
38
1
2
3
3
2
6
3
Bijelo Polje
27
0
4
3
1
1
6
1
Kolasin
34
2
1
1
1
2
4
2
Niksic
4
2
2
1
6
5
Podgorica
76
5
1
4
4
3
7
9
Bar
95
2
2
4
7
6
10
15
Herceg Novi
110
3
4
6
9
4
10
19
VIII
12
8
12
15
19
22
24
IX
0
0
2
3
6
10
10
X XI XII
2 2
2
2 0
1
3 2
2
7 5
3
8 5
5
9 4
4
10 5
6
2010 yılında KAPALI GÜN SAYISI (N >8)
YILLIK
I
II III
IV
V VI
VII
Pljevlja
144
20
12 13
15
14 11
5
Bijelo Polje
151
21
15 14
14
11 12
7
Kolasin
147
19
19 13
13
11
7
4
Niksic
16
18 11
10
4
1
Podgorica
111
14
18 12
8
6
5
0
Bar
108
15
16 11
9
7
4
0
Herceg Novi
105
16
14 12
6
9
3
0
VIII
1
2
1
0
0
0
0
IX
11
9
7
4
4
2
2
X
18
16
16
15
13
13
11
XI XII
9 15
15 15
17 20
16 17
14 17
14 17
15 17
Sayfa: 27
Tablo 24. Yoğunluk Derecesine Göre Depremler
YOĞUNLUK DERECESİNE GÖRE DEPREM SAYISI
TOPLAM
IX
VIII
VII
VI
V
V'TEN KÜÇÜK
1976
1
-
-
-
-
1
-
1977
6
-
-
-
-
6
-
1978
32
-
-
-
-
2
30
1979
386
1
1
1
16
171
199
1980
107
-
-
-
-
15
82
1981
12
-
-
-
-
12
-
1982
158
-
-
-
-
15
143
1983
61
-
-
-
-
7
54
1984
140
-
-
-
-
5
135
1985
132
-
-
-
2
34
96
1986
214
-
-
-
1
16
197
1987
162
-
-
-
-
3
159
1988
146
-
-
-
-
3
143
1989
146
-
-
-
-
3
143
1990
118
-
-
-
-
4
113
1991
361
-
-
-
-
7
354
1992
285
-
-
-
2
5
278
1993
194
-
-
-
-
5
189
1994
267
-
-
-
1
6
260
1995
192
-
-
-
-
5
187
1996
180
-
-
-
-
5
175
1997
144
-
-
-
-
4
140
1998
169
-
-
-
-
3
166
1999
147
-
-
-
-
2
145
2000
156
-
-
-
-
3
153
2001
148
-
-
-
-
2
146
2002
161
-
-
-
-
3
158
2003
161
-
-
-
1
2
158
2004
170
-
-
-
-
3
167
2005
164
-
-
-
1
3
160
2006
129
-
-
-
-
6
123
2007
98
-
-
-
-
1
97
2008
162
-
-
-
1
2
159
2009
203
-
-
-
1
7
195
2010
455
-
-
-
2
10
443
Kaynak: Karadağ Sismoloji Enstitüsü
Sayfa: 28
MAKSİMUM YOĞUNLUĞUNA GÖRE DEPREMLER
Yıl
Deprem Bölgesi
1976 Ulcinj
1977 Herzegovina ile sınır
1978 Piva
1979 Ulcinj
1980 Niksic bölgesi
1981 Herzegovina ile sınır
1982 Ulcinj
1983 Ulcinj
1984 Ulcinj
1985 Petrovac
1986 Bojana nehri, Arnavutluk
1987 Ulcinj
1988 Arnavutluk ile sınır
1989 Niksic
1991 Petrovac
1992 Buronja, Podgorica
1993 Ulcinj
1994 Bijela, Savnik
1995 İşkodra, Arnavutluk
1996 Tuzi, Arnavutluk ile sınır
1997 HE PS Piva
1998 Stitari, Cetinje
1999 Bezuj, Pluzine
2000 Kosovo ile sınır
2001 HE PS Piva
2003 Tuzi, Arnavutluk ile sınır
2004 Bijelo Polje-Prijepolje
2005 NikSic
2006 Rumija Dağ
2007 Danilovgrad bölgesi
2008 Golia Dağı
2009 Ulcinj –Denize açılmış
2010 Karadağ-Arnavutluk sınır bölgesi
Kaynak: Karadağ Sismoloji Enstitüsü
Tarih
Gün
Ay
22
11
20
9
16
5
15
4
7
11
1
4
1
5
25
12
13
1
25
11
27
10
18
12
6
2
8
4
24
4
8
9
30
10
5
12
13
2
6
1
9
5
17
4
19
8
12
10
22
8
16
6
8
4
31
12
22
3
19
5
26
8
2
8
14
11
21
8
11
2
1)
Zaman
Yer
Büyüklük
Saat Dakika Enlem Boylam
21
28
42.08
19.29
3,50
20
28
43.19
18.72
3,80
5
32
43.17
18.82
4,10
6
19
41.96
19.01
7,00
11
8
42.78
18.87
4,30
14
25
43.13
18.74
4,10
16
0
41.91
19.28
3,80
2
56
41.91
19.17
4,20
19
41
42.03
19.19
4,30
16
43
42.35
18.91
4,90
22
32
41.92
19.59
4,60
4
51
42.12
19.25
4,40
18
42
42.14
19.23
4,00
4
25
42.82
18.77
4,00
19
30
42.11
19.25
4,50
19
45
42.24
18.89
4,30
5
38
42.42
19.13
4,50
1
30
41.92
19.22
4,10
10
15
42.83
19.17
4,50
19
45
42.02
19.67
4,10
8
26
42.38
19.47
3,80
12
16
43.31
18.90
4,10
7
58
42.52
19.05
4,10
13
23
43.07
18.96
3,70
6
6
42.75
20.29
3,90
6
38
43.30
18.90
3,60
1
20
42.41
19.76
4,10
5
37
42.29
19.44
3,50
12
38
43.29
19.73
4,00
23
45
42.72
18.94
4,00
15
32
42.06
19.30
4,20
12
45
42.54
19.11
3,30
13
26
42.57
18.56
4,10
13
40
41.85
19.15
4,80
1
55
42.30
19.44
4,50
Sayfa: 29
1.3.4. Nüfus
2011 yılında yapılan nüfus sayımına göre Karadağ’ın 620.029 nüfusu bulunmaktadır. Şehirlere göre nüfus
dağılımına bakıldığındaise en çok nüfuslu şehirler sırası ile Podgorica (185.937), Niksiç (72.443) ve
Bijelo Polje (46.051). Nüfus sayımı verilerine göre Karadağ’ın diğer şehirlerden gelen göçlerin sonucu
olarak toplam nüfusun %30’u Podgorica’da yaşamaktadır. Karadağ’ın başkentine yüksek düzeyde göç
süreci halen devam etmektedir.
Tablo 25. Nüfusun Özellikleri
KARADAĞ NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ
Toplam nüfus
• Erkek
• Kadın
1000 erkek başına düşen kadın sayısı
Hane sayısı
Hane başına düşen kişi sayısı
1 km2 başına düşen nüfus
Nüfusun yaş ortalaması
Doğal artış
Doğumda yaşam uzunluğu beklentisi
Yurtdışında yaşayan nüfus (%)
Okur yazarlık oranı
620.029
306.236
313.793
1.024,68
194.795
3,18
44,9
37,2
1,785
73,7
7,86
96,4
Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu (www.monstat.org)
1991 - 2011 yılları arasında Karadağ nüfusunun önemli dinamik karakteristiklerinden birisi de yaş
yapısındaki değişiklikler olmuştur. Genel nüfusun yaşlandığı görülmektedir.
Son iki nüfus sayımı karşılaştırıldığında,
KARADAĞ NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ
2003 (yılı)
65 Yaş ve Üzeri
% 11,6
Çalışma Yaşındaki Nüfus (15-64)
% 66,69
14 Yaşından Küçük Nüfus
% 20,55
2011 (yılı)
% 12,8
% 68,1
% 19,5
Böylece yaşlı bağımlılık oranı % 18,81 'e yükselmiştir
Sayfa: 30
Tablo 26. Etnik Yapısı
KARADAĞ NÜFUSUNUN ETNİK YAPISI
2011 (yılı)
% 44,98
% 28,73
% 8,65
% 4,91
% 3,31
% 0,97
Karadağlılar
Sırplar
Boşnaklar
Arnavutlar
Müslümanlar
Hırvatlar
Yeni 2007 Anayasası ile, Karadağ dili Karadağ'ın birincil resmi dili olmuştur.Bunun yanı sıra, Sırpça,
Arnavutça, Boşnakça ve Hırvatça dillerinin kullanımı da tanınmaktadır. Karadağca, Sırpça, Boşnakça ve
Hırvatça konuşan vatandaşlar birbirlerini kolayca anlayabilirler. Halkın yüzde 65’inin Ortodoks olduğu
ülkede, kendi Islam Toplumu kuran Sunni Müslümanların oranı yüzde 20 civarında dır. Az sayıda Katolik
ve Protestan olanlar da vardır.
Sayfa: 31
Tablo 27. 2009 Seçimlerinin Yaş ve Cinsiyetine Göre Ayırımı
2011 Yılı Seçimlerinin Yaş ve Cinsiyete Göre Gruplandırılması
TOPLAM
Erkek
Kadın
Erkek (%)
YAŞ ARALIĞI
620.029
306.236
313.793
49,4
0-4
38.950
20.361
18.589
52,3
5-9
38.430
20.016
18.414
52,1
10-14
41.371
21.389
19.982
51,7
15-19
44.093
22.815
21.278
51,7
20-24
42.816
22.084
20.732
51,6
25-29
45.793
23.299
22.494
50,9
30-34
44.495
22.188
22.307
49,9
35-39
41.879
20.523
21.356
49,0
40-44
40.496
20.136
20.360
49,7
45-49
43.089
21.401
21.688
49,7
50-54
43.613
21.817
21.796
50,0
55-59
41.223
20.509
20.714
49,8
60-64
34.196
15.941
18.255
46,6
65-69
22.121
9.774
12.347
44,2
70-74
25.141
10.909
14.232
43,4
75-79
17.184
7.251
9.933
42,2
80-84
10.021
4.050
5.971
40,4
85-89
3.739
1.324
2.415
35,4
90-95
885
283
602
32,0
95-99
202
61
141
30,2
>=100
44
13
31
29,5
Bilinmeyen
248
92
156
37,1
Kadın (%)
50,6
47,7
47,9
48,3
48,3
48,4
49,1
50,1
51,0
50,3
50,3
50,0
50,2
53,4
55,8
56,6
57,8
59,6
64,6
68,0
69,8
70,5
62,9
0-5
6-15
15-19
46.114
81.700
44.093
24.123
42.334
22.815
21.991
39.366
21.278
52,3
51,8
51,7
47,7
48,2
48,3
0-17
>=18
145.126
474.655
75.367
230.777
69.759
243.878
51,9
48,6
48,1
51,4
0-14
15-64
>=65
118.751
421.693
79.337
61.766
210.713
33.665
56.985
210.980
45.672
52,0
50,0
42,4
48,0
50,0
57,6
Sayfa: 32
Tablo 28. Nüfus Sayımına Göre Alan ve Hanehalkı
NÜFUS SAYIMLARINA GÖRE ALAN VE HANEHALKI
Alan, km²
1921
1931
1948
1953
1961
1971
1981
1991
2003
20111)
13.812
13.812
13.812
13.812
13.812
13.812
13.812
13.812
13.812
13.812
Hanehalkı
55.463
62.836
83.639
92.152
106.569
121.911
142.692
163.274
180.517
194.795
Toplam
Erkek
Kadın
311.341
360.044
377.189
419.873
471.894
529.604
584.310
615.035
620.145
620.029
155.301
179.965
178.078
201.718
229.274
259.209
289.739
305.931
305.225
306.236
156.040
180.279
199.111
218.155
242.620
270.395
294.571
309.104
314.920
313.793
Nüfus
(1 km²)
Hanedeki
kişi sayısı
1000
erkeğe
göre bayan
sayısı
22,5
26,1
27,3
30,4
34,2
38,3
42,3
44,5
44,9
44,9
5,61
5,73
4,51
4,56
4,43
4,34
4,09
3,80
3,43
3,18
1.004,76
1.002,86
1.118,11
1.081,48
1.058,21
1.043,15
1.016,68
1.010,36
1.031,76
1.024,67
2011 Nüfus Sayımına Göre Karadağ'da Yaşayan Türk Nüfusu
Yaş
Toplam
Erkek
Kadın
Toplam
0-6
7-18
19-25
26-40
41-60
>= 60
104
11
8
11
21
42
11
68
7
3
6
15
28
9
36
4
5
5
6
14
2
Sayfa: 33
2011 yılı Nüfus Sayımının Etnisite ve Yaş Aralığına Göre Ayırımı
Etnisite
Yaş
Toplam
0-9
10-19
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
>=70
33.668
37.592
41.894
41.063
37.424
37.237
24.569
25.349
69
178.110
18.449
22.787
22.387
23.107
24.907
27.566
19.008
19.842
57
53.605
8.905
8.866
8.138
7.449
6.939
6.233
3.775
3.296
4
30.439
3.950
4.707
4.176
4.065
4.146
3.753
2.654
2.981
7
20.537
2.822
3.187
3.118
2.721
2.819
2.763
1.604
1.494
9
6.021
385
412
562
616
850
1.140
1.026
1.030
-
427
10
25
64
84
85
79
50
30
-
181
17
33
25
18
32
20
15
21
-
175
16
26
27
21
24
25
20
16
-
1.833
156
186
197
214
218
335
266
260
1
2.054
653
513
328
244
160
96
35
23
2
197
21
36
32
28
43
19
9
9
-
135
23
17
11
21
17
16
23
7
-
1.154
21
48
121
144
207
252
192
169
-
337
17
11
41
70
46
55
51
46
-
900
51
54
120
133
167
169
122
84
-
183
17
29
24
22
26
27
15
23
-
257
22
33
35
27
34
43
38
25
-
131
12
3
11
18
14
28
24
21
-
6.251
1.964
1.559
1.010
698
520
290
147
56
7
946
100
56
120
223
185
158
69
34
1
354
13
26
13
44
33
58
75
92
-
2.103
207
224
218
263
265
347
273
305
1
104
13
8
15
14
16
25
8
5
-
3.358
464
347
499
541
479
430
296
231
71
1.202
84
99
169
206
188
224
114
118
-
30.170
5.320
4.580
5.254
4.320
3.741
3.448
1.839
1.649
19
Karadağlılar
278.865
Sırplar
Boşnaklar
Arnavutlar
Müslümanlar
Hırvatlar
Boşnaklar
BoşnakMüslümanlar
KaradağlıMüslümanlar
KaradağlıSırplar
Mısırlılar
Gorali
İtalyanlar
Yugoslavlar
Macarlar
Makedonlar
MüslümanBoşnaklar
MüslümanKaradağlılar
Almanlar
Romalılar
Ruslar
Slovenyalılar
SırplarKaradağlılar
Türkler
Diğerleri
Bölgesel
Özellikler
Beyan Etmek
İstemeyenler
Bilinmeyen
Sayfa: 34
2011 NÜFUS SAYIMINA GÖRE BELEDİYELERİN ETNİK YAPISI
Tablo 29. 2011 Yılında Belediyelerin Etnik Yapısı
TOPLAM
Karadağlılar
Sırplar
Boşnaklar
Arnavutlar
Müslümanlar
Hırvatlar
Bosnalılar
BoşnakMüslümanlar
KARADAĞ
620.029
278.865
178.110
53.605
30.439
20.537
6.021
427
181
Andrijevica
5.071
1.646
3.137
0
1
7
2
1
0
Bar
42.048
19.553
10.656
2.153
2.515
3.236
254
53
12
Berane
33.970
8.838
14.592
6.021
70
1.957
42
5
28
Bijelo Polje
46.051
8.808
16.562
12.592
57
5.985
41
6
84
Budva
19.218
9.262
7.247
82
100
113
167
42
0
Cetinje
16.657
15.082
727
4
38
12
42
7
0
Danilovgrad
18.472
11.857
5.001
16
81
38
55
13
0
Herceg Novi
30.864
10.395
15.090
74
41
160
662
48
0
8.380
4.812
2.996
0
0
18
7
4
0
22.601
11.047
6.910
29
102
64
1.553
22
0
8.622
5.097
3.058
8
0
4
2
3
0
Niksic
72.443
46.149
18.334
194
73
421
149
28
1
Plav
13.108
822
2.098
6.803
2.475
727
5
5
0
Pljevlja
30.786
7.494
17.569
2.128
17
1.739
16
6
15
Kolasin
Kotor
Mojkovac
PluZine
Podgorica
RoZaje
3.246
902
2.131
0
0
0
2
1
0
185.937
106.642
43.248
3.687
9.538
4.122
664
105
28
22.964
401
822
19.269
1.158
1.044
6
12
13
2.070
1.114
878
0
0
2
1
0
0
Tivat
14.031
4.666
4.435
96
97
114
2.304
35
0
Ulcinj
19.921
2.478
1.145
449
14.076
770
45
31
0
3.569
1.800
1.474
0
0
4
2
0
0
Savnik
Zabljak
Sayfa: 35
Karad
Müslüm
TOPLAM
Karadağlı
Sırplar
Mısırlılar
Gorali
İtalyanlar
Yugoslavlar
Macarlar
Makedonlar
MüslümanBoşnaklar
MüslümanKaradağlılar
KARADAĞ
620.029
1.833
2.054
197
135
1.154
337
900
183
257
Andrijevica
5.071
17
0
0
0
5
0
2
0
3
Bar
42.048
95
33
16
8
105
38
87
3
65
Berane
33.970
43
170
18
0
27
1
26
11
27
Bijelo Polje
46.051
32
0
5
1
27
3
14
97
21
Budva
19.218
46
144
10
16
74
39
69
1
2
Cetinje
16.657
37
0
4
6
17
12
20
0
0
Danilovgrad
18.472
97
2
0
3
30
11
32
0
0
Herceg Novi
30.864
72
28
0
30
157
48
95
0
1
8.380
57
0
4
2
22
2
5
0
0
22.601
60
63
0
31
93
35
54
3
0
8.622
11
0
0
0
20
0
3
0
0
Niksic
72.443
335
446
22
1
161
6
68
0
36
Plav
13.108
2
0
10
0
2
0
0
3
1
Pljevlja
30.786
14
1
0
0
20
3
9
25
34
Kolasin
Kotor
Mojkovac
3.246
1
0
0
0
1
0
0
0
0
185.937
850
685
85
24
310
81
350
23
61
RoZaje
22.964
3
74
19
1
0
1
1
14
1
Savnik
2.070
5
0
0
0
3
1
1
0
0
Tivat
14.031
28
335
4
11
61
43
48
3
0
Ulcinj
19.921
9
73
0
1
14
13
16
0
5
3.569
19
0
0
0
5
0
0
0
0
PluZine
Podgorica
Zabljak
Sayfa: 36
TOPLAM
Almanlar
Roma
Ruslar
Slovenyalılar
SırplarKaradağlılar
Türkler
Diğer
Bölgesel
Özellikler
Beyan
Etmek
İstemeyenler
KARADAĞ
620.029
131
6.251
946
354
2.103
104
3.358
1.202
30.170
Andrijevica
5.071
0
0
2
1
39
0
8
5
195
Bar
42.048
13
203
241
21
144
36
318
45
2.097
Berane
33.970
4
531
6
5
179
2
93
3
1.250
Bijelo Polje
46.051
9
334
13
1
136
18
239
4
952
Budva
19.218
20
33
210
14
105
7
193
72
1.150
Cetinje
16.657
1
97
6
7
14
0
60
6
457
Danilovgrad
18.472
2
28
29
8
57
1
62
15
1.034
Herceg Novi
30.864
12
258
118
56
98
0
146
367
2.908
8.380
3
0
8
5
58
0
47
7
323
22.601
14
74
70
29
58
0
162
179
1.946
8.622
1
16
3
2
27
0
36
1
330
Niksic
72.443
3
483
29
20
356
0
240
34
4.846
Plav
13.108
1
0
1
0
7
5
32
2
107
Pljevlja
30.786
2
12
5
1
84
4
115
5
1.448
Kolasin
Kotor
Mojkovac
3.246
0
0
0
1
2
0
1
3
201
185.937
30
3.988
135
117
650
22
1.222
322
8.892
RoZaje
22.964
0
0
3
1
3
6
37
0
72
Savnik
2.070
0
0
1
0
14
0
1
2
47
Tivat
14.031
9
35
56
57
34
2
174
109
1.275
Ulcinj
19.921
6
159
10
4
10
1
158
18
425
3.569
1
0
0
4
28
0
14
3
215
PluZine
Podgorica
Zabljak
Sayfa: 37
1.3.5. Eğitim
Karadağ eğitim sistemi 8 yıllık zorunlu eğitimden ( ilk ve orta öğrenim ) ve 4 yıllık zorunlu olmayan
eğitimden ( lise öğrenimi) oluşmaktadır. 300 civarında devlet okulu ( ilk, orta ve lise öğrenim okulları )
yanında Karadağ’da bir devlet üniversitesi ve iki özel üniversite mevcuttur. 8 yıllık zorunlu ve 4 yıllık
lise öğrenimi devlet tarafından finanse edilmektedir.
Tablo 30. Eğitimin Cinsiyet ve Okul Türüne Göre Dağılımı
EĞİTİMİN CİNSİYETE GÖRE DAĞILIMI (2003 yılı seçimleri)
Eğitimin Yapısı (%)
Toplam
Erkek
Kadın
Kadın
Erkek
Toplam
TOPLAM
492.684
239.322
253.362
100
100
100
21.210
5.024
16.186
4,3
2,1
6,39
Eğitimsiz
6.831
1.525
5.306
1,39
0,64
2,09
1-3 İlkokul
40.655
13.127
27.528
8,25
5,49
10,87
4-7 İlkokul
113.085
50.671
62.414
22,95
21,17
24,63
İlkokuk
238.671
127.621
111.050
48,44
53,33
43,83
Ortaokul
71.033
46.346
24.687
14,42
19,36
9,74
Meslek Liseleri
34.944
14.166
20.778
7,09
5,92
8,21
Lise
122.911
62.226
60.685
24.95
26,01
23,95
İkincil Meslek Okulları
8.358
3.900
4.458
1,70
1,63
1,76
İkincil Özel okullar
1.425
983
442
0,28
0,41
0,17
Uzmanlaşma Okulları
24.822
14.186
10.636
5,04
5,93
4,20
Yüksek Gelişmiş Eğitim
37.017
21.155
15.862
7,51
8,84
6,26
Yüksek eğitim
10.393
6.013
4.380
2,11
2,51
1,72
Bilinmeyen
Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu (Yıllık Kitap)
Sayfa: 38
1.3.6. Sosyal Güvenlik
Karadağ'ın Sosyal Güvenlik Sistemi iki bölümden oluşmaktadır:
• Sigortaya Dayalı Koruma ( emeklilik ve engellilik sigortası, sağlık sigortası ve işsizlik sigortası )
• İkinci bölüm ise sigortaya dayalı olmayıp merkezi bütçe vergi gelirlerinden finanse edilen
bölümdür.
( kanun tarafından belirlenen sosyal hizmetler).
Uluslararası mali kuruluşların (örneğin, Dünya Bankası) etkisi sonucunda, en çok emeklilik ve sağlık
sisteminde planlanan reformlara rağmen eşitlikçi sosyal refah geleneği ve Bismarck Sosyal Güvenlik
Modeli Karadağ’da hala egemendir.
Mevcut zorunlu sosyal sigorta fonları ve prim oranları:
•
•
•
Emeklilik ve Engellilik Fonu; emeklilik ve engellilik sigortası prim oranı %21.0 (%9.0 işveren
tarafından ve %12.0 çalışan tarafından);
Sağlık Fonu:sağlık sigortası prim oranı %13.0 (%6.5 işveren tarafından ve % 6.5 çalışan
tarafından);
Karadağ İş Kurumu: işsizlik sigortası prim oranı 1% (%0.5 işveren tarafından ve %0.5 çalışan )
Tablo 31. Maaş Hesabı
ÇALIŞA
N
BRÜT
ÜCRE
T
1
EUR
İŞVERE
N
EUR
VERGİ
EMEKLİ
SANDIĞI
SAĞLIK
FONU
İSTİHDA
M FONU
KESİNTİLE
R TOPLAMI
NET
ÖDENEN
670,00
2
3
4
5
1 X 9%
1 X 15%
1 X 8.50%
1 X0.5%
1.000,0
0
90,00
150,00
85,00
5,00
330,00
BRÜT
ÜCRE
T
EMEKLİ
SANDIĞI
SAĞLIK
FONU
İSTİHDAM
FONU
ÇALIŞM
A FONU
FON PAYI
1
2
3
4
5
1 X 5.5%
1 X 3.8%
1 X0.5%
55,00
38,00
5,00
1.000,0
0
SENDİK
A FONU
KARADA
Ğ
TİCARET
ODASI
6
7
8
1 X 0.20%
2 X 15%
1 X 0.20%
1 X 0.20%
2,00
13,50
2,00
2,00
Sayfa: 39
KESİNTİL
ER
TOPLAMI
117,50
SİGORTACILIK
Sigorta Denetleme Kurumu bağımsız bir kurum olarak Karadağ’da, sigorta sektörünün kontrolünden ve
denetiminden sorumludur. ( http://ano.me/en/ )
Sigorta Denetleme Kurumu’nun amacı, sigorta pazarının gelişimini teşvik etmek ve sigortalının
korunmasını sağlamaya yönelik sigorta alanında olan işlerin performansını denetlemektedir.
Sigorta Denetleme Kurumu aşağıdaki kurumların faaliyetlerini denetlemektedir:
- Sigorta şirketleri;
- Sigorta aracılık şirketleri;
- Sigorta acentaları;
-Yan sigorta hizmetleri hükümleri için Ajansları
-Sigorta pazarındaki diğer kuruluşlar.
2011 yılının dördüncü çeyreğinde Karadağ sigorta pazarında 12 sigorta şirketi ve diğer sigorta hizmetleri
sağlayan toplam 23 tüzel kişi bulunmaktadır.
Tablo 31. Faaliyet Gösteren Sigorta Firmaları
KARADAĞ'DA FAALİYET GÖSTEREN SİGORTA FİRMALARI
Lovćen osiguranje AD
Hayat Dışı Sigorta
Sava Montenegro AD
Grawe osiguranje AD
Hayat Sigorta
Swiss osiguranje AD
Delta Generali osiguranje AD
Delta Generali životna osiguranja AD
Hayat Sigorta
Uniqa neživotno osiguranje AD
Uniqa životno osiguranje AD
Hayat Sigorta
Atlas Life AD
Hayat Sigorta
Merkur osiguranje AD (Hayat Sigorta)
Hayat Sigorta
Wiener Stӓdtische životno osiguranje AD
Hayat Sigorta
Lovćen životno osiguranje AD
Hayat Sigorta
Sigorta firmalarında toplam 804 kişi çalışmaktadır. Lovcen osiguranje AD (264) ve Sava Montenegro
AD ( 146 ) kişi çalıştırmaktadır.
31 Aralık 2011 yılı sonu itibariyle sigorta şirketlerinin toplam sermayesi 44.989 miyon euro tutarındadır.
Toplam sermayenin %85,40’ı (38,423 mil. euro) yabancı sermayeden, %14,60’ı (6,566 mil. Euro) yerli
sermayeden oluşmaktadır. 31 Aralık 2010 yıl sonu verileri dikkate alındığında, %1,45 oranında ( 662.991
euro) toplam sermayenin azaldığını görülmektedir.
Şirketlerin mülkiyet yapısına bakıldığında, yabancı sermayenin hakim olduğu görülmektedir.
Sava Montenegro, Grawe, Merkur, Wiener, Uniqa Hayat Dışı Sigorta , Uniqa Hayat Sigorta gibi şirketler
%100 yabancı, Lovcen, %95 ve diğer firmaların sermaye yapısı karışıktır.
Sayfa: 40
1.3.7. İstihdam ve İşgücü Piyasası
Bölgedeki diğer ülkelerle kıyaslandığında, Karadağ son derece eğitimli bir işgücüne sahiptir. Bu Önemli
özelliği Yabancı Uzmanlar tarafından stratejik avantaj olarak tanımlanmaktadır.
Tablo 33. İstihdam Edilen Nüfusun Eğitim Durumu
İSTİHDAM EDİLEN NÜFUSUN EĞİTİM DURUMU
%
İlköğretimden az
İlköğretim
İlkokuldan sonra mesleki eğitim
Ortaöğretim genel eğitim
İkincil mesleki eğitim
Yükseköğretimin ilk aşaması
Yükseköğretimin ikinci aşaması, Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora dereceleri
1,20
7,80
11,60
5,60
50,60
5,10
18,00
Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu (WWW.monstat.org)
Kendi eğitim sistemini geliştirmek amacıyla, Karadağ-Bolonya Deklarasyonu imzalanmıştır. Öğrencilerin
ilk nesli 2004/2005 akademik yılında Bologna sistemine uygun olarak kayıt olmuştur. Bu reformun ana
amacı işgücü eğitiminin ve yeterlilik yapısının geliştirilmesi ve sistematik olarak yükseköğretimden
mezun olan gençlerin yüzdesinin artırılmasıdır. Karadağ’da öğrenci sayısında belirgin bir artış
bulunmaktadır. 2010 yılında toplam öğrenci sayısı 26.500’e ulaşmıştır. Bu sonuç, Karadağ’da yaşayan
gençlerin (20-24 yaş arası) sayısınının % 53'nü oluşturmaktadır.
2007 yılı sonu itibarıyle Karadağ’da istihdam edilen kişi sayısının arttığı görülmektedir. Kayıtlı istihdam
edilen kişi sayısı 2007 yılında 156.408 iken, 2010 yılı sonunda 161.820’ye yükselerek % 3,46 artış
gerçekleşmiştir. Ancak, bu eğilim sabit değildir. İstihdam oranı yıldan yıla değişmektedir. Karadağ’ın
olumlu makroekonomik durumu ve iş engellerinin azaltılması , altyapı, turizm ve finans sektörüne
yönelik doğrudan yatırım girişlerini etkileyerek istihdam artışı üzerinde de olumlu etki yaratmıştır.
İşgücü piyasasında yaşanan periyodik değişimler ve ekonomik kriz dikkate alındığında 2011 yılının ilk
çeyreğinde bir önceki yılın son çeyreğine göre işgücü piyasasında (% 0.1) pozitif büyüme
yaşanmıştır.Son verilere göre, 2011 Mayıs ayında istihdam edilen kişi sayısı 162.905’dir.
Tablo 34. İşsizlik Oranı
YIL
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
TOPLAM (%)
30,3
29,6
19,4
16,8
19,1
19,7
19,7
KARADAĞ'DAKİ İŞSİZLİK ORANI
ERKEK (%)
26,2
29,1
18,1
15,9
18,0
18,9
19,5
KADIN (% )
35,5
30,1
20,9
17,9
20,4
20,7
20,0
Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu
Sayfa: 41
YIL,ÇEYREK
2005
2006
2007
1 çeyrek 2008
2. çeyrek 2008
3. çeyrek 2008
4. çeyrek 2008
2008
1.çeyrekr 2009
2. çeyrek 2009
3.çeyrek 2009
4 .çeyrek 2009
2009
1.çeyrek 2010
2. çeyrek 2010
3. çeyrek 2010
4. çeyrek 2010
2010
1.çeyrek 2011
2. çeyrek 2011
3. çeyrek 2011
4. çeyrek 2011
2011
İLO TANIMINA GÖRE İŞSİZLER VE İŞSİZLİK SAYISI
İŞSİZLİK
İŞSİZLİK ORANI
TOPLAM
ERKEK
KADIN
TOPLAM
ERKEK
KADIN
u 1 000
u%
77 754
74 820
51,1
46,7
49,1
42,2
43,2
44,8
51,6
49,8
48,6
53,4
50,4
51,5
50,0
50,5
51,6
51,3
50,0
49,4
49,1
37 424
41 238
27,0
25,9
27,0
21,6
22,7
24,0
27,6
26,3
26,3
28,4
26,9
27,2
27,3
27,5
28,1
27,8
27,3
26,9
27,2
40 330
33 582
24,0
20,9
22,1
20,6
20,6
20,8
24,1
23,4
22,3
25,0
23,5
24,3
22,7
23,0
23,5
23,5
22,7
22,5
21,8
30,3
29,6
19,4
18,0
18,3
16,0
16,3
16,8
19,5
19,0
18,2
20,3
19,1
19,9
19,8
19,2
19,7
19,7
21,2
19,9
19,5
26,2
29,1
18,1
17,5
17,8
14,6
15,0
15,9
18,4
17,8
17,5
19,2
18,0
18,8
19,0
18,5
18,9
18,9
20,4
19,1
19,2
35,5
30,1
20,9
18,6
18,8
17,8
18,2
17,9
21,1
20,5
19,1
21,8
20,4
21,2
20,9
20,2
20,7
20,7
22,2
21,0
19,8
42,9
24,0
19,0
18,1
18,4
17,7
48,1
26,5
21,6
19,7
19,5
20,0
Kaynak: MONSTAT, işgücü piyasası istatistikleri, yaşam koşulları, sosyal hizmetler ve hane tüketimi Bölümü
Sayfa: 42
Tablo35. Sektörlere Göre Çalışan Kişi Sayısı
SEKTÖRLERE GÖRE ÇALIŞAN KİŞİ SAYISI
TOPLAM
Tarım, Ormancılık ve Su Yönetimi
Balıkcılık
Madencilik
Sanayi Sektörü
Elektrik Üretimi
İnşaat
Parekende ve Toptan Ticaret, Onarım
Otel ve Restoranlar
Ulaştırma, Depolama ve Bağlantıları
Finansal Aracılık
Gayrimenkul Faaliyetleri
Kamu Yönetimi ve Sosyal sigorta
Eğitim
Sağlık ve Sosyal Sigorta
Diğer Sosyal ve Kişisel Hizmetler
2006
150.800
2.607
115
4.159
26.065
5.627
6.853
29.602
10.928
12.133
3.114
5.905
10.345
12.846
12.012
8.489
2007
156.408
2.586
112
3.753
25.697
5.594
6.647
30.750
11.307
11.358
3.143
5.354
17.575
12.687
12.004
7.481
2008
166.221
2.651
129
3.721
24.335
6.042
8.831
31.854
14.641
12.798
3.476
5.631
18.643
12.892
12.356
8.221
2009
174.152
2.700
119
3.178
21.824
5.456
9.997
36.117
16.678
13.858
3.748
7.356
18.860
12.992
12.238
9.031
Kayıtlı işsiz sayısı Karadağ’da istihdam trendi izlemektedir. Bu gerçekler işgücü piyasasının giderek
meşru faaliyetlerine doğru gittiğini ve kayıt dışı ekonominin daha az olduğunu göstermektedir.
2000-2011 döneminde kayıtlı işsiz sayısı en yüksek 2000 (81.069) yılında olmuştur, en düşük işsiz sayısı
ise 2008 yılında % 64,96 oranında azalarak 28.378 kişi olmuştur. İşsiz sayısı 2009 yılında artmaya
başlamış, 2010 yılında daha fazla dalgalanma olmuştur. 31.12.2010 yıl sonu itibarıyle değerler dikkate
alındığında, 2000 yılına göre % 61,04 oranında azalmış, 2008 yılına göre ise % 11.29 oranında artarak,
ortalama işsiz kişi sayısı 31.582 olarak kaydedilmiştir. Bu eğilim 2011 yılının ilk çeyreğinde de devam
etmiş, çalışan sayısı bir önceki yılın sonu ile karşılaştırıldığında % 2,53 oranında artmıştır. 2010 yılında
çevre ülkeler dikkate alındığında; Karadağ’da işsizlik oranı % 12,02, Hırvatistan’da %12,3, Arnavutluk’ta
%12,5, Sırbistan’da %19,4, Bosna Hersek’te %27,2 ve Makedonya’da ise % 32,2 olarak gerçekleşmiştir.
Sayfa: 43
Tablo36. İstihdam ve Ücretler
İSTİHDAM VE ÜCRETLER
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
143.479
144.340
150.800
156
166.221
174.152
161.742
163.082
0.6
0.6
4.5
3.7
6.3
4.8
-7.1
0.8
58.950
48.845
38.876
31.469
28.378
30.169
32.106
30.552
İşsiz Sayısı ( %)
25,4
21,1
16,8
13,6
12,2
13
1 3,8
13,2
Aylık Ortalama Brüt Ücret
(Euro)
Aylık Ortalama Net Ücret
(Euro)
Aylık Ortalama Brüt Ücret (%
Büyüme Olarak )
Ortalama Yaşlılık Emekli
Maaşı (Euro)
Ortalama Emeklilik Maaşı
(Euro)
Sosyal Harcamalar İndeksi
303
326
377
497
609
643
715
722
195
213
246
338
416
463
479
484
11,8
7,6
15,6
31,8
22,5
5,6
11,2
1,0
150
156
168
190
250
300
309
321
123
129
140
159
209
253
261
273
0.26
0.24
0.26
0.25
0.26
0.24
25.694
23.965
39.247
58.340
17.108
14.596
11,2
11,3
8
4,9
6,8
6,6
0,757
0,762
0,767
0,771
0,768
0,769
Çalışan Kişi Sayısı (Ortalama)
Çalışan Kişi Sayısı Büyüme
Oranı ( %)
İşsiz Sayısı (Dönem Sonu)
Verilen Çalışma İzni Sayısı
Yoksulluk Oranı
İnsani Gelişme İndesii
29.136
19.469
0,771
Mevcut İş Kanunu Aralık 2011'de kabul edilmiştir.
Karadağ’ın dikkat çeken ikinci özelliği ise çalışma ücretlerinin rekabetiçi olmasıdır. Bölgede ücretlerin
işletmeye toplam maliyetleri dikkate alındığında, Karadağ Slovenya ve Hırvatistan ile karşılaştırıldığında
nispeten ucuz işgücüne sahiptir, diğer taraftan Sırbistan, Bosna Hersek ve Makedonya ile
karşılaştırıldığında daha pahalı işgücüne sahiptir. Avrupa Birliği ülkeleri ile bir karşılaştırma yapılırsa,
Karadağ’ın çok ucuz olduğu görülebilir ki bu da Karadağ’ın yatırım ortamındaki en önemli
avantajlarından biridir. Karadağ işgücü piyasasında eğitim ve fiyat düzeyi açısından rekabetçidir.
Sayfa: 44
VERGİ VE KATKILAR OLMADAN (BRÜT) KAZANÇ VE KAZANÇ (NET)
EUR
EUR
EUR
EUR
EUR
2006
20072)
2009
BRÜ
T
NET
2010
BRÜ
T
NET
BRÜT
NET
BRÜT
NET
2008
BRÜ
T
NET
377,36
245,95
497,00
338,0
609,0
416,0
643,0
463,0
715,0
479,
Tarım, ormancılık ve su kaynakları
300
196
446
305
584
398
682
485
841
564
Balıkçılık
128
90
196
140
197
141
213
159
267
179
Madencilik
590
381
725
493
833
574
776
558
961
644
Üretim
354
230
530
358
615
418
613
441
699
469
Elektrik Kaynakları
633
394
701
469
783
530
829
593
1023
686
İnşaat
234
167
430
295
519
353
554
400
634
425
Toptan ve perakende ticaret, onarım
221
148
301
208
345
242
375
273
444
298
Restoran ve Otel
246
165
388
264
445
307
455
330
538
361
Ulaştırma, depolama ve haberleşme
489
311
659
439
757
513
848
607
935
627
Finansal aracılık
885
553
1156
770
1268
854
1248
891
1324
889
Gayrimenkul faaliyetleri
348
227
438
299
531
363
571
412
660
443
Devlet zorunlu sosyal sigorta
434
283
506
344
669
454
673
483
690
463
Obrazovanje
381
249
433
295
570
388
595
428
644
432
Sağlık ve sosyal sigorta
364
244
427
296
576
395
655
473
690
462
Diğer toplumsal, sosyal ve kişisel hizmetler
310
205
431
296
532
370
562
405
622
417
TOPLAM
2) 2007 yılında ortalama kazanç, yeni bir
hesaplama sunuldu.
Kaynak MONSTAT: İşgücü Piyasası Bölümü, Yaşam Koşulları, Sosyal Hizmetler ve Hanehalkı Tüketim
İstatistikleri.
Tablo 38: İşsizlik, İstihdam ve Ücretin Bölgesel Olarak Dağılımı
2011 YILI GÖSTERGELERİNİN BÖLGESEL OLARAK KARŞILAŞTIRILMASI
Aylık Ortalama Net
Ücret (Euro)
Ortalama Emeklilik
Maaşı (Euro)
İşsiz Sayısı (%)
Yoksulluk Oranı
(2010)
İnsani Gelişme
Sıralaması (184 Ülke)
İnsani Gelişme İndeksi
Kara
dağ
Sırbi
stan
484
396
Bos
naHer
sek
417
272
211
11,6
6,6
Hırvat
istan
Slove
nya
Maked
onya
Arnav
utluk
Roma
nya
Bulgar
istan
Slova
kya
Çek
Cumhu
riyeti
Macar
istan
751
976
274
352
354
340
635
547
522
176
307
581
148
175
125
170
362
425
296
19,2
17,9
18,7
11,9
13,5
7,8
11,4
32,2
13,4
6,7
11,3
9,2
14
11,1
8,0
12,4
13,8
10,6
19
7,2
5,5
6,4
54
59
74
46
21
78
70
50
55
35
27
38
0,771
0,766
0,73
3
0,796
0,884
0,728
0,739
0,781
0,771
0,834
0,889
0,816
Kaynak: Karadağ
Maliye Bakanlığı
Sayfa: 45
1.3.8. Cumhurbaşkanlığı Seçimleri
Tablo 38. Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Sonuçları
Seçmen listesine kayıtlı seçmen
sayısı
katılan seçmen sayısı
toplam
498.305
329.819
Geçersiz
seçim yerinin dışında
Yoklama
yerleri
314.627
Oy
95,4
toplam
%
15.192
4,6
toplam
%
toplam
323.992
98,2
5.827
Oy sayısı
Toplam
1,8
Milletvekili sayısı
%
Toplam
%
TOPLAM 323.992
100,0
81
100,0
1.AVRUPALI KARADAĞLI – MILO DJUKANOVIC
168.29
51,9
48
59,3
2.Karadağ Sosyalist Halk Partisi –SRDJAN MILIC
54.547
16,8
16
19,8
3.Yeni Sırbistan Demokrasi– ANDRIJA MANDIC
29.883
9,2
8
9,9
4.Değişim için hareket – NEBOJSA MEDOJEVIC
19.546
6,0
5
6,2
5.HALK KOALİSYON - Halk Partisi ve Demokratik Sırp Partisi
9.448
2,9
-
-
6.LİBERAL PARTİ VE DEMOKRATİK MERKEZİ Koalisyonu - "FARKLI BİR KARADAĞ İÇİN" – DR
GORAN BATRICEVIC
8.759
2,7
-
-
7.KARADAĞ. Emekliler VE ÖZÜRLÜLER Partisi
7.691
2,4
-
-
8. UDSH - DUA Ferhat Dinoşa
4.747
1,5
1
1,2
9.Sırp Ulusal LİSTESİ
4.291
1,3
-
-
10. Boşnak ve Müslümanlar Birlikte, Tek olarak
3.489
1,1
-
-
11. FORCA – NAZIF CUNGU
2.939
0,9
1
1,2
12– Arnavut Listesi: Karadağ'da Demokrasi li-MEHMET BARDHI & ALBANIAN
2.898
0,9
1
1,2
13.ALBANIAN COALITION – PERSPECTIVE"
2.619
0,8
1
1,2
14.Sırp Vatan Partisi - DOCENT DR ALEKSANDAR STAMATOVIĆ – "Doğru Sırplar için”
2.446
0,8
-
-
15.Karadağ Koministleri
1.594
0,5
-
-
805
0,3
-
-
16.PARTY OF DEMOCRATIC PROSPERITY
Sayfa: 46
KARADAĞ CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ, (6 Nisan 2008)
Seçmen sayısı
Toplam
%
Geçersiz oylar
Toplam
%
Geçerli Oylar
Toplam
%
334.455
100
4.674
1,4
329.781
98,6
KARADAĞ CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ, 6 Nisan 2008
Adayın Numarası
Adayın Adı / Soyadı
Destekleyen Partinin adı,
Koalisyon, Vatandaş grubu
Katılım
Katılım oranı %
1
Filip Vujanović
Sosyalist Demokrasi Partisi
171.118
51,9
2
Andrija Mandić
Sırp Listesi
64.473
19,6
3
Nebojša Medojević
Değişikliklerin Hareketi
54.874
16,6
4
Srđan Milic
Karadağ Sosyalist Halk Partisi
39.316
11,9
Sayfa: 47
1.4. GENEL EKONOMİK DURUM
GSYİH’nın büyümesi, bütçe fazlası, doğrudan yabancı yatırımların rekor girişi, bankacılık sisteminin çok
dinamik gelişmesine parallel olarak istihdam sayısında artış gerçekleşmiş ancak, krizin etkisiyle yükselen
bu ekonomik konjoktür yerini durgunluğa bırakmıştır. GSYH büyüme oranı 2007 yılında % 10,7 ve 2008
yılında % 6,9 artış göstermiş, 2009 yılında ise krizin etkisiyle ekonomide % -5,5 olarak önemli bir
küçülme olmuştur. İlk hesaplamalara göre, 2010 yılında reel GSYİH büyümesi % 1,1 gerçekleşerek
toplam GSYİH miktarları 3.025 milyon euro olmuştur
2011 yılında ekonomi % 2,5 oranında artmıştır. Turizm bu büyümenin ana jeneratörü olarak (% 10.2
artış) diğer tüm hizmet sektörlerinin büyümesine katkı sağlamığtır.
Bu dönemde, metallerin üretim artışı % 18 oranında olmuş ve ihracat üzerinde olumlu etkisi yaratarak
ihracatı % 34 oranında artmıştır. 2011 yılında olan ekonomik faaliyetlerin etkisi ile ithalat % 10 oranında
artmıştır.
Hizmetleri açısından fazlalık 530 mil. EUR veya GSYİH’nın % 15’ini oluşturur iken hizmet ihracatı % 13
oranında artış göstermiştir. Bu faaliyetler, hizmetlerin cari hesabındaki açığını etkileyerek % 19 oranında
düşüş gerçekleşmiştir
2011 sonu ve 2012 başında ekonomik aktivitelerdeki düşüşü aşağıdaki unsurlar etkilemiştir: Euro
bölgesindeki mali kriz; Podgorica Alüminyum Fabrikasındaki (KAP) üretimin düşüşüne neden olan
sosyal konular; şiddetli hava koşulları; Deutsche Bankasına KAP’ın borçları için ödenen teminatlar yanı
sıra kredi faaliyetlerinde ve doğrudan yabancı yatırımlarda düşüş nedeniyle likidite azlığı (krediler % 14
oranında azalmıştır, yatırımlar ise 2011 yılına göre % 30 oranında azalmıştır).
Sayfa: 48
Tablo 39. Karadağ ekonomisinin SWOT analizi
GÜÇLÜ YÖNLER
Güvenlik ve istikrar (siyasi ve makroekonomik)
Euro resmi para birimi
Vergi rejimi
Yabancı ve yerel yatırımcıların aynı haklara sahip olması
Yeniden yatırımda kullanılan kâr ve yurtdışında ödemelerin
serbest transferi
Bölgede rekabetçi finansal risk
Gelişmiş telekomünikasyon altyapısı
Nispeten yüksek eğitimli genç işgücü ( kriter GDA bölgesi )
AB pazarına serbest erişim, FTA bölgeleri yanı sıra Rus pazarı
(gümrük değerinin sadece % 1)
Özelleştirme seviyesi (%80), ekonomik reformlar ve yeni
oluşturulan kurumlar
Yeniden yapılandırılan ve özelleştirilen bankacılık sektörü
ZAYIF YÖNLER
Altyapının yetersizliği
Yerel pazarın büyüklüğü (bağımsız bir pazar olarak
görülmesi halinde)
Mekansal planlama belgelerinin eksikliği
Özellikle karayolu altyapısında öne çıkan bölgesel
kalkınmanın farklılıkları
Esnek olmayan işgücü piyasası
Nispeten pahalı genel işgücü
İnşaat izni almak için yerel düzeyde uzun
prosedürlerinin, arazi kullanım prösedürlerin
değişikliği, endüstriyel arazilerinin belirsiz
teklifleri
Yeterince gelişmemiş sektörel teknolojik bazları
Farklı sanayi sektörlerinde yeni teknolojinin
yetersiz düzeyde olması
Bölgeye göre en kısa sürede şirket tescili
Vergi teşviklerinden yararlanma
Yatırımlar, yatırımcıların mevduatı olarak ithal eden mal için
gümrük muafiyeti
AVANTAJLAR
Bölgesel iş için bir platform olarak Karadağ;
Daha fazla ekonomik gelişme için hükümetin taahhüdü;
Ülkenin açıklığı
Karadağ’da gelişen sektörlerin ihtiyaçları doğrultusunda
eğitim reformu
İş mevzuatın iyileştirilmesi
Altyapının planlı kalkınması
Çifte vergilendirmenin önlenmesi
ÇÖZÜLMESİ GEREKEN SORUNLAR
Enerji sektörünün tamamının özelleştirilmesi ve daha
da geliştirilmesi
Güney-Doğu Avrupa bölge ülkeleri arasında “mali
teşvik tedbirleri üzerinde savaş”
İdari prosedürler
İdari sistemin şeffaflığı ve verimlilik seviyesi
İş mevzuatı alanında reformların yavaş olması
Yeniden yatırımların ve yabancı sermayenin,
transfer fiyatları ve kârın geri dönüşü yoluyla,
potansiyel çıkışının
düşük seviyede olması
İşgücü piyasasının esnek olmayışı (niteliğin yavaş
değiştirilmesi, ek eğitim programları, yatırımcıların
ihtiyaçları ile uyumlu eğitim programları ).
Serbest ticaret bölgeleri (firmaların kurumsal vergi
ödemekten muaf tutulmaktadır)
Az gelişmiş belediyelerde tüzel kişilerin kurulmasında ( üretim
) kazanç vergisi muafiyeti ( üç yıllık dönemde ).
Sayfa: 49
1.4.1. Genel Durum
Tablo 40. Genel Ekonomik Durum
ULUSAL HESAPLAR
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA
YIL
CARİ
FİYATL
ARLA
SABİT
FİYATLA
RLA
1
2
(1000 EURO)
KİŞİ
BAŞI
NA
REEL
BÜYÜ
ME
ORAN
I 1)
DEFLA
TOR
DEVLETİN
SON
TÜKETİM
HARCAMA
LARI
6
CARİ FİYATLARLA
GAYRİ
SAFİ
DEVLETİN
SABİT
STOKLAR
SON
SERM
DAKİ
TÜKETİM
AYE
DEĞİŞİM
HARCAMA
OLUŞU
LARI
MU
7
8
MAL VE
HİZMETL
ERİN DIŞ
DENGESİ
3
4
5
EUR
O
9
10
%
%
1.750
-
-
745.691
233.759
179.821
58.772
-152.344
(1000 EURO)
2000
1.065.699
2001
1.295.110
1.077.420
2.113
1.1
20.2
970.764
325.988
226.683
76.835
-305.160
2002
1.360.353
1.319.768
2.208
1.9
3.1
1.100.461
338.195
198.916
56.301
-333.520
2003
1.510.128
1.394.126
2.435
2.5
8.3
1.120.474
404.181
200.830
31.940
-247.297
2004
1.669.783
1.576.967
2.684
4.4
5.9
1.221.101
439.238
286.072
-8.368
-268.260
2005
1.814.994
1.739.590
2.912
4.2
4.3
1.267.951
543.420
326.329
-4.594
-318.112
2006
2.148.998
1.970.474
3.443
8.6
9.1
1.660.948
580.054
469.811
77.000
-638.815
2007
2.680.467
-
4.280
10.7
-
2.368.961
539.340
39.043
-1.133.986
2008
3.085.621
2.866.025
4.908
6.9
7.7
2.814.821
698.103
867.109
1.180.21
6
74.747
-1.682.267
2009
2.980.967
2.911.070
4.720
-5.7
2.4
2.503.696
661.430
797.623
10.855
-992.637
2010
3.103.855
3.054.410
5,006
2.5
1.6
2.550.717
727.215
655.139
52.333
-881.549
2011
1) Bir önceki yılın fiyatlarının
Kaynak: MONSTAT, Makroekonomik istatistikler ve Ulusal Hesaplar Bölümü
Sayfa: 50
Tablo 41. Harcamalar Yöntemiyle Gayri Safi Milli Hasıla
Harcamalar Yöntemiyle GSYİH (Cari Fiyatlarla)
(1000 EUR)
Gayri Safi
Mal ve
Mal ve
Nihayi Tüketim
Sabit
Stoklardaki
Hizmet
Hizmet
Harcamaları
Sermaye
Değişim
İhracatı
İthalatı
Oluşumu
Hanehalkı Hükümet
1.100,5
338,2
198,9
56,3
481,0
814,5
1.120,5
404,2
200,8
31,9
462,3
709,6
1.221,1
439,2
286,1
-8,4
701,7
969,9
1.267,9
543,4
326,3
-4,6
790,4
1.108,5
1.660,9
580,0
469,8
77,0
1.061,0
1.699,8
2.369,0
539,3
867,1
39,0
1.189,9
2.323,9
2.814,8
698,1
1.180,2
74,7
1.218,2
2.900,4
2.503,7
661,4
797,6
10,8
957,5
1.950,1
2.550,7
727,2
655,1
52,3
1.077,4
1.958,9
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Kaynak: MONSTAT, Makroekonomik istatistikler ve Ulusal Hesaplar Bölümü
Gayri Safi
Yurtiçi
Hasıla
1.360,3
1.510,1
1.669,8
1.814,9
2.148,9
2.680,4
3.085,6
2.980,9
3.103,8
Sayfa: 51
Tablo 42. Cari Fiyatlarla GDP (SNA 93. Göre)
SNA 93. göre Cari Fiyatlarla GDP
Tarım,Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık
Madencilik ve Taşocakları
İmalat Sanayi
Elektrik, Gaz ve Su Üretimi ve Dağıtımı
İnşaat
Toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıt, motosiklet,
kişisel ve ev eşyalarının onarımı
Oteller ve lokantalar
Ulaştırma,Depolama ve Haberleşme
Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri
Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri
Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik
Eğitim
Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler
Diğer Sosyal,Toplumsal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri
Ev içi Personel Çalıştıran Hanehalkı
Uluslararası örgütler ve temsilcilikleri
TOPLAM
Vergi-Subvansiyon
GDP
(1000 EUR)
Reel Büyüme
Brüt Katma Değer
Oranları,2010
2009
2010
234.724
243.492
-1,3
13.886
32.444
65,1
121.398
140.150
-3,9
140.337
206.108
21,6
154.126
149.552
-7,4
313.581
360.248
0,9
128.635
323.553
122.789
270.303
272.347
117.288
108.575
62.053
0
0
2.383.59
5
527.475
2.911.07
0
160.442
290.625
122.395
254.697
254.942
125.189
116.156
75.758
0
0
2.532.19
8
522.212
3.054.41
0
5,5
2,4
1,3
1,6
0
-0,2
-1,9
14,6
0
0
2,4
2,7
2,5
Sayfa: 52
1.4.2 Tarım ve Hayvancılık
Nispeten küçük bir arazi parçasına sahip olan Karadağ’ın tarımının çok çeşitli olduğu
görülmektedir. Sahil boyunca zeytin ve narenciye, merkezi bölgede turfanda sebze ve tütün,
kuzey bölgesinde ise hayvancılık yapılmaktadır. Buğday, darı, şeker pancarı ve yağ bitkilerinin
ticari üretimi hiç yapılmamaktadır. Bu durum, Karadağ’ı tarım açısından onu çevreleyen
ülkelerden farklılaştırmaktadır.
Nisan 2010 yılında Karadağ’da Tarım Sayımı yapılmış olup bu sonuca gore; Karadağ’da aile
çiftliklerinin ve işletmelerin oplam arazisi 309.240,7 ha ulaştığı görülmüştür. Bunun % 95,2’si
aile çiftlikleri ve kalan % 4,8’i ise işletmelere aittir.
Karada’ın yapısal özellikleri tarım yapmak için oldukça elverişsizdir. Bunun nedeni ise, tarımsal
alanlanların çoğunluğu düşük rekabet ile sonuçlanan küçük aile işletmeleri ve düşük verimlilik
ile sonuçlanan parçalanmış arazilerden oluşmaktadır.
Karadağ’ın tarım sektöründe bazı avantajları da mevcuttur. Bunlar; toprak kaynakları, kimyasal
maddelerin düşük kullanımıdır ki bu da ürünlerin çoğunluğu organik tarım üretimi için bir fırsat
sunmaktadır, turizm tüketimi için pazarlanabilen eşsiz ve geleneksel doğal ürünler aynı zamanda
uluslararası pazarlarada gönderilmektedir.
Son iki yılda Karadağ ekonomisinin geçiş süreci tarım sektörü de içermektedir.
Yapılan en önemli değişiklikler:
•
Pazarlam ilkelerinin getirilmesi, devlet müdahalesinin kaldırılması ve tarım politikasının
eski kavramının terk edilmesi,
•
Aile çiftliklerine yönelik tarımsal kalkınma desteğinin yeniden yönlendirilmesi ve kırsal
alanlarda yaşam koşullarının iyileştirilmesi,
•
Tarım ve işleme sanayinin gelişim ihtiyaşlarına yönelik DTÖ ilkelerine göre kademeli
olarak dış ticaret koruma politikasının ayarlanması,
•
Üretiminde teknolojik yeniliklerin tanıtılması,
yetkilerinin eğitim ve nitelik seviyesinin artırılması,
•
Tarım sektöründe kurumsal desteğin güçlendirilmesi: idari ve teknik servislerin
kurulması, mevcut laboratuvarların modernizasyonu ve yenilerinin kurulması,
veterinerlik hizmetlerinin reformu, genel insan kaynaklarınin gelişimi v.s.
üreticinin, idari ve teknik servis
Sayfa: 53
1.4.2.1. Ağaç İşleme Sanayi ve Ormancılık
Bugünkü performansından çok kendi potansiyeli açısından ahşap işleme sanayi, ormancılık ile
birlikte, Karadağ’da önemli bir ekonomik faaliyet göstermektedir. Hammadde ve önemli üretim
kapasiteleri üretimin çok daha geniş düzeyde yapılması, toplam yurtiçi hasıladaki daha fazla
payın sağlanması, ihracat ve istihdamın artması için iyi bir temel oluşturmaktadır.
Ormanlar Karadağ'ın en önemli potansiyellerinden birisidir ve 627.168 hektarlık bir alanı
kaplamaktadır. Dağılım ve türlerin çeşitliliği açısından Karadağ üç bölgeye ayrılabilir: KıyıAkdeniz, tepe-ülkesi ve karasal dağ bölgesi. Gerçek ekonomik ormanlar üçüncü bölgede
bulunmaktadır. Orman olarak kategorize edilen toplam alanın sadece üçte biri ham maddelerin
üretimi için kullanılabilmektedir. Ormanlar ve orman arazileri istatistik göstergelerine göre
Karadağ’ın toplam alanının % 54’nü oluşturmaktadır. Özel sektöre ait orman ve orman arazisinin
toplamı % 33 iken devlete ait orman ve orman arazisinin toplamı % 67’yi bulmaktadır. Karadağ
ormanlarında toplam stok 72 mil. m3 olarak tahmin edilmektedir. Bunun % 41’i iğne yapraklı
ağaçlar ve % 59’u ise yaprak döken ağaçlardır.
Karadağ'da ormancılık sektöründe güvenlik: Ormanların çevresel, sosyal ve ekonomik
fonksiyonlarının dengeli olabilmesi için ormancılık vizyonuna ulaşmak, ormanların mevcut
durumu iyileştirmek ve sürdürülebilirliğini sağlamak için orman yönetimi uygulamalarının
geliştirilmesine yönelik çalışmalar sürmektedir. Bu nedenle Nisan 2008'de Karadağ Hükümeti
Ulusal Ormancılık Politikası benimsemiştir. Söz konusu politikanın amaçları aşağıda
belirtilmiştir.
1. Ekonomik büyümenin hızlandırılması ve bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması,
2. Yoksulluğun azaltılması, hizmetlere ve kaynaklara adil erişimin sağlanması,
3. Etkin kontrolun sağlanması için, çevre kirliliğin azaltılması ve doğal kaynakların
sürdürülebilir yönetiminin uygulanması,
4. Yönetim ve halkın katılımının artırılması, tüm hissedarların harekete geçirilmesi ve her
düzeyde kapasitelerin oluştururulması,
5. Kültürel çeşitliliğin ve kimliklerinin korunması.
Sayfa: 54
Tablo 43. Tarımda Ekili Alanlar, Toplu ve Özel Çiftlikler
EKİLİ ALANLAR
Ekilebilir
Alan ve
Bahçeler
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Endüstriel
Toplam Tahıl
Bitkiler
44.524
44.957
45.237
45.673
45,472
30.689
31.307
31.317
31.886
31,025
5.101
5.201
5.073
5.249
5,012
Sebze
TOPLAM
194
17.918
159
17.988
154
18.145
126
18.403
125
18,268
Yem
Fidanlık
Bitkileri
7.476
7.959
7.945
8.108
7,620
Nadas /
Ekilmemiş/
Ekilebilir
Alanlar
4
2
2
2
13.824
13.632
13.903
13,769
14,429
11
14
54
47
10
-
188
233
46
1
11
7.465
7.945
7.891
8.061
7.610
4
2
2
2
13.636
13.399
13.857
13.768
14.418
İŞLETMELER VE TOPLU ÇİFTLİKLER
2006
2007
2008
2009
2010
2011
315
384
261
341
249
127
150
212
336
234
11
20
29
153
108
-
105
116
129
136
116
ÖZEL ÇİFTLİKLER
2006
2007
2008
2009
2010
2011
44.209
44.573
44.976
45.332
45.223
30.562
31.157
31.105
31.550
30.791
5.090
5.181
5.044
5.096
4.904
194
159
154
126
125
17.813
17.872
18.016
18.267
18.152
Kaynak.: www.monstat.org
Sayfa: 55
Tablo 44. Özel Çiftliklerde, Kooperatiflerde Kesilen Hayvan Sayısı
ÖZEL ÇİFTLİKLERDE, KOOPERATİFLERDE KESİLEN HAYVAN SAYISI
SIĞIR
DOMUZ
KOYUN
TOPLAM
TOPLAM
TOPLAM
2004
29.256
27.711
31.828
2005
31.149
22.320
34.381
2006
30.915
25.081
34.132
2007
28.706
22.452
29.337
2008
27.991
16.911
26.752
2009
26.285
18.254
25.507
2010
27.147
16.583
23.329
2011
İŞLETMELER VE TOPLU ÇİFTLİKLERİ
20
153
137
54
51
75
34
81
660
130
549
100
1.772
73
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
29.236
31.012
30.864
28.672
27.331
25.736
25.375
193
527
791
164
436
404
599
ÖZEL ÇİFTLİKLER
27.558
22.266
25.006
22.371
16.781
18.154
16.510
31.635
33.854
33.341
29.173
26.316
25.103
25.730
Sayfa: 56
Tablo 45. Süt , Bal, Yumurta,Yün Üretimi
Süt Üretimi
SÜT
Sağmal İnek
TOPLAM
İnek Sütü
Başına
(000 lit.)
(000 lit.)
(Lit.)
2004
182.486
173.346
2.184
2005
185.811
176.257
2.242
2006
177.791
169.089
2.219
2007
172.656
163.516
2.245
2008
160.044
152.605
2.116
2009
152.360
145.043
2.101
142.833
135.829
2.046
2010
2011
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Koyun Sütü
(000 lit.)
9.140
9.554
8.702
9.140
7.439
7.317
7.004
Yumurta ,bal , yün üretimi
Yumurta
Bal
Arı
Kovanı
Toplam(000 yumurta,tavuk
başına
parça)
başına(adet)
Toplam(t)
(kg)
59.187
134
532
14
55.755
138
610
14
46.727
114
522
13
71.299
143
485
13
54.635
147
476
28
55.984
152
251
14
64.199
151
173
8
Koyun Başına
(Lit.)
40
53
46
47
45
47
46
Yün
Koyun
Toplam(t) Başına(kg)
345
1,5
345
1,5
346
1,5
346
1,7
289
1,7
296
1,6
275
1,6
Sayfa: 57
Tablo 46. Sığır, Kümes Hayvanları ve Arı Kovanı Sayısı
Sığır, Kümes Hayvanları ve Arı Kovanı Sayısı
Sığırlar
Atlar
Toplam
1
yaşında
tay
1
Yaşında
kısraklar
Damızlık
Atlar
Toplam
Buzağı, Boğa, Düve
3 aya
2
kadar
yaşından
Genç
Buzağı
büyük
boğalar
< 3 ay
genç
/
boğa /
düveler
düveler
Damızlık
Boğalar
Öküz
Arı
Kovanı
Sayısı
İnek ve
buzağılar
Kanatlı
Toplamı
2004
7.688
355
1.236
6.097
116.794
13.495
11.016
1.139
1.545
4.103
85.496
485.042
38.111
2005
7.119
282
1.051
5.786
117.842
15.612
12.263
1.726
1.476
3.914
82.851
462.149
42.613
2006
6.260
173
1.167
4.920
114.922
15.884
13.184
1.300
1.685
3.316
79.553
448.502
41.629
2007
5.463
212
1.417
3.834
109.378
15.871
13.861
1.130
1.294
4.080
73.142
505.355
36.585
2008
5.124
192
1.224
3.708
106.494
16.299
7.078
4.598
1.182
3.860
73.477
432.264
28.631
2009
4.951
114
929
3.908
100.835
13.633
7.619
4.777
1.092
3.247
70.467
416.737
18.132
2010
4.828
96
669
4.063
95.963
12.046
7.855
4.971
1.254
2.578
67.259
506.520
21.668
2011
Koyun
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Toplam
Kuzular
ve Genç
Turnalar
256.602
254.898
249.281
222.244
209.354
199.764
198.165
50.117
41.349
34.431
35.935
32.438
26.451
28.076
Domuz
Damızlık
Koyunlar
Koç
ve
kısır
dişi
koyun
191.493
197.970
197.882
169.926
160.912
159.905
158.503
14.992
15.579
16.968
16.383
16.004
13.408
11.586
Toplam
Domuz
yavrusu
< 6 ay
Domuz
> 6 ay
12.101
10.697
13.294
10.374
10.017
12.377
11.205
10.386
8.693
9.481
7.306
7.295
9.126
8.280
342
364
1.228
1.408
989
1.240
914
Domuz ve
ilk
yavrulayan
domuz
Damızlık
Domuzu
1.266
1.555
2.395
1.593
1.676
1.977
1.952
107
85
190
67
57
34
59
Sayfa: 58
Keçi
Toplamı
30.742
31.783
25.015
22.403
17.852
17.128
Tablo 47. Hububat, Endüstri Bitkileri Üretimi
Hububat Üretimi
Hektar
Buğday
Arpa
Mısır
Ürün,
ton
Ürün,
ton
Ürün, ton
Hasat
Hasat
Hasat
Alanı,
Hektar Alanı,
Hektar Alanı,
Hektar
hektar Toplam Başına hektar Toplam Başına hektar Toplam Başına
1.463
4.051
2,76
1.811
3.376
1,86
4.089 10.290
2,51
2001
1.428
4.851
3,39
1.325
2.976
2,24
3.776 10.781
2,85
2002
1.448
4.422
3,05
1.147
2.201
1,92
3.366
8.600
2,55
2003
1.123
3.437
3,09
1.026
1.960
1,91
3.217
9.641
2,99
2004
840
2.632
3,13
759
1.561
2,06
3.059
9.668
3,16
2005
808
2.497
3,09
860
1.966
2,28
2.782
9.066
3,26
2006
808
1.969
2,44
868
1.058
1,22
2.756
6.937
2,52
2007
826
2.856
3,46
787
2.244
2,85
2.712
9.625
3,55
2008
846
3.044
3,60
807
2.221
2,75
2.664 10.009
3,76
2009
734
2.465
3,36
731
2.011
2,75
2.734
10.484
3,84
2010
2011
ENDÜSTRİ BİTRKİLERİ ÜRETİMİ
2001
Tütün 1)
Hasat Alanı,
(hektar)
216
Ürün (ton) Toplam
342
Hektar başına ürün
(Ton)
1,58
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
184
201
196
194
194
159
154
126
125
384
398
419
416
431
358
324
272
270
2,08
1,98
2,14
2,14
2,22
2,25
2,10
2,16
2,16
Sayfa: 59
2011
Tablo 48. Sebze Üretimi
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Hasat
Alanı,
hektar
10.626
10.504
10.505
10.350
10.313
10.179
10.190
10.233
10.360
10.241
Patates
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
70.421
6,62
101.288
9,64
113.290
10,78
117.039
11,31
132.830
12,88
132.783
13,05
106.909
10,49
134.106
13,11
156.380
15,10
149.252
14,57
Sebze Ürünleri
Soğan
Ürün, ton
Hasat
Alanı,
Hektar
hektar Toplam Başına
682
3.234
4,74
642
3.319
5,17
628
3.334
5,30
646
3.261
5,05
614
4.127
6,72
603
3.928
6,51
571
2.793
4,89
551
3.576
6,49
588
3.752
6,38
552
3.816
6,91
Hasat
Alanı,
hektar
228
235
192
191
196
206
192
199
202
205
Sarımsak
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
684
3,00
703
2,99
681
3,54
501
2,62
554
2,83
685
3,32
523
2,72
725
3,64
784
3,88
850
4,15
Hasat
Alanı,
hektar
1.547
1.591
1.333
1.382
1.434
1.416
1.420
1.440
1.451
1.452
Kavun ve Karpuz
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
41.303
26,69
47.886
30,09
38.567
28,93
40.647
29,41
42.644
29,74
41.765
29,50
39.672
27,94
42.449
29,48
42.702
29,43
42.687
29,40
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Hasat
Alanı,
hektar
1.038
1.079
1.014
993
944
963
978
970
962
972
Domates
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
21.220
17,04
24.374
22,58
22.790
22,47
22.818
22,97
20.853
22,09
22.507
23,37
22.084
22,58
22.165
22,85
22.091
22,96
22.430
23,08
Hasat
Alanı,
hektar
817
799
799
805
763
777
802
829
821
821
Biber
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
17.042
20,85
17.054
21,34
16.443
20,57
16.092
19,99
15.656
20,52
16.771
21,58
17.275
21,54
18.327
22,10
18.181
21,15
18,226
22,20
Kaynak: www.monstat.org
Sayfa: 60
Hasat
Alanı,
hektar
643
622
670
768
679
677
675
642
648
645
Fasulye1)
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
1.894
1,45
1.869
1,52
2.165
1,84
2.218
1,72
2.364
2,26
2.152
1,91
1.066
1,22
1.684
1,77
1.492
1,95
1.340
1,79
Hasat
Alanı,
hektar
138
153
170
212
164
145
137
147
136
146
Bezelye
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
281
2,03
262
1,71
436
2,56
578
2,73
371
2,26
329
2,27
258
1,88
285
1,94
274
2,01
287
1,97
Hasat
Alanı,
hektar
1.936
2.028
1.903
1.804
1.963
1.869
1.847
1.884
1.968
1.985
Lahana
Ürün, ton
Hektar
Toplam Başına
28.574
14,76
26.782
13,20
27.209
14,30
25.015
13,87
24.408
12,43
31.813
17,02
26.297
14,24
47.334
25,12
50.062
25,44
55.557
27,99
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
1) Hasat alanı ve hektar başına verim saf bitkleri ifade ederken toplam ürün saf bitki ve
tohumları ifade etmektedir.
Tablo 49. Yem Bitkileri Üretimi
Yonca
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Ürün, ton
Hasat
Alanı,
Hektar
917
3.311
3,61
895
3.702
4,13
770
3.060
3,97
858
3.802
4,43
863
3.427
3,97
853
3.633
4,26
866
2.800
3,23
887
3.959
4,46
906
3.925
4,33
823
3.414
4,15
YEM BİTKİLERİ ÜRETİMİ
Kaba Yonca
Yem Pancarı
Ürün, ton
Hasat
Alanı,
Hektar
3.296 11.846
3,59
2.942 10.892
3,70
2.994 11.962
3,99
3.033 11.784
3,88
3.094 13.477
4,36
3.123 14.176
4,54
3.250 11.474
3,53
3.315 15.358
4,63
3.313 15.126
4,57
3.182 14.446
4,54
Ürün, ton
Hasat
Alanı,
Hektar
310
3.593
11,59
277
3.779
13,64
290
4.502
15,52
272
3.453
12,69
267
4.080
15,28
245
3.773
15,40
234
1.946
8,31
217
3.670
16,92
203
3.288
16,20
152
2.180
14,34
Sayfa: 61
Mısırdan Yem
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2010
2011
Ürün, ton
Hasat
Alanı,
Hektar
100
1.078
10,78
108
1.629
15,08
103
1.050
10,19
56
473
8,45
110
1.571
14,28
124
3.417
27,56
113
1.417
12,54
127
2.694
21,21
167
2.922
17,50
Çayır
Hasat
Alanı,
hektar
129.288
130.587
131.483
128.261
127.760
128.621
128.781
127.853
126.870
Ürün, ton
Toplam
228.665
237.995
237.813
241.669
234.509
229.129
184.290
233.147
243,868
Hektar
Başına
1,76
1,82
1,81
1,88
1,84
1,78
1.43
1.82
1.92
Mera
Hasat
Alanı,
hektar
325.297
325.610
325.671
326.620
325.326
325.436
323.876
324.269
324.447
Ürün, ton
Toplam
85.783
105.945
109.006
127.118
156.095
121.738
73.685
69.298
86.059
Hektar
Başına
0,26
0,32
0,33
0,39
0,48
0,37
0,23
0,18
0,27
Tablo 50. Meyve Ağaçları ve Meyve Üretimi
MEYVE AĞAÇLARI VE MEYVE ÜRETİMİ
Elma
Armut
Ağaç Sayısı
Toplam Üretken
Yaş
Toplam
(Ton)
Ürün
kg
(Ağaç
Başına)
Erik
Ağaç Sayısı
Toplam Üretken
Yaş
Toplam
(Ton)
Ürün
kg
(Ağaç
Başına)
Toplam
Ağaç Sayısı
Üretken
Yaş
Topla
m
(Ton)
Ürün
kg
(Ağaç
Başına)
2001
391.055
331.469
2.400
7,20
200.255
174.835
1.486
8,40
1.324.746
1.215.606
4.701
3,80
2002
400.020
347.834
6.040
17,40
207.887
185.345
2.249
12,10
1.346.861
1.210.361
7.885
6,50
2003
425.447
362.526
5.003
13,80
220.765
186.475
2.071
11,10
1.358.286
1.226.821
6.518
5,30
2004
450.305
385.244
3.980
10,40
223.905
183.005
1.647
9,00
1.353.596
1.200.835
6.155
5,10
2005
434.035
376.787
4.074
10,80
217.565
186.460
2.078
11,10
1.222.780
1.120.463
7.406
6,60
2006
464.965
391.028
5.365
13,70
222.399
182.005
1.879
10,30
1.244.230
1.110.998
5.541
5,00
2007
475.345
405.628
5.374
13,20
229.694
194.265
2.104
10,80
1.253.570
1.099.202
6.076
5,50
2008
489.870
425.223
5.065
11,90
226.914
196.815
2.038
10,40
1.259.270
1.101.850
5.943
5,40
2009
531.410
461.793
8.107
17,60
223.604
196.114
2.813
14,30
1.261.410
1.125.833
10.243
9,10
2010
580.290
472.453
5.963
12,60
230.135
199.354
2.358
11,80
1.332.450
1.144.070
6.921
6,00
2011
Sayfa: 62
Şeftali
Kiraz
Ağaç Sayısı
Toplam Üretken
Yaş
Ürün
Toplam
kg
(Ton)
(Ağaç
Başına)
Ağaç Sayısı
Toplam Üretken
Yaş
Ceviz
Ürün
Toplam
kg
(Ton)
(Ağaç
Başına)
Ağaç Sayısı
Toplam
Üretken
Yaş
Ürün
Toplam
kg
(Ton)
(Ağaç
Başına)
2001
120.826
104.910
1.735
16,50
225.390
197.710
3.112
15,70
50.174
41.880
431
10,30
2002
122.813
107.255
1.531
14,30
257.260
193.229
3.230
16,70
52.079
44.303
486
11,00
2003
124.456
109.111
1.503
13,80
205.850
196.045
3.362
17,10
53.857
44.948
588
13,10
2004
127.386
111.885
1.495
13,40
211.400
197.960
3.842
19,40
55.800
46.340
476
10,30
2005
123.931
108.611
1.742
16,00
207.010
196.747
3.893
19,80
57.971
48.192
615
12,80
2006
129.516
109.780
1.916
17,40
254.942
243.926
3.814
15,60
58.743
49.098
534
10,90
2007
131.916
112.285
1.779
15,80
258.442
248.076
3.721
15,00
59.271
49.973
658
13,20
2008
132.739
113.255
2.003
17,70
202.747
194.246
3.482
17,90
60.714
51.448
720
14,00
2009
133.906
118.625
2.250
18,97
202.932
194.538
3.796
19,50
62.258
52.602
845
16,10
2010
137.916
119.703
2.186
18,26
202.902
194.708
3.612
18,50
63.233
53.121
743
14,00
2011
Sayfa: 63
İncir
Zeytin
Ağaç Sayısı
Toplam Üretken
Yaş
Ürün
Toplam
kg
(Ton)
(Ağaç
Başına)
Ağaç Sayısı
Toplam Üretken
Yaş
Turunçgiller
Ürün
Toplam
kg
(Ton)
(Ağaç
Başına)
Ağaç Sayısı
Toplam Üretken
Yaş
Ürün
Toplam
kg
(Ton)
(Ağaç
Başına)
2001
444.964
426.614
431
1,00
225.565
205.160
4.512
22,00
263.556
215.626
4.117
19,10
2002
455.594
427.184
600
1,40
224.657
208.282
4.211
20,20
282.157
220.727
4.768
21,60
2003
440.944
412.244
889
2,10
219.072
203.392
4.424
21,70
269.941
208.636
3.521
16,90
2004
443.041
406.621
2.533
6,20
219.530
204.790
4.811
23,50
292.774
231.769
6.859
29,60
2005
436.143
410.740
1.767
4,30
215.405
201.458
4.586
22,80
318.277
231.185
4.107
17,80
2006
441.241
416.844
1.889
4,50
211.205
198.503
4.701
23,70
321.069
281.109
7.199
25,60
2007
451.840
417.470
1.211
2,90
210.955
197.658
4.121
20,80
342.485
282.025
5.239
18,60
2008
448.400
418.460
2.401
5,70
210.710
197.363
4.378
22,20
390.585
311.235
6.883
22,10
2009
460.250
406.890
1.605
3,90
210.668
197.878
4.599
23,20
396.685
318.585
7.434
23,30
2010
447.900
408.890
2.343
5,70
213.698
198.438
4.003
20,20
422.780
374.680
8.491
22,70
2011
Tablo 51. Üzüm Bağları ve Üzüm Üretimi
ÜZÜM BAĞLARI VE ÜZÜM ÜRETİMİ
Üzüm Bağları (Toplam)
Ağaç sayısı
Ürün
Toplam
Üretken Yaş
Toplam
(Ton)
kg
(Asma Başına)
2001
16.093.922
15.304.384
35.324
2,30
2002
16.185.928
15.304.403
34.954
2,28
2003
16.213.258
15.306.090
35.131
2,31
2004
16.110.948
15.329.260
42.886
2,79
2005
16.599.366
15.427.030
36.960
2,40
2006
17.985.906
15.631.123
41.726
2,67
2007
18.168.670
16.959.900
35.402
2,09
2008
18.166.311
16.880.347
43.989
2,61
2009
18.464.357
17.020.057
38.635
2,27
2010
18.432.779
17.007.427
40.804
2,40
2011
Sayfa: 64
Tablo 52. Türlerine Göre Tuzlu ve Tatlı Suda Yaşayan Balıklar
TÜRLERİNE GÖRE TUZLU SUDA YAKALAN BALIKLAR
TON
TOPLAM
Mavirina Balığı
Sardalya
Çaça Balığı
Hamsi
Uskumru
Kolyoz
İstavrit
Ton Balığı
Diğer Pelajik Balık
Diğer Balıklar
Barlam Balığı
Barbunya
Sinarit
Kefal
Yılan Balığı
İstrongilos
Kupez
Köpekbalığı
Kedibalığı
Scate
Diğer Balıklar
Cephalopodlar
Kalamar
Mürekkep Balığı
Ahtapot
Musky octopus
Kabuklu Deniz Hayvanı
Kerevit
2002
466
143
25
13
9
13
4
16
6
57
267
18
11
10
27
4
38
33
6
2
10
98
38
12
10
11
5
3
15
2003
497
151
24
14
11
13
1
16
9
63
289
18
11
11
26
4
40
37
6
2
9
116
37
13
10
10
4
3
17
2004
477
171
24
57
9
11
1
11
7
51
258
19
9
9
26
2
36
35
4
1
8
103
32
12
10
7
3
3
13
2005
443
158
43
35
2
8
4
12
7
47
224
16
9
8
26
2
19
28
4
1
10
95
38
17
8
9
4
7
16
2006
738
163
21
30
23
10
6
20
4
49
304
26
16
8
22
2
18
28
6
2
13
154
68
15
15
20
18
174
29
TÜRLERİNE GÖRE TATLI SUDA YAŞAYAN BALIKLAR
2007
689
196
23
49
15
11
12
13
1
72
245
25
17
9
30
2
14
23
9
4
6
101
67
17
18
19
13
156
25
2008
838
241
32
48
15
12
21
17
9
87
273
34
21
10
39
1
16
27
7
10
13
84
78
19
15
23
21
205
41
2009
773
199
30
38
19
10
12
13
14
63
291
24
14
4
34
1
15
30
5
5
9
143
47
10
7
15
15
215
21
TON
TOPLAM
Alabalık
Sazan
Karışık Balık
Turna Balığı
Yılan Balığı
Sazan Balığı
2002
296
233
2
1
2003
395
302
2
2
5
2004
751
211
410
7
25
2005
792
231
410
4
30
2006
786
253
410
6
30
2007
441
200
82
1
88
2008
841
212
452
1
112
2009
887
263
350
6
100
Diğer Balıklar
60
84
98
117
87
70
64
168
Sayfa: 65
1.4.3.Enerji
Bir ülkede enerji sektörünün gelişim düzeyi doğrudan ekonomik sistemi ve yaşamın genel
kalitesini etkilemektedir. Bu nedenle enerji sektörünün gelişimi. öz kaynakların daha iyi ve
verimli kullanımına dayanarak gerçekleşmesini beklemek doğaldır.
Üretim:
Karadağ’da elektrik üretimi için büyük hidroelektrik potansiyele sahip olan en önemli kaynağı;
Zeta, Piva, Tara, Moraca, Lim, Cehotina ve İbar nehirleri kolları ile birlikte oluşturmaktadır.
Toplam potansiyelin %17’sini Zeta ve Piva nehirleri oluşturmaktadır.
Hidro elektrik enerji üretiminde çoğunlukla HES "Perucica" ve HES "Piva", termal enerji
üretiminde ise TS "Pljevlja" da yer almaktadır.
2010 yılında Karadağ’da enerji tüketicilerinin güvenliği ve elektrik sisteminin operasyonel
güvenliği yüksek seviyede gerçekleşmiştir. 2010 yılında Karadağ'da toplam elektrik enerjisi
üretimi 2009 yılına göre % 45 artarak 4022 GWh olarak gerçekleşmiştir.
Üretimin daha yüksek seviyede olmasının temel nedenlerinden biri, 2009 yılında 6 aylık bir
gecikmeden sonra, TS Pljevlja’da standart koşullar altında gerçekleştirilen daha yüksek üretim
seviyesidir.
TS Pljevlja’daki üretim geçen yıla göre % 84 (583 GWh) artarak 1.272 GWh olarak
gerçekleşmiştir.
2010 yılında elektrik üretimindeki bu artış olumlu hidrolojik koşullardan ve TS Pljevlja’da
üretimin normale dönmesinden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak dışa bağımlılığında da bir
azalma kaydedilmiştir
Tüketim:
2010 yılında enerji amaçlı elektriğin nihai tüketimi geçen yıla göre % 6 (194 GWh) artarak
3211 GWh olarak gerçekleşmiştir.
Bu yılda sanayi sektöründeki tüketim geçen yıla göre % 20 artarak 1581 GWh olarak
gerçekleşmiş ve nihai tüketim içindeki payı % 49’dur.
Evlerdeki tüketim ise 1280 GWh olarak gerçekleşmiş ve geçen yıla göre %1 oranında bir
büyüme kaydedilmiş olup nihai tüketim içindeki payı % 39.86’dur.
2010 yılında inşaat sektörü, ulaştırma ve tarım sektörünün enerji tüketimi 68 GWh olmuştur
ve nihai tüketim içindeki payı % 2.11 olmuştur. Geçen yıla göre 5 GWh olarak bir büyüme
gerçekleşmiştir. Diğer tüketicilerin kullanımı ise 282 GWh olmuş ve nihai tüketim içindeki
payı ise % 8.78 olarak gerçekleşmiştir
Bir önceki yılda gerçekleşen tüketim ile karşılaştırıldığında %24 oranında (89 GWh) azalma
görülmektedir.
Sayfa: 66
Kömür Sektörü
Kömür üretimi, Kömür Madeni AD "Pljevlja"’da çıkarılmakta olup Kömür Enerji Dengesi,
Eurostat ve Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından belirlenen yönetmeliklere uygundur.
Çıkarılan kömürün %95’i "Pljevlja" santralindeki enerji üretiminde. %4-5’I ise nihai tüketimde
kullanılmaktadır.
2010 yılında sanayi sektöründeki kömür tüketimi geçen yıla gore %75 daha fazla olup 265 TJ
tutarında gerçekleşmiştir. Nihai tüketimdeki payı %51’dir.
2010 yılında hane halkı sektöründeki tüketim 254 TJ’e olup geçen yılda gerçekleşen tüketim ile
karşılaştırıldığında %47’lik bir düşüş kaydedilmiştir. Nihai tüketimindeki payı ise % 48’dir.
Sayfa: 67
Tablo 53. Karadağ Elektrik Arz ve Tüketimi
KARADAĞ ELEKTRİĞİ ARZ VE TÜKETİM DENGESİ
2006
TEDARİK VE TÜKETİM
2007
GWh
TJ
2.952
1.750
1.202
1.728
72
505
505
1.201
991
0
0
4.818
0
0
0
0
112
5
107
0
850
3.856
3.855
2.393
6
23
1.097
27
309
10.627
6.300
4.327
6.221
259
1.818
1.818
4.324
3.568
0
0
17.345
0
0
0
0
403
18
385
0
3.060
13.882
13.878
8.615
22
83
3.949
97
1.112
GWh
2008
TJ
GWh
2009
TJ
GWh
2010
TJ
GWh
TJ
İLK ÜRETİM
Dönüşüm Çıktısı
Hidro Elektrik Santralleri
Termo Elektrik Santralleri
İthalat
İhracat
Transit Giriş
Transit Çıkış
Diğer Ülkelerden Alınan
Diğer Ülkelere Verilen
Stok Değişimleri
Deniz Bunkerleri
Toplam Kullanılabilir Enerji
Dönüşüm Girdisi
Dönüşüm İçin Diğer Santraller
Enerji Çeşitleri Tüketimi
Dönüşüm İçin Diğer Santraller
Dağıtım ve Transfer Kayıpları
Nihai Tüketim için Mevcut Stok
Nihai Enerji Tüketimi
Sanayi
İnşaat
Ulaşım
Hane
Tarım
Diğer Tüketiciler
2.144 7.718 2.828 10.181 2.760 9.936 4.022 14.479
1.284 4.622 1.539 5.540 2.071 7.456 2.750 9.900
860 3.096 1.289 4.640
689 2.480 1.272 4.579
2.167 7.801 1.571 5.656 1.151 4.144
732 2.635
108
389
108
389
172
619
483 1.739
1.281 4.612 1.521 5.476 2.027 7.297
0
0
1.281 4.612 1.521 5.476 2.027 7.297
0
0
1.176 4.234 1.221 4.396 1.184 4.262 1.204 4.334
648 2.333
908 3.269 1.108 3.989 1.451 5.224
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4.731 17.032 4.604 16.574 3.815 13.734 4.024 14.486
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
105
378
141
508
81
292
146
526
11
40
7
25
10
36
10
36
94
338
134
482
71
256
136
490
0
0
0
0
0
0
0
0
688 2.477
725 2.610
717 2.581
667 2.401
3.938 14.177 3.738 13.457 3.017 10.861 3.211 11.560
3.938 14.177 3.738 13.457 3.017 10.861 3.211 11.560
2.431 8.752 2.130 7.668 1.315 4.734 1.581 5.692
7
25
8
29
8
29
8
29
24
86
22
79
18
65
22
79
1.128 4.061 1.178 4.241 1.268 4.565 1.280 4.608
28
101
36
130
37
133
38
137
320 1.152
364 1.310
371 1.336
282 1.015
Sayfa: 68
Tablo 54. Karadağ'ın Elektriğinin Dengesi
2005
2006
Toplam Toplam
Elektrik Elektrik
KARADAĞ'IN ELEKTRİK DENGESİ
GWh
GWh
Üretim
0
0
Diğer kaynaklardan
247
210
İthalat
1.587
1.728
İhracat
-44
-72
Uluslararası Yardımcı Gemiler
0
0
Stok değişimi
0
0
İÇ TEDARİK
1.790
1.866
Transferler
1.866
1.750
istatistiksel fark
0
0
DÖNÜŞÜMLER
998
1.202
Termik santraller (Ana üreticiler)
998
1.202
Termik santraller (Otoprodüktör)
0
0
Kojenerasyon (CHP) fabrika (Ana üreticiler)
0
0
Kojenerasyon (CHP). fabrika(Otoprodüktör)
0
0
Sadece ısı fabrikaları (Ana üreticiler)
0
0
Sadece ısı fabrikaları (Otoprodüktör)
0
0
Patent yakıt. briketleme ve kok fırın tesisleri
0
0
Petrol rafinerileri
0
0
Diğer dönüşüm sektörü
0
0
ENERJİ SEKTÖRÜ
114
112
Kömür madenleri
0
0
Termik santraller ve CHPs
108
107
0
0
Sadece ısı fabrikaları (Otoprodüktör)
0
0
0
0
Hidro elektrik santralleri
6
5
Dağıtım kayıpları
-775
-850
SON TÜKETİM
3.765
3.856
SANAYİ SEKTÖRÜ
2.607
2.709
Demir ve çelik
142
202
Kimya ve petrokimya
2
12
Besleme stokları
0
0
Demirdışı metaller
1.895
1.912
Metalik olmayan mineraller
3
1
Ulaştırma ekipmanları
6
7
Makinalar
6
0
YILLAR
2007
2008
2009
Toplam Toplam Toplam
Elektrik Elektrik Elektrik
GWh
GWh
GWh
0
0
0
528
313
76
2.167
1.571
1.151
-108
-108
-172
0
0
0
0
0
2.587
1.776
1.055
1.284
1.539
2.071
0
0
0
860
1.289
689
860
1.289
689
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
105
141
81
0
0
0
94
134
71
0
0
0
0
0
0
0
0
0
11
7
10
-688
-725
-717
3.938
3.738
3.017
2.758
2.502
1.694
182
228
123
0
0
380
0
0
379
1.942
1.676
966
0
0
1
0
9
7
0
4
9
Sayfa: 69
2010
Toplam
Elektrik
GWh
0
-247
732
-483
0
0
2
2.750
0
1.272
1.272
0
0
0
0
0
0
0
0
146
0
136
0
0
0
10
-667
3.211
1.581
82
1
0
1.241
0
6
0
2005
2006
Toplam Toplam
KARADAĞ'IN ELEKTRİK
Elektrik Elektrik
DENGESİ
GWh
GWh
Madencilik ve Taşocakçılığı
7
10
Gıda ve tütün
15
14
Kağıt. kağıt hamuru ve baskı
3
2
Ağaç ve ağaç ürünleri
9
9
İnşaat malzemeleri
2
1
Tekstil ve Deri
2
1
Belirtilmeyen
516
538
TAŞIMA
23
23
Uluslararası sivil havacılık
0
0
İç Hatlar Hava Taşımacılığı
0
0
Yol
0
0
Demiryolu
23
23
Boru hattı taşımacılığı
0
0
Dahili navigasyon
0
0
Belirtilmeyen
0
0
DİĞER SEKTÖRLER
1.135
1.124
Tarım
26
27
Ticaret ve kamu hizmetleri
0
0
Yerleşim
1.109
1.097
Belirtilmeyen
0
0
OLMAYAN ENERJİ KULLANIMI
0
0
Sanayi / dönüşüm / enerji
0
0
ulaşım
0
0
Diğer sektörler
0
0
YILLAR
2007
2008
2009
Toplam Toplam Toplam
Elektrik Elektrik Elektrik
GWh
GWh
GWh
34
35
6
12
20
29
0
1
1
0
8
9
0
0
0
0
0
0
588
521
164
24
22
18
0
0
0
0
0
0
0
0
0
24
22
18
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1.156
1.214
1.305
28
36
37
0
0
0
1.128
1.178
1.268
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Sayfa: 70
2010
Toplam
Elektrik
GWh
5
28
1
7
0
0
210
22
0
0
0
22
0
0
0
1.608
38
0
1.280
290
0
0
0
0
Tablo 55. Karadağ'ın Kömür Dengesi
2009 YILI
KARADAĞ'IN KÖMÜR
DENGESİ
Üretim
Diğer kaynaklardan
Kok
Kömür
ü
Topla
m
Kömü
r
Antrasi
t
Kahverengi
Kömür
Linyi
t
1
2
1000 t
1000 t
1000 t
3
1000
t
1000 t
957
-
-
957
Toplam
Kömür
4
Antras
it
2010 YILI
Kahveren
gi
Kömür
1
2
1000 t
1000 t
1000 t
-
1.938
-
Linyi
t
Kok
Kömür
ü
1000 t
-
3
1000
t
1.93
8
4
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
38
58
-
3
-
-
-
-
-
69
-
-
69
-
-
35
58
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Stok değişimi
-
-
-
-
-
-
-
-
-
İÇ TEDARİK
İthalat
İhracat
-
937
-
3
934
-
1.869
-
-
1.86
9
Transferler
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
istatistiksel fark
-
-
-
-
-
-
-
-
-
DÖNÜŞÜMLER
875
-
-
875
-
1.850
-
-
875
-
-
875
-
1.850
-
-
1.85
0
1.85
0
Kojenerasyon (CHP) fabrika
(Ana üreticiler)
Kojenerasyon (CHP).
fabrika(Otoprodüktör)
Sadece ısı fabrikaları(Ana
üreticiler)
Sadece ısı
fabrikaları(Otoprodüktör)
Patent yakıt. briketleme ve kok
fırın tesisleri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Petrol rafinerileri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
ENERJİ SEKTÖRÜ
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Kömür madenleri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Sadece ısı
fabrikaları(Otoprodüktör)
Patent yakıt. briketleme ve kok
fırın tesisleri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
SON TÜKETİM
62
-
3
59
-
19
-
-
19
-
SANAYİ SEKTÖRÜ
44
-
3
40
-
10
-
-
10
-
Sayfa: 71
-
-
-
2009 YILI
KARADAĞ'IN KÖMÜR
DENGESİ
Topla
m
Kömü
r
Antras
it
Kahverengi
Kömür
Lin
yit
Kok
Köm
ürü
1
2
1000 t
1000 t
1000 t
3
100
0t
4
1000
t
Demir ve çelik
Toplam
Kömür
2010 YILI
Kahver
Antr
engi
asit
Kömür
Linyit
Kok
Köm
ürü
2
3
1000 t
1
1000
t
1000 t
1000 t
4
1000
t
12
-
-
12
-
9
-
-
9
-
Kimya ve petrokimya
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Besleme stokları
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Makinalar
-
1
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Gıda ve tütün
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Tekstil ve Deri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Belirtilmeyen
31
-
3
28
-
1
-
-
1
-
TAŞIMA
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Yol
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Demiryolu
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Dahili navigasyon
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Belirtilmeyen
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
18
-
-
18
-
9
-
-
9
-
Tarım
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
18
-
-
18
-
9
-
-
9
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
DİĞER SEKTÖRLER
Yerleşim
Belirtilmeyen
OLMAYAN ENERJİ
KULLANIMI
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Ulaşım
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Diğer sektörler
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Sayfa: 72
Tablo 56. Karadağ'ın Petrol Ürünleri Dengesi
2010 YILI
KARADAĞ'IN PETROL ÜRÜNLERİ
DENGESİ
Dizel
Benzin
ve Atık
Yakıt
Diğer
Petrol
Ürünleri
Rafineri
gaz
1
2
3
4
5
6
7
8
1000 t
1000 t
1000 t
1000 t
1000 t
1000 t
1000 t
1000 t
1000 t
18
57
19
174
11
52
174
11
52
LPG
Motor
benzini
Gazyağı
Havacılık
Yakıtı
Toplam
Petrol
Ürünleri
Nafta
Mazot
Üretim
Diğer kaynaklardan
İthalat
331
İhracat
-17
-17
Stok değişimi
İÇ TEDARİK
314
0
18
57
2
Transferler
istatistiksel fark
DÖNÜŞÜMLER
Kojenerasyon (CHP) fabrika (Ana üreticiler)
Kojenerasyon (CHP). fabrika(Otoprodüktör)
Sadece ısı fabrikaları(Ana üreticiler)
Sadece ısı fabrikaları(Otoprodüktör)
Petrol rafinerileri
ENERJİ SEKTÖRÜ
3
3
3
3
Kömür madenleri
Sadece ısı fabrikaları(Otoprodüktör)
SON TÜKETİM
310
18
SANAYİ SEKTÖRÜ
85
18
Demir ve çelik
16
9
Kimya ve petrokimya
9
9
Besleme stokları
9
9
34
1
57
2
174
8
52
9
8
50
7
1
1
Sayfa: 73
33
2010 YILI
KARADAĞ'IN PETROL ÜRÜNLERİ
DENGESİ
Toplam
Petrol
Ürünleri
1000 t
Rafineri
gaz
LPG
Motor
benzini
Gazyağı
Havacılık
Yakıtı
Nafta
Dizel
Benzin ve
Atık Yakıt
Mazot
Diğer
Petrol
Ürünleri
1
1000 t
2
1000 t
3
1000 t
4
1000 t
5
1000 t
6
1000 t
7
1000 t
8
1000 t
Makinalar
3
3
Gıda ve tütün
17
17
Tekstil ve Deri
Belirtilmeyen
5
TAŞIMA
224
5
57
2
2
164
1
1
2
0
Yol
10
9
Demiryolu
1
1
Dahili navigasyon
Belirtilmeyen
211
57
154
DİĞER SEKTÖRLER
2
1
1
Tarım
2
1
1
Yerleşim
Belirtilmeyen
OLMAYAN ENERJİ KULLANIMI
ulaşım
Diğer sektörler
Sayfa: 74
1.4.4 Doğal Kaynaklar ve Madencilik
-
-
Maden yatağı; Kömür, boksit, kurşun-çinko, dekoratif taş, çakıl ve kum gibi 23 adet maden
ocağı mevcut olup, bunlardan 9 adedi işletilmektedir.
Arsa ve arazi kaynakları:Karadağ’ın toplam arazilerden %37,4’ü ( 517.136 hektar ) tarımsal
arazidir. Kişi başına 0,32 hektar tarım arazisi düşmektedir.
Ormanlar:Ülke topraklarının %54’ü (621.000 hektar) orman ve ormanlık alanları olup ve kişi
başına 1 hektar orman düşmektedir.
Su Kaynağı: 40 doğal göl mevcuttur.
Deniz, turizm, ulaşım balıkçılık
Milli parklar: Ülkenin sınırları çerçevesinde toprakların %9,47’si ulusal koruma altındadır. 5
milli park mevcut olup. bunlar ise; Durmitor Dağ. Lovcen Dağ. Biogradska Gora. Skodra Gölü
ve Prokletiye Dağ’dır.
1.4.5 Sanayi
Karadağ’da imalat toplam sanayi üretiminin yarısını oluşturmaktadır. 2008’de bu oran %70’i
oluşturuyordu. Çelik ve alüminyum sanayinde istikrar ve uzun vadeli sürdürülebilirliğini sağlamak için
yeniden yapılanma programları yürütülmektedir. Bu yapılanma sonucunda 2010 yılının Ocak-Eylül
döneminde, KAP – Aluminyum Fabrikasının üretimi yaklaşık % 30 artmış olup yıllık üretim hacmi ise
80.000 ton olarak planlanmıştır. İmalat ve elektrik üretimi artışı Pljevlja termik santralinin yeniden
açılmasından (yağmur mevsiminin yoğun yağışları) ve alüminyum üretim artışından (KAP)
kaynaklanmaktadır. 2010 yılındaki üretim bir önceki yıla göre % 9 daha fazladır.
Temmuz 2011'de Karadağ'da sanayi üretimi geçen yılın aynı ayına göre % 0,2 aynı yılın bir önceki aya
göre % 5,7 artış kaydetmiştir.
2011 Ocak-Temmuz ayları arasında geçen yılın aynı dönemine göre iki sektörde üretimde büyüme
kaydedilmiştir. Madencilik ve Taşocakçılığı (% 3,8) ve imalat (% 9,6) olarak gerçekleşmiştir.
2010 Nisan ayında, Karadağ Hükümeti yeni Enerji Kanunu ve Enerji Verimliliği Kanunu kabul
ederek, enerji sektöründe yasal çerçeve oluşturmasını sağlamış ve elektrik piyasası 01 Ocak 2009 tarihi
itibarı ile hane dışında, tüm tüketicilere açıktır.
Karadağ elektrik piyasasının açılması ve bir dizi diğer belgelerin olması, Karadağ’da elektrik sektöründe
rekabetin tanıtımı için temel normatif önkoşulları yaratmıştır. 2016 yılına kadar uygulanacak enerji
projeleri, küçük hidroelektrik santrali, rüzgar türbinleri, Moraca ve Komarnica nehirlerinde hidroelektrik
santralinin yanı sıra İtalya ve Karadağ arasındaki kablo ile ilişkili hidroelektrik yatırımlarını
içermektedir. Bu projeler için kullanılacak genel yatırım miktarı 1.050 milyon Euro. olarak
belirlenmiştir.
2009 yılında elektrik üretim tesisleri yeniden canlandırma çalışmaları gerçekleştirilmiştir. (TS "Pljevlja",
HS "Perucica" ve HS "Piva")’ nın toplam yatırım değeri 35.9 milyon Euro dur.
En Büyük yatırım TS "Pljevlja" olup 27.5 milyon Euro tutarında olan bu proje yaklaşık 8.5 MW güç
kapasitesi artışı ile sonuçlanmıştır. Çalışmalar Podgorica ile Tiran arasında 400 kw enerji iletim hattı
inşaatı ile tamamlanmıştır. Bu çalışmaların toplam değeri 11 milyon Euro olup projenin toplam değeri ise
43.9 milyon Euro’dur.
Mozura ve Krnovo yerleşim yerlerinde rüzgar santralleri inşaatı için talepli yatırımcılar ile Temmuz ve
Ağustos 2010 yılında anlaşmalar imzalanmıştır. Sözkonusu rüzgar santrallerinin inşaatı için yatırımların
toplam tahmini değeri, rüzgar enerjisinin toplam kurulu kapasitesine bağlı olarak.135-155 milyon Euro
arasındadır.
Sayfa: 75
Tablo 57. Üretim Gruplarına Göre Sanayi Üretim İndeki
ÜRETİM GRUPLARINA GÖRE SANAYİ ÜRETİM İNDEKSİ (Önceki Yıl = 100)
2006 2007 2008 2009
TOPLAM SANAYİ
101,0 100,1
98,0
67,8
102,9 101,5 117,7
34,5
Madencilik ve Taşocakları
117,5
78,1 140,3
57,0
eneri Üretim Maddelerinin Çıkarılması
Turba Maden Kömürü ve Linyit çıkarılması
117,5
78,1 140,3
57,0
2010
117,5
158,7
196,1
196,1
Enerji Üreten Maddeler Hariç Madencilik ve Taşocakları
Metal Cevheri Madenciliği
Diğer Madencilik ve Taşocakları
95,6
98,1
86,3
115,9
101,2
177,7
108,4
100,7
126,8
22,4
6,8
52,1
107,8
133,7
101,4
Üretim
100,1
109,3
88,7
61,4
97,0
Gıda Ürünleri. İçecek ve Tütün İmalatı
Gıda Ürünleri ve İçeceke İmalatı
Tütün Ürünleri İmalatı
90,6
103,8
41,0
99,3
99,7
95,5
113,6
121,8
31,3
88,7
88,7
89,5
90,6
91,1
70,6
Tekstil ve Tekstil Ürünleri İmalatı
Tekstil Üretimi İmalatı
Giyim Eşyası ve Kürk İmalatı
116,6
148,6
114,9
92,4
58,8
94,8
79,8
64,1
80,5
13,6
11,6
13,7
85,2
97,8
Deri ve Deri Ürünleri İmalatı
Deri Ürünleri ve Ayakkabı İmalatı
139,8
139,8
163,3
163,3
215,9
215,9
39,7
39,7
23,1
23,1
99,0
99,0
101,3
101,3
76,0
76,0
65,7
65,7
104,5
104,5
95,9
86,8
101,4
105,7
144,5
85,6
93,1
74,3
109,5
92,8
87,2
96,0
102,1
113,8
95,8
Kimyasala Ürünler ve Lifli Ürünler İmalatı
Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı
65,1
65,1
145,8
145,8
65,2
65,2
142,0
142,0
109,3
109,3
Kauçuk ve Plastik Ürünleri İmalatı
Plastik ve Kauçuk Ürünlerin İmalatı
69,5
69,5
101,5
101,5
63,5
63,5
57,6
57,6
59,6
59,6
Diğer Metal Olmayan Mineral Üretimi
Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı
100,9
100,9
99,6
99,6
97,8
97,8
58,0
58,0
131,2
131,2
Temel Metaller ve Metal Ürünleri İmalatı
104,8
110,5
87,1
46,5
85,3
Ağaç ve Ağaç Ürünleri İmalatı
Ağaç Ürünleri. Mantar ve Benzeri Ürünler İmalatı
Kağıt. Basım ve Yayın İmalatı
Kağıt Hamuru. Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı
Basım ve Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması
Sayfa: 76
Tablo 58. Endüstri Ürünleri Üretim İndeki
ÜRETİM GRUPLARINA GÖRE SANAYİ ÜRETİM İNDEKSİ (Önceki Yıl = 100)
2006 2007 2008 2009
Ana Metal İmalatı
104,3 108,7
88,7
46,0
Makine Hariç Metal Ürünleri İmalatı
114,7 143,2
64,8
57,1
2010
86,0
72,7
Diğer Makine ve Techizat İmalatı
Diğer Makinelerin İmalatı ve Diğer Ekipmanlar
225,7
225,7
96,7
96,7
94,4
94,4
109,1
109,1
153,0
153,0
Haneler için Makine ve Cihaz Üretimi
Evlerde Kullanılan Ev Aletleri Hariç Elektrikli Makine Üretimi
114,4
114,4
160,4
160,4
32,9
32,9
-
-
Ulaşım Araçları İmalatı
Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı
98,5
98,5
97,7
97,7
85,7
85,7
88,0
88,0
79,7
79,7
İmalat n.e.c.
Mabilya ve İlgili Ürünler İmalatı
386,7
386,7
98,7
98,7
104,1
104,1
51,5
51,5
77,0
77,0
Elektrik . Gaz ve Su
Elektrik. Gaz ve Su
103,1
103,1
72,6
72,6
131,9
131,9
97,6
97,6
151,1
151,1
Sayfa: 77
ENDÜSTRİ ÜRÜNLERİ
Kömür.Madenciliği (Ton)
Kahverengi Kömür
linyit
BİRİMİ
Bin. t
Bin. T
2006
2007
2008
2009
2010
10
1.502
7
1.196
1.740
957
1.938
Kırmızı boksit
Mermer ve Granit blokları
m³
659.370
3.920
667.053
4.575
671.811
5.203
45.779
2.195
61.205
2.923
Diğer Madencilik ve Taşocakçılığı
Doğal Kum
Ham yada Ezilmiş Taş
Çakıl
Taş Granüller
Deniz tuzu
m³
m³
m³
m³
t
98.360
82.933
54.191
5.000
161.970
82.914
60.165
20.000
179.521
146.381
109.436
25.200
65.015
74.368
51.373
17.000
165.666
49.517
39.921
11.200
Gıda ve içecek ürünleri imalatı
Taze Et
Şarküteri
Sucuk. Sosis (ton)
Meyve Suları
Rafine Yağlar
Pastörize sütler
Buğday Unu. (ton)
Yem Unu
Hazır Yemler
Ekmeklik Buğday ve Diğer Türleri
Kavrulmuş Kahve
Üzüm Konyağı
Doğal Konyak
Bira
Alkolsüz İçecekler.
t
t
t
t
t
hl
t
t
t
t
t
hl
hl
hl
hl
739
912
1.907
641
159
28.537
16.650
4.197
15.461
24.166
330
7.897
121.701
516.942
412
1.013
1.098
2.393
345
27.002
21.282
4.410
14.159
25.229
464
5.743
110.158
534.386
401
1.024
3.106
4.444
269
28.739
34.344
4.423
15.250
25.246
484
5.705
111.381
556.521
230
1.075
2.348
4.070
221
27.664
38.065
2.662
10.507
22.733
498
4.379
105.916
456.896
201
1.428
2.186
3.676
251
24.493
31.408
2.263
7.770
21.596
423
5.266
105.586
423.799
208
t
mill. pcs
554
433
332
463
171
153
108
t
t
Bin.m²
Bin.m²
Bin.m²
t
6
60
84
-
2
23
64
-
2
58
-
7
-
Tütün (Mayalanmış)
Sigaralar
Pamuk İpliği
Yün İpliği
Pamuktan Ham Kumaş
Yünlü Kumaşlar
Hazır Yatak Çarşafları
Pamuklu Kumaşlar
Sayfa: 78
Kırmızı boksit
Mermer ve Granit blokları
BİRİMİ
2006
2007
2008
2009
2010
m³
659.370 667.053 671.811
3.920
4.575
5.203
45.779
2.195
61.205
2.923
Diğer Madencilik ve Taşocakçılığı
Doğal Kum
Ham yada Ezilmiş Taş
Çakıl
Taş Granüller
Deniz tuzu
m³
m³
m³
m³
t
98.360 161.970 179.521
82.933 82.914 146.381
54.191 60.165 109.436
5.000 20.000 25.200
Gıda ve içecek ürünleri imalatı
Taze Et
Şarküteri
Sucuk. Sosis (ton)
Meyve Suları
Rafine Yağlar
Pastörize sütler
Buğday Unu. (ton)
Yem Unu
Hazır Yemler
Ekmeklik Buğday ve Diğer Türleri
Kavrulmuş Kahve
Üzüm Konyağı
Doğal Konyak
Bira
Alkolsüz İçecekler.
t
t
t
t
t
hl
t
t
t
t
t
hl
hl
hl
hl
65.015 165.666
74.368 49.517
51.373 39.921
17.000 11.200
739
1.013
1.024
1.075
1.428
912
1.098
3.106
2.348
2.186
1.907
2.393
4.444
4.070
3.676
641
345
269
221
251
159
28.537 27.002 28.739 27.664 24.493
16.650 21.282 34.344 38.065 31.408
4.197
4.410
4.423
2.662
2.263
15.461 14.159 15.250 10.507
7.770
24.166 25.229 25.246 22.733 21.596
330
464
484
498
423
7.897
5.743
5.705
4.379
5.266
121.701 110.158 111.381 105.916 105.586
516.942 534.386 556.521 456.896 423.799
412
401
230
201
208
Tütün (Mayalanmış)
Sigaralar
t
mill. pcs
554
433
332
463
171
153
108
Pamuk İpliği
Yün İpliği
Pamuktan Ham Kumaş
Yünlü Kumaşlar
Hazır Yatak Çarşafları
Pamuklu Kumaşlar
Çorap
t
t
Bin.m²
Bin.m²
Bin.m²
t
Bin. Çift
6
60
84
14
2
23
64
9
2
58
-
7
-
-
Bin.m²
1
-
311
28
19
Giyim ve kürk İmalatı
Giyim
Sayfa: 79
Örme Giyim
Diğer Çocuk iç Çamaşırı
BİRİMİ
t
Bin.m²
2006
56
252
2007
153
227
2008
41
111
2009
58
79
2010
38
-
Deri Ürünleri İmaltı ve Ayakkabı
Üst deri
Diğer Deri Eşyalar
Deri Ayakkabı
Üst
Bin.m²
Bin.m²
Bin. Çift
Bin. Çift
4
-
9
-
31
-
13
*
3
-
Sayfa: 80
ÜRÜN GRUPLARI
BİRİM
2006
2007
2008
2009
2010
Ağaç ve Ağaç Ürünleri ve Mantar İmalatı
Ladin ve Köknar Kereste
Kayın Kereste
Kayın Ağacı Kalıpları
Emprenye edilmesi
Kayın Kaplama levhalar
Kontrplak. m³
Balkon Kapıları ve Diğer Kapılar
Kapılar (kanatları olan veya olmayan)
Gardrop
Kayın parke
Ahşap evler
m³
m³
m³
m³
m³
m³
adet
adet
m³
m²
m³
70.130 74.463 56.588 44.673 44.230
6.642 8.386 5.616 3.856 3.028
*
4.690 1.830 1.998 1.565 2.525
2.850
739 1.248 1.285
378 1.102
5.500 5.500 5.500 6.000 6.000
62
-
Kağıt Hamuru. Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı
Baskı için Kağıt
t
162
-
-
-
-
Duvar Kağıdı
t
-
-
-
-
-
Diğer Yazılı kağıt
Oluklu Karton Kaplar
Diğer Kağıt Ürünleri
t
t
t
1.257
-
1.530
-
1.631
1.416
-
1.618
-
Yayınlama. Baskı ve Tekrar Üretim
Gazete ve dergiler
Kitaplar ve Broşürler
Tek Renkli Formlar
Çok renkli Formlar
Çok Renkli Reklam
Dizüstü Bilgisayarlar
Diğer Tek-Renkli ve Çok Renkli Formlar
t
t
t
t
t
t
t
1.165
392
11
174
432
1.315
458
11
1
196
174
1.382
307
17
199
173
1.238
299
21
1
171
189
1.206
304
161
191
141
Kok kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı
Motor yağı
Differansiyel Yağı
Kompresör Yağı
Diğer Yağlama yağı
t
t
t
t
-
-
-
-
-
Kimyasal Madde ve ürünleri İmalatı
Oksijen. Azot
t
13.029 12.895 12.902
3.344
489
Sayfa: 81
ÜRÜN GRUPLARI
Diğer İlaçlar
Asetilen
Çamaşır Makineleri için Kullanılan Deterjanlar
Madencilik Patlayıcı
Elektrik Sigortası ve Diğer Fünyeler
Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı
Kamyon Sırt Lastikleri
Lastik Teknik Ürünler
Plastik Kaplar
Diğer plastik ürünler
BİRİM
t
t
t
t
Bin. Adet
t
t
t
t
2006
17
1.017
60
658
182
2007
16
1.114
64
665
49
2008
12
1.022
78
752
14
2009
21
947
78
89
613
2010
19
1.092
64
663
95
38
3
39
2
6
1
-
-
Sayfa: 82
ÜRÜN GRUPLARI
Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı
Katı Tuğla
Delikli Tuğla
Prefabrik Bloklar
Sönmemiş Kireç
Duvar Blokları ve Bölümleri
Bina İnşaatları
Beton. Taze
Mermer Bloklar
Bitümlü Su Geçirmez Ürünler (Amorf
ve Anot Karışımları)
Ana Metal İmalatı
Çelik Külçe
Çelik Dökümden Elektrikli Fırın
Ağır. Hafif Çelik ve Hafif Çelik
Çubuklar
İşlem Görmüş Çelik Çubuklar
Soğuk Haddelenmiş Geniş
Alüminyum Üretimi için Alüminyum
Oksit
Külçe Alüminyum
Bloklar Alüminyum
Alüminyum Alaşımları
Haddelenmiş Alüminyum levhalar
Haddelenmiş Alüminyum Şeritler
Haddelenmiş Alüminyum Folyo
Gri Döküm
Çelik Döküm
Alüminyum Döküm
Metal Ürünleri İmalatı (Metal Hariç)
Çelik Salonları ve Askıları
Metal Yapı İnşaatları Parçaları
Kaynak için Metal Elektrot (çıplak ve
kaplamalı)
Diğer Makine ve Teçhizat İmalatı
Rulman Yatakları
Vinçler Yükleme ve Yeniden Yükleme
Buldozerler. Ekskavatörler ve
Greyderler
BİRİM
2006
2007
2008
2009
2010
Bin. Adet
Bin. Adet
Bin. Adet
t
Bin. Adet
t
t
m²
-
-
-
-
-
1.500
986
2.538
1.129
2.959
43.057
51.186
50.084
40.780
40.297
t
64.579
64.773
62.293
36.177
47.921
t
t
19.978
38.217
52.887
13.817
33.178
143.187
135.632
148.736
76.587
15.094
t
136.921
137.906
157.990
82.725
31.059
t
t
893
413
779
380
268
7.534
2.928
1.398
795
546
t
236.740
240.186
220.426
58.528
t
t
t
t
t
t
t
t
t
118.403
124.060
107.457
63.960
82.043
3.359
11.091
4.056
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
320
-
-
-
-
1.019
2.363
-
-
-
-
2
-
-
-
8.118
7.089
9.839
4.497
839
205
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.165
971
126
-
-
4.544
4.795
3.708
2.586
2.046
t
t
-
-
-
-
-
820
2.533
1.659
2.242
888
t
1.447
1.789
1.060
453
200
t
t
430
418
386
424
656
15
2
14
4
8
t
-
-
-
Sayfa: 83
ÜRÜN GRUPLARI
Makine Parçaları ve İnşaat Ekipmanları
Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı
Onarım ve Bakım
Tren Tekerlekleri Parçaları
Mobilya ve İlgili Ürünlerin İmalatı
Kapitone Mobilya (koltuk. kanepe)
Masalar. Dolaplar. Kanepe. Dolap. Diğer
Yatak
Diğer Küçük Mobilya (Kitap Raflarında)
Elektrik. Gaz ve Sıcak Su Temini
TOPLAM
Hidro-enerji
Thermo-enerji
BİRİM
t
2006
2007
2008
2009
2010
-
-
-
-
-
387
378
324
285
227
-
-
-
-
-
Adet
368
390
310
-
-
Adet
2.300
1.829
2.113
768
632
Adet
979
176
188
277
98
Mwh
Mwh
Mwh
2.951.640
2.144.001
2.828.010
2.759.751
4.169.009
1.749.870
1.283.691
1.538.490
2.071.218
2.760.875
1.201.770
860.310
1.289.520
688.533
1.408.134
Bin
Gerçek
Saat
t
Sayfa: 84
Tablo 59. Elektrik Üretim ve Tüketim Dengesi
ELEKTRİK ÜRETİM VE TÜKETİM DENGESİ ( GWH )
2006 2007 2008 2009 2010
Brüt Üretim - jeneratörler
2.952 2.144 2.828 2.760 4.022
Kendi Tüketimi
113
105
141
81
146
Net Üretim - Santraller
2.839 2.039 2.687 2.679 3.876
Diğer Ülkeden İthalat 1)
Diğer Ülkeye Teslim 1)
ithalat
İhracat
1.201 1.176 1.221 1.184 1.204
991
648
908 1.108 1.451
1.728 2.167 1.571 1.151
732
72
108
108
172
483
Transfer ve Dağıtım Kayıpları
850
688
725
717
667
Tüketiciye Teslim
3.855 3.938 3.738 3.017 3.211
Enerji sektörü (Fasıl 10.11.23 ve 40)
2
4
5
107
111
İmalat (Fasıl 23 hariç)
2.391 2.427 2.125 1.208 1.470
İnşaat
6
7
8
8
8
Demiryolu Taşımacılığı
23
24
22
18
22
Hane
1.097 1.128 1.178 1.268 1.280
Tarım (Elektrik Makineleri ve İyileştirmeleri
27
28
36
37
38
Diğer sektörler (İş.Sokak Lambaları. Genel Su Dağıtım Sistemleri vs.)
309
320
364
371
282
1. Karadağ ve Sırbistan Elektrik Sanayi Verisi
2. Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu (Yıllık Kitap)
Sayfa: 85
Tablo 60. Sanayide Elektrik ve Yakıt Tüketimi
SANAYİDE ELEKTRİK VE YAKIT TÜKETİMİ
BİRİM
Elektrik
Kok Kömürü
Antrasit
Kahverengi Kömür
Linyit
Sıvı Yakıtlar
Mazot
Doğal Gaz
Sıvı Gaz
GWH
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Milyon.m3
Bin Ton
2006
2.300
2
28
16
112
1
2007
2.654
2 27
14
110
3
2008
2009
2.648
-
2.232
1
17
9
40
29
15
115
-
2010
2
2
Kaynak: Karadağ İstatiktik Kurumu (Yıllık Kitabı)
Sayfa: 86
1.522
32
1
15
9
22
2
1.4.6. Ulaştırma ve Telekomünikasyon
Karadağ karayolu, demiryolu, deniz ve hava taşımacılığı ile dünyaya bağlanır. Son yıllarda, ülkeye daha
hızlı, daha güvenli ve daha keyifli bir seyahat sağlamak amacıyla karayolu altyapısına önemli ölçüde
yatırım yapılmıştır.
1.848 km ana ve bölgesel yollar. 5.000 km’den fazla yerel ve sınıflandırılmamış yollar olmak üzere
Karadağ’daki yolların toplam uzunluğu 7.000 km civarındadır. Bölgesel ve ana yolların yaklaşık % 92’si.
yerel ve sınıflandırılmamış yolların ise % 50’si civarında asfalt ile kaplıdır. Ana ve bölgesel yolların
büyüklüğü 13 km/100 km2’dir.
Karadağ’da 312 köprü ve 136 tünel mevcuttur. Bölgesel ve ana yolların üçte ikisinden fazlası 25 sene
önce yapılmıştır. Karadağ’ın yolları ile ilgili en büyük sorun otoyolların olmamasıdır. Bu nedenle
Karadağ Ulaştırma Bakanlığı Kuzey-Güney otoyolu inşaatı için ihale açmıştır. Fakat ihalede seçilen
firmalar otoyol inşaatı için gereken finansmanı sağlayamadıklarından dolayı ihale başarısızlıkla
sonuçlanmıştır. Yeni bir ihale Avrupa Yatırım Bankası desteği ile 2012 yılında yapılacaktır. Ön ve ana
tasarım beklemede iken Ulaştırma Bakanlığı bir Doğu-Batı otoyolu koridoru için genel bir tasarım
geliştirmiştir.
Karadağ, Podgorica (başkent) ve Tivat şehirlerinde mevcut (deniz kıyısında bir şehir) iki havaalanına
sahiptir. Podgorica havaalanı 2006 yılında yeniden inşa edilmiştir. Yapılan mozernizasyon çalışmaları
Podgorica ve Tivat havaalanlarındaki yolcu ve uçaklarda hizmet kalitesinin yanı sıra, güvenlikte
artırılmıştır. Karadağ Hükümeti 2030 yılına kadar Havaalanı Kalkınma Master Planını kabul etmiştir. Bu
plan ile trafik artışına paralel olarak hizmet kapasitesini ve kalitesini arttırmak amacı ile 2011 - 2030
yılları arasında Podgorica ve Tivat havaalanlarında altyapı gelişimi artırılacaktır. Plan iki havaalanın
pistlerinin uzatılması, yolcu terminali alanlarının artırılması, kapıların genişletilmesi, yeni parkların
sağlanmasına ilişkin çeşitli gelişim projeleri içermektedir ve bu proje için toplam 165 milyon euro
finansmana ihtiyaç olacaktır.
Karadağ’da demiryolu 250 km uzunluğunda olup ve tek parçadan oluşmaktadır. Demir yolunun yurt
içinde Bar Limani Podgorica ve Bijelo Polje ile bağlantısı bulunmaktadır. Yurt dışında ise, Belgrad ve
Podgorica’yı Nikşiç’e ve Tuzi üzerinden Arnavutluk ile bağlantısı vardır. İki ray da yolcu ve yük
taşımacılığı için kullanılmaktadır.
2011 yılında 9.8 milyon euro tutarında demiryolu altyapısının yatırımı için taahhütte bulunulmuştur.
35.5 milyon euro 2011 yılında yatırım projelerinin uygulanması için kullanılacaktır. Yatırım için gerekli
para Avrupa Yatırım Bankası ve Avrupa Kalkınma Bankasından alınan kredilerin yanı sıra IPA fonları
aracılığıyla sağlanmıştır. Şu anda Podgorica-Niksic rayı üzerinde onarım çalışmaları sürmektedir. Komple
onarım ve elektrifikasyon çalışmaları 2012 yılı sonuna kadar tamamlanacaktır. Bu yatırım ile iki şehir
arasında bağlantı gelişecek ve ek ekonomik faaliyeti teşvik eden yolcu ve kargo taşımacılığı için modern
bir demiryolu olması beklenmektedir.
Limanların onarımı için de önemli fonlar sağlanmıştır. Adriyatik kıyısında en ünlü “Porto Montenegro”
yat limanına sahip olan Karadağ, gemicilikte super yat destinasyonu olmuştur. Karadağ'da 7 yolcu ve
kargo taşımacılığı limanı vardır. Bunlar; Bar, Herceg Novi, Tivat, Kotor, Budva, Risan ve Zelenika’dır.
Yolcu ve yük taşımacılığında % 95 payı ile en önemli liman Bar limanıdır. Bar limanın kapasitesi, tipi ve
boyutuna bağlı olarak 14 ila 20 tekne kapasitesindedir. Zelenika Limanı, 270 m*92 m rıhtım
uzunluklarında olup, satış ve depolama ana faaliyetleri ile sadece kargo taşımacılığı için kullanılmaktadır.
Kotor Limanı 216 m uzunluğunda, 3 m ve 12,8m arasında derinliğinde operasyonel bir rıhtıma sahip
olup Kotor Körfezinden, 75 m uzunluğunda operasyonel rıhtım ile Lipci terminalinden ve açık denizde
Sayfa: 87
bulunan Bigovo küçük limanından oluşmaktadır. Karadağ filosunu yeniden donatma süreci içindedir.
Dökme yük taşınması için iki benzer deniz gemi alımı gerçekleştirilmiştir. Gemiler şu anda Çin’de
yapılmaktadır.
Yolcu hava taşımacılığında, Haziran 2011'de geçen yılın aynı dönemine göre % 56,11 oranında artış
gerçekleşmiş, ancak demiryolu ve karayolu taşımacılığında önemli bir düşüş olmuştur. Limanlarda
gerçekleşen trafik geçen yılın aynı dönemine göre %19,5 büyüme kaydetmiştir.
Sayfa: 88
Tablo 61. Ulaştırma Sektörü Hakkında Veriler
GÖSTERGELER
DEMİR YOLU TAŞIMACILIĞI
Yolcu (bin)
Yolcu kilometer (bin)
Mal ( bin ton )
Binlerce-ton kilometre
Demiryolu ağı uzunluğu (çalışan hatlar. km)
YEREL TAŞIMACILIĞI
Yolcu (bin)
HAVA TAŞIMACILIĞI
Yolcu taşımacılığı
Mal taşımacılığı (ton)
KARAYOLU TAŞIMACILIĞI
Yolcu (bin)
Yolcu kilometer (bin)
Yollar ve köprüler uzunluğu ( km ).
Mal ( bin ton )
Kilometre-Ton (Bin)
2010
755
90.66
1.213
150.699
250
590
1.205.536
2.159
6.209
80.833
7.763
1.839
166.564
DENİZ TAŞIMACILIĞI
Toplam satışlar (ton)
İhracat (ton)
İthalat (ton)
1.758.692
835.499
798.668
Ulaşım altyapısının durumu değerlendirildiğinde, pek tatmin edici durum sözkonusu değildir. Ulaşım
altyapısı ve organizasyonu Karadağ'ın ekonomik potansiyelinin etkin kullanımına katkı sağlamakta ve
toplam GSYİH'nın içinde önemli bir paya sahip bulunmaktadır. Dünya Bankası ile bir işbirliği anlaşması i
imzalanmış ve otoyol inşaatı projesinin üç aşamada olması yaklaşımı Karadağ'da kabul edilmiştir.
Önümüzdeki dönemde güvenlik ve trafik akışı açısından sorunlu olarak belirlenen birçok yolların yeniden
inşası planlanmaktadır. Karadağ Ulaştırma Müdürlüğü şehir transit yollarının inşaat projelerinin yanı
sıra, tasarım aşamasında ve ihale prosedürlerinin tasarımı olan projelerin uygulanmasını da takip
etmektedir. Yolların altyapısının yanında bölgesel yolların da yeniden asfaltlama faaliyetleri yapılacaktır.
2011 yılı için Ulaştırma Müdürlüğü bütçesinden, proje belgelerinin geliştirilmesi için 660.000 Euro
işlerin yürütülmesi için ise 4.4 milyon Euro finansman sağlanacaktır.
Sayfa: 89
Tablo 62. Yeni Satın Alınan Otobüsler. Yol Nakliye Araçları ve Taşıma Organizasyonları
YENİ SATIN ALINAN VE OTOBÜSLER, YOL NAKLİYE ARAÇLARI, TAŞIMA ORGANİZASYONLARI
2006
2007
2008
2009
2010
Geçen Yılın sonunda Otobüsler
Bir referans yıl içinde satın alınan yeni otobüsler
Bir referans yılı sonunda otobüsler
Geçen yılın sonunda Yük otomobilleri Toplamı
Yeni yıl içerisinde satın alınan yük otomobilleri
Referans yılı sonundaki toplam yük otomobilleri
Geçen yılın sonunda Yük araçları
Referans yılında satın alınan yeni yük taşıtları
Referans yılı sonunda Yük araçları
Geçen yılın sonunda özel yük araçları
Referans yılında satın alınan yeni özel yük taşıtları
Referans yılı sonunda Özel yük taşıtları
Geçen yılın sonunda Römorklar
Bir referans yıl içinde satın alınan yeni römorkları
Referans yılı sonunda Römorklar
Geçen yılın sonunda Traktörler
Referans yılı içinde satın alınan yeni traktör
Rapor yılı sonunda traktörler sayısı
356
360
-
356
333
375
-
333
407
380
-
375
238
230
122
145
165
169
13
24
380
230
239
145
141
169
169
24
12
223
239
160
141
63
169
107
12
6
210
336
321
336
278
-
321
382
-
382
196
251
82
131
181
200
97
51
360
251
238
131
122
200
165
51
13
Sayfa: 90
2011
Tablo 63. Karayolu Taşımacılığı Gelirleri
KARAYOLU TAŞIMACILIĞI GELİRLERİ (BİN EURO)
2006
2007
2008
2009
2010
Alınan Miktarlar
15.804
15.306
14.908
17.206
16.672
Fatura Edilen Miktar
15.804
15.306
14.908
17.206
16.672
Taşımacılık gelirleri
12.633
12.667
13.938
13.105
16.612
Yolcu Taşımacılığından
5.128
8.893
11.206
8.184
13.077
Yolcu taşımacılığı
4.301
4.910
9.537
3.950
13.077
Mal taşımacılığından
5.543
3.445
2.590
3.921
3.516
Mal Taşımacılığı
4.610
2.509
2.610
2.373
3.535
Diğer Taşımacılık Türleri
399
328
200
1.000
19
Taşımacılık Olmayan Gelirler
3.159
2.639
1.457
6.445
87
Sayfa: 91
2011
Tablo 64. Demiryolu Uzunluğu ve Gelirleri
DEMİRYOLLARI UZUNLUĞU VE İSTASYON SAYISI
2006
2007
2008
2009
2010
Etkili Alan. km
250
250
250
250
250
Istasyon sayısı ¹)
47
47
47
47
47
2009
7.624
5.097
5.097
1.797
730
2010
7.763
5.365
5.365
1.684
714
2011
İŞLEMLER VE MANİPİLASYON TÜRÜ (Bin Ton)
2006
2007
2008
2009
3.286
3.332
3.563
2.696
İşlemler (Ton)
1.502
1.514
1.688
1.247
Boşaltma
Vagondan
511
112
321
84
Gemiden - şilep
947
1.345
1.271
1.076
Arazi Aracından
44
56
96
87
Yükleme
1.480
1.490
1.658
1.324
Vagondan
57
69
92
36
Gemiden - şilep
1.168
1.036
910
848
Arazi Aracından
255
383
656
440
Doğrudan Transit Sevkiyat
304
327
217
125
Vagondan
55
77
84
2
Vagona
Gemiye
55
77
84
2
Taşıt Üzerine
Gemiden - Şilepten
244
249
131
119
Vagona
1
1
1
Gemiye
Taşıt Üzerine
243
248
131
118
Arazi aracından
5
1
2
3
Vagona
Gemiye
4
2
1
3
Taşıt Üzerine
1
1
1
1
Yeniden Konumlandırma
1
-
2010
3.718
1.773
95
1.051
627
1.786
9
1.183
594
146
47
47
92
8
4
80
7
2
5
13
2011
Türüne Göre Yollar (km)
Modern
- Asfalt
- Beton
- Karo
Çakıl
Kir ve kesilmemiş yollar
2006
7.368
4.742
4.742
1.806
820
2007
7.402
4.925
4.925
1.806
671
2008
7.404
4.927
4.927
1.806
671
2011
Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu (Yıllık Kitabı)
Sayfa: 92
13
TELEKOMÜNİKASYON
“2009 – 2013 Karadağ Bilgi Toplumu Geliştirme Stratejisi” aşağıdaki hususları hedeflemektedir:
• ICT ( Bilgi ve Bilişim Teknolojisi ) kullanımını teşvik etmek,
• Kamu ve özel sektör arasında ortaklıklar kurmak,
• Mevcut kaynaklarla mümkün olan en kaliteli ICT gelişimi sağlamak,
Bütün bunların sonuçları aşağıdaki gibidir:
•
•
•
•
•
•
Bilişim uygulaması hakkında daha fazla bilgili nüfus,
Karadağ’daki şirketler arasında bilgisayarların kullanımında artış,
Evlerde bilgisayarların kullanımında artış,
İnternet bağlantısı olan hanelerin sayısında artış,
Cep telefonları alanında 3G sisteminin oluşturulması,
Cep telefonu operatörleri arasında rekabet artışı.
Telekomünikasyon sektörü % 100 özeldir. İki sabit telefon operatörü (T-Com ve M:tel. bir SırpHollanda Konsorsiyumu ) ve üç cep telefonu operatörü (Norveçli Telenor, Alman T-Mobile ve
M: tel).
Ağ %100 dijital ve fiber optik kabloludur. Transit santralleri olarak görev yapan iki uluslararası
santrali mevcuttur. Bunlar, diğer Karadağ belediyelerinde bulunmakta olan yerel santrallerin
trafiğinin geçişi için kullanılmaktadır.
Aşağıdaki tablonun verileri Telekomünikasyon sektörünün yüksek gelişimi kanıtlamaktadir:
Tablo 65. Telekominikasyon Hakkında Veriler
GÖSTERGELER
Telekomünikasyon ağı: sabit hat kullanıcı sayısı
Sabit hat penetrasyonu(%)
ADSL sağlayıcıları
WIMAX lisanslı sağlayıcıların sayısı
Cep telefonu sağlayıcıları
Cep telefonu penetrasyonu (%)
Cep telefonu kullanıcıları
PC olan haneler ( evlerin % )
İnternet penetrasyonu (%)
Lisanslı internet sağlayıcıları
Lisanslı internet sağlayıcıları(actif)
2011 (yılı)
170.705
28,4
2
4
3
179.95
1.115.925
66,5
59,3
15
5
Kaynak: Karadağ Telekominikasyon Kurumu
Sayfa: 93
Karadağ, Bilgi Teknolojileri ve İletişim (İCT) sektörü yatırımları için önemli bir potansiyele
sahiptir. Bu durum, Karadağ halkının eğitim düzeyinin artması ile birlikte internet servis alanı
için özellikle geçerlidir.
Bu noktada Karadağ’da onbeş lisanslı İnternet Servis Sağlayıcıları vardır. Bunlardan sadece
dördü halen faaliyet göstermektedir: T-Com Montenegro, MontSky, M:tel and MNNews. En
büyük ikisi şunlardır: T-Com Montenegro ve MontSky.
Sayfa: 94
1.4.7 TURİZM
Karadağ’da nispeten küçük alanlarda doğa eşsiz güzellikler üretmiştir. Doğal ve antroplojik değerlerin
kalitesi ve çeşitliliği Karadağ’ı Akdeniz’in en cazip bölgelerinden biri yapmaktadır
Turistlerin bir günde denizde veya gölde yüzme, nehirlerde rafting yapma ve yüksek dağlarda kayak
yapma imkanları vardır. Turistik konaklama kapasiteleri, 41.000 temel tip tesisleri (otel, motel, oda ve
kahvaltı, turistik köyler) olmak üzere 166.000 yatak bulunmaktadır. Karadağ'ın 293 kilometre
uzunluğundaki sahil şeridinde çok sayıda kumlu ve çakıllı plajlar mevcuttur. 117 plajın uzunluğu 73
km’dir. Kumlu plajların uzunluğu ise 33 km’dir.
Turizm en dinamik gelişime sahip alan olarak diğer ilgili alanların büyümelerine katkı sağlamaktadır.
Ulaşım, telekomünikasyon, gıda işleme, mobilya sanayi ve diğer alanların gelişmesini önemli ölçüde
etkilediği için turizmin geliştirilmesine çok önem verilmektedir. Karadağ'da turizm sektörü üst üste
beşinci yıl artış kaydetmiştir. Turistlerin ortalama geceleme sayısında devamlı artışı bu sektörde olan
olumlu eğilimlerin göstergesidir. 2010 yılında 2009 yılına göre Karadağ’ı ziyaret eden turist sayısı % 5,5
geceleme sayısı ise % 4,6 daha yüksektir. Önceki yıla göre yabancı turist sayısı % 4,2 yerli turist sayısı
% 7 oranında artmıştır. Toplam turistlerden % 86,1’i yabancı, % 13,9’u ise yerli turisttir. Karadağ’da
2011 Haziran ayında 2010 Haziran ayına göre turist sayısı % 13.4 artarak 137.576 olarak gerçekleşmiştir.
Geceleme sayısı ise % 11,2 artış göstererek 897.516 olarak gerçekleşmiştir. Toplam geceleme sayısından
% 90,6’ı yabancı turistler, % 9.4’ü yerli turistler tarafından gerçekleştirilmiştir. 2011 yılının ilk altı
ayında geçen yılın aynı dönemine göre gelen turist sayısı % 8,3 geceleme sayısı ise % 6,4 artış
kaydetmiştir.
2011 yılı ekonomi politikasına göre, turizmden beklenen gelirler 2010 yılına göre % 5 artarak yaklaşık
654 milyon Euro
olarak gerçekleşecektir. Turizm alanında 2011 yılındaki faaliyetler Karadağ’ın
tanınabilir bir Akdeniz destinasyonu olmasına yöneliktir. Buna yönelik olarak kapasitelerin artırılması ve
mevcut olanların kalitesini yükseltilmesi üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Aynı zamanda tüm aktiviteleri
geliştirme fırsatı olan doğa odaklı turizm bazında sürdürülebilir kalkınmanın konsepti çerçevesinde
yapılmıştır. Strateji olarak önem ise iç ve dağ bölgelerin turistik potansiyellerinin geliştirilmesine
verilmiştir.
Sayfa: 95
Tablo 66. Karadağ’a Gelen Turist Sayısı
YILLARA GÖRE KARADAĞ'A GELEN TURİST SAYISI
2006
2007
2008
2009
TOPLAM
953.961
1.133.432
1.188.116
1.207.694
156.857
149.294
156.904
163.680
Yerli Turist Sayısı
Yabancı Turist Sayısı
797.071
984.138
1.031.212
1.044.014
Arnavutluk
Avusturya
Belçika
Bosna-Hersek
Bulgaristan
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Yunanistan
Hollanda
Hırvatistan
İtalya
Lüksemburg
Macaristan
Makedonya Cumhuriyeti
Norveç
Almanya
Polonya
Romanya
Rusya Federasyonu
Slovakya
Slovenya
Sırbistan
İsviçre
İsveç
İngiltere
Diğer Avrupa Ülkeleri
Avustralya
Kanada
USA
Japonya
Diğer Avrupa Ülkesi Olmayan
2010
1.262.985
175.191
1.087.794
25.925
5.023
5.655
55.553
2.324
28.674
1.221
2.390
17.702
1.277
3.235
11.636
17.702
201
8.766
14.469
5.119
20.252
6.383
1.390
61.092
11.694
17.607
419.273
2.323
4.157
13.084
15.083
903
1.342
5.982
585
37.801
16.425
6.708
101.394
4.707
33.100
1.515
3.093
30.279
2.112
5.510
12.809
37.211
347
29.215
22.543
6.008
17.891
11.979
1.931
102.350
10.258
20.663
389.428
4.629
7.189
15.324
30.795
1.312
1.468
7.426
763
30.546
17.881
7.178
98.763
4.763
29.704
1.383
2.065
24.509
3.386
4.615
18.614
31.351
239
29.561
29.428
6.360
22.294
13.056
3.120
117.866
10.118
17.887
412.915
3.096
7.924
12.918
47.609
1.761
1.608
7.487
693
39.263
12.204
7.473
101.882
6.163
25.928
1.191
1.710
33.080
2.970
4.225
15.680
42.549
1.386
32.629
19.911
5.156
18.329
15.039
7.895
145.559
8.908
18.891
338.894
2.964
7.776
14.107
85.261
1.597
1.557
6.698
515
37.601
12.454
8.146
103.025
5.604
24.085
1.549
1.579
42.099
3.487
3.468
17.497
39.987
2.469
28.838
24.417
6.754
25.381
18.739
14.471
150.194
7.699
22.472
314.836
6.371
8.390
20.496
97.612
1.909
1.853
8.769
863
9.049
9.955
10.514
16.624
18.280
Sayfa: 96
Tablo 67. Karadağ'a Gelen Turistlerin Konaklama Tipine Göre Ayırımı
TOPLAM
2006
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2006
2007
2008
2009
2010
2011
953.928
1.133.432
1.188.116
1.207.694
1.262.985
576.130
149.294
156.904
163.680
175.191
377.798
984.138
1.031.212
1.044.014
1.087.794
BAŞKENT
PODGORİCA
KIYI TATİL
KÖYLERİ
DAĞ
TATİLİ
DİĞER
TURİSTİK
ALANLAR
DİĞER
ALANLAR
39.295
45.588
50.393
49.166
54.196
TOPLAM
859.904
26.362
1.010.742
39.158
1.058.825
38.304
1.081.805
41.161
1.130.832
46.545
28.144
37.642
40.229
34.623
30.540
223
302
365
939
872
16.890
5.388
5.649
6.154
5.580
YERLİ TURİST
526.358
14.624
109.513
17.781
114.949
17.886
126.993
16.475
140.664
16.794
18.170
16.602
18.398
13.926
12.041
88
10
22
132
112
22.405
40.200
44.744
43.012
48.616
YABANCI TURİST
333.546
11.738
901.229
21.377
943.876
20.418
954.812
24.686
990.168
29.751
9.974
21.040
21.831
20.697
18.499
135
292
343
807
760
Sayfa: 97
Tablo 68. Turistlerin Ülkelerine Göre Gecelik Konaklama Gün Sayısı
GELEN TURİSTLERİN KONAKLAMA TİPİNE GÖRE AYRIMI
2006
2007
2008
2009
2010
YERLİ TURİST
156.904
163.680
175.191
TOPLAM 576.130 149.294
155.198
77.843
80.972
74.177
76.695
Oteller
6.829
128
204
184
115
Otel-daireler
5.171
1.142
3.456
1.502
1.383
Yatılı-evler
947
871
1.366
1.640
565
Moteller
49.313
6.443
9.487
5.487
5.877
Turistik Yerleşim
679
242
202
168
146
Turistik Daireler
116
51
47
39
38
Gecelik konaklama
Pansiyon
9.163
6.208
7.047
6.867
7.034
Sağlık kaplıcalar
İklimsel sağlık tatil köyleri
902
592
97
29
24
Dağ evleri ve küçük evler
14.475
3.616
3.344
2.837
9
İşçi Pansiyonlar
19.649
6.726
7.924
5.206
1.582
Çocuk ve Gençlik pansiyonları
4.635
134
624
61
21
Kamp Siteleri
Gemi Kabinleri
Karavan
309.053
45.298
42.028
65.847
81.702
Özel haneler (oda kiralama)
106
86
diğer
YABANCI TURİST
TOPLAM 377.798 984.138
1.031.212
1.044.014
1.087.794
229.894 390.873
389.342
352.634
385.020
Oteller
2.217
9.349
9.700
7.508
8.878
Otel-daireler
462
6.661
10.948
6.715
6.996
Yatılı-evler
361
1.218
772
698
993
Moteller
36.134
96.432
81.400
69.006
68.910
Turistik Yerleşim
407
475
627
919
1.204
Turistik Daireler
21
94
90
222
69
Gecelik konaklama
Pansiyon
6.561
10.086
9.111
6.980
7.305
295
853
10
43
1.237
12.136
13.606
8.350
6.578
İşçi Pansiyonlar
2.555
18.632
39.460
13.807
8.352
3.138
8.884
19.463
6.653
4.673
Kamp Siteleri
Gemi Kabinleri
Sayfa: 98
2011
-
Karavan
94.516 428.445
diğer
455.647
1.036
569.624
898
588.096
677
Sayfa: 99
Tablo 69. Gelen Turistlerin Ülkelerine Göre Ayrımı
TURİSTLERİN ÜLKELERİNE GÖRE GECELİK KONAKLAMA GÜN SAYISI
2006
2007
2008
2009
2010
2011
TOTAL
5.936.270 7.294.530 7.794.741 7.552.006 7.964.893
Yerli Turist Sayısı
909.607
851.045
828.462
856.332
987.033
Yabancı Turist Sayısı
5.026.663 6.443.485 6.966.279 6.695.674 6.977.860
99.621
188.572
154.227
192.145
189.074
Arnavutluk
18.536
97.273
102.367
57.588
58.785
Avusturya
39.196
44.139
48.343
46.834
48.063
Belçika
336.618
703.472
804.714
778.455
731.633
Bosna-Hersek
6.735
18.912
18.459
23.307
18.967
Bulgaristan
222.169
266.598
241.484
171.643
165.050
Çek Cumhuriyeti
5.006
6.964
6.983
5.371
7.606
Danimarka
14.698
18.259
12.176
7.777
6.370
Finlandiya
103.828
181.384
143.226
193.983
233.959
Fransa
3.263
5.993
12.087
5.498
6.794
Yunannistan
25.661
41.826
33.643
27.647
21.588
Hollanda
48.810
44.717
82.356
59.798
66.161
Hırvatistan
64.477
205.937
151.396
225.976
199.617
İtalya
745
1.205
1.126
10.192
13.947
Lüksemburg
46.565
200.675
187.695
205.259
183.031
Macaristan
74.531
156.371
230.249
154.530
163.961
Makedonya
46.395
53.121
60.340
43.620
55.550
Norveç
142.538
116.807
137.146
109.893
151.843
Almanya
34.608
73.332
85.424
123.557
84.053
Polonya
8.005
8.236
15.758
38.061
84.838
Romanya
455.502
789.497
899.898 1.060.510 1.217.978
Rusya Federsayonu
89.212
83.939
76.260
61.841
52.353
Slovakya
76.325
90.023
79.066
84.578
106.016
Slovenya
2.830.572 2.644.312 2.877.464 2.298.720 2.097.051
Sırbistan
9.680
26.193
12.922
11.887
29.117
İsviçre
23.211
48.247
55.394
476.969
50.542
İsveç
79.008
90.543
75.257
79.418
115.428
İngiltere
70.584
173.867
296.663
498.171
722.556
Diğer Avrupa Ülkeleri
2.589
4.218
5.177
5.111
6.675
Avustralya
5.570
5.894
6.696
6.120
7.321
Kanada
17.679
22.005
21.404
22.645
33.820
USA
1.389
2.030
2.128
1.288
2.050
Japonya
23.337
28.924
28.751
36.555
46.153
Diğer Avrupa Ülkesi Olmayan
Sayfa: 100
Tablo 70. Gelen Turistlerin Konaklama yerlerine Göre Gecelik Konaklama Gün Sayısı
TURİSTLERİN KONAKLAMA YERLERİNE GÖRE GECELİK KONAKLAMA GÜN SAYISI
DİĞER
BAŞKENT
KIYI TATİL
DAĞ
DİĞER
TOPLAM
TURİSTİK
PODGORİCA
KÖYLERİ
TATİLİ
ALANLAR
ALANLAR
2006
2007
2008
2009
2010
5.936.270
7.294.530
7.794.741
7.552.006
7.964.893
74.169
104.986
111.271
103.464
112.569
TOPLAM
5.691.770
68.424
6.961.444 105.892
7.459.794 102.560
7.244.830
99.500
7.643.320 123.151
101.677
121.871
120.682
102.208
83.896
230
337
434
2.004
1.957
70.506
67.514
62.625
46.250
39.796
88
10
31
265
188
31.171
54.357
58.057
55.958
44.100
142
327
403
1.739
1.769
2006
2007
2008
2009
2010
2011
3.740.179
851.045
828.462
856.332
987.033
31.044
24.786
22.282
18.385
15.496
YERLİ TURİST
3.592.538
46.003
698.010
60.725
688.215
55.309
740.337
51.095
870.599
60.954
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2.196.091
6.443.485
6.966.279
6.695.674
6.977.860
43.125
80.200
88.989
85.079
97.073
YABANCI TURİST
2.099.232
22.421
6.263.434
45.167
6.771.579
47.251
6.504.493
48.405
6.772.721
62.197
Sayfa: 101
Tablo 71. Gelen Turistlerin Konaklama Tipine Göre Gecelik Konaklama Gün Sayısı
GELEN TURİSTLERİN KONAKLAMA TİPİNE GÖRE GECELİK KONAKLAMA GÜN SAYISI
2006
2007
2008
2009
2010
2011
YERLİ TURİST
851.045
828.462
856.332
987.033
TOPLAM 3.740.179
770.914
288.964
281.044
258.947
293.638
Oteller
53.489
731
616
1.202
364
Otel-daireler
46.137
3.589
16.313
7.617
5.366
Yatılı-evler
1.738
1.589
3.381
3.614
889
Moteller
327.856
35.402
45.789
22.869
30.860
Turistik Yerleşim
2.013
671
1.652
422
2.002
Turistik Daireler
305
243
360
323
260
Gecelik konaklama
Pansiyon
135.458
97.439
92.295
90.896
99.882
3.184
2.604
569
94
33
118.957
25.436
23.462
15.485
55
İşçi Pansiyonlar
158.714
72.356
60.511
33.452
9.142
47.504
1.122
3.512
349
198
Kamp Siteleri
2.073.910
311.137
298.825
420.936
544.344
133
126
Diğer
YABANCI TURİST
TOPLAM 2.196.091 6.443.485 6.966.279 6.695.674 6.977.860
1.218.121 2.048.178 2.024.588 1.611.066 1.780.577
Oteller
11.597
65.654
85.502
67.359
58.634
Otel-daireler
3.724
61.004
76.118
53.563
57.037
Yatılı-evler
471
3.697
1.579
991
5.550
Moteller
217.757
552.626
501.398
414.527
409.630
Turistik Yerleşim
1.659
2.667
3.700
5.265
9.832
Turistik Daireler
58
453
510
882
162
Gecelik konaklama
Pansiyon
78.160
111.759
106.903
86.388
89.074
455
1.186
33
49
9.619
115.484
125.771
76.820
61.796
İşçi Pansiyonlar
22.472
156.134
282.503
111.620
69.377
18.465
57.599
123.903
37.964
24.703
Kamp Siteleri
Gemi Kabinleri
Karavan
613.533
3.267.044 3.625.280 4.223.136 4.406.131
8.491
6.093
5.308
Diğer
Sayfa: 102
1.4.08. FİNANS SEKTÖRÜ
Karadağ’ın kamu finansman yapısı ,Karadağ Bütçesi ile devlete ait fonlardan ( Emeklilik ve Engellilik
Sigorta Fonu, Sağlık Sigortası Fonu, Tazminat Fonu ve İstihdam Fonu) ve Yerel Yönetim Bütçelerinden
( Kraliyet Başkenti Cetinje, İdari Başkenti Podgorica ve 19 belediye) oluşmaktadır.
Kamu maliyesinin yaklaşık % 90’ı Karadağ bütçesi, geri kalan % 10 yerel yönetimden karşılanmaktadır.
KARADAĞ BÜTÇESİ
Ön veriler uyarınca, Karadağ bütçesinin 2011 mevcut gelirleri, 1.118,55 milyon € veya GSYİH’nın %
34,18’i olmuştur. Yapılan plan ile karşılaştırıldığında gerçekleştirilmesi % 95,54’ü oranında olmuştur.
Vergiler 699 milyon € veya GSYİH’nın % 21,36’ı olmuş iken, katkıları 349,6 milyon € veya GSYİH’nın %
10,68’i olmuştur. Vergi dışı gelirler ise (ücret, harç, kredilerin geri ödenmesi, diğer gelirler ve makbuzlar )
69,87 milyon € veya GSYİH’nın % 2,13’ü olmuştur.
2011 yılında Karadağ bütçe giderleri 1.255,42 milyon € ya da GSYİH'nın% 38, 36’ı olmuştur. Mevcut
bütçe harcamaları 1.188,31 milyon € veya GSYİH'nın %36, 31’i oranında gerçekleşmiştir. Karadağ
sermaye bütçesi 67,12 milyon € ya da GSYİH'nın % 2,05’i olarak gerçekleşmiştir
Bütçe harcamalarında, yeni Genel Toplu Sözleşme nedeniyle, brüt kazanç planlanandan çok daha yüksek
çıkmıştır.
Borçların geri ödemesi GSYİH’nın % 5,33’ü veya 17,35 milyon olarak gerçekleşmiştir.
Borçlardan hanehalkına 31,95 milyon €, yabancılara 59,51 milyon € geri ödenmiştir. Önceki yıllardan
gelen yükümlülüklerin 59,91milyon € geri ödenmiştir.
Niksic Demir Çelik Fabrikasının iflas sonrasında teminatın aktivasyonundan dolayı Credit Suisse
Bankasına 26,98 milyon € kredi borcu geri ödenmiştir.
Aşağıdaki tablo bütçe gelirleri, giderleri ve finansmanı €/milyon ve GSYH’nın yüzdesi olarak aynı
zamanda 2011 planına göre gerçekleşmesini de göstermektedir:
Sayfa: 103
Tablo 72. Bütçe Gelirleri
KARADAĞ'IN BÜTÇESİ
MEVCUT GELİRLER
Vergiler
Kişisel Gelir Vergisi
Kurumlar Vergisi
Emlak Ciro Vergisi
KDV
Maktu Vergileri
Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan
Vergiler
Diğer Vergiler
Katkılar
Emeklilik ve Engellilik Sigorta Katkısı
Sağlık Sigorta Katkısı
İşsizlik Sigorta Katkıları
Diğer Katkılar
Görevler
Ücretler
Diğer Gelirler
Kredilerin Geri Ödenmesinden Gelirler
GİDERLER
MEVCUT BÜTÇE HARCAMALARI
Mevcut Giderler
Brüt Ücretler ve İşveren Tarafından Ödenmesi
Zorunlu Primlerinin
Diğer Kişisel Gelir
Malzeme ve Hizmet Harcamaları
Mevcut Bakımlar
Faizler
Kira
Devlet Yardımları
Diğer Giderler
Cari Bütçeden ve Devlete Ait Fonlardan Sermaye
Masrafı
Sosyal Koruma Transferleri
Sosyal Koruma Hakları
İşten Çıkarma Tazminatı
Emeklilik ve Engellilik Sigorta Hakları
2011 Planı
Milyon
Euro
% GDP
1.170,74
35,77
728,72
22,26
88,59
2,71
32,90
1,01
1,79
0,05
401,26
12,26
147,48
4,51
53,53
3,16
359,61
218,35
126,86
10,90
3,50
23,21
24,46
30,41
4,34
1.253,77
1.172,55
621,43
2011
Gerçekleşme
Milyon
%
Euro
GDP
1.118,55 34,18
699,09 21,36
80,76
2,47
35,93
1,10
1,23
0,04
390,21 11,92
141,72
4,33
Gerçekleş
me Oranı
%
95,54
95,93
91,16
109,22
68,93
97,25
96,09
1,64
45,10
0,10
4,14
10,99
349,60
6,67
210,83
3,88
119,70
0,33
10,67
0,11
8,40
0,71
15,92
0,75
25,65
0,93
24,28
0,13
4,01
38,31 1.255,42
35,83 1.188,31
18,99
615,60
1,38
0,13
10,68
6,44
3,66
0,33
0,26
0,49
0,78
0,74
0,12
38,36
36,31
18,81
84,24
131,09
97,22
96,56
94,35
97,87
240,01
68,61
104,87
79,85
92,31
100,13
101,34
99,06
367,71
25,07
103,22
23,88
46,78
8,45
39,75
6,58
11,23
0,77
3,15
0,73
1,43
0,26
1,21
0,20
371,26
12,83
104,13
23,57
45,43
7,46
45,40
5,52
11,34
0,39
3,18
0,72
1,39
0,23
1,39
0,17
100,97
51,18
100,88
98,70
97,11
88,33
114,22
83,91
17,10
438,84
54,03
19,96
343,00
0,52
13,41
1,65
0,61
10,48
16,15
454,76
59,33
17,32
356,88
0,49
13,89
1,81
0,53
10,90
94,40
103,63
109,82
86,77
104,05
Sayfa: 104
Diğer Sağlık Koruma Hakları
Diğer Sağlık Sigorta Hakları
Kamu Kuruluşları, Bireyler ve Sivil Toplum
Kuruluşlarına Transferler
SERMAYE BÜTÇESİ
Borçlar ve Krediler
Rezervler
ARTI/AÇIĞI
FAİZ DIŞI AÇIK
BORÇ ÖDEMESİ
Hanehalkına Borçların Ödenmesi
Yabancılara Borçların Ödenmesi
Önceki Yıllardan Gelen Yükümlülüklerin Geri
Ödemesi
Teminatların Geri Ödemesi
FİNANSMAN İHTİYAÇLARI
FİNANSMAN
14,53
7,32
0,44
0,22
12,98
8,25
0,40
0,25
89,32
112,76
84,98
81,21
2,20
8,00
-83,02
-36,25
146,84
38,51
52,74
2,60
2,48
0,07
0,24
-2,54
-1,11
4,49
1,18
1,61
87,91
67,12
2,09
11,79
-136,87
-91,44
174,35
31,95
59,51
2,69
2,05
0,06
0,36
-4,18
-2,79
5,33
0,98
1,82
103,46
82,64
94,99
147,37
55,59
0,00
-229,86
229,86
1,70
0,00
-7,02
7,02
55,91
26,98
-311,22
311,22
1,71
0,82
-9,51
9,51
100,58
0,00
Yerli Kaynaklardan Borç ve Krediler
Yurt Dışından Alınan Borç ve Krediler
0,00
150,00
0,00
4,58
29,71
0,91
187,32
5,72
Özelleştirme ve Varlıkların Satış Gelirleri
Bağışlar
15,00
0,00
0,46
0,00
Devletin Mevduat Kullanımı
64,86
1,98
3,29
3,86
0,10
0,12
87,04
2,66
Kaynak: karadağ Maliye Bakanlığı
Sayfa: 105
82,97
112,83
0,00
124,88
21,92
0,00
134,19
Karadağ günümüzde derinleşen finansal krizle önceki dönemlerde de karşılaşmış olup bu
risklerin en önemli olanları ise aşağıda belirtilmiştir.
1. Bütçe gelirlerinin ithalat gibi kaynaklara - katma değer vergisi, özel tüketim vergileri,
uluslararası vergilere ve gümrük vergilerine aşırı bağımlılığı,
2. Dünya alüminyum pazarındaki hareketliliğe bağımlılığı,
3. Turizm hizmetlerinin uluslararası pazarlanması, Karadağ’ı turizm destinasyonu olarak dış
etkilere maruz bırakması,
4. Altyapı projeleri için ek finansman, özellikle Bar-Boljare karayolu projesi.
Sayfa: 106
1.4.08.1 Bankacılık
Son yıllarda bankacılık sistemi Karadağ’ın ekonomik büyümesinde önemli bir itici güç olmuştur.
Sistemin hızlı büyümesinde ülke pazarına yabancı bankaların girişi önemli rol oynamıştır. Aşağıdaki
tablolardan da görüleceği üzere, Karadağ'da bugün faaliyet gösteren 11 bankadan 9’u yabancı bankadır.
Bunun yanı sıra artan iç talep özellikle gayrimenkul sektöründe etkili olmuştur. Karadağ'da 2003 yılında
faaliyet gösteren 10 bankadan sadece üçü yabancı banka olup, 2011 yılına bakıldığında ise bunun önemli
ölçüde değiştiği görülebilir. Faaliyet gösteren 11 ticari bankanın sadece 1 tanesi yerli bankadır.
Tablo 73. Bankalar
BANKA ADI
Crnogorska komercijalna banka AD Podgorica member of
OTP Group
(1000 Euro)
AKTİF
TOPLAMI
(1000 Euro)
NET
KAR/ZARAR
MACARİSTAN
(OTP)
SLOVENYABELÇİKA
710.279
-17.726
NLB Montenegrobanka AD Podgorica
543.626
27
Hypo Alpe-Adria Bank AD Podgorica
336.696
-5.870
AVUSTURYA
ERSTE Bank AD Podgorica
277.751
2.044
AVUSTURYA
Prva banka Crne Gore AD Podgorica osnovana 1901. godine
273.644
-5.205
Podgoricka banka Societe Generale Group AD Podgorica
270.082
3.497
Atlas banka AD Podgorica
189.188
-480
Hipotekarna banka AD Podgorica
143.898
1.409
Komercijalna banka AD Budva
86.071
643
Invest banka Montenegro AD Podgorica
33.137
-175
First Financial bank AD Podgorica member of OTP Group
26.753
-1.228
KARADAĞ
FRANSA
SIRBİSTAN/KIBRIS
İTALYA
SIRBİSTAN
KIBRIS
YUNANİSTAN
Kaynak: Karadağ Merkez Bankası
Tablo 74. Sermaye Yeterlilik Rasyosu
Karadağ Bankaları Sermaye Yeterlilik Rasyosu
2007
2008
2009
2010
2011
8
8,4
11
10,4
10
Kaynak: Karadağ Merkez Bankası
Tablo 75. Bankaların Pazar Payı
BANKA ADI
PAZAR PAYI (AKTİFLER)
YABANCI PAYI
Crnogorska Komercijalna Banka
24,39%
100,00%
NLB Montenegro banka
Hypo Alpe-Adria Bank
Podgoricka banka Societe Generale
Erste Bank
Atlasmont Banka
17,78%
15,20%
8,83%
8,15%
6,21%
97,00%
100,00%
92,10%
100,00%
55,40%
Kaynak: Karadağ Merkez Bankası (31/09/2011)
Sayfa: 107
Tablo 76. Mikro Kredi Veren Kuruluşlar
MİKRO KREDİ VEREN FİNANSAL
KURULUŞLAR
Agroinvest VFI DOO Podgorica
Alter Modus DOO Podgorica
Montenegro Investments Credit DOO Podgorica
Klikloan DOO Podgorica
Ozmont DOO Podgorica
Kontakt AD Podgorica
(1000 Euro)
(1000 Euro)
AKTİF
TOPLAMI
23.573
14.208
4.027
1.172
1.337
1.445
NET
KAR/ZARAR
445
586
486
109
33
-105
Kaynak: Karadağ Merkez Bankası (31/12/2011)
2003 yılı sonunda bankacılık sektörü toplam aktifleri 349.8 milyon euro olup. 2006 ve 2007
yılında ortalama %100'ün üzerinde artış kaydederek 2006 Aralık ayında 1.43,4 milyon euro iken 2007
Aralık ayında 2.975,4 milyon euro olmuştur. Aktiflerin büyümesi 2008 yılından sonra küresel mali krizin
etkisiyle sadece % 11oranında artış gösterdikten sonra % 8 oranında azalmıştır. 2010 yılında banka
aktifleri % 3 oranında, 2011 yılı Aralık ayındaki ön verilere göre de % 4 oranında azalarak düşüş eğilimi
kaydetmiştir.
Son yıllarda kaydedilen ekonomik kalkınma, banka kredilerine önemli düzeyde ihtiyaç
duymuştur. Bankacılık sektörünün genişlemesi kredilerin çok yüksek büyüme hızı üzerinde
gerçekleşmiştir. Bu kredi büyüme hızı Avrupa ve Orta Asya ülkeleri arasında en yüksektir, ancak 2008
yılı sonundan sonra ciddi bir kredi krizi olmuştur. 2006 ve 2007 yıllarında yıllık bazda ortalama %145
olarak gerşekleşen toplam kredi büyümesi, 2008 yılının başlarında yavaşladığında Karadağ Merkez
Bankası bireysel olarak bazı bankalara kredi büyümesinde sınır getirmiştir.
2008 yılı Ekim ayında kredi büyüme oranlarında ilk negatif eğilimler ortaya çıkmıştır. Krizin etkisinden
dolayı likiditenin gerekli düzeyde sağlanmasında ve dış finansman kaynaklarına erişimde zorluk
yaşadıklarından dolayı bankaların kredi verme faaliyetleri durdurulmuştur. Bankaların, banka aktiflerinin
kalitesi ve zayıflamış ekonomisi nedeniyle kurumsal sektörün kredi talebindeki düşüş gibi artan sorunları
nedeniyle kredi faaliyetlerindeki negatif eğilimi 2009 yılında da devam etmiştir. Kredi faaliyetleri 2010
ve 2011 yıllarında zayıf eğilim göstermiştir.
Krizle beraber belirsizlik arttıkça, 2008 yılı sonunda bankalar mevduatların önemli bir kısmını
kaybetmiştir. Devletin bankalardaki tüm mevduata garanti vermesi nedeniyle bankalardan mevduat çıkışı
yavaşlamış, ancak durdurulamamıştır. 2009 yılının ikinci yarısında mevduatlarda toparlanma işaretleri
görülmüştür.
2011 yılında bankaların mevduat potansiyelinin ( hacminin ) devamlı büyümesi hem
vatandaşların hem de ekonominin Karadağ bankacılık sisteminine güveninin arttığını göstermektedir.
Karadağ’ın zayıflamış ekonomisi ( inşaat sektörü ve gayrimenkul piyasası) mali kriz sırasında
kötü kredilerin artışına yol açmıştır. Kötü kredilerin artışına karşı bankalar kredi zararı için rezervleri
artırmak ve sermaye rezervlerine başvurmak zorunda kalmışlardır. Sonuç olarak, 11 bankadan 9
bankanın hissedarları sermaye artışına gitmişlerdir.
Sayfa: 108
Bankalardaki olumlu eğilim 2008 yılında durmuş olup, bu yılda 19.6 milyon euro zarar
oluşmuştur. 2009, 2010 ve 2011 yıllarında negatif trend devam etmiş ve 2011 yılında bankaların bilanço
kalemleri "düzeltme" faaliyetleri aktif kalitesinin iyileştirilmesi ile sonuçlanmıştır. Bu pozitif eğilim 2011
yılının ortalarından itibaren kendini göstermeye başlamıştır.
Bu faaliyetlerin sonucu olarak 2011 yılı sonunda sadece üç bankada zarar oluşmuş, kalan sekiz
bankada ise yıl sonunu karla kapatmıştır. Tüm bankacılık sistemi yıllık 9.5 milyon euro olarak pozitif bir
değer artışı kaydetmiş olup, bu gelişme Karadağ ekonomisinin toparlanmasının işareti olmuştur.
Merkez Bankası 2011 yılında; geçmiş yıllar dikkate alındığında çok daha fazla risklerle karşılaşmış ve
aşırı kredi talebine karşılık bankaların kötü kredi risk yönetimi nedeniyle, Merkez Bankası’nın krize olan
borçlanmasını arttırmıştır. Bankaların bir kısmı yeterli likit fonlara ve operasyonel riskleri karşılamak
üzere işletme sermayesine sahip olup diğer yarısından fazlası negatif bir mali sonuca sahiptir. Reel sektör
ise borçlarla,sosyal problemlerle, yeniden yapılanma faaliyetleri ile karşı karşıya kalmıştır. Ortalama
büyüme gerçekleşmesine rağmen, makroekonomik riskler artmıştır.
30 Eylül 2011 itibariyle bankaların toplam aktifleri ve yükümlülükleri 2.900.000.000 Euro’ya ulaşmıştır .
Bu aktifler ve yükümlülükler 2010 yılı aynı dönemine kıyasla % 0.6 daha düşüktür.
Bankaların toplam bilançolardaki en önemli unsuru 1.900.000.000 Euro tutarindaki krediler olup bu
kredilerde yıllık %13.5 oranında düşüş kaydedilmiştir. Bankaların artan riskten kaçınma politikasi
nedeniyle kredi portföyündek düşüşler yaşanmıştır. Fakat bazı bankaların kredi transferi ve satışı
portföyündeki
bilançolarında revize görüntüsü
oluşturmuştur. Sistemdeki sabit varlıkların ve
kredilerin düzeyi (sırasıyla %18,1 ve %24,2) yüksektir. 30 günlük ödemede gecikmiş kredilerin oranı %
23,1’dir. Bu tahsilatda sorun yaşanan kredilerin büyük çoğunlugu özel şirketler ve vatandaşa aittir.
Bankalardaki toplam tasarruf 1.800.000.000 Euro tutarındadır. Bu tutar geçen yıla göre %5,34
(95.300.000 Euro) artış göstermiştir. 2009 yılının ortalarından itibaren görülmeye başlanan ve sürmekte
olan büyüme, özellikle hane halkının yaptığı tasarruf düşünüldüğünde bunun bankacılık sektörü için
olumlu olduğu söylenebilir.
Bankaların sermayesinin 291.000.000 Euro olduğu ve bir yıllık periyotta % 2 oranında düştüğü, Haziran
2011 yılının sonunda. bankaların sermaye yeterliliği standart oranı %10’un üzerinde kalarak %15,26
olarak gerçekleşmiştir. Altı bankada ise 22.600.000 Euro zarar oluşmuştur.
Finansal Piyasadaki Düzenleyici Faaliyetler.
2010-2014 yılları arasında Merkez Bankası gücünü ve denetim işlevini artırmak için 2011 yılında Avrupa
Birliği mevzuatını dikkate alarak tedbirler almıştır.
2011 yılında bankacılık sisteminin dayanıklılığının güçlendirilmesi amacı ile artan iç ve dış riskler göz
önüne alındığında, bankalar ve mikro-kredi kuruluşlarının denetimleri sürekli olarak yerinde tanısal
denetimler üzerine yoğunlaşmış ve bunlardan bazılarında saptanan düzensizlikleri ve zayıf iş
uygulamalarını ortadan kaldırmak amacıyla Merkez Bankası tarafından bazı önlemler getirilmiştir.
Karadağdaki büyük bankalara ve bunlara bağlı ortaklara yönelik denetimleri dahada güçlendirilmiştir.
Piyasa düzenleyici sistem ekstra geliştirilerek, pozitif Avrupa uygulamaları ve kuralları ile uyumlu
hale getirilmiştir. Bankaların durumunun iyileştirilmesi ve daha fazla krediye ve ekonomik büyüme
için koşullar yaratmak amacıyla, bankaların daha da rahatlatılması için bazı opsiyonlar düşünülmüştür.
Bankaların strese testi uygulayarak dirençleri kontrol edilmiştir.
Sayfa: 109
SERMAYE PİYASASI
Karadağ sermaye piyasasının büyümesi kitlesel hisse senetleri yolu ile özelleştirme sürecinde
gerçekleşmiştir. 2002 yılında bu süreç tamamlandıktan sonra, sermaye piyasası hızla gelişerek
bölgenin en gelişmiş sermaye piyasası olmuştur. 2007 yılında 4.8 milyar euro veya GSYİH'nın
% 213,5’lik oranında bir ciroya ulaşmıştır. Ancak, 2007 yılının ikinci yarısından itibaren
sermaye piyasası durgunlaşmış ve 2008 yılında iki borsa da resesyon ile karşı karşıya kalmıştır.
İşlemlerin sayısında, menkul kıymet fiyatlarında ve borsa endekslerinin değerlerinde ise düşüş
yaşanmıştır. Eylül 2009 yılında bu pazarın önemli bir geri dönüşü ve yeniden başlatılması
gerçekleşmiştir. Bu dönemde iki borsanın endekslerinin değerinde artış, işlemlerin sayısında ve
ciroda artışlar gerçekleşmiştir. Pazarın canlanmasının en önemli nedeni ise Karadağ Elektrik
Kurumunun hisselerinin satışı olmuştur. 2010 yılında İki borsa birleşmiş ve tek olan borsada
MONEX20 ve MONEXPIF indeksleri kullanılmaktadır.
2010 yılında toplam ciro yapısının. % 61,4’ü şirketlerin hisseleri. % 25,2’si çeşitli bonoların
cirosu % 13,5’i ise Yatırım Fonunu payıdır. 2009 ile karşılaştırıldığında ciro yapısının önemli
ölçüde değiştiğini görebiliriz. Ticaret yapısında 2010 yılı 2009 yılı ile karşılaştırıldığında
şirketlerin hisse senetlerinin ciro oranında önemli bir azalma olmuştur. Ticaret yapısında; 2010
yılında 2009 yılına göre toplam ciro (% 32,2 oranında azalış) ile karşılaştırıldığında şirketlerin
hisse senetlerinin ciro oranında önemli bir azalma varken bonoların cirosu (% 2,2 oranında artış
) ve fonlarının ortak girişim payı (% 11,1 oranında artış) önemli ölçüde artmıştır.
Ciro yapısındaki değişiklikler (2007-2010)
Tablo 77. Menkul Kıymetler Borsası
Yıl
2007
2008
2009
2010
Hisse Senetleri
78,40%
70,04%
93,60%
61,40%
Ciro Yapısı
Yatırım Fonu Payları
19.20%
17.30%
2.40%
13.50%
Bono
2.30%
12.30%
4.00%
25.20%
Kaynak: Karadağ Menkul Kıymetler Borsası. Nex Montenegro
Endeksin ismi (Üç Endeks)
31 Aralık 2010 itibariyle
2010 yılında mutlak değişim
Değişim oranı (12 Aralık 2009 ile karşılaştırarak)
Maks. Değer
Min. Değer
MOSTE
523,59
-115,30
-18%
2.455,40
94,80
NEX20
14.522,53
-74,35
-0,50%
48.617,88
918,57
NEX PIF
6.777,76
-242,90
-3,50%
50.780,54
959,53
Kaynak: Karadağ Menkul Kıymetler Borsası, Nex Montenegro
Sayfa: 110
NEX20 ve NEX PIF’te 2010 yılında bir azalma kaydedilmiştir. MOSTE endeksi % 18. NEX
PIF endeksi ise % 0,5 azalmışken NEX20 endeksi bir önceki yıl sonuna göre % 3,5 olarak
azalmıştır.
2010 yılı sonunda Karadağ borsasının toplam piyasa değeri 2,72 milyar euro olarak
hesaplanmıştır. 2010 yılı için tahmin edilen GSYİH'nın % 89,8’ini oluştumaktadır.
Sayfa: 111
1.4.9. EMLAK PİYASASI
Karadağ bağımsızlığını kazandıktan sonra hem yerli hem de yabancı yatırımcılar için çok cazip
gayrimenkul pazarı haline gelmiştir. İstikrarlı makroekonomik durumu, kredi derecelendirmelerinin
sürekli iyileştirilmesi, elverişli vergi sistemi, iş prosedürlerinin basitleştirilmesi ve entegrasyon (AB ve
NATO) süreçlerinde ilerlemesi gibi etkenler
Karadağ gayrimenkul piyasasının cazibesini
güçlendirmektedir. Karadağ’ı bölgede gelecekteki faaliyetleri için olası bir başlangıç noktası olarak kabul
eden yatırımcılar için bu özellikler büyük önem taşımaktadır.
Karadağ’ın deniz kıyısının konumu, doğal güzelliği ve potansiyelinden dolayı yatırım için ülkenin en
çekici bölgesi olarak kabul edilmektedir. Karadağ’ın deniz kıyılarında gayrimenkul fiyatlarındaki
büyümenin en önemli nedeni, bu sektörde doğrudan yabancı yatırımların girişi ve yurt dışı yerleşiklerinin
Karadağ kıyılarında büyük evler için talebidir. Son 3 yıl içinde Karadağ hızlı büyüyen pazarları açısından
ilk beş turizm destinasyonu arasında yer alan bir ülke olarak tanıtılmıştır.
Karadağ'da emlak ile ilgili bilgiler on-line olarak mevcuttur ve çok sayıda yabancı ajansların yaptığı
araştırmaların, analizlerin. yatırımlar için danışmanlığın ve bir sonraki yıl için prognozlerin de yer aldığı
basılı yayınları aracılığıyla bulunabilir.
Aşağıdaki tablo bazı büyük şehirlerde Karadağ Emlak piyasasındaki fiyatları göstermektedir:
Tablo 78. Karadağ’da Konut Fiyatları
YENİ KONUT FİYATLARI ( EURO / M2)
2006
2007
2008
2009
KARADĞ
1.087
1.332
1.530
1.250
PODGORICA
868
1.072
1.355
1.137
BAR
986
1.486
1.188
1.479
BUDVA
1.377
1.527
2.165
1.714
NIKSIC
0
907
1.003
752
DİĞER
2.082
2.769
2.806
1.296
2010
1.272
1.137
1.479
1.714
752
1.296
2011
1.307
1.118
1.735
1.702
757
1.255
Kaynak:Karadağ İstatistik Kurumu (www.monstat.org)
2011 yılının ilk çeyreğinde tamamlanmış inşaat çalışmalarının değeri 843 milyon euro olarak
hesaplanmıştır. Karadağ İstatistik Kurumunun verilerine göre bitmiş işlerin değeri bir önceki yıla göre %
18,1 oranında daha yüksek olup 65,1 milyon euro tutarında olmuştur. İnşaat Arsası ile ilgili Kanun
mekansal Planlama Kanunu ve Mekansal Planlama Yapı Denetimini de kapsayan yeni bir mekansal
planlama ve binalar ile ilgili kanun kabul edilmiştir. Bu yeni kanun inşaat için koşulların istikrarını ve
binaların inşaatıyla ilgili prosedürlerin basitleştirilmesini sağlamaktadır.
Sayfa: 112
Tablo 78-1 . Kesinleşmiş İşlerin İnşaat Değeri
KESİNLEŞMİŞ İŞLERİN İNŞAAT DEĞERİ
TOPLAM
BİNALAR
Konut Binaları
Bir daireli binalar
İki daireli binalar
Üç ve daha fazla daireli binalar
Kolektif yaşam için Binalar
İKAMET AMAÇLI OLMAYAN BİNALAR
Oteller ve benzeri binalar
İş binaları
Ticaret binaları
Ulaşım ve iletişim binaları
Sanayi binaları ve depolar
Kültür ve sanat yapıları
Diğer ikamet amaçlı olmayan binaların
DİĞER YAPILAR
Ulaştırma altyapısı
Karayolları, yollar ve caddeler
Köprüler, viyadükler ve tüneller
Demiryollları
Havaalanı pistleri
Limanlar, gezilebilir kanallar ve barajlar
BORU HATLARI, İLETİŞİM VE ELEKTRİK HATLARI
Uzun mesafeli boru hatları
Yerel boru hatları ve su boruları
KARMAŞIK ENDÜSTRİYEL YAPILAR
İNŞAATLARI BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ DİĞER
İNŞAATLAR
Spor ve rekreasyon yapıları
Yapılar hariç diğer yapılar, başka yerde sınıflanmamış
2009
362.430
242.446
184.028
33.232
37.408
112.881
507
58.418
4.679
12.397
18.706
3.359
4.476
10.937
3.864
119.984
97.249
76.225
13.217
7.807
17.032
7.607
9.425
6
5.697
2010
303.454
169.690
136.233
26.255
31.351
77.484
1.143
33.457
6.151
13.421
2.017
309
2.013
6.766
2.780
133.764
119.442
93.660
23.802
20
1.459
501
9.825
2.686
7.139
3.214
1.283
(1000
Euro)
2011
336.484
241.653
192.527
49.526
58.468
84.101
432
49.126
4.792
8.798
17.394
419
1.975
12.400
3.348
94.831
88.140
68.337
17.913
0
0
1.890
5.677
1.420
4.257
376
638
5.485
212
301
982
541
97
Sayfa: 113
Tablo 79. İnşaat Sektöründe Sonuçlandırılmış İşlerin Değeri ve Kişi Sayısı
İNŞAAT SEKTÖRÜNDE SONUÇLANDIRILMIŞ İŞLERİN DEĞERİ. ÇALIŞAN KİŞİ SAYISI VE ETKİLİ ÇALIŞMA SAATİ
(2010=100)
Bina için Yeni
KARADAĞ
İndex
Değeri (
Çalışan
İndex
Çalışma
İndex
İndex
Diğer Binalar İçin
Siparişler
1000 € )
İşçi Sayısı
Saati (1000)
Yeni Siparişler
(1000 €)
(1000 €)
2008
2009
2010
2010
1. Çeyrek
2. Çeyrek
3. Çeyrek
4. Çeyrek
2011
1. Çeyrek
2. Çeyrek
3. Çeyrek
4. Çeyrek
112,6
88,4
100,0
287.931
225.953
255.617
4.200 124,8
3.665 100,8
3.704 100,0
9.994 166,7
8.071 91,6
8.008 100,0
85.145 124,8
46.816 94,6
51.081 100,0
55,1
91,2
101,0
152,7
34.135
58.539
64.838
98.105
3.409 87,4
3.627 98,0
3.633 100,2
4.147 114,4
1.708 109,2
1.975 30,2
2.019 52,6
2.306 208,0
13.923 23,8
3.857 221,5
6.719 74,4
26.582 80,3
65,1
123,7
103,1
148,8
41.826
79.448
66.231
95.569
4.329
4.909
4.445
4.298
2.194 83,8
2.598 50,9
2.381 109,6
2.387 50,6
10.702 18,1
6.502 47,0
13.999 77,8
6.469 129,9
1)
108,9
128,9
118,2
118,5
124.524
94.394
99.795
Çeyrek
6.371
54.332
18.244
20.848
Çeyrek
4.427
11.513
19.082
31.864
Ön veriler
Sayfa: 114
Tablo 80. Bitmiş Konut Sayısı
TOPLAM
Stüdyo Tipi 1 Odalı Daireler
2 Odalı Daireler
3 Odalı Daireler
4 Odalı Daireler
5 Odalı ve Daha Büyük Daireler
BİTMİŞ KONUT SAYISI
2006
2007
2008
2.679
3.448
4.650
932
841
1.395
799
1.092
1.491
720
1.105
1.238
189
338
432
39
72
94
2009
5.825
1.558
1.622
2.001
595
49
2010
4.093
616
1.340
1.589
495
53
2011
4.343
573
929
1.681
960
200
890
300
271
274
45
931
432
155
222
78
44
3.203
316
1.069
1.315
450
53
3.412
141
774
1.459
882
Apartmanlarda Daireler
2 Odalı Daireler
3 Odalı Daireler
4 Odalı Daireler
749
441
196
99
12
1
995
365
310
224
68
28
877
337
244
171
89
36
1.637
682
501
310
142
2
Özel Evler
2 Odalı Daireler
3 Odalı Daireler
4 Odalı Daireler
1.930
491
603
621
177
38
2.453
476
782
881
270
44
3.773
1.058
1.247
1.067
343
58
4.188
876
1.121
1.691
453
47
-
Sayfa: 115
156
Tablo 81. Bitmiş.Bitmemiş Konut Alanı
BİTMİŞ KONUT ALANI (1000 M2)
2006
2007
2008
TOPLAM
168
244
302
35
33
56
2 Odalı Daireler
49
67
88
3 Odalı Daireler
59
95
101
4 Odalı Daireler
20
38
44
5
11
13
2009
402
64
101
166
65
6
2010
283
24
76
123
51
8
2011
366
24
55
137
116
34
2 Odalı Daireler
3 Odalı Daireler
4 Odalı Daireler
40
16
13
9
2
0
73
15
21
22
10
5
58
16
15
14
8
5
106
30
34
26
16
-
55
13
17
19
6
-
64
19
11
19
9
6
Özel Evler
2 Odalı Daireler
3 Odalı Daireler
4 Odalı Daireler
128
19
36
50
18
5
171
18
46
73
28
6
244
40
73
87
36
8
296
34
67
140
49
6
228
11
59
104
46
8
302
5
44
118
107
28
Sayfa: 116
Tablo 81-1 Şehirlere göre konutların yapısı
KONUTLARIN YAPISI (2011 yılı)
Bitmiş Konut
Sayı
Karadağ
Podgorica
Bar
Berane
Bijelo Polje
Danilovgrad
Rozaje
Ulcinj
Tivat
Zabljak
Kotor
Niksic
Pljevlja
Mojkovac
Plav
Andrijevica
Herceg Novi
Kolasin
Cetinje
Plužine
Savnik
Budva
4.343
1.489
508
494
271
254
220
188
149
129
119
114
96
93
92
64
22
14
12
8
4
3
Alan
366.107
117.767
48.252
40.448
30.853
24.682
17.849
12.902
10.322
10.397
12.663
9.314
6.704
7.287
7.552
4.673
1.070
988
1.238
624
312
210
Bitmemiş
Konut
Oda Sayısına Göre Konutlar
Stüdyo
Tipi 1
Odalı
Daireler
2 Odalı
Daireler
573
410
15
8
4
13
34
12
15
4
14
11
3
13
0
0
16
1
0
0
0
0
929
202
132
73
47
41
63
110
73
51
29
16
38
29
7
11
2
1
1
3
0
0
3 Odalı
Daireler
1.681
467
259
218
120
94
71
51
39
51
51
53
40
36
64
47
2
7
2
3
4
2
4 Odalı
Daireler
960
333
85
171
77
88
52
15
21
14
22
32
11
11
6
5
2
5
9
0
0
1
5 Odalı
ve Daha
Büyük
Daireler
200
77
17
24
23
18
0
0
1
9
3
2
4
4
15
1
0
0
0
2
0
0
Sayfa: 117
Sayı
Alan
8.075
2.746
774
514
827
123
886
236
185
50
137
280
223
20
118
79
326
242
48
28
4
229
631.314
224.367
62.624
38.047
74.774
9.964
65.071
16.647
9.706
3.140
10.795
24.052
16.845
1.549
9.504
5.469
20.416
16.928
3.867
1.867
200
15.482
Bitmiş Konut
Sayı
KARADAĞ
Podgorica
Bar
Berane
BijeloPolje
Danilovgrad
Alan
(M²)
KONUTLARIN YAPISI
Oda Sayısına Göre Konutlar
Bitmemiş Konutlar
Stüdyo
Tipi 1
Odalı
Daireler
2 Odalı
Daireler
3 Odalı
Daireler
4 Odalı
Daireler
5 Odalı
ve Daha
Büyük
Daireler
Sayı
Alan
(M²)
2007
3.448
243.953
841
1.092
1.105
338
72
13.344
1.005.961
2008
4.650
301.841
1.395
1.491
1.238
432
94
15.688
1.196.406
2009
5.825
402.463
1.558
1.622
2.001
595
49
15.135
1.191.141
2010
2011
4.093
4.343
283.030
366.107
616
573
1.340
929
1.589
1.681
495
960
53
200
14.169
8.075
1.139.681
631.314
2007
1.048
76.666
293
253
408
90
4
5.383
433.918
2008
900
64.200
316
207
262
80
35
5.874
479.067
2009
2.037
151.829
512
537
768
208
12
5.634
469.009
2010
892
63.995
227
228
277
148
12
5.594
472.812
2011
1.489
117.767
410
202
467
333
77
2.746
224.367
2007
338
25.158
70
155
78
23
12
1.258
93.683
2008
400
30.293
37
110
142
88
23
2.063
161.868
2009
539
42.418
182
79
108
157
13
2.037
161.575
2010
490
37.701
10
123
236
105
16
2.377
193.682
2011
508
48.252
15
132
259
85
17
774
62.624
2007
213
15.324
6
53
123
29
2
1.066
78.058
2008
310
22.351
11
80
176
41
2
1.380
99.705
2009
504
35.188
46
135
274
45
4
1.301
96.222
2010
400
27.665
12
168
184
36
-
1.089
82.110
2011
494
40.448
8
73
218
171
24
514
38.047
2007
142
12.017
14
17
61
44
6
993
89.347
2008
143
13.345
4
5
49
71
14
1.119
99.993
2009
233
20.287
9
27
117
76
4
1.033
93.586
2010
196
16.213
8
25
91
68
4
1.012
92.160
2011
271
30.853
4
47
120
77
23
827
74.774
2007
132
9.486
30
47
48
7
-
857
66.677
2008
147
9.908
31
65
41
7
3
916
72.391
2009
247
16.942
67
70
90
15
5
974
78.045
2010
352
26.303
9
108
196
38
1
752
60.835
2011
254
24.682
13
41
94
88
18
123
9.964
Sayfa: 118
Rožaje
Ulcinj
Tivat
Žabljak
Kotor
Nikšić
Pljevlja
2007
77
5.433
10
31
34
2
-
620
43.072
2008
123
8.699
8
71
41
3
-
665
46.733
2009
82
5.224
24
36
21
1
-
703
50.445
2010
74
4.902
9
29
26
8
2
757
53.544
2011
220
17.849
34
63
71
52
-
886
65.071
2007
212
8.458
157
55
-
-
-
381
17.303
2008
258
11.740
153
95
8
2
-
383
19.375
2009
198
9.616
65
101
32
-
-
435
25.605
2010
177
9.574
61
81
34
1
-
388
22.925
2011
188
12.902
12
110
51
15
-
236
16.647
2007
1
180
-
-
-
1
-
-
-
2008
423
23.273
223
112
53
34
1
337
16.519
2009
276
15.094
118
82
68
6
2
321
20.125
2010
400
22.806
83
113
186
11
7
105
6.268
2011
149
10.322
15
73
39
21
1
185
9.706
2007
6
473
-
3
2
-
1
119
8.250
2008
-
-
-
-
-
-
-
126
8.644
2009
7
391
3
3
1
-
-
131
8.717
2010
-
-
-
-
-
-
-
136
8.993
2011
129
10.397
4
51
51
14
9
50
3.140
2007
305
20.686
75
121
75
29
5
141
11.424
2008
266
17.753
67
104
81
12
2
219
15.769
2009
316
21.776
85
108
80
39
4
245
19.117
2010
65
4.168
11
33
13
5
3
219
17.256
2011
119
12.663
14
29
51
22
3
137
10.795
2007
204
15.212
42
90
60
11
1
400
31.669
2008
141
10.111
19
66
48
7
1
461
36.082
2009
166
12.562
11
85
61
8
1
375
31.028
2010
273
19.289
69
82
106
14
2
331
27.980
2011
114
9.314
11
16
53
32
2
280
24.052
2007
7
460
2
3
2
-
-
205
13.354
2008
40
2.582
15
17
6
1
1
215
13.877
2009
66
4.358
17
36
13
-
-
196
12.827
2010
66
4.063
16
33
16
1
-
180
12.463
2011
96
6.704
3
38
40
11
4
223
16.845
Sayfa: 119
Mojkovac
Plav
Andrijevica
HercegNovi
Kolašin
Cetinje
Plužine
2007
11
755
-
5
4
2
-
76
5.687
2008
20
1.330
3
9
7
1
-
58
4.457
2009
9
597
3
-
5
1
-
57
4.365
2010
10
687
3
-
5
2
-
54
4.135
2011
93
7.287
13
29
36
11
4
20
1.549
2007
110
8.774
-
19
69
22
-
251
20.416
2008
160
12.677
-
15
136
9
-
230
18.816
2009
86
6.804
-
17
64
5
-
241
18.667
2010
33
2.559
-
9
22
2
-
198
16.462
2011
92
7.552
-
7
64
6
15
118
9.504
2007
37
2.646
-
15
17
4
1
187
13.133
2008
51
3.669
-
17
30
4
-
207
14.452
2009
42
2.917
-
21
18
3
-
199
13.958
2010
65
4.327
6
29
27
3
-
178
12.641
2011
64
4.673
-
11
47
5
1
79
5.469
2007
294
23.733
120
41
59
46
28
662
34.080
2008
479
23.663
248
180
44
7
-
728
40.483
2009
487
25.268
252
116
110
7
2
462
27.512
2010
325
18.938
63
192
55
15
-
366
24.723
2011
22
1.070
16
2
2
2
-
326
20.416
2007
70
4.920
2
19
25
18
6
174
12.343
2008
73
4.984
5
18
24
23
3
226
16.146
2009
61
3.921
6
14
29
10
2
222
15.797
2010
64
4.133
1
18
37
8
-
251
17.626
2011
14
988
1
1
7
5
-
242
16.928
2007
10
725
-
5
5
-
-
44
3.669
2008
15
1.365
-
5
5
5
-
61
4.841
2009
2
140
-
1
1
-
-
89
7.521
2010
28
2.136
-
4
21
3
-
91
7.870
2011
12
1.238
-
1
2
9
-
48
3.867
2007
1
90
-
-
1
-
-
8
602
2008
1
90
-
-
1
-
-
16
1.284
2009
4
365
-
2
-
2
-
12
919
2010
6
482
-
3
2
1
-
8
638
2011
8
624
-
3
3
-
2
28
1.867
Sayfa: 120
Šavnik
Budva
2007
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2008
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2009
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2010
1
42
1
-
-
-
-
2
120
2011
4
312
-
-
4
-
-
4
200
2007
230
12.757
20
160
34
10
6
519
29.276
2008
700
39.808
255
315
84
37
9
404
25.904
2009
463
26.766
158
152
141
12
-
468
36.101
2010
176
13.047
27
62
55
26
6
81
4.438
2011
3
210
-
-
2
1
-
229
15.482
Kaynak:Karadağ İstatistik Kurumu (www.monstat.org)
Sayfa: 121
TOPLAM
Özel Evler
TOPLAM
Özel Evler
BİTMEMİŞ KONUT SAYISI
2006
2007
2008
11.932
13.344
15.688
1.515
1.673
2.409
10.417
11.671
13.279
2009
15.135
2.447
12.688
2010
14.169
1.873
12.296
2011
8.075
1.682
6.393
BİTMEMİŞ KONUT ALANI (1000 M2)
2006
2007
2008
2009
898
1.006
1.196
1.191
95
111
158
176
803
895
1.038
1.015
2010
1.139
136
1.003
2011
631
115
516
Tablo 82. Yıkılan Bina Sayısı
KARADAĞ'DA YILLARA GÖRE YIKILAN BİNA SAYISI
YIL
SAYI
ALAN ( m² )
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
24
3
8
5
11
45
63
80
12
13
20
1.080
320
332
486
596
3.404
4.596
4.401
1.572
1.088
1.628
Sayfa: 122
Tablo 82-1 İnşaatlarda Kullanılan Malzemin cinsi
İnşaatlarda Kullanılan Malzemenin Cinsi
İNŞAAT MALZEMELERİ
Birim
2006
2007
2008
2009
2010
Katı tuğla
(1000) Adet
695
343
1.241
1.188
303
Delikli tuğla
(1000) Adet
1.312
775
1.427
490
289
Katı tuğla cephe
(1000) Adet
70
145
136
110
1.021
Oyuk kil bloklar
(1000) Adet
769
2.508
2.565
970
1.088
Cephe blokları
Çimento, cürüf ve cürüfe dayalı tuğla reklam
blokları,
Tuğla ve diğer malzemelerden yapılmış bloklar
(Kermes, siporex)
Tavan ve kemer Elemanları
Zemin tuğla ve ekleme tuğla
Kirişler, yarı montaj ve kemerler için montaj
(çimento bazında)
Tavan ve kemerler bloklar (çimento bazında)
(1000) Adet
145
182
363
510
138
(1000) Adet
448
310
695
763
770
(1000) Adet
94
9
36
122
64
(1000) Adet
286
205
181
176
100
1000.m.
18
30
42
35
23
(1000) Adet
77
9
26
60
9
Prefabrike ve bitmiş inşaatlar
Dış duvarlar için hafif yapı levhaları
m²
–
300
500
1.800
300
Bakan duvarları Kurulları
m²
22.111
38.530
200
3.614
−
Duvarlar partitior için hafif yapı levhaları
m²
2.030
2.100
2.000
3.250
−
Tavanlar için hafif yapı levhaları
m²
10.720
17.264
6.100
7.400
6.950
Işık izolasyon döşemelerden
m²
660
–
1.716
11.950
10.220
Alçı levhalar, her türlü
m²
32.927
43.257
45.210
82.939
71.882
t
15
–
15
10
−
t
5
17
460
140
200
t
814
614
382
964
354
Köprüler için çelik konstrüksiyonlar
Diğer çelik konstrüksiyon, her türlü (çatılar, sütunlar,
farmes, iskeleler ve benzeri)
Bina inşaatları ve inşaat mühendisliği için prefabrik
elemanlar
Yüksek binalar prefabrik yapılar elemanları
Ahşap konstrüksiyon (bitmiş çatı inşaatları)
t
m³
–
–
500
–
−
3.070
4.665
330
1.297
218
Bağlayıcı malzeme
Sönmemiş kireç
t
277
302
170
102
191
Kireç, hidrate
t
1.373
1.223
1.395
942
567
Alçı, pişmiş
t
2
1
74
159
162
Portland çimentosu
t
33.230
20.633
23.737
15.640
14.362
Çimento, diğer türleri
t
8.774
18.617
32.626
20.699
8.986
Plastik inşaat malzemeleri
t
225
34
94
75
48
Çimento harçları, her türlü
m³
6.114
8.249
4.203
4.431
2.293
Beton, taze
m³
89.309
100.349
168.651
195.313
126.970
t
60.827
144.988
271.118
186.788
287.601
Asfalt
Agrega ve taş profilli malzemeden
Taş Profilli malzeme (kaldırım taşı, çit, küp taş, vb.)
m³
952
1.555
640
3.607
1.135
Teknik taş ve mermer, her türlü Crashed
m³
16.985
43.835
75.165
43.484
1.409
Kırık taş ve küçük taş boyutu
m³
67.182
33.404
58.055
75.209
7.621
Beton için agregalar
m³
190.683
168.423
341.630
264.833
200.848
Çakıl
m³
79.400
113.166
232.200
55.095
30.489
Kum
m³
119.036
35.650
35.396
22.242
13.369
720
–
125
1.110
380
Terrazzo-granül
t
Sayfa: 123
Takviye malzemesi ve bağlama
Beton çelik
t
2.246
3.194
11.670
14.129
4.571
kg
62.884
74.749
111.495
76.734
54.851
t
1.274
2.375
3.287
577
482
t
2.659
5.064
8.638
5.992
3.773
kg
75.765
89.642
168.746
135.482
106.301
Kereste, kozalaklı (biçilmiş, kesme)
m³
5.487
6.822
13.766
35.588
4.920
Kereste, kozalaklı (yuvarlak)
m³
79
508
431
557
50
Kereste, yaprak döken (Kesilmiş ve oyulmuş)
m³
467
726
1.214
633
347
Kereste, yaprak döken (yuvarlak)
m³
–
–
339
18
4
Lambri Kurulları
m³
1.293
2.088
1.245
758
296
Tel, siyah ve galvanizli
Diğer demir profiller, ağır, orta ve hafif
Telli-CED beton için çeşitli unsurları (çelik ağlar,
tuval duvar)
Çiviler
Kereste
Madencilik ahşap
80
1.923
401
–
−
Adet
1.691
–
–
–
100
roll
5.032
4.118
6.559
6.880
1.518
t
9.525
5.972
9.744
10.324
12.953
kg
45.978
83.397
91.102
52.032
21.100
957
344
239
105
56
kg
277.661
248.902
278.802
424.767
219.749
m³
488
270
460
2.128
195
(1000) Adet
194
428
562
298
1.554
6.741
4.150
11.090
11.290
10.452
537
120
–
–
−
m²
154.346
156.926
148.236
126.832
108.394
Seramik ve mermer karşı karşıya panoları
m²
66.123
11.307
27.799
24.050
11.686
Öğütülmüş taş ve mermer Fayans
m²
1.136
1.230
870
3.420
748
Terrazzo panoları
Kontrplak, paneller, sunta ve diğer ahşap esaslı
levhalar
Parke (makat meşe ve diğer)
m²
250
990
–
30
254
m²
6.949
2.430
2.685
1.117
517
m²
39.707
21.883
41.882
39.662
26.384
Lamine parke
m²
3.073
12.629
3.003
2.537
7.479
Tavan ve duvar kaplamaları
m²
33.122
13.263
1.956
3.025
3.459
Duvarlar için plastik levhalar
m²
900
–
–
–
−
Duvar kağıtları, her türlü
Dolgunlaştırıcı, kanalizasyon, ısıtma,
havalandırma, sıhhi tesisler için Malzeme
Dikişsiz borular,
m²
–
–
–
–
−
kg
106.807
110.250
116.970
134.904
59.305
Borular, dikişsiz
kg
18.968
20.830
35.515
31.441
13.140
Demir borular ve bağlantı parçaları döküm
kg
35.495
393.113
1.094.633
211.115
272.382
Borular, plastik, her türlü
kg
224.993
243.542
365.959
284.611
242.803
Boru bağlantı parçaları ve flanşlar
kg
20.960
21.069
36.202
26.570
6.100
–
–
–
–
242
m³
Uyuyanlar her türlü
İzolasyon malzemesi ve kaplamalar
Çatı panoları, her türlü
Bitüm, bitulit, bitümlü jüt şeritler, konular,
emülsiyonlar vs
Expanded Polistiren
Diğer izolasyon malzemeleri (cam yünü, taş yünü.
Vb)
Boyalar (her türlü), vernikler, sırlar, vb eritici.
Çatı kaplama malzemesi
Düzlem ve "salon" ve asbest oluklu levha
Düzlem ve kilitleme oluklu başlığı
Diğer çatı kaplama malzemeleri (beton kiremit,
plastik levhalar)
Döşeme duvar Malzeme
Vinil ve asbest levhalar ve diğer yapay zemin
kitlelerin
Seramik başlıklar (duvar, döşeme ve cephe)
Borular, yol
t
m²
t
t
Sayfa: 124
Seramik, kanalizasyon boruları
t
–
4
7
19
189
Asbest çimento borular,
t
2
–
10
–
210
Borular, beton, her türlü
t
533
84
483
1.763
3.059
27.552
28.733
4.741
3.523
3.237
–
280
122
1.100
1.356
980
1
−
Seramik, sıhhi
Adet
Sıhhi donanım ve dökme demir maaşları
Adet
3.082
6.964
Plastik sıhhi
Inşaat için diğer seramik (Sobalar ve şömineler için
başlıklar, teknik seramik, vb.)
Isıtma sobalar
Adet
26.070
32.270
Adet
–
11.000
–
Radyatörler, her türlü
Adet
m²
12
137
36
21
77
1.277
2.257
2.130
2.790
1.481
Güç kaynağı tesisatları için malzeme
Halatlar ve telleri, bakır
kg
13.650
93.111
96.890
17.690
13.329
Tel, alüminyum ve alüminyum alaşımları
kg
38.760
44.900
9.475
20.562
14.557
Alüminyum ve demir ve Halatlar, - alüminyum
kg
–
7.761
75.000
3.950
3.050
İletkenler, yalıtılmış (poli-vinil klorür, kauçuk vb)
m
404.267
260.178
201.165
163.744
186.236
m
(1000)
EUR
t
721.518
1.170.381
901.441
1.037.581
784.978
825
440
672
402
−
5
–
2
3
1
–
328
–
1
−
Kablolar, her türlü
Montaj malzemesi (anahtarlar, prizler, kutular, lamba
tutucular)
Elektrikli yalıtkanlar, her türlü
Diğer malzeme ve birleştiren elemanları
Raylar ve aksesuarlar
t
Plakalar ve levhalar, siyah
kg
41.084
39.558
52.115
51.950
29.771
Çinko galvanizli sac ve plakalar
kg
39.334
52.199
40.575
57.366
34.752
Alüminyum plakalar ve levhalar
kg
44.257
43.679
79.142
64.303
17.994
Cam, ısı yalıtımı
m²
23.537
18.309
29.247
31.527
26.169
Cam levhalar, diğer türleri
Demirdışı metaller doğrama (pencereler, kapılar,
perdeler)
İnşaata kullanılan metal elementler (sac boru ve
bacalar, çelik pencereler, kapılar, jaluziler)
Kapılar ve pencereler ahşap, her türlü
Içinde montaj için malzeme (mobilya, pencere panjur
dahili)
Diğer malzemeleri (tamir, bakım araç ve makine,
kırtasiye ve diğer için) başka bir yerde belirtilmeyen
m²
11.001
12.489
19.520
21.286
22.876
t
2.374
164
316
261
257
t
–
–
–
30
30
Adet
(1000)
EUR
(1000)
EUR
20.467
17.741
15.256
12.966
9.781
3.771
837
134
245
−
3.353
2.878
5.749
1.945
−
Tüketilen elektrik malzemesi
Elektrik, MWh
MWh
6.200
5.303
8.013
8.135
13.176
67
–
–
34
−
Kömür, her türlü
t
Benzin, her türlü
t
190
183
747
1.857
354
Gaz yağı (D1, D2)
t
10.095
13.182
13.946
12.206
11.964
Sayfa: 125
Tablo 83.
Üretici Fiyat
ÜRETİCİ FİYAT INDEKİ
İndeki
(2001=100)
2001
2002
2003 2004 2005 2006 2007
Ocak
93,2
106,8 106,7 115,2 119,6 123,7 128,0
Şubat
98,2
107,9 106,7 115,8 119,9 124,2 129,3
Mart
97,6
109,0 108,6 119,6 122,5 125,5 132,5
Nisan
98,2
108,8 112,7 120,4 120,7 126,0 134,6
Mayıs
99,5
109,2 112,7 120,7 121,3 126,2 134,5
Haziran
99,8
106,6 113,8 120,2 122,2 126,8 134,7
Temmuz
100,9
106,3 114,0 120,5 122,2 126,8 141,2
Ağustos
102,4
105,6 114,0 120,8 122,4 127,1 140,6
Eylül
101,2
107,1 114,4 120,1 122,6 128,0 140,9
Ekim
100,7
107,0 114,6 120,0 122,5 127,5 141,3
Kasım
101,9
107,1 114,8 120,0 122,6 127,7 145,4
Aralık
106,1
106,8 115,5 119,5 123,6 127,2 145,7
Kaynak: MONSTAT. (Karadağ İstatistik Kurumu)
2008
148,8
150,0
154,2
155,0
156,7
165,3
165,4
167,4
165,8
165,8
164,4
155,9
2009
154,0
154,0
151,5
152,0
151,2
149,6
147,5
148,4
149,4
150,2
150,6
151,1
2010
147,4
146,2
145,5
147,7
153,3
152,2
150,9
151,3
151,6
151,2
151,2
151,6
Sayfa: 126
2011
154,0
155,3
155,9
155,9
155,6
155,1
156,2
156,2
156,4
155,7
155,6
Tablo 84. Üretici Fiyat İndekinin Sektörler Göre Dağılımı
ÜRETİCİ FİYAT İNDEKİNİN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
2006
2007
2008
2009
TOPLAM
84,1
91,3
104,1
100
Madencilik ve taşocakçılığı ürünleri
77,6
85,4
97,4
100
İmalat
92,7
98,8
110
100
Elektrik. gaz ve su
67
75,9
92,2
100
Madencilik ve taşocakçılığı ürünleri
77,6
85,4
97,4
100
Enerji üreten malzemelerin Madencilik ve taşocakçılığı
74,6
84
99
100
Kömür . linyit ve turba çıkarımı madenciliği
74,6
84
99
100
Enerji üreten maddeler hariç madencilik ve taşocakçılığı
80,2
86,7
96,2
100
Metal cevheri madenciliği
78,5
85,4
95
100
Diğer madencilik ve taşocakçılığı
88,3
92,8
101,9
100
Üretim
92,7
98,8
110
100
Gıda ürünleri. içecek ve tütün
82,3
85,6
96,7
100
Gıda ürünleri ve içecek imalatı
81,1
85,2
98,1
100
Tütün ürünleri imalatı
89,4
87,6
87,6
100
Tekstil ve tekstil ürünleri imalatı
92
97,4
101,8
100
Dokumaya elverişli mensucat imalatı
98
98,9
100,1
100
Kürk giyim eşyası imalatı
82,4
94,7
105,3
100
Deri ve deri ürünleri imalatı
94,2
94,2
95,5
100
Deri ürünleri ve ayakkabı imalatı
94,2
94,2
95,5
100
Ağaç ve ağaç ürünlerinin imalatı
86,6
87,6
96,1
100
Ağaç ve mantar ürünleri imalatı, ve benzeri
86,6
87,6
96,1
100
Kağıt imalatı, basım ve yayım
84,4
84,5
100,3
100
Kağıt hamuru, kağıt ve kağıt ürünleri imalatı
98
Yayın, baskı ve tekrar üreme
2010
99,1
88,8
104,3
87,8
88,8
97,9
97,9
81,8
79
93,8
104,3
99,4
99,3
100
109,6
94,1
112
100
100
88,3
88,3
98,8
98,2
98,9
100
99,2
79,2
100,8
100
98,7
Kimyasal ürünler ve elyaf imalatı
67
81,3
88,5
100
97,4
Kimyasallar ve kimyasal ürünlerin imalatı
67
81,3
88,5
100
97,4
Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı
-
92,1
95,3
100
100,7
Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı
89
95,5
101
100
96,3
Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı
89
95,5
101
100
96,3
Temel metaller ve standart metal ürünleri imalatı
108,8
117,7
131,2
100
113,1
Ana metal imalatı
111,3
120,8
135,3
100
114,8
-
89,7
90,8
100
89,9
Diğer makine ve teçhizat imalatı
105
101,8
100,7
100
83
Diğer makine ve teçhizat imalatı
105
101,8
100,7
100
83
Mobilya ve çeşitli ürünlerin imalatı
76
78,3
89
100
91,9
Elektrik, gaz ve su
Elektrik, gaz ve sıcak su üretimi
67
67
75,9
75,9
92,2
92,2
100
100
87,8
87,8
Makine hariç metal ürünleri imalatı
Sayfa: 127
Tablo 85 . Toptan Eşya Gelirleri
ÜRÜN ÇEŞİTLERİNE GÖRE TOPTAN EŞYA GELİRLERİ (euro)
KARADAĞ
2008
2009
Tarımsal hammaddeler
9.001
9.804
Et. balık ve mamul ürünler
71.641
51.694
Süt. süt ürünleri ve yumurta
36.615
35.458
Meyve ve sebzeler (taze ve dondurulmuş)
31.577
36.162
Şeker. çikolata.
79.918
42.772
Kahve. çay. kakao
25.280
36.901
Alkollü ve alkolsüz içecekler
81.394
140.941
Diğer gıda ürünleri
221.731
55.906
Gıda toplamı
557.157
409.639
Tütün ve sigara
45.752
55.495
Tekstil ve giyim
34.115
45.134
Ayakkabı ve deri ürünleri
649
4.986
Mobilya
8.244
28.895
Ev için elektrikli cihazlar
51.264
27.895
Porselen ve cam
5.759
20.179
Vernik ve boyalar
39.641
29.611
Parfüm ve kozmetik ürünleri
35.953
67.494
Eczacılık ürünleri
43.827
111.260
Kağıt ürünleri (kitap. gazete vb)
4.344
8.520
Kamera ve optik bycucles. müzik aletleri.
1.248
4.908
Katı. sıvı ve gaz yakıtlar
474.057
331.582
Metal ürünler ve cevherleri
31.481
19.111
Ağaç. inşaat malzemesi
230.698
78.513
Mineral ürünler. boru hatları
13.370
57.817
Kimyasal ürünler
88.018
5.282
Hurda ve atık
2.648
968
Makine. ekipman ve aksesuarları
153.209
62.074
Motorlu taşıtlar
156.669
55.538
Motorlu araçlar için yedek parça ve aksesuarlar
88.519
60.820
Motosiklet
25.196
6.536
Diğer
117.778
118.565
2010
13.991
54.614
35.100
33.892
47.128
30.708
158.121
46.167
419.721
49.755
40.064
5.557
52.547
27.193
4.817
7.769
61.277
143.333
6.255
1.377
351.197
22.633
104.802
9.361
6.052
244
45.388
145.699
84.930
8.082
136.183
Sayfa: 128
Tablo 86. Otel ve Lokantalarda Hizmet Gruplarına Göre Ciro
Yıllar
OTEL VE LOKANTAlARDA HİZMET GRUPLARINA GÖRE CİRO (EURO)
Toplam (1+2+3+4) Yiyecek ve İçecek ( 1 ) İçecek (Alkollü. Alkolsüz) ( 2 ) Gecelik ( 3 )
Diğer Servisler ( 4 )
2007
136.041.102
30.683.773
13.682.856
74.195.551
17.478.922
2008
142.832.093
31.412.087
14.340.051
77.722.014
19.357.941
2009
132.769.412
27.603.550
28.603.101
76.388.105
14.323.656
2010
139.819.162
12.003.076
30.377.691
74.201.095
23.237.300
2011
142.042.584
26.632.102
13.590.265
74.089.739
27.730.478
Sayfa: 129
Dış Ticaretin Genel Durumu
Karadağ'da sanayi üretimi olarak boksit, demir ve linyit madenlerine bağlı olarak alüminyum
sanayi ve demir çelik sanayi ile küçük çaplı gıda işleme sanayinden bahsetmek mümkündür. Ancak genel
olarak Karadağ bütün ihtiyaçlarını dışarıdan ithalat yolu ile karşılamak zorundadır demek yanlış olmaz.
Karadağ’ın ithalatı önemli artış trendi göstermektedir. 2007 yılında 2 milyar Euro olarak gerçekleşen
ithalat 2011 yılında ekonomik krizin de etkisi ile 1.823.187 bin Euroya düşmüştür. İhracatında ise yine
ekonomik krizin etkisi ile azalmalar görülmektedir. 2007 yılında 455 milyon Euro olan ihracat rakamları
2011 454.387 bin Euroya düşmüştür.
2011 yılında Karadağ’ın dış ticaret hacmi yaklaşık olarak 2.272.574 bin Euro’ya ulaşmış olup.
ciddi dış ticaret açığı vermektedir.
Karadağın en önemli ihracat sektörlerini demir dışı metaller oluşturmaktadır. İthalatında ise
makine ve ulaştırma araçları, elektrik makinaları ve cihazları, canlı hayvan ve gıda, hububat ve hububat
ürünleri gelmektedir.
Karadağ’nın ülke grupları itibariyle dış ticaretine baktığımızda en önemli ticari ortakları CEFTA
Anlaşması imzalanan ülkeler ve Avrupa Birliği ile gerçekleşmiştir.
2011 yılında ise İhracatta ana dış ticaret ortakları: Sırbistan (79,8 milyon.€) , Macaristan (76,9
milyon.€) ve Hırvatistan (45,9 mil.€) olmuştur. 2011 yılında ise İthalatta ana dış ticaret ortakları:
Sırbistan (541,5 milyon €) ,Yunanistan (144,7 milyon €) , Bosna Hersek (143 milyon €), İtalya (117,5
milyon €)
Tablo 87. Karadağ’ın Dış Ticareti
KARADAĞ'IN DIŞ TİCARETİ
YIL
İTHALAT
İHRACAT
(1000 EURO)
DENGE
2006
1.457.361
441.133
2007
2.073.093
454.739
2008
2.529.741
416.165
2009
1.654.170
277.011
2010
1.657.330
330.367
2011
1.823.187
454.387
Kaynak: Karadağ İstatistik Kurumu (http://www.monstat.org)
‐1.016.228
‐1.618.355
‐2.113.576
‐1.377.159
-1.326.963
-1.368.800
Sayfa: 130
Tablo 88. Karadağ’ın Ülke Gruplarına Göre Yaptığı İhracat
Değer (1000 Euro)
AMERİKA
529
483
1.769
892
7.407
461
İHRACAT
EU‐27
2005
196.391
2006
293.302
2007
314.868
2008
258.800
2009
133.827
184.817
2010
2011
227.456
608
Değer (1000 Euro)
AMERİKA
38
37
35
32
61
25
11
91
29
68
2011 ( İhracat )
EU‐27
29.314
Ocak
13.824
Şubat
26.609
Mart
22.230
Nisan
20.338
Mayıs
17.987
Haziran
11.152
Temmuz
21.933
Ağustos
22.787
Eylül
22.879
Ekim
Kasım
11.388
Aralık
7.015
Toplam
227.456
29
152
608
ÇİN
JAPONYA
4
1
34
145
12
544
0
0
62
152
95
149
1132
747
ÇİN
JAPONYA
0
1
0
3
63
0
0
154
17
147
147
0
65
0
141
155
0
239
222
163
0
0
1.132
89
273
747
Sayfa: 131
Tablo 89. Karadağ’ın Ülke Gruplarına Göre Yaptığı İthalat
Değer (1000 Euro)
AMERİKA
15.898
26.981
37.534
55.963
17.604
15.367
İTHALAT
EU‐27
2005
471.027
2006
690.035
2007
941.297
2008
1.081.175
2009
620.593
625.207
2010
2011
661.048
13.956
Değer (1000 Euro)
AMERİKA
923
917
1.218
1.164
1.190
1.351
1.078
1.511
943
855
2011 ( İthalat )
EU‐27
30.443
Ocak
43.947
Şubat
55.362
Mart
51.973
Nisan
62.635
Mayıs
62.146
Haziran
61.957
Temmuz
57.163
Ağustos
61.237
Eylül
52.093
Ekim
Kasım
57.263
1.527
Aralık
64.829
1.279
Toplam
661.048
13.956
Değer (1000 Euro)
DENGE
EU‐27
AMERİKA
2005
‐274.636
‐15.369
2006
‐396.733
‐26.498
2007
‐626.429
‐35.765
2008
‐822.376
‐55.071
2009
‐486.766
‐10.197
2010
-440.390
-14.906
2011
-433.592
-13.348
ÇİN
33.326
56.874
100.464
123.834
90.343
88.864
JAPONYA
13.451
18.228
41.571
40.602
19.685
19.822
90.910
31.799
JAPONYA
5.008
6.372
11.021
8.425
9.170
9.849
8.272
8.968
10.438
9.147
ÇİN
1.191
1.468
2.055
1.542
1.406
1.370
1.344
1.343
2.102
2.493
1.747
90.910
1.588
8.795
7.595
31.799
ÇİN
‐33.326
‐56.874
‐100.402
‐123.682
‐90.248
-88.320
-89.778
JAPONYA
‐13.448
‐18.227
‐41.536
‐40.457
‐19.673
-19.673
-31.052
Sayfa: 132
Tablo 90. Karadağ’ın Kıtalara Göre Yaptığı İhracat
KARADAĞIN KITALARA GÖRE İHRACATI
DÜNYA
AVRUPA
AFRİKA
AMERİKA
OKYANUSYA VE
KUTUP BÖLGESİ
ASYA
DEĞER(1000 Euro)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
369.321
441.133
454.739
416.165
277.011
330.367
454.382
358.481
436.025
450.774
412.042
265.754
325.210
440.489
7.486
2.955
1.066
1.116
959
792
10.029
1.051
864
2.001
1.099
7.560
618
796
2.291
1.268
890
1.902
2.741
3.573
2.958
12
21
7
7
0
174
110
KARADAĞ'IN KITALARA GÖRE 2011 YILINDA YAPTIĞI İHRACAT (Aylara Göre)
DÜNYA
AVRUPA
AFRİKA
AMERİKA
OKYANUSYA VE
KUTUP BÖLGESİ
ASYA
DEĞER (1000 Euro)
2011
Ocak
37.466
37.214
55
38
148
11
Şubat
31.708
31.196
0
47
457
8
Mart
42.032
41.842
83
35
65
7
Nisan
35.787
35.650
62
52
7
16
Mayıs
33.502
33.231
0
63
208
0
Haziran
32.973
32.446
207
25
278
17
Temmuz
33.999
33.886
5
81
12
15
Ağustos
42.007
41.419
5
107
454
24
Eylül
42.381
41.904
2
29
445
0
Ekim
48.328
39.403
8.414
113
386
12
Kasım
37.882
37.131
568
29
153
0
Aralık
36.317
35.167
628
177
345
0
Toplam
454.382
440.489
10.029
796
2.958
110
Sayfa: 133
KARADAĞIN KITALARA GÖRE İHRACATININ % ORANLARI
2006
2007
2008
2009
2010
2011
DÜNYA
AVRUPA
AFRİKA
AMERİKA
ASYA
OKYANUSYA VE KUTUP
BÖLGESİ
100%
100%
100%
100%
100%
100%
99%
99%
99%
96%
98%
97%
1%
0%
0%
0%
0%
2%
0%
0%
0%
3%
0%
0%
0%
0%
0%
1%
1%
1%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
Sayfa: 134
Tablo 91. Karadağ’ın Kıtalardan Yaptığı İthalat
KARADAĞ'IN KITALARDAN YAPTIĞI İTHALAT
DÜNYA
AVRUPA
AFRİKA
AMERİKA
DEĞER (1000
ASYA
OKYANUSYA VE
KUTUP BÖLGESİ
Euro)
2005
1.042.828
944.613
740
34.871
62.409
196
2006
1.457.361
1.304.823
1.661
46.100
104.439
338
2007
2.073.093
1.809.699
2.560
66.926
193.421
487
2008
2.529.741
2.214.291
4.180
87.042
223.934
295
2009
1.654.170
1.450.892
2.708
56.159
143.926
485
2010
1.657.330
1.448.411
4.541
53.873
149.908
598
2011
1.823.336
1.592.448
13.834
50.542
166.088
422
Kaynak: Karadağ ;statistik Kurumu (www.monstat.org)
KARADAĞ'IN KITALAR'DAN YAPTIĞI 2011 YILI İTHALATI
DÜNYA
AVRUPA
AFRİKA
2011
AMERİKA
ASYA
DEĞER (1000
OKYANUSYA VE
KUTUP BÖLGESİ
Euro)
Ocak
85.414
74.132
159
2.824
8.293
6
Şubat
117.803
102.678
269
3.731
11.124
1
Mart
149.762
129.079
228
3.742
16.607
106
Nisan
145.845
126.913
1.921
3.127
13.864
20
Mayıs
159.530
140.087
1.515
3.888
13.943
97
Haziran
184.974
157.584
7.966
4.451
14.953
20
Temmuz
175.859
157.890
358
4.353
13.212
46
Ağustos
172.498
152.431
360
5.188
14.500
19
Eylül
173.055
151.113
253
4.201
17.463
24
Ekim
151.577
133.216
233
3.656
14.432
40
Kasım
143.562
123.106
285
5.449
14.712
10
Aralık
163.457
144.219
287
5.932
12.985
33
1.823.336
1.592.448
13.834
50.542
166.088
422
Toplam
Sayfa: 135
KARADAĞIN KITALARA GÖRE İTHALATIn % ORANLARI
DÜNYA
AVRUPA
AFRİKA
AMERİKA
ASYA
OKYANUSYA VE
KUTUP BÖLGESİ
2005
100%
91%
0%
3%
6%
0%
2006
100%
90%
0%
3%
7%
0%
2007
100%
87%
0%
3%
9%
0%
2008
100%
88%
0%
3%
9%
0%
2009
100%
88%
0%
3%
9%
0%
2010
100%
87%
0%
3%
9%
0%
2011
100%
87%
1%
3%
9%
0%
Sayfa: 136
Tablo 92. Karadağ'ın 2005-2011 Yılları Arasında AB-27 ülkelerine Yaptığı İhracat
Karadağın 2005-2011 yılları Arasında AB-27 Ülkelerine yaptığı İhracat
Değer (1000 Euro)
2005
WORLD
EU‐27
Avusturya
Belçika
Bulgaristan
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Finlandiya
Fransa
Yunanistan
Holanda
İrlanda
İtalya
Kıbrıs
Letonya
Litvanya
Lüksenburg
Macaristan
Malta
Almanya
Polonya
Portekiz
Romanya
Slovakya
Slovenya
İspanya
İsveç
İngiltere
2006
2007
2008
2009
369.321
441.133
454.739
416.165
277.011
2010
330.367
196.391
293.302
314.868
258.800
133.827
184.817
227.459
904
2.000
1.285
1.538
1.572
2.824
5.211
225
134
537
138
57
166
367
29
64
434
122
130
124
10
286
1.467
2.836
4.407
1.046
5.134
5.571
84
69
10
11
11
6
22
0
0
0
0
0
0
0
30
0
0
1.801
1.019
12
1.596
269
399
190
295
859
1.822
1.753
38.104
50.478
60.457
53.225
47.797
56.393
39.285
293
245
2.620
3.890
4.768
7.385
3.246
34
194
355
0
0
6
0
116.874
179.393
144.932
129.419
32.945
48.828
31.064
79
185
751
140
583
172
188
18
12
7
0
0
0
54
0
23
69
22
2
0
0
1
0
3
6
14
79
434
7.805
31.838
63.338
9.248
11.660
28.962
76.859
2
172
1
0
241
444
177
1.080
3.642
4.967
10.856
2.581
3.124
20.508
658
74
1
129
337
969
3.737
0
2
3
0
0
0
0
170
1.116
119
995
691
2.430
473
165
85
170
389
510
658
408
22.010
19.302
28.677
37.356
24.276
20.568
30.293
361
145
205
86
125
74
314
3
578
117
771
685
479
1.465
6.908
1.684
2.784
3.955
1.918
4.158
4.425
Sayfa: 137
2011
454.381
Tablo 93. Karadağ'ın 2005-2011 Yılları Arasında AB-27 ülkelerinden Yaptığı İthalat
Karadağın 2005-2011 yılları Arasında AB-27 Ülkelerinden yaptığı İthalat
2005
2006
2007
1.042.828
1.457.361
2.073.093
2.529.741
1.654.170
1.657.329
1.823.337
471.027
690.035
941.297
1.081.175
620.593
625.207
714.369
39.885
5.561
6.777
10.341
2.706
27
3.114
19.393
53.318
11.196
1.626
96.991
686
73
50.244
8.389
6.385
23.077
3.540
118
3.111
39.502
66.240
16.841
1.971
140.921
487
50
53.516
15.777
7.101
34.443
3.084
198
11.150
55.132
76.338
16.359
3.368
206.810
516
89
75.695
12.830
9.896
32.647
2.620
208
3.472
62.101
182.416
24.144
3.828
197.122
1.804
117
47.430
6.916
5.884
20.422
2.088
146
1.575
27.426
99.552
24.464
1.716
106.204
822
55
49.525
41.413
11
12
7
49
38
6.537
6.447
15.890
2.964
109
2.956
26.899
115.322
25.571
1.963
99.120
457
79
34
6.667
8.922
20.725
3.351
140
1.558
31.622
144.704
27.573
2.239
117.519
614
104
62
78
218
257
Lüksenburg
10.159
17.436
21.346
Macaristan
0
177
15
Malta
101.578
167.358
215.408
Almanya
9.469
14.530
25.538
Polonya
137
574
698
Portekiz
14.746
26.277
12.130
Romanya
2.450
3.541
5.409
Slovakya
44.929
55.473
78.007
Slovenya
13.253
14.703
25.117
İspanya
10.887
11.737
47.204
İsveç
11.635
17.123
26.280
İngiltere
471
28.505
25
224.751
16.345
768
21.179
9.267
87.743
27.983
33.437
21.755
573
16.528
5
111.065
11.016
336
19.060
5.457
63.276
23.417
6.553
18.569
479
293
12.881
10
117.118
10.062
534
21.317
5.790
60.242
23.171
6.448
13.284
17.139
2
110.813
13.529
575
32.903
9.149
81.085
22.965
5.046
13.658
WORLD
EU‐27
Avusturya
Belçika
Bulgaristan
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Finlandiya
Fransa
Yunanistan
Holanda
İrlanda
İtalya
Kıbrıs
Letonya
Litvanya
2008
2009
Değer (1000 Euro)
2010
Sayfa: 138
2011
Dış ticaret en çok CEFTA Anlaşmasını imzalanan ülkeler ve Avrupa Birliği ile gerçekleşmiştir.
İHRACAT
TOPLAM CEFTA
Arnavutluk
Bosna Hersek
Makedonya
Moldova
Hırvatistan
Sırbistan
2005
2006
158.513
2.440
16.987
655
0
5.904
132.527
141.114
4.145
18.410
1.190
0
7.488
109.881
0
0
Kosova Cumhuriyeti
2007
2008
2009
Değer (1000 Euro)
131.590 147.432 127.946
6.429
5.666
6.085
16.473
19.841
17.816
747
878
1.364
0
0
0
5.815
4.911
9.124
98.270 101.454
77.295
3.856
14.681
16.262
2010
2011
130.521
8.243
24.109
1.086
0
4.044
74.927
18.111
183.590
10.360
22.412
1.417
0
45.892
79.820
23.688
Tablo 94. Karadağ'ın 2005-2011 Yılları Arasında CEFTA ülkelerinden Yaptığı İthalat
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
368.306
502.418
696.291
883.076
648.702
670.000
818.948
2.007
3.957
10.701
17.947
8.802
9.008
12.721
Bosna Hersek
26.140
42.823
76.960
114.558
91.123
123.523
142.507
Makedonya
12.156
16.704
22.949
29.279
20.439
23.230
27.158
78
105
38
141
115
126
146
36.521
64.013
83.984
109.826
80.916
80.152
92.777
291.403
374.816
500.699
609.149
446.088
432.631
541.456
0
0
961
2.175
1.219
1.330
2.182
-209.793 -361.304 -564.701 -735.644 -520.756 -539.479
-524.512
İTHALAT
TOPLAM CEFTA
Arnavutluk
Moldova
Hırvatistan
Sırbistan
Kosova Cumhuriyeti
DENGE
TOPLAM CEFTA
Arnavutluk
Bosna Hersek
Makedonya
Moldova
Hırvatistan
Sırbistan
Kosova Cumhuriyeti
433
188
-4.272
-12.281
-2.717
-765
-1.579
-9.153
-24.413
-60.487
-94.717
-73.307
-99.414
-100.070
-11.501
-15.514
-22.202
-28.401
-19.075
-22.144
-21.143
-78
-105
-38
-141
-115
-126
-137
-30.617
-56.525
-78.169
-104.915
-71.792
-76.108
-47.911
-158.876 -264.935 -402.429 -507.695 -368.793 -357.704
-370.183
0
0
2.895
12.506
15.043
16.781
Sayfa: 139
16.510
Tablo 96. Karadağ'ın AB ve CEFTA Ülkelei ile Dış Ticareti
KARADAĞ'IN AB VE CEFTA ÜLKELERİ İLE İLGİLİ DIŞ TİCARETİ
İHRACAT
İTHALAT
DIŞ TİCARET DENGESİ
%
100
2010
330.367
%
100
2011
454.381
%
100
2010
1.657.329
%
100
2011
1.823.337
2010
-1.326.962
2011
-1.368.956
56
184.817
50
227.459
38
625.207
39
714.369
-440.390
-486.910
1
2.824
1
5.211
3
49.525
2
41.413
-46.701
-36.202
0
166
0
367
0
6.537
0
6.667
-6.371
-6.300
0
124
0
10
0
6.447
0
8.922
-6.323
-8.912
2
5.134
1
5.571
1
15.890
1
20.725
-10.756
-15.154
0
6
0
22
0
2.964
0
3.351
-2.958
-3.330
0
0
0
0
0
109
0
140
-109
-140
0
12
0
1.596
0
2.956
0
1.558
-2.944
38
1
1.822
0
1.753
2
26.899
2
31.622
-25.077
-29.869
17
56.393
9
39.285
7
115.322
8
144.704
-58.929
-105.418
2
7.385
1
3.246
2
25.571
2
27.573
-18.186
-24.327
İrlanda
0
6
0
0
0
1.963
0
2.239
-1.957
-2.239
İtalya
15
48.828
7
31.064
6
99.120
6
117.519
-50.292
-86.455
Kıbrıs
0
172
0
188
0
457
0
614
-285
-426
0
0
0
54
0
79
0
104
-79
-49
0
0
0
0
0
34
0
62
-34
-62
0
79
0
434
0
479
0
293
-400
141
9
28.962
17
76.859
1
12.881
1
17.139
16.081
59.720
0
444
0
177
0
10
0
2
434
175
1
3.124
5
20.508
7
117.118
6
110.813
-113.994
-90.305
0
969
1
3.737
1
10.062
1
13.529
-9.093
-9.792
0
0
0
0
0
534
0
575
-534
-575
1
2.430
0
473
1
21.317
2
32.903
-18.887
-32.430
0
658
0
408
0
5.790
1
9.149
-5.132
-8.741
6
20.568
7
30.293
4
60.242
4
81.085
-39.674
-50.791
İspanya
0
74
0
314
1
23.171
1
22.965
-23.097
-22.651
İsveç
0
479
0
1.465
0
6.448
0
5.046
-5.969
-3.581
İngiltere
1
4.158
1
4.425
1
13.284
1
13.658
-9.126
-9.234
40
130.521
40
183.590
40
670.000
45
818.948
-539.479
-635.358
2
8.243
2
10.360
1
9.008
1
12.721
-765
-2.360
7
24.109
5
22.412
7
123.523
8
142.507
-99.414
-120.095
0
1.086
0
1.417
1
23.230
1
27.158
-22.144
-25.741
0
0
0
0
0
126
0
146
-126
-146
WORLD
EU‐27
Avusturya
Belçika
Bulgaristan
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Estonya
Finlandiya
Fransa
Yunanistan
Holanda
Letonya
Litvanya
Lüksenburg
Macaristan
Malta
Almanya
Polonya
Portekiz
Romanya
Slovakya
Slovenya
TOPLAM CEFTA
Arnavutluk
Bosna Hersek
Makedonya
Moldova
Sayfa: 140
Hırvatistan
1
4.044
10
45.892
5
80.152
5
92.777
-76.108
-46.885
Sırbistan
23
74.927
18
79.820
26
432.631
30
541.456
-357.704
-461.636
5
18.111
5
23.688
0
1.330
0
2.182
16.781
21.505
5
15.029 10
43.332
Diğer Ülkeler
22
362.122
16
290.020
-347.093
-246.688
Kosova Cumhuriyeti
Sayfa: 141
Tablo 96. Karadağ'ın AB ve CEFTA Ülkelei ile Dış Ticareti
TİCARET
ORTAKLARI
İHRACAT
DÜNYA
2010
100
%
AVRUPA
İTHALAT
2011
2010
DENGE
2011
2010
2011
330.367
100
%
454.386
100%
1.657.329
100%
1.823.189
-1.326.963
98%
325.210
97%
440.494
87%
1.448.409
87%
1.592.621
-1.123.199
1.368.803
1.152.127
EU-27
56%
184.817
50%
227.458
38%
625.207
36%
650.586
-440.390
-423.128
CEFTA
40%
130.521
40%
183.595
40%
670.000
43%
789.123
-539.479
-605.528
TİCARET
ORTAKLARI
İHRACAT
WORLD
2010
100
%
EU-27
İTHALAT
2011
2010
DENGE
2011
2010
2011
1.823.189
-1.326.962
1.368.803
36%
650.586
-440.390
-423.128
49.525
2%
33.942
-46.701
-28.733
0%
6.537
0%
6.099
-6.371
-5.732
10
0%
6.447
0%
6.640
-6.323
-6.630
1%
5.571
1%
15.890
1%
19.860
-10.756
-14.289
6
0%
22
0%
2.964
0%
3.243
-2.958
-3.221
0%
0
0%
0
0%
109
0%
140
-109
-140
Finlandiya
0%
12
0%
1.596
0%
2.956
0%
1.554
-2.944
42
Fransa
1%
1.822
0%
1.753
2%
26.899
2%
31.169
-25.077
-29.417
Yunanistan
17%
56.393
9%
39.285
7%
115.322
8%
144.116
-58.929
-104.830
Hollanda
2%
7.385
1%
3.246
2%
25.571
1%
26.101
-18.186
-22.855
İrlanda
0%
6
0%
0
0%
1.963
0%
2.214
-1.957
-2.214
İtalya
15%
48.828
7%
31.064
6%
99.120
6%
107.307
-50.292
-76.243
Kıbrıs
0%
172
0%
188
0%
457
0%
614
-285
-426
Letonya
0%
0
0%
54
0%
79
0%
68
-79
-14
Litvanya
0%
0
0%
0
0%
34
0%
62
-34
-62
Lüksenburg
0%
79
0%
434
0%
479
0%
266
-400
168
Macaristan
9%
28.962
17%
76.859
1%
12.881
1%
12.344
16.081
64.515
Malta
0%
444
0%
177
0%
10
0%
2
434
175
Almanya
1%
3.124
5%
20.508
7%
117.118
6%
104.342
-113.994
-83.835
Polonya
0%
969
1%
3.737
1%
10.062
1%
12.761
-9.093
-9.024
Portekiz
0%
0
0%
0
0%
534
0%
575
-534
-575
Romanya
1%
2.430
0%
473
1%
21.317
2%
27.366
-18.887
-26.892
Slovakya
0%
658
0%
408
0%
5.790
0%
8.050
-5.132
-7.643
Slovenya
6%
20.568
7%
30.293
4%
60.242
3%
61.485
-39.674
-31.192
İspanya
0%
74
0%
314
1%
23.171
1%
22.238
-23.097
-21.923
İsveç
0%
479
0%
1.465
0%
6.448
0%
4.966
-5.969
-3.501
330.367
100
%
454.386
100%
1.657.329
100%
56%
184.817
50%
227.458
38%
625.207
Avusturya
1%
2.824
1%
5.209
3%
Belçika
0%
166
0%
367
Bulgaristan
0%
124
0%
Çek Cumhuriyeti
2%
5.134
Danimarka
0%
Estonya
Sayfa: 142
İngiltere
1%
4.158
1%
4.425
1%
13.284
1%
13.062
-9.126
-8.637
CEFTA
40%
130.521
40%
183.595
40%
670.000
43%
789.123
-539.479
-605.528
Arnavutluk
2%
8.243
2%
10.360
1%
9.008
1%
12.626
-765
-2.265
Bosna hersek
7%
24.109
5%
22.412
7%
123.523
8%
138.741
-99.414
-116.328
Makedonya
0%
1.086
0%
1.414
1%
23.230
1%
26.981
-22.144
-25.567
Moldova
0%
0
0%
0
0%
126
0%
146
-126
-146
Hırvatistan
1%
4.044
10%
45.892
5%
80.152
5%
89.988
-76.108
-44.097
Sırbistan
23%
74.927
18%
79.828
26%
432.631
28%
518.471
-357.704
-438.642
Kosova Cumhuriyeti
5%
18.111
5%
23.688
0%
1.330
0%
2.170
16.781
21.518
Diğer Ülkeler
(www.monstat.org)
5%
15.029
10%
43.333
22%
362.122
21%
383.480
-347.093
-340.147
Sayfa: 143
2010 yılında SİTC - Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına göre ihracat yapısında en çok.
340.6 mil. Euro değerinde Sektör 6’dan Başlıca sınıflara ayrılan işlenmiş mallar - ( 130.8 mil. Euro’luk
demir dışı metaller ve 19.4 mil. Euro’luk demir ve çelik ) yer almaktadır.
2011 yılında ise SİTC - Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına göre ihracat yapısında en çok. 219
mil. Euro değerinde Sektör 6’dan Başlıca sınıflara ayrılan işlenmiş mallar ( 182 mil. Euro’luk demir dışı
metaller ve 27 mil. Euro’luk demir ve çelik ) yer almaktadır.
Tablo 98. Karadağ'ın Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına (SUTS. Rev. 3) Göre İHRACAT
(1000
Standart uluslararası
ticaret sınıflamasına
(SUTS. Rev. 3) göre
İHRACAT
Euro)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
369.321
13.036
441.133
12.071
454.739
11.161
416.165
16.093
277.011
18.409
330.367
23.930
454.386
27.591
0
TOPLAM
Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri
00
Canlı hayvanlar
36
6
14
4
13
9
12
01
Et ve et ürünleri
1.640
1.833
2.773
5.006
5.549
5.140
5.231
02
Süt. süt ürünleri ve yumurtalar
4.252
114
58
47
1
7
72
03
Balıklar ve diğer deniz ürünleri
402
774
618
279
1.069
472
188
04
Hububat. hububat ürünleri
1.309
1.843
1.037
1.734
2.505
2.523
3.886
05
Meyva ve sebzeler
3.011
5.879
5.592
7.428
6.939
9.347
9.601
06
Şeker. şeker ürünleri ve bal
1.939
1.030
416
278
301
302
515
07
283
433
247
281
164
2.962
2.865
08
Kahve. çay. kakao. baharat ve
ürünleri
Hayvanlar için gıda maddeleri
102
15
5
30
431
118
82
09
Çeşitli yenilebilir ürünler
64
144
400
1.006
1.437
3.050
5.139
1
İçkiler ve tütün
32.018
24.421
25.909
24.606
21.749
21.109
23.079
11
İçkiler
22.112
23.961
24.704
24.045
21.049
20.975
22.685
12
Tütün ve tütün mamülleri
9.906
461
1.205
561
699
134
394
2
Akaryakıt hariç yenilmeyen
hammadde
İşlenmemiş kösele. deri ve kürk
29.287
36.074
38.718
33.468
25.120
44.713
64.189
162
3.758
3.403
2.308
2.042
4.101
4.672
0
3
0
24
13
0
0
0
0
0
0
0
0
14
18.460
17.509
17.293
13.468
12.862
15.790
1.812
21
23
Yağlı tohumlar. yağ veren
meyvaler
Ham kauçuk
24
Mantar. odun ve kereste
25
Kağıt hamuru ve kullanılmış kağıt
243
238
259
439
481
710
1.237
26
Dokuma elyafı ve bunların artıkları
74
31
19
33
31
24
104
27
Ham gübre ve madenler
(kömür.petrol ve değerli taşlar
hariç)
3.122
2.927
2.488
2.265
1.987
2.993
1.033
22
Sayfa: 144
33
Metal cevheri. döküntüleri.
hurdaları
Başka yerde belirtilmeyen
işlenmemiş hayvani. bitkisel
ürünler
Mineral yakıtlar. yağlar vb
damıtılmasından elde edilen
ürünler
Taş kömürü. kok kömürü ve biriket
kömürü
Petrol. petrolden elde edilen ürün
34
Doğal gaz ve mamul gaz
0
0
0
0
0
0
0
35
Elektrik enerjisi
0
0
0
0
0
17.033
49.094
4
Hayvansal. bitkisel katı ve sıvı
yağlar. mumlar
Hayvansal sıvı ve katı yağlar
201
290
96
197
291
1.288
1.434
66
54
56
102
97
415
426
Hazırlanmış bitkisel sıvı ve katı
yağ
İşlenmiş sıvı. katı yağlar;mumlar
53
236
40
44
82
828
940
82
0
1
51
220
44
68
10.123
10.403
9.722
10.713
11.824
12.916
12.083
51
Başka yerde belirtilmeyen kimya
sanayi ve buna bağlı sanayi
ürünleri
Organik kimyasal ürünler
12
21
14
12
76
133
60
52
İnorganik kimyasal ürünler
905
59
45
38
92
60
56
53
Debagat ve boyacılıkta kull ürün
93
77
138
65
196
837
1.354
54
Tıp ve eczacılık ürünleri
7.894
9.019
7.357
8.421
9.094
8.906
7.832
55
414
583
1.095
1.112
1.332
1.424
1.005
56
Uçucu yağlar. parfüm. kozmetik.
tuvalet müstahzarları
Gübreler (272grubun dışındakiler)
0
0
0
0
0
22
30
57
İlk şekildeki plastikler
38
53
43
95
26
219
195
58
İlk şekilde olmayan plastikler
83
43
87
252
221
547
402
59
Başka yerlerde belirtilmeyen
kimyasal maddeler ve ürnler
Başlıca sınıflara ayrılan işlenmiş
mallar
Başka yerde belirtilmeyen İşlenmiş
deri ve kürkler
Kauçuktan eşya
685
549
942
718
788
768
1.148
249.955
324.304
333.905
285.006
153.663
157.109
219.443
0
5
17
1
13
168
282
345
247
261
91
124
266
242
1.258
2.240
2.113
1.918
671
746
932
246
861
711
923
903
898
1.592
258
347
215
272
104
196
173
641
947
884
816
746
1.000
1.595
45.122
60.100
69.048
95.858
32.810
19.400
27.388
28
29
3
32
41
42
43
5
6
61
62
63
64
65
66
67
Mantar ve ahşap eşya(mobilya
hariç)
Kağıt.karton ve kağıt hamurundan
eşya
Diğer tekstil iplik.kumaş.şekil
vermens
Diğer metal olmayan maddeden
yapılan eşyalar
Demir ve çelik
6.932
11.321
15.021
14.815
7.468
20.911
38.769
294
285
235
117
236
183
241
2.901
3.657
7.899
12.502
8.375
33.286
62.957
2.894
3.458
2.712
2.129
2.982
3.431
256
7
199
5.186
5.393
12.822
11.303
Sayfa: 145
68
Demir ihtiva etmeyen madenler
196.666
252.954
252.573
178.147
113.166
130.792
182.402
69
7
madenden mamul eşya
Makine ve ulaştırma araçları
5.419
6.602
8.083
6.980
5.125
3.643
4.837
11.585
22.214
15.817
23.912
27.745
27.047
23.899
71
Güç üreten makineler ve araçlar
493
686
321
335
380
384
440
72
Belirli sanayiler için özel makinalar
1.036
2.927
1.754
2.208
3.521
3.762
3.361
73
Metal işleme makineleri
203
229
490
351
7.129
63
297
74
3.645
3.978
4.429
5.203
6.181
6.147
9.205
68
75
436
795
450
395
536
224
996
1.017
1.580
1.128
570
510
3.287
4.508
3.351
5.172
3.642
5.582
3.878
78
Diğer genel endüstri
makina/cihazların aksamları
Büro makinaları ve otomatik veri
işleme makinaları
Haberleşme.ses kaydetme ve sesi
tekrar vermeye yarayan cihaz ve
araçlar
Elektrik makinaları.cihazları ve
aletleri. vbaksam.parçaları
Motorlu kara taşıtları
1.386
2.824
1.244
2.182
2.647
3.650
3.693
79
Diğer taşıt araçları
1.244
5.992
2.774
6.085
2.666
6.494
1.978
8
Çeşitli mamül eşya
7.720
7.206
11.423
9.669
9.511
8.969
1.691
81
Prefafabrik yapılar; sıhhi su
tesisatı. ısıtma ve sabit aydınlatma
cihazları
Mobilya;yatak takımı.yatak
payandaları ve yastıklar
Seyahat eşyası.el çantaları vb
taşıyıcı eşya
Giyim eşyası ve bunların
aksesuarları
Ayakkabılar
104
194
168
350
462
573
198
953
411
902
1.224
668
565
652
11
10
12
51
69
41
68
482
479
640
947
1.274
1.176
760
408
357
313
561
477
356
446
mesleki.ilmi.kontrol alet ve
cihazlar
Fotograf malzemesi. optik
eşya.saatler
Başka yerde belirtilmeyen çeşitli
mamül eşyalar
SITC'da sınıflandırılmamış
eşyalar
142
127
198
408
204
322
287
42
113
81
83
30
84
168
5.579
5.515
9.109
6.045
6.327
5.852
14.330
12.494
493
88
0
324
0
2.800
75
76
77
82
83
84
85
87
88
89
9
Sayfa: 146
2010 yılında SİTC - Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına göre ithalat yapısında en çok.
290.9 mil.Euro değerinde Sektör 7’den Makine ve ulaştırma araçları (94.5 mil.Euro’luk Motorlu kara
taşıtları ve 81.2 mil. Euro Elektrik makinaları. cihazları ve aletleri ) ve 324.2 mil.Euro değerinde Sektör
0’dan Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri yer almaktadır.
2011 yılında ise SİTC - Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına göre ithalat yapısında en çok.
352 mil.Euro değerinde Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri -Sektör 0 (74 mil. Euro’luk Et ve et ürünleri
ve 57 mil. Euro Hububat ve hububat ürünleri ) yer almaktadır.
Tablo 99. Karadağ'ın Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına (SUTS. Rev. 3) Göre İTHALATI
(1000 Euro)
Standart uluslararası ticaret
sınıflamasına (SUTS. Rev. 3) göre
İTHALAT
TOPLAM
0
00
01
02
03
04
05
06
07
08
09
1
11
12
2
Canlı hayvanlar ve gıda
maddeleri
Canlı hayvanlar
Et ve et ürünleri
Süt. süt ürünleri ve yumurtalar
Balıklar ve diğer deniz ürünleri
Hububat. hububat ürünleri
Meyva ve sebzeler
Şeker. şeker ürünleri ve bal
Kahve. çay. kakao. baharat ve
ürünleri
Hayvanlar için gıda maddeleri
Çeşitli yenilebilir ürünler
İçkiler ve tütün
İçkiler
Tütün ve tütün mamülleri
Akaryakıt hariç yenilmeyen
hammadde
28
İşlenmemiş kösele. deri ve kürk
Yağlı tohumlar. yağ veren
meyvaler
Ham kauçuk
Mantar. odun ve kereste
Kağıt hamuru ve kullanılmış kağıt
Dokuma elyafı ve bunların
artıkları
Ham gübre ve madenler
(kömür.petrol ve değerli taşlar
hariç)
Metal cevheri. döküntüleri.
hurdaları
29
işlenmemiş hayvani. bitkisel
21
22
23
24
25
26
27
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
1.042.828
1.457.361
2.073.093
2.529.741
1.654.170
1.657.329
1.823.189
143.814
3.037
31.356
22.633
4.150
20.362
14.574
12.067
176.459
4.817
38.564
25.164
6.061
29.154
17.931
12.514
236.230
4.683
48.755
31.696
8.986
40.389
30.319
12.731
328.065
15.965
79.102
43.311
9.930
57.487
41.809
10.745
312.835
16.174
76.611
38.414
9.116
50.465
37.741
9.667
324.209
21.784
76.026
40.768
9.606
46.581
33.799
9.948
351.797
25.509
74.023
46.664
10.585
57.062
38.672
12.825
19.486
5.311
10.839
21.382
7.853
13.020
28.167
12.692
17.812
33.344
13.628
22.745
39.111
11.943
23.594
47.669
13.670
24.357
44.512
16.367
25.578
34.802
30.280
4.522
42.157
36.554
5.603
62.166
47.197
14.968
77.395
56.290
21.105
66.878
46.411
20.467
63.930
46.352
17.578
65.843
50.933
1.491
27.649
36.130
48.612
62.544
37.842
70.243
8.442
0
19
0
0
37
86
0
297
63
2.481
422
384
94
6.088
188
296
139
8.537
243
428
327
11.265
4
519
293
5.780
7
810
61
7.337
6
603
162
6.497
8
815
604
653
437
626
430
508
2.582
4.706
4.506
7.902
3.917
3.398
332
19.457
21.313
30.138
36.725
21.868
53.470
67.708
1.531
2.734
4.101
5.454
4.794
4.645
5.614
Sayfa: 147
ürünler
3
32
33
34
35
4
41
42
43
5
51
52
53
54
55
56
57
58
Mineral yakıtlar. yağlar vb
damıtılmasından elde edilen
ürünler
Taş kömürü. kok kömürü ve
biriket kömürü
Petrol. petrolden elde edilen ürün
Doğal gaz ve mamul gaz
Elektrik enerjisi
Hayvansal. bitkisel katı ve sıvı
yağlar. mumlar
Hayvansal sıvı ve katı yağlar
Hazırlanmış bitkisel sıvı ve katı
yağ
İşlenmiş sıvı. katı yağlar;mumlar
Başka yerde belirtilmeyen kimya
sanayi ve buna bağlı sanayi
ürünleri
Organik kimyasal ürünler
İnorganik kimyasal ürünler
Debagat ve boyacılıkta kull ürün
Tıp ve eczacılık ürünleri
Uçucu yağlar. parfüm. kozmetik.
tuvalet müstahzarları
Gübreler (272grubun dışındakiler)
İlk şekildeki plastikler
İlk şekilde olmayan plastikler
69
Başka yerlerde belirtilmeyen
kimyasal maddeler ve ürnler
Başlıca sınıflara ayrılan işlenmiş
mallar
İşlenmiş deri ve kürkler
Kauçuktan eşya
Mantar ve ahşap eşya(mobilya
hariç)
Kağıt.karton ve kağıt hamurundan
eşya
Diğer tekstil iplik.kumaş.şekil
vermens
Diğer metal olmayan maddeden
yapılan eşyalar
Demir ve çelik
Demir ihtiva etmeyen madenler
madenden mamul eşya
7
71
Makine ve ulaştırma araçları
Güç üreten makineler ve araçlar
59
6
61
62
63
64
65
66
67
68
65.776
217.849
311.334
359.999
208.057
209.660
330.663
916
5.628
4.446
54.786
403
145.366
8.540
63.540
923
114
10.671
134.520
1.206
139
14.057
114.310
526
57
8.418
68.148
333
166.165
12.890
30.272
419
207.302
13.987
108.954
9.989
304
9.537
317
9.740
275
14.912
579
12.454
802
12.568
602
14.844
564
8.884
801
8.663
556
8.972
494
13.765
568
11.164
488
11.532
434
13.814
465
87.555
1.281
11.412
8.399
31.657
117.842
1.685
13.450
12.358
36.634
152.994
2.463
9.013
18.738
43.301
189.687
2.349
15.488
27.095
45.194
167.918
2.511
7.771
21.153
54.425
162.956
2.030
4.917
19.629
53.590
169.588
2.167
4.935
20.577
54.996
18.806
1.474
1.504
7.318
23.793
1.842
2.552
15.267
33.524
1.774
3.634
24.458
40.688
2.571
4.362
31.905
38.510
1.775
2.449
23.477
40.169
2.131
2.455
21.295
4.356
2.504
2.585
20.703
5.704
10.262
16.089
20.035
15.846
16.740
1.756
154.143
244.189
358.287
471.047
274.772
265.841
264.744
48
6.342
142
9.114
290
13.815
521
16.971
317
11.266
204
14.777
231
15.396
6.760
15.684
23.411
29.120
17.519
16.948
17.299
14.217
20.281
24.962
28.279
26.085
27.822
28.828
6.663
11.045
14.066
17.014
11.331
12.660
12.332
41.305
33.943
7.631
79.802
42.233
11.451
115.472
57.511
20.285
148.961
81.641
22.414
87.197
37.017
12.930
77.953
37.330
13.471
72.936
4.117
1.319
37.234
54.437
88.477
126.126
71.110
64.676
63.362
224.672
4.955
371.439
7.793
605.127
11.736
714.719
12.010
357.735
12.968
340.607
7.842
315.818
5.486
Sayfa: 148
76
Belirli sanayiler için özel
makinalar
Metal işleme makineleri
Diğer genel endüstri
makina/cihazların aksamları
Büro makinaları ve otomatik veri
işleme makinaları
Haberleşme.ses kaydetme ve sesi
tekrar vermeye yarayan cihaz ve
araçlar
77
78
79
Elektrik makinaları.cihazları ve
aletleri. vbaksam.parçaları
Motorlu kara taşıtları
Diğer taşıt araçları
72
73
74
75
8
81
82
83
84
85
87
88
89
9
Çeşitli mamül eşya
Prefafabrik yapılar; sıhhi su
tesisatı. ısıtma ve sabit aydınlatma
cihazları
Mobilya;yatak takımı.yatak
payandaları ve yastıklar
Seyahat eşyası.el çantaları vb
taşıyıcı eşya
Giyim eşyası ve bunların
aksesuarları
Ayakkabılar
mesleki.ilmi.kontrol alet ve
cihazlar
Fotograf malzemesi. optik
eşya.saatler
Başka yerde belirtilmeyen çeşitli
mamül eşyalar
SITC'da sınıflandırılmamış
eşyalar
Kaynak:
Kurumu
Karadağ
15.923
4.263
36.120
3.262
59.274
7.428
96.660
11.293
19.604
2.403
28.594
2.152
28.712
3.293
25.967
43.796
61.534
98.413
58.484
56.990
50.085
8.499
14.925
32.483
33.513
22.011
24.729
21.807
31.401
45.087
91.875
58.102
38.125
35.489
38.121
43.755
85.198
4.711
74.901
139.410
6.146
99.769
233.828
7.200
126.861
243.276
34.590
87.715
88.583
27.841
81.175
94.456
9.179
66.815
95.409
6.089
102.285
157.106
234.877
311.327
215.677
207.315
224.738
6.926
13.051
17.712
25.842
12.204
11.831
10.939
22.084
37.181
54.471
70.039
44.209
41.379
42.449
1.329
1.936
4.284
6.516
4.879
4.649
5.333
10.573
11.509
17.777
15.173
34.288
24.634
58.661
33.437
43.219
25.147
42.745
23.309
46.508
2.725
11.115
15.311
20.678
17.302
16.943
13.656
1.643
2.731
4.165
5.940
8.187
3.910
3.699
4.815
36.017
52.512
72.870
91.344
65.166
66.046
71.015
192.142
84.653
53.725
45
2
0
734
İstatistik
Sayfa: 149
Tablo 100. Karadağ'ın AB. CEFTA. ABD. Japonya ve Çin'e SİTC Bazında Yaptığı İhracat
Karadağ'ın AB. CEFTA. ABD.
Japonya ve Çin'e SİTC Bazında
Yaptığı İhracat
DÜNYA
(1000 Euro)
2008
2009
2010
2011
416.165
100%
277.011
100%
330.367
100%
454.381
100%
0+1 Yiyecek. içecek ve tütün
40.698
10%
40.158
14%
45.039
14%
50.662
11%
2+4 Hammaddeler
3 Mineral yakıtlar. yağlar ve ilgili
maddeler
33.665
8%
25.410
9%
46.000
14%
65.626
14%
12.502
3%
8.375
3%
33.286
10%
62.957
14%
5 Kimyasallar
10.713
3%
11.824
4%
12.916
4%
12.083
3%
7 Makine ve ulaşım araçları
23.912
6%
27.745
10%
27.047
8%
23.899
5%
6+8 Diğer mamul eşyalar
294.675
71%
163.174
59%
166.078
50%
236.353
52%
EU-27
258.800
62%
133.827
48%
184.817
56%
227.459
50%
4.704
1%
6.159
2%
5.485
2%
6.221
1%
16.753
4%
9.056
3%
18.179
6%
26.804
6%
9.936
2%
5.286
2%
18.355
6%
16.351
4%
340
0%
113
0%
219
0%
356
0%
11.516
3%
9.062
3%
9.558
3%
10.552
2%
215.552
52%
104.151
38%
133.023
40%
164.375
36%
CEFTA
147.432
35%
127.946
46%
130.521
40%
183.590
40%
33.952
8%
31.618
11%
36.493
11%
39.934
9%
2+4 Hammaddeler
maddeler
16.065
4%
15.171
5%
22.516
7%
25.830
6%
2.342
1%
3.082
1%
13.192
4%
34.939
8%
9.866
2%
11.626
4%
12.695
4%
11.673
3%
10.679
3%
9.970
4%
14.478
4%
10.296
2%
74.527
18%
56.154
20%
31.147
9%
60.917
13%
AMERİKA
892
0%
7.407
3%
461
0%
610
0%
239
0%
239
0%
284
0%
457
0%
12
0%
6
0%
3
0%
11
0%
2
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
216
0%
7.160
3%
140
0%
59
0%
422
0%
2
0%
34
0%
83
0%
JAPONYA
145
0%
12
0%
544
0%
1.132
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
2+4 Hammaddeler
maddeler
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
2+4 Hammaddeler
maddeler
5 Kimyasallar
5 Kimyasallar
2+4 Hammaddeler
maddeler
5 Kimyasallar
Sayfa: 150
5 Kimyasallar
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
145
0%
12
0%
544
0%
1.121
0%
0
0%
0
0%
0
0%
11
0%
152
0%
95
0%
149
0%
748
0%
25
0%
51
0%
107
0%
746
0%
2+4 Hammaddeler
maddeler
20
0%
22
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
5 Kimyasallar
0
0%
0
0%
0
0%
0
0%
4
0%
0
0%
11
0%
2
0%
103
0%
23
0%
3
0%
0
0%
ÇİN
Sayfa: 151
Tablo 101. Karadağ'ın AB. CEFTA. ABD. Japonya ve Çin'den SİTC Bazında Yaptığı İthalat
Karadağ'a AB. CEFTA.
ABD. Japonya ve Çin'den
SİTC bazında yapılan
İTHALAT
WORLD
(1000 Euro)
2008
2.529.741 100%
2009
1.654.170 100%
2010
1.657.329 100%
2011
1.823.337 100%
405.460
16%
379.713
23%
388.139
23%
417.706
23%
77.457
3%
50.295
3%
82.811
5%
99.263
5%
3 Mineral yakıtlar. yağlar ve
ilgili maddeler
5 Kimyasallar
359.999
14%
208.057
13%
209.660
13%
330.590
18%
189.687
7%
167.918
10%
162.956
10%
169.589
9%
714.719
28%
357.735
22%
340.607
21%
315.905
17%
782.374
31%
490.449
30%
473.157
29%
489.549
27%
1.081.175
43%
620.593
38%
625.207
38%
714.369
39%
95.705
4%
91.561
6%
94.508
6%
108.606
6%
2+4 Hammaddeler
12.616
0%
6.815
0%
5.933
0%
9.551
1%
ilgili maddeler
5 Kimyasallar
190.321
8%
104.198
6%
131.745
8%
189.426
10%
82.217
3%
66.198
4%
61.189
4%
75.514
4%
433.693
17%
191.098
12%
181.508
11%
172.376
9%
266.624
11%
160.724
10%
150.325
9%
158.164
9%
CEFTA
883.076
35%
648.702
39%
670.000
40%
818.948
45%
266.511
11%
240.400
15%
239.359
14%
264.705
15%
2+4 Hammaddeler
60.872
2%
38.894
2%
71.139
4%
81.239
4%
ilgili maddeler
5 Kimyasallar
53.949
2%
46.187
3%
49.943
3%
130.380
7%
75.306
3%
62.342
4%
60.430
4%
75.572
4%
69.439
3%
40.094
2%
39.306
2%
46.239
3%
356.954
14%
220.784
13%
209.822
13%
220.811
12%
55.963
2%
17.604
1%
15.367
1%
13.959
1%
779
0%
870
0%
875
0%
890
0%
217
0%
104
0%
206
0%
215
0%
ilgili maddeler
5 Kimyasallar
2.544
0%
36
0%
68
0%
83
0%
3.307
0%
2.673
0%
3.304
0%
3.042
0%
43.506
2%
9.726
1%
6.673
0%
5.933
0%
5.611
0%
4.196
0%
4.240
0%
3.796
0%
40.602
2%
19.685
1%
19.822
1%
19.650
1%
33
0%
10
0%
29
0%
17
0%
2
0%
2
0%
4
0%
3
0%
2+4 Hammaddeler
EU-27
AMERİKA BİRLEŞİK
DEVLETLERİ
2+4 Hammaddeler
JAPONYA
2+4 Hammaddeler
Sayfa: 152
ilgili maddeler
5 Kimyasallar
99
0%
25
0%
16
0%
20
0%
1.140
0%
1.136
0%
730
0%
447
0%
35.446
1%
16.253
1%
15.499
1%
14.815
1%
3.883
0%
2.258
0%
3.544
0%
4.348
0%
123.834
5%
90.343
5%
88.864
5%
103.080
6%
1.204
0%
992
0%
853
0%
898
0%
617
0%
569
0%
414
0%
398
0%
ÇİN
2+4 Hammaddeler
ilgili maddeler
5 Kimyasallar
9
0%
4
0%
0
0%
2
0%
4.643
0%
2.458
0%
2.665
0%
2.852
0%
53.288
2%
43.033
3%
38.122
2%
45.215
2%
64.074
3%
43.288
3%
46.809
3%
53.714
3%
Sayfa: 153
2.1. TÜRKİYE İLE KARADAĞ ARASINDAKİ TİCARİ İLİŞKİLERİN GENEL
DURUMU
Karadağ ile ikili ticari ilişkilerimizdeki gelişme trendi devam etmektedir. 2006 yılında 6 milyon 760
bin Euro seviyesinde gerçekleşen ikili ticaret hacmimiz, 2010 yılında hemen hemen 4 kat artarak 25
milyon 538 bin Euro olurken, 2011 yılı dış ticaret hacmi 2010 yılındaki göstermiş olduğu artışa paralel
olarak 29 milyon 876 bin seviyesine ulaşmıştır. Artış oranlarına baktığımız zaman, Karadağ’dan
yaptığımız ithalat, Türkiye’nin büyümesine ve ara mallara duyulan ihtiyacımızın artmasından dolayı
artmıştır. 2006 yılında Karadağ’dan ithalatımız 951 bin Euro iken 2010 yılında 4 milyon 728 bin Euro’ya
yükselmiştir. 2011 yılında ise daha da artarak 10 milyon 522 bin Euro olmuştur. Bu yükseliş yüzdesi
,Karadağ’ın toplam ihracatı içerisindeki payımızın 2011 yılında 2.32 olduğunu göstermektedir. İki ülke
arasındaki ticari ilişki Türkiye lehine seyir halinde olsa da her iki ülkenin toplam dış ticaret hacimleri
karşılaştırıldığında ikili ticaret hacminin potansiyelinin oldukça altında seyrettiği görülmektedir. Ülkemiz
ürünlerinin Karadağ pazarındaki payı % 1.06 seviyesinde bulunmaktadır
Karadağ’a yönelik ihracatımızda, 2011 yılında madde grupları itibariyle en büyük grubu sanayi
fırını,atık hurdalar, ocak ve ateşleyiciler, motorlu kara taşıtları. başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri
ve plastik ürünler oluşturmaktadır.
Türkiye’nin Karadağ’dan ithalatında ise, demir çelik sanayi mamülleri, atık hurdalar, motorlu kara
taşıtları, başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri ve plastik ürünler büyüklük sırasına göre öne
çıkmaktadır.
Sayfa: 154
Tablo 102. Türkiye ile Karadağ Arasında Dış Ticaret
KARADAĞ VE TÜRKİYE ARASINDAKİ TİCARET
(1000 Euro)
KARADAĞ'IN
TOPLAM
İHRACATINDAKİ
% 'miz
KARADAĞ'IN
TOPLAM
İTHALATINDAKİ
% 'miz
5.502
0.14
0.42
111
14.532 14.311
0.02
0.70
951
33.651 31.748
0.23
1.29
18.804
4.097 22.901 14.707
1.48
1.14
2010
20.810
4.728 25.538 16.082
1.43
1.26
2011
19.354
2.32
1.06
KARADAĞ'A
İHRACATIMIZ
KARADAĞ'DAN
İTHALATIMIZ
HACİM
DENGE
2006
6.104
602
6.706
2007
14.421
2008
32.700
2009
10.522 23.513
9.148
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı
Tablo 103. Karadağ-Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin SNA Kodlamasına Göre Ayırımı
KARADAĞ'A YAPILAN İTHALAT VE İHRACATIN SNA KODLAMASINA GÖRE RAPORU
2011
İHRACAT
İTHALAT
HACİM
DENGE
YATIRIM MALLARI
ARA MALLAR
TÜKETİM MALLARI
BAŞKA YERDE KAPSANMAYAN
MALLAR
Genel Toplam
1.232,04
6.801,53
11.089,07
246,95
19.369,59
21,7
10.499,49
0,95
Değer (1000 Euro)
1.253,74
1.210,33
17.301,03
-3.697,96
11.090,02
11.088,12
10.522,14
246,95
29.891,73
246,95
8.847,44
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı
Sayfa: 155
Tablo 104. Karadağ-Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin OECD Kodlamasına Göre Ayırımı
Karadağ ile Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması (ISIC3) Mal Tanımlamasına Göre Dış Ticaretimiz
2010
İHRACAT
İTHALAT
2011
HACİM
DENGE
İHRACAT
İTHALAT
Değer (1000 Euro)
HACİM
DENGE
Değer (1000 Euro)
SANAYİ FIRINI. OCAK VE OCAK ATEŞLEYİCİLER
5.444
5.444
5.444
13
13
13
MOTORLU KARA TAŞITLARI VE MOTORLARI
1.507
1.507
1.507
1.974
1.974
1.974
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ EV ALETLERİ
1.319
1.319
1.319
1.116
1.116
1.116
PLASTİK ÜRÜNLERİ
1.188
1.188
1.188
1.267
1.267
1.267
GİYİM EŞYASI (KÜRK HARİÇ)
957
957
957
967
967
967
GİYİM EŞYASI DIŞINDAKI HAZIR TEKSTİL ÜRÜNLERİ
812
812
812
485
485
485
İZOLE EDİLMİŞ TEL VE KABLOLAR
725
725
725
70
70
70
MEYVELER. SERT KABUKLULAR. İÇECEK VE
BAHARAT BİTKİLERİ
616
616
616
572
572
572
CAM VE CAM ÜRÜNLERİ
486
486
486
518
518
518
TELEVİZYON VE RADYO ALICILARI; SES VE GÖRÜNTÜ
KAYDEDEN VEYA ÜRETEN TEÇHIZAT VB. İLGİLİ
ARAÇLAR
464
464
464
391
391
391
KAKAO. ÇİKOLATA VE ŞEKERLEME
460
460
460
361
361
361
374
374
374
79
79
79
ELEKTRİK MOTORU. JENERATÖR.
TRASFORMATÖRLER
SABUN. DETERJAN. TEMİZLİK . CİLALAMA
MADDELERİ; PARFÜM; KOZMETİK VE TUVALET
MALZEMELERİ
370
370
370
539
539
539
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ METAL EŞYA
370
370
370
369
369
369
SEBZE. BAHÇE VE KÜLTÜR BİTKİLERİ ÜRÜNLERİ
354
354
354
281
281
281
DEMİR-ÇELİK ANA SANAYİ
337
780
-105
675
806
544
MOBİLYA
336
336
336
275
275
275
ÇATAL-BIÇAK TAKIMI. EL ALETLERİ VE HIRDAVAT
MALZEMELERİ
322
322
322
297
297
297
TRİKOTAJ (ÖRME) ÜRÜNLERİ
308
308
308
368
368
368
DEMİR-ÇELİK DIŞINDAKI ANA METAL SANAYİ
272
272
272
385
385
385
HALI VE KİLİM
245
245
245
201
201
201
DİĞER GENEL AMAÇLI MAKİNELER
235
235
235
348
348
348
TAŞ
221
221
221
189
189
189
METAL YAPI MALZEMELERİ
215
223
206
278
278
278
RAFİNE EDİLMİŞ PETROL ÜRÜNLERİ
209
209
209
175
175
175
DEMİR DIŞI METAL CEVHERLERİ
195
195
195
1.184
1.184
1.184
TEKSTİL ELYAFININDAN İPLİK VE DOKUNMUŞ
TEKSTİL
179
179
179
127
127
127
OYUN VE OYUNCAK
154
154
154
197
197
197
AYAKKABI
151
151
151
174
174
174
159
123
356
356
356
99
99
143
143
143
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ DİĞER ÜRÜNLER
FIRIN ÜRÜNLERİ
141
443
9
18
99
TAKIM TEZGAHLARI
96
8
131
104
89
20
20
20
ELEKTRİK DAĞITIM VE KONTROL CİHAZLARI
90
90
90
30
30
30
DİĞER KAUÇUK ÜRÜNLERİ
84
84
84
32
32
32
MOTORLU KARA TAŞITLARININ MOTORLARIYLA
İLGİLİ PARÇA VE AKSESUARLARI
83
83
82
104
104
104
METALURJİ MAKİNELERİ
81
81
81
0
Sayfa: 156
KALDIRMA VE TAŞIMA TEÇHİZATİ
80
80
80
56
DİĞER KAĞIT VE MUKAVVA ÜRÜNLERİ
78
78
78
77
77
ELEKTRİK AMPULÜ VE LAMBALARI İLE AYDINLATMA
TEÇHİZATI
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ GIDA
MADDELERİ
19
75
37
64
64
64
77
133
133
133
77
77
77
23
23
23
YAPI MALZEMELERİ DIŞINDAKI. ATEŞE DAYANIKLI
OLMAYAN SERAMIK EŞYA
64
64
64
46
46
46
TEKSTİL. GİYİM EŞYASI VE DERİ IŞLEMEDE
KULLANILAN MAKİNELER
64
64
64
13
13
13
BİTKİSEL VE HAYVANSAL SIVI VE KATI YAĞLAR
63
63
63
MAKARNA. ŞEHRİYE. KUSKUS VB. UNLU MAMÜLLER
61
61
61
POMPA. KOMPRESÖR. MUSLUK VE VANA
55
55
55
26
26
26
KUYUMCULUK VE İLGİLİ MADDELER
55
55
55
75
75
75
BOYA. VERNİK VB.KAPLAYICI MADDELER İLE
MATBAA MÜREKKEBİ VE MACUN
39
39
39
41
41
41
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ KİMYASAL
ÜRÜNLER
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ ULAŞIM
ARAÇLARI
DİĞER AĞAÇ ÜRÜNLERİ; HASIR VB. ÖRÜLEREK
YAPILAN MADDELER
37
38
37
35
35
35
35
0
35
35
36
36
36
32
32
32
18
18
18
DİĞER ÖZEL AMAÇLI MAKİNELER
32
32
32
20
20
20
SİLAH VE MÜHİMMAT
30
30
30
26
26
26
GEMİ
29
29
29
10
10
10
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ METALİK
OLMAYAN MİNERALLER
27
27
27
130
130
130
TAHTA PLAKA; KONTRPLAK. YONGA LEVHA. SUNTA.
DİĞER PANO VE TAHTALAR
26
26
26
57
57
57
İÇ VE DIŞ LASTİK
25
25
25
1
1
1
PLAK. KASET VB.
24
24
24
308
310
306
BAVUL. EL ÇANTASI VB.SARACİYE
20
20
20
43
43
43
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ ELEKTRİKLİ
TEÇHİZAT
19
19
19
8
8
8
BÜRO. MUHASEBE VE BİLGİ İŞLEME MAKİNALARI
19
19
19
9
9
9
İNŞAAT KERESTESİ
19
19
19
6
6
6
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ TEKSTİL
ÜRÜNLERİ
18
18
18
15
15
15
ÖĞÜTÜLMÜŞ TAHIL ÜRÜNLERİ
18
18
18
GIDA. İÇECEK VE TÜTÜN İŞLEYEN MAKİNELER
17
17
17
TIPTA VE ECZACILIKTA KULLANILAN KİMYASAL VE
BİTKİSEL KAYNAKLI ÜRÜNLER
16
16
16
76
76
76
İŞLENMİŞ SEBZE VE MEYVELER
16
16
16
42
42
42
ATEŞE DAYANIKLI OLMAYAN. KIL VE SERAMİK YAPI
MALZEMELERİ
15
15
15
69
69
69
ATEŞE DAYANIKLI SERAMİK ÜRÜNLERİ
12
12
12
7
7
7
ANA KİMYASAL MADDELER (KİMYASAL GÜBRE VE
AZOTLU BİLEŞİKLER HARİÇ)
11
11
11
25
25
25
TARIM VE ORMAN MAKİNELERİ
11
11
11
2
2
2
KUM. KİL VE TAŞOCAKÇILIĞI
0
2
10
10
10
5
5
5
HALAT. İP. SİCİM VE AĞ
9
9
9
1
1
1
ÇIMENTO. KİREÇ VE ALÇI
8
8
8
4
4
4
ÖLÇME. KONTROL. TEST. SEYRÜSEFER VB. AMAÇLI
ALET VE CİHAZLAR
8
8
8
31
31
31
KÜRK MAMÜLLERİ
8
8
8
DABAKLANMIŞ DERİ
6
6
6
6
6
6
TANK. SARNIÇ VE METAL MUHAFAZALAR
Sayfa: 157
SAAT
SPOR MALZEMELERİ
BASIM
5
5
5
8
8
8
5
5
5
11
11
11
17
17
17
3
3
3
SENTETİK KAUÇUK VE PLASTİK HAMMADDELER
3
3
3
0
0
0
BİSİKLET VE SAKAT TAŞIYICILARI
2
2
2
69
69
69
RADYO VE TELEVİZYON VERİCİLERİ İLE TELEFON.
TELGRAF TEÇHİZATI
2
2
2
8
8
8
OPTİK ALET VE FOTOGRAFÇILIK TEÇHİZATI
2
2
2
0
0
0
MOTORLU KARA TAŞITLARININ KARASÖRLERİ VE
RÖMORKLARI
2
2
2
40
40
40
2
2
2
2
2
2
0
0
0
1
1
1
28
28
28
TUZ
ELEKTRONİK VALF VE ELEKTRON TÜPLERİ İLE
DİĞER ELEKTRONİK PARÇALAR
KERESTE VE PARKE
KAĞIT HAMURU. KAĞIT VE MUKAVVA
MİL YATAĞI. DİŞLİ. DİŞLİ TAKIMI VE TAHRİK
TERTİBATI
PESTİSİT (HAŞARAT İLACI) VE DİĞER ZİRAİKİMYASALLAR
DİĞER YAYIMLAR
ATIK VE HURDALAR
1
32
34
-31
1
0
1
0
8
11
5
1
1
1
33
33
33
1
1
1
0
0
0
1
4.075
-4.074
9
6.789
-6.771
AĞAÇTAN YAPILAN AMBALAJ MALZEMELERİ
1
1
1
2
2
2
TAHIL VE BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ
BİTKİSEL ÜRÜNLER
1
1
1
0
0
0
AKÜMÜLATÖR. PİL VE BATARYA
0
0
0
36
36
36
TIBBİ VE CERRAHI TEÇHİZAT İLE ORTOPETİK
ARAÇLAR
0
0
0
1
1
1
MÜZIK ALETLERİ
0
0
0
MOTOSİKLET
0
0
0
BAŞKA YERDE SINIFLANDIRILMAMIŞ MADENCİLİK VE
TAŞOCAKÇILIĞI
0
0
0
0
0
0
ALKOLSÜZ İÇECEKLER. MADEN VE MEMBA SULARI
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
OLUKLU KARTON VE MUKAVVA İLE KAĞIT VE
MUKAVADAN AMBALAJLAR
MADEN. TAŞOCAĞI VE İNŞAAT MAKİNELERİ
4.075
3
6.780
0
0
0
ÇIMENTO VE ALÇI İLE SERTLEŞTİRİLMİŞ MADDELER
30
30
30
SUNİ VE SENTETIK ELYAF
11
11
11
4
4
2
0
0
0
246
246
-246
7.182
23.513
9.148
EĞLENCE VE SPORTİF AMAÇLI TEKNELER
4
KİTAP. BROŞÜR. MÜZİK KİTAPLARI VE DİĞER
YAYINLAR
BUHAR KAZANI (MERKEZI KALORİFER KAZANLARI
HARİÇ)
1
0
MEZBAHACILIK
OTOMATİK KONTROL VE AYAR ALET VE
CİHAZLARININ AKSAM PARÇALARI
Genel Toplam
1
20.810
133
133
-133
9
9
-9
4.728
25.538
16.082
16.331
Sayfa: 158
Tablo 105. Karadağ-Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin OECD Kodlamasına Göre Ayırımı
KARADAĞ İLE DIŞ TİCARETİMİZ (DTÖ SEKTÖREL KODLARINA GÖRE)
2011 ( 1 - 12 )
İHRACAT İTHALAT
(1000
(1000
Euro)
Euro)
1- TARIMSAL ÜRÜNLER
1.876,90
327,49
i-Gıda Maddeleri
1.863,54
0,00
(0) Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri
1.863,35
0,00
(04) Hububat ve mamulleri
187,01
0,00
(05) Meyva. sebze ve mamulleri
1.173,20
0,00
(06) Tabii bal. şeker ve mamulleri
305,59
0,00
(01. 02. 03. 07. 09) Diger Gida Maddeleri
197,55
0,00
(1) İçkiler. tütün ve mamülleri
0,19
0,00
(11) Alkollü ve alkolsüz içkiler
0,19
0,00
ii-Tarımsal Ham maddeler
13,36
327,49
(21) Deri. kösele ve ham postlar
0,00
327,49
(23) Tabii. sentetik ve rejenere kauçuk
0,12
0,00
(24) Tabii mantar ve yuvarlak ağaçlar
11,20
0,00
(26) Dokumaya elverişli lifler ve döküntüleri
2,04
0,00
2- MADENCİLİK ÜRÜNLERİ
1.906,83
9.745,23
i- (27. 28) Maden cevherleri ve döküntüleri
1.201,51
9.745,23
i- (27. 28) Maden cevherleri ve döküntüleri
1.201,51
9.745,23
ii- Mineral yakıtlar ve mineral yağlar (3)
204,89
0,00
(33) Petrol ve ürünleri
204,89
0,00
iii- Demir dışı metaller (68)
500,42
0,00
iii- Demir dışı metaller (68)
500,42
0,00
3- SANAYİ
15.284,40
398,84
i-Demir ve çelik (67)
696,51
369,29
i-Demir ve çelik (67)
696,51
369,29
ii-Kimyasallar
1.447,53
0,00
(57. 58) Plastikler
573,04
0,00
(54) Eczacılık ürünleri
89,35
0,00
(51. 52. 53. 55. 56. 59) Diğer kimyasallar
78.514,11
0,00
iii-Diğer yarı mamuller
2.577,48
0,00
(61) Hazırlanmış deriler. postlar ve mamulleri
0,08
0,00
(62) Kauçuk mamulleri
45,98
0,00
(63) Mantar ve ağaç mamulleri
103,51
0,00
(64) Kağıt-karton ve kağıt. karton esaslı mamuller
107,33
0,00
(66) Metal dışı mineral mamuller
1.181,90
0,00
(661) Alçı. çimento vb. inşaat malzemeleri
256,46
0,00
Sayfa: 159
(664. 665) Cam ve cam eşya
(66-(661+664+665)) Diğerleri
(69) Metal eşya
iv- Makinalar ve ulaşım araçları
(781. 782. 783. 784. 7132. 7783) Otomotiv sanayii ürünleri
(75. 76. 776) Büro makinaları ve haberleşme cihazları
Diğer makina ve ulaşım araçları
(71-713) Enerji üreten makina
(72. 73. 74) Diğer elektriksiz makinalar
(79. 785. 786. 7131. 7133. 7138. 7139) Diğer ulaşım araçları
(77- (776+7783) ) Elektrikli makina ve cihazlar
v- Dokumacılık ürünleri (65)
vi- Hazır giyim (84)
(848.1. 848.3) Deri ve kürkten giyim
(84-(848.1. 848.3)) Diğer giyim eşyası
vii - Diğer tüketim malları (81. 82. 83. 85. 87. 88. 89 (-891)
)
(81) Sıhhi tesisat. ısıtma ve aydınlatma malzemeleri
(82) Mobilyalar
(83) Seyahat eşyası
(85) Ayakkabı
(87) Mesleki. bilimsel ölçü ve kontrol cihazları
(88. 89-(891)) Diğer tüketim malları
4- DİĞER ÜRÜNLER (9+891)
599,37
326,08
1.138,67
5.234,30
2.328,38
639,15
2.266,69
28,85
606,88
164,55
1.466,42
1.057,15
1.513,06
6,28
1.506,78
0,00
0,00
0,00
26,56
0,00
0,00
26,56
0,00
26,56
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
2.758,46
173,38
349,62
51,47
206,12
38,78
1.939,09
289,03
2,99
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
2,99
0,00
Sayfa: 160
Karadağ'da sanayi üretimi olarak, boksit, demir ve linyit madenlerine bağlı olarak alüminyum
sanayi ve demir çelik sanayi ile küçük çaplı gıda işleme sanayinden bahsetmek mümkündür.
Ancak genel olarak Karadağ bütün ihtiyaçlarını dışarıdan ithalat yolu ile karşılamak zorundadır
demek yanlış olmaz.
Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere. 2011 yılında Karadağ’ın toplam dış ticareti 2
milyar 300 milyon Euro civarındadır. Bunun 1 milyar 823 milyonunu İthalat, 455 milyon Euro.
civarında da ihracat oluşturmaktadır.
Türk firmaları için ihracatta öne çıkabilecek sektörler arasında;
-Tekstil.
-Elektrikli aletler.
-Plastik ürünleri.
-İnşaat malzemeleri.
-Yaş sebze-meyve
-Mineral yakıtlar. yağlar vb damıtılmasından elde edilen ürünler.
-Canlı hayvanlar ve gıda maddeleri.
-Başka yerde belirtilmeyen kimya sanayi ve buna bağlı sanayi ürünleri.
-Başlıca sınıflara ayrılan işlenmiş mallar.
-Makine ve ulaştırma araçları. çeşitli mamül eşyadır.
Katma Değer Yaratacak Sektörler
-Müteahhitlik ve Müşavirlik sektörü.
-Sağlık turizmi.
-Film endüstrisi
-Eğitim
Tablo 106. Türk Firmalarına Yönelik Yatırım Alanları
TÜRK FİRMALARINA YÖNELİK POTANSİYEL YATIRIM ALANLARI
İnşaat alanında altyapı. otel. konut yapımı
Enerji alanında Termik – hidroelektrik santrallerinin inşaası ve rüzgar enerjisi
Otellerde kullanilan sanayi tipi mutfak aletleri imalatı
Tüm beyaz eşya üretimi
Her türlü mobilya imalatı
Tekstil (giyim-döşemelik) üretimi
Sayfa: 161
2.1.3. İmzalan Anlaşma ve Protokoller
Tablo 107. Karadağ-Türkiye Arasında İmzalan Anlaşma ve Protokoller
KARADAĞ İLE TÜRKİYE ARASINDA İMZALANAN VE YÜRÜLÜKTE OLAN BAŞLICA
ANLAŞMA VE PROTOKOLLER
Anlaşma Adı
İmza Tarihi
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi**
26.11.2008
Teknik Müşavirlik Hizmetleri Mutabakat Zaptı
23.03.2009
Yolcu ve Eşyanın Karayoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Anlaşma
11.12.2009
Ekonomik İşbirliği Anlaşması
11.12.2009
Serbest Ticaret Anlaşması*
14.01.2010
Türkiye-Karadağ Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) (PODGORİCA)
03.12.2010
Turizm Anlaşması
Türkiye-Karadağ Karma Ekonomik Komisyonu (KEK II ) (ANKARA)
11.02.2011
18.04.2012
Sayfa: 162
Tablo108. Karadağ-Diğer Ülkeler Arasında İmzalan Anlaşma ve Protokoller
KARADAĞ'IN DİĞER ÜLKELERLE YAPTIĞI YÜRÜRLÜKTEKİ
BAŞLICA ANLAŞMA VE PROTOKOLLERİ
Ülke Adı
Bulgaristan
Çek
Cumhuriyeti
Danimarka
Anlaşma Adı
30/5/2007
Ekonomik ve Sınai İşbirliği Anlaşması
27/4/2011
22/09/201
1
4/6/2010
4/5/2011
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşması
İtalya
Katar
Abruco Bölgesi ile Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşması
Ekonomik, Ticari ve Teknik İşbirliği Anlaşması
BelçikaLüksemburg
Macaristan
Makedonya
Malta
Slovenya
Sırbistan
Türkiye
Yunanistan
11/12/2009
14/11/2008
6/2/2010
17/2/2011
17/2/2011
16/2/2010
3/10/2008
22/10/2010
15/12/2010
6/4/2010
Arasında Ekonomik İşbirliği Anlaşması
29/10/2009
10/9/2010
29/10/2009
10/9/2010
Serbest Ticaret Anlaşması
26/11/2009
1/3/2010
25/06/1997
Ekonomikik İşbirliği ve Karşılıklı Ticaret Uzun Vadeli Anlaşmanın 8. Maddesi
1/10/1960
11/12/2009
3/9/1996
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti Hükümeti ve Fransa Cumhuriyeti
Hükümeti Arasında Yatırımların Korumasına İlişkin Anlaşması
28/03/1994
Almanya
10/7/1989
İsrail
28/07/2004
Avusturya
İspanya
Ukrayna
30/09/201
1
19/07/201
1
15/09/2011
20/04/2006
Fransa
10/9/2010
13/12/2011
Sırbistan ve Karadağ Bakanlar Kurulu ile Polonya Cumhuriyeti Arasındaki İlgili
Bir Yardım İçin Kredi Temini Konusunda Anlaşma
polonya
Yürürlüğe
Girdiği
Tarih
Karadağ ile İtalya Cumhuriyeti Arasında İletim Sisteminin Stratejik Ortaklığın
Uygulanması ile Karadağ ve İtalya İletim Şebekeleri Arasındaki Denizaltı
Arabağlantı İnşaatına İlişkin Anlaşma
Finlandiya
İmza
Tarihi
Yugoslavya Federla Cumhuriyeti Federal Hükümeti ile Avusturya Cumhuriyeti
Hükümeti Arasında Ekonomik, Tarımsal, Sınayi, Teknik ve Teknolojik İşbirliği
Anlaşması
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti Hükümeti ile İspanya Krallığı
Arasında Ekonomik ve Sınayi İşbirliği Anlaşması
12/10/2001
12/10/2001
20/11/1986
Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Hükümeti ile İspanya Krallığı Arasında
25/10/2002
18/11/2011
Sayfa: 163
EFTA (İzlanda,
Liechtenstein,
Norveç ve
İsviçre )
Birleşik Arap
Emirlikleri
Azerbeycan
Rusya
Avrupa Birliği
CEFTA
(Makedonya,
Moldova,
Karadağ,
Kosova,
Hırvatistan,
Sırbistan ve
Bosna-Hersek )
14/11/2011
6/10/2011
16/09/2011
Serbest Ticaret Anlaşması – yürürlükte 2015’e kadar olacaktır
Kaynak: Karadağ Dışişleri Bakanlığı
Sayfa: 164
2.1.4. Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Tablo 109. Yıllara Göre Yabancı Yatırımlar
YILLARA GÖRE YABANCI YATIRIM
Yatırım Tutarı (Milyon Euro)
YILLAR
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
384
505
678
685
1.070
692
534
Kaynak:www.mipa.org
Tablo 110. Doğrudan Yabancı Yatırımların Sektörlere Göre Ayırımı
DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMIN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI (%)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
FİNANS
n.a.
33%
30%
28%
11%
24%
21%
TURİZM
n.a.
25%
23%
22%
14%
21%
24%
İNŞAAT
n.a.
10%
12%
14%
8%
9%
8%
ENDÜSTRİ
n.a.
10%
12%
10%
48%
22%
23%
HİZMET
n.a.
8%
9%
11%
6%
9%
10%
ULAŞTIRMA VE LOJİSTİK
n.a.
4%
5%
5%
4%
5%
4%
TARIM
n.a.
2%
2%
2%
2%
2%
2%
DİĞER
n.a.
8%
7%
8%
7%
8%
8%
384
505
678
685
1.070
692
534
2005
1.650
2006
3.070
2007
4.115
2008
4.788
2009
5.040
2010
5.234
2011
5.570
TOPLAM
Kaynak: www.mipa.org
Tablo 111.
YABANCI FİRMA SAYISI
Tablo 112. Bölgelere Göre Yabancı Yatırımların Yüzdesi
BÖLGELERE GÖRE YABANCI YATIRIMLARIN (%)
2005
2006
2007
2008
2009
n.a.
8.1 %
7.6 %
7.2 %
6.3 %
KUZEY
n.a.
59.0 %
43.6 %
43.7 %
68.8 %
MERKEZ
n.a.
32.9 %
48.8 %
49.1 %
24.9 %
GÜNEY
384
505
678
685
1.07
TOPLAM
2010
7.1 %
53.6 %
39.3 %
692
2011
7.0 %
48.7 %
44.3 %
534
Sayfa: 165
Tablo 113.
YABANCI FİRMA
Podgorica
1.359
28%
BELEDİYELERE GÖRE YABANCI YATIRIM
Budva Bar
Heceg Novi
Kotor Ulcinj
1.047
690
444
400
192
22%
15%
9%
8%
4%
Tivat
185
4%
Sayfa: 166
Diğer
471
10%
2.1.5.
ÖZELLEŞTİRMELER VE YATIRIM ALANLARI
Karadağ’da özelleştirme süreci, 1992 yılında Kamuya Ait Sermayenin Mülkiyeti ve Yönetiminin
Dönüşümü hakkında federal kanunun kabul edilmesi ile başlayıp 1999 yılında Özelleştirme Kanunun
yürürlüğe girmesi ile devam etmiştir.
Yukarıda belirtilen kanunlara göre özelleştirme üç aşamada gerçekleşmektedir: İşçi ortaklığına dayalı iç
özelleştirme (1991 yılına kadar), Sanayilerin dönüşüm aşaması ve küçük ve orta ölçekli işletmelerin
özelleştirilmesi (1992 yılından 1999 yılın başlarına kadar), Stratejik ortaklara satış ve senetlerin toplu
satışına dayalı özelleştirme (1999 yılından bugüne ) kadardır.
Karadağ’da toplu senet özelleştirme süreci başarılı olmuştur.
Karadağ Hükümeti özellelleştirme sürecinden sorumlu olup, özelleştirme sürecini yönetebilme, kontrol
edebilme ve uygulayabilme
amacıyla “Özelleştirme ve Sermaye Yatırımları Konseyi” (
www.savjetzaprivatizaciju.me ) kurmuştur. Konseyin görevleri; özelleştirme hedefleri, yöntemleri ve
yolları belirlemektir. Konseyin sorumluluğu Ekonomik Özelleştirme hakkında kanun ile tespit edilmiştir.
Özellestirme Konseyi her yıl özelleştirme programı açıklamaktadır. Programda hangi şirketlerin ne usülle
özelleşitirileceği belirlenmektedir.
Bugüne kadar Karadağ şirketlerinin toplam sermayesinin %80’den fazlası özelleştirilmiştir. 400 civarında
vatandaşımız şirketlerin veya özelleştirme fonlarının hisselerine sahiptir. Sermaye yapısında özel
sermayenin olmadığı tek bir şirket bulunmamaktadır.
EBRD’nin yaptığı değerlendirmelere göre Karadağ’daki özelleştirme süreci çok başarılı olarak
değerlendirilmiştir.
Özelleştirme sürecinin önemli sonuçları:
• Telekomünikasyon, %100 özel mülkiyet.
• Banka Sektörü, %100 özelleştirildi.
• Sermaye Piyasası – ( borsa şirketleri. aracı kurumları vb dahil)
%100 özel mülkiyet.
• Tarım, %100 özel mülkiyet.
• Hizmetler, %100 özel mülkiyet.
• Petrol İthalatı ve Dağıtımı, %100 özel mülkiyet.
• Turizm, çoğunlukla özel mülkiyet.
Karadağ’ın Yabancı Yatırımlar Kanunu uluslar arası prensiplere dayalıdır. Yabancı yatırımcılar ülke
vatandaşları ile aynı şartlar altında şirket kurup yatırım yapabilmektedir.
Mevzuat yabancı ve yerli yatırımcılar için aynıdır. Silah ve askeri techizatın üretimi ve dağıtımı dışında
yabancı yatırımcının haklarını mahrum edecek başka mevzuat bulunmamaktadır. Silah ve askeri
techizatın üretimi ve dağıtımında yabancı yatırımcı %4 9’dan fazla sermayeye sahip olamaz.
2005 yılı Mart ayında Karadağ Yatırım Promosyonu Ajansı ( MİPA ) faaliyetlerine başlamıştır.
2011 yılı Nisan ayında Karadağ Hükümeti tarafından yeni Yabancı Yatırımlar Kanunu Kabul edilmiştir.
Sayfa: 167
Büyük Yatırımcılar
1. Porto Montenegro – Kanadalı firma - Boka Körfezinde marina inşaatı ve işletmesi.
2. Karadağ – İtalya arasında deniz altı elektrik enerji kablosu – 2010 yılında Karadağ Elektrik
Dağıtım Şirketi ve İtalyan Terna Şirketi arasında deniz altı elektrik kablo hattının inşaatı
üzerinde sözleşme imzalanmıştır. Projenin değeri 800 mil. Euro. kapasitesi 1,00 MW. toplam
uzunluğu 450 km ( 375 deniz altı ).
3. Orascom-Lustica Development – İşviçreli firma – Lustica’da turizm tesisinin inşaatı – projenin
değeri 1 milyar Euro’dan fazla.
4. Aman Resort – Sveti Stefan ve Milocer Otellerin işletmesi.
5. St. Mark Ada – Metropol Development – Rusyalı firma – Boka körfezinin en büyük ada
üzerinde 6 yıldızlı otel inşaatı yapmaktadır.
6. Qatar Diar- 24 milyon Euroluk beş yıldızlı lüks otelin inşaatı.
7. LuStica Yarımadası
Hükümet, Tivat Belediyesi ve Mısırlı şirket Orascom, Tivat LuStica Yarımadası üzerinde
yaklaşık yedi milyon metrekare üzerine 1.100 milyon Euro tutarında 8 adet otel, golf sahaları,
şamandıra ve özel konut yapımı geliştirmek için bir sözleşme imzaladı.
8. Porto Karadağ
Kanadalı geliştirici. PM Menkul Porto Karadağ, Kotor Körfezi üzerinde toplam 500 milyon Euro
yatırım ile Karadağ kıyısında marina ve konut kompleksi olan bir kalkınma projesi imzaldı.
Porto Karadağ'da her büyüklükteki teknelerin ziyaret ettiği marina açık ve yüksek doluluk
oranına sahiptir. Marina hizmetleri, kablosuz internet, 24 saat güvenlik, çamaşırhane, tenis ve
squash kortları, fitness merkezi, bowling salonu ve internet kafe ile bir ekip kulübü
bulunmaktadır. Konut sahipleri ve kısa sureli, mevsimlik ve yıllık rıhtım bulunmaktadır.Konut
kompleksi çok lükstür.
9. Karadağ ve İtalya arası denizaltı güç kablosu
2010 sonbaharında Karadağ Ulaşım Birimi ile İtalyan şirketi Terna şirketi ile Karadağ’ı
Adriyatik Denizi üzerinden İtalya’ya bağlayacak bir denizaltı güç kablosu yapımı için ile bir
sözleşme imzaladı
Bu projenin değeri 800 Milyon’dur
Sayfa: 168
Planlanan Özelletirmeler
Karadağ’daki özelleştirme süreci son aşamadadır. Henüz özelleştirilmeyen şirketlerin büyük çoğunluğu
Karadağ ekonomisinin enerji alanında, ulaştırma ve turizm alanında stratejik öneme sahip şirketlerdir.
Planlanan devlet tesekküllerinin özellestirilmes, devlet ekonomisinin performansının artırılmasına,
ülkenin rekabet gücünün yükseltilmesine ve Karadağ Devletinin daha yüksek gelir elde ederek sermaye
yatırımlarını artırmasına ve borçlarının düşürülmesine fon sağlamaya yöneliktir.
Özelleştirme süreci içerisinde şirketlerin yapılandırılması, pazara kazandırılması ve uyum
sağlandırılmalası devam edecektir.
Tablo 114. Karadağ Hükümeti Tarafından Belirlenen Potansiyel Yatırım Alanları ve Projeleri
SANAYİ ALANINDA YATIRIMLAR
1. ‘FEP’ Elektrod Fabrikası Pluzine’de – özelleştirilecek ( 34.6554% devlete ait hissesi satılacaktır)
2.
Demir Metalurji Enstitüsü– özelleştirilecek
3.
Sanayi/ İşletme bölgelerinin kurulması
Ekonomi Bakanlığının planına göre aşağıdaki belediyelerde sanayi bölgelerin kurulması
öngörülmektedir.
Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Kolaşin,Mojkovac, Pljevlja, Rozaje, Ulcinj, Danilovgrad ( 5 bölge )
Podgorica ( 20 bölge/ 5 kısmi ), Bar ( 4 bölge ) ve Kotor Belediyesi.
4. Süt Ürünleri Fabrikası ‘ Zora ‘ Berane – özelleştirilecek
TURİZM
1. ‘Ada Bojana’ - Ulcinj – yap işlet devret - 90 yıllık kiralama, hotel ve turizm resortlarının inşaatı
2. ‘Valdanos’ – askeri ve turistik kompleksi Ulcinj – turizm kompleksinin inşaatı
3. ’Velika Plaza’ – ( Büyük Plaj ) Ulcinj – yap işlet devret - hotel ve turizm resortlarının inşaatı
4. ‘Mamula’ Ada – askeri ve turistik kompleksi 31.848m2 – yap işlet devret uzun vadeli kiralama –
turistik kompleksin inşaatı ve işletmesi .
5 .’Orjentski Bataljon’ Kumbor – askeri kompleks – 90 yıllık yap işlet devret – turistik kompleksin
inşaatı
6. ‘Mediteran’ – Askeri Kompleks Zabljak- 13951m2 - yap işlet devret
7. GOLF – Karadağ’da yaklaşık 14 yer potansiyel golf alanı olarak belirlenmiştir. Her bir alanın ihalesi
yapılacaktır.
8. Kayak merkezi – Bjelasica ve Komovi Bölgesi - yap işlet devret
9. HTP ‘ Ulcinjska Rivijera’ Ulcinj – hisselerin % 63,5273 satışı ve firmaya ait olan boş arazilerin ve
otelin uzun vadeli yap işlet devret prensibi ile kiralanması
10. AD ‘ Simo Miloşeviç ‘ Igalo – Fizik Tedavi ve Romatoloji Enstitüsü – Sağlık Turizmi – yap işlet
devret
11. Hoteller Gurubu ‘ Budvanska Rivijera ‘ Budva ( Hotel Aleksandar, Hotel Slovenska Plaza, Hotel
Palas. Hotel Castellastva ) – özelleştirilecek
Sayfa: 169
ENERJİ
1. Petrol ve Doğal Gaz yatırımları – Karadağ Hükümeti Norveçli uzmanlar ile petrol ve doğalgaz
araştırması ve üretim alanları belirlemiştir. 2010 da ise Hidrokarbonların üretimi hakkında yasa çıkarıldı.
(uzun vadeli yap işlet devret prensibi ile)
2. Kömür Ocağı ve Termik Santral – Maoçe Projesi – Kömür Ocağının işletmesi. 500MW ( 2K250MW )
kapasiteli Termik Santralın inşaatı. 45 senelik imtiyaz. ( süre yasaya göre üzatılabilir) (satılan elektriğe
orantılı imtiyaz ücreti )
3. Hidro Santral ‘ Moraça’ nın inşaatı – imtiyaz
ULAŞIM
1 .Otoyol Bar-Boljare inşaatı – uzun vadeli yap işlet devret
2. Karadağ Demiryolları – özelleştirilecek (76.5113% hissesi satılacaktır)
3. ‘OdrZavanje Zeljeznièkih voznih sredstava" – Demiryol Araçlarının Bakımı ve Onarımı Fabrikası –
özelleştirilecek – ( 87.6358% hissesi satılacaktır)
3. ’ Montecargo ‘ Podgorica – özelleştirilecek (%87.6358 hissesi satılacaktır ( %85.4446 devlete aittir))
4.
‘Bar Limanı’ Bar - özelleştirilecek (%54.0527 devlete ait hissesi satılacak )
5. ‘Konteyner Terminali ve Genel Kargo’ Bar – özelleştirilecek ( 54.0527% devlete ait hissesi satılacak)
6. Tersane ‘ Jadransko Brodogradilişte’ Bijela – özelleştirilecek
7. ‘ Montenegro Havayolları ‘ Podgorica – özelleştirilecek
8. ‘Barska Plovidba’ Bar – özelleştirilecek ( gemi/deniz ulaşımı/kargo)
MEDYA
1 . Günlük Gazetesi ‘ Pobjeda ‘ – özelleştirilecek (%85.9894 devlete ait hissesi satılacak)
2. ‘ Poşta Crne Gore ‘ – Karadağ Posta – özelleştirilecek
3. ‘ Montepranzo – Bokaproduct ‘ Tivat – Tarım Ürünleri Fabrikası – özelleştirilecek
Sayfa: 170
Tablo 115. 2011 Yılında Borsa Satışı ile Özelleştirilmesi Planlanan Firmalar
2011 Yılında Borsa Satışı ile Özelleştirimesi Planlanan Firmalar
Firma Adı
AD Opstegradjevinsko Gorica. Podgorica
Özelleştirilecek Sermaye %
30.58%
AD Papir, Podgorica
23.99%
AD Rudnici Boksita,Niksic
0.02%
Agrotransport Podgorica,Podgorica
74.88%
Berane AD,Berane
33.35%
Dekor,Rozaje
22.59%
HTP “Velika Plaza” AD, Ulcinj
9.82%
Metalprodukt AD, Podgorica
8.82%
Montenegrosport AD,Bijelo Polje
6.52%
Pekara AD, Niksic
26.42%
Poliex AD,Berane
50.75%
Sokara AD,Niksic
26.32%
Trgokoop AD,Podgorica
6.01%
Tablo 116
2011 Yılında Kamu İhale ile Özelleştirilmesi Planlanan Büyük Firmalar
Firma Adı
Özelleştirilecek Sermaye %
“Montenegro Airlines” AD, Podgorica
99.89%
“Montepranzo-Bokaprodukt” AD,Tivat
75.06%
AD “Kontejnerski terminal i generalni tereti”, Bar
54.05%
“Odrzavanje zeljeznickih voznih sredstava” AD -,Podgorica
87.64%
“Zeljeznicka infrastruktura Crne Gore” AD Podgorica(partmaintainance)
“Jadransko brodogradiliste” AD, Bijela
76.51%
“Luka Bar” AD ,Bar
54.05%
N.I.G. “Pobjeda” AD, Podgorica
85.99%
AD “Zora”,Berane
51.00%
HG “Budvanska rivijera” AD ,Budva
58.73%
HTP “Ulcinjska rivijera” AD ,Ulcinj
63.53%
“Institut crne metalurgije” AD, Niksic
51.12%
FEP (Fabrika elektroda) “Piva” AD ,Pluzine
34.66%
“Barska plovidba”AD , Bar
51.90%
61.58%
Sayfa: 171
Tablo 117.
KARADAĞ'DA YATIRIM ORTAMINA İLİŞKİN
KARADAĞ'DA YATIRIM ORTAMINA İLİŞKİN
TEHDİTLER
1. Yeni ülke olmalarından dolayı standartlarının tam
oturmaması,
2. İnşaat ve özelleştirme konularında daha net bir
prosedüre sahip olması gerektiği,
3. KDV'nin farklı yorumlanmasına izin verilmeyecek
yeni bir düzenleminin yapılması
(Türkiye'deki ana şirketten Karadağ'daki temsilciliğe
gönderilen paraların yıl içerisinde 18.000 Euro'yı
geçmesi durumunda Karadağ KDV kanunu gereği
18.000 Euro'nun üzerinde kalan miktarın %17'lik KDV
vergisi ile vergilendirilmesi,
FIRSATLAR
1. Genç ve dinamik bir ülke olması,
2. İstikrarlı ve güvenli olması ( NATO ve AB entegrasyonu
3. Yasalar karşısında yabancı firmaların yerli firmalar ile
eşit olması,
4. Vergilerin ( Kurum vergisi, KDV, gelir vergisi) bölgenin
diğer ülkelerine göre daha düşük olması,
5. AB ülkeleri, EFTA ülkeleri, CEFTA ülkeleri ve Rusya ile
Serbest Ticaret Anlaşmalarının olması,
6. Konum itibari ile Avrupa'ya kara, hava ve deniz yolu ile
bağlı olması
4. Yabancı Yatırımcılar için Vergi Kanununun yeniden
düzenlenmesi,
(Herhangi bir mal alım-satımı yapılmayan temsilcilk
hesabında bulunan paranın da ”şirket karı” olarak
7. 2013 Yılında AB Üyeliği öngörülmesi
08. Haftada 5 gün İstanbul - Podgorica direk uçak seferleri
(Yıl sonuna kadar 7 olması beklenmekte)
09. Karadağ'ın Türkiye'ye mesafe olarak yakınlığı (İstanbulKaradağ uçak ile 1.45 dakika)
10. İzmir ile Arnavutluk'un Durres Limanı arasında ro-ro
seferlerinin başlatılacağı öğrenilmiş olup
bu seferlerin Karadağ'ın serbest bölge niteliğini haiz Bar
Limanı'nı da kapsayacak şekilde genişletilmesi
nitelendirillmesi ve vergi alınması)
11. Avrupaya yakınlığı ve kolay entegre olacak olmaları
5. Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması’nın
uygulanmasında sorunlar yaşanması,
6. Banka ve para aktarma faaliyetlerinin yavaş olması.
Finansal işlemlerin geliştirilmesi gerekmektedir.
12. Bölgesel iş için merkez ülke olabilmesi
13. Türistik bir ülke olması
14. Organik Tarım açısından çok elverişli bir ülke olması
7. İnşaat izinlerinde yaşanan sıkıntılar olması
8. Kalifiye eleman bulmada ve yabancı işçi getirme de
yaşanan zorluklar,
14. En düşük kurumlar vergisi (%9), KDV (%17 & 7)
9. Açılan ihalelerde gereksiz şartların yer alması,
Sayfa: 172
KARADAĞ'DAKİ YATIRIMCI FİRMA SAYISI VE GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ YATIRIMLAR
FİRMA ADI
YATIRIMIN AÇIKLAMASI
Gintaş Şirketler
Grubu
Gintaş – Mass
Ortaklığı
GintaşMont
Tosçelik Holding
Türk Hava Yolları
Karadağ'ın Başkenti Podgorica'da 58 bin metrekare toplam yapı alanına
sahip Green Bazaar Shopping Center Alışveriş Merkezidir.
Bir bölümünün sebze-meyve başta olmak üzere, gıda alışverişinin yapılacağı
pazar olarak kullanılması öngörülmüş,bir bölümünün ise hypermarket, alışveriş
ve eğlence merkezleri
olarak tasarlanmıştır. Podgorica Belediyesi projenin üçte birine ortaktır.
Herzeg Novi SuArıtma Tesisi
**** Yıldızlı Ramada Oteli
Zeljezara Niksic Fabrikasını satın almıştır.
Ofis açmıştır
Türk iş adamlarının Balkan ülkelerine yaptığı yatırımlarla Karadağ’a yaptığı yatırımları karşılaştırdığımız
zaman bu ülkeyi tercih etmedikleri ve yatırım konusunda tereddütleri bulunduğu sonucu ortaya
çıkmaktadır. Bu tereddütlerin ortada kalkması için karşılıklı iki ülkenin de yoğun bir şekilde çalışmaları
gerekmektedir.
Sayfa: 173
2.1.6.
KARADAĞLI FİRMALAR
Tablo 119. 2009 Yılında En Çok İhracat Yapan Karadağ’lı Firmalar
2009 YILINDA EN ÇOK İHRACAT YAPAN 30 FİRMA
Adres
Tel./Fax.
E-mail/Web
Firma
1.KAP Podgorica
Dajbabe b.b.
Podgorica
+382/20 644 287
+382/20 644 299
www.kap.me
[email protected]
2. PlantaZe Podgorica
Put R. Ivanovica 2
Podgorica
+382/20 658 052
+382/20 658 023
[email protected]
www.plantaze.com
Faaliyet Alanı
alüminyum üretimi
üzüm ve şarap
üretimi
3. Kovacnica Podgorica
4. Hemomont Podgorica
6. Daido Metal Kotor
7. Trebjasa NikSic
107.954.346
17.834.464
7.000.100
+382/20 662 306
+382/20 662 305
aco.markovic@
hemofarm. Com
+382/32 301 800
+382/32 301 845
www.jugopetrol.co.me
Privredna zona b.b.
Kotor
+382/32 331 513
+382/32 331 506
www.daidokotor.com
[email protected]
NikSic
NjegoSeva 18
+382/40 204 800
+382/40 204 904
[email protected]
www.inbev.com
8. marta 55 a
Podgorica
Trg Mata Petrovica br.
2 Kotor
5. Jugopetrol Kotor
Değer €
ilaç üretimi
ısıtma yağları.
gazoil. jet motorları
için yakıt. benzin
Slayt üretimi
rulman elemanları.
kalıcı halkalar ve
Motor için kovan
araçlar. ithalatihracat
bira üretimi
8. Montenegro Defence
Industry P
5.878.580
5.210.922
3.249.057
3.065.975
3.011.291
Vuka KaradZica 2
NikSic
+382/40 204 103
+382/40 214 255
www.epcg.co.me
[email protected]
Elektrik üretimi.
dağıtımı. satın
alınması. ve enerji
binaların inşaatı
2.729.745
StraSevina bb NikSic
+382/40 253 033
+382/40 253 080
[email protected]
www.goranovic.com
et ürünlerinin üretimi
2.727.465
11. Rudnik Uglja Pljevlja
Velimira Jakica
br. 6
Pljevlja
052/81-102
052/321-475
www.rupv.com
[email protected]
Termoelektrik
Santrali için kahve
rengi kömür linyit
üretimi. madencilik
2.629.738
12.Panto-Market Herceg
Novi
Herceg Novi
NorveSka. br.4
Zelenika bb
+382/31 682 000
+382/31 682 001
+382/31 678 266
pantomarket@t-com.
me www.pantomarket.
co.me
et ürünleri ve ticaret
1.782.341
9. Elektroprivreda Crne
Gore
10. Goranovic
13. Oro-Met-Popovic
Podgorica
1.741.948 0
Vuka KaradZica
bb NikSic
14. Neksan NikSic
+382/40 247 057
+382/40 247 067
www.neksan.co.me
[email protected]
ticaret. hizmet
sektörü
1.728.250
15. Jugoprodukt Podgorica
1.420.037
16. Interfood 35 Mojkovac
1.399.907
17. Mermer Danilovgrad
II Dalmatinske bb
Danilovgrad
+382/20 811 922
+382/20 811 922
[email protected]
doğal taş işlenmesi
1.210.304
18. Uniprom NikSic
Podgoricki put bb
NikSic
+382/40 253 424
+382/40 212 554
[email protected]
ticaret
1.180.911
19. Luka Bar
Obala 13 jula Bar
+382/30 312 114
+382/69 031 132
+382/30 312 867
[email protected]
[email protected]
denizcilik sektörü.
kargo. yolcu taşıması
1.091.651
Sayfa: 174
20. Vatrostalna Podgorica
21.NikSicki Mlin
1.068.260
Hercegovacki put
NikSıc
22. Crnagoraput Podgorica
Petrovacki put bb
Podgorica
+382/40 231 811
+382/69 447 908
+382/40 231 808
[email protected]
tahıl işleme ve un
üretimi
1.066.872
+382/20 634 247
+382/20 620 098
+382/20 620 052
[email protected]
yolların inşaatı.
bakımı.
modernizasyonu.
diğer inşaat yapıları
1.001.852
23. Stit Company NikSic
998.561
24. Stratus
939.797
25. Novit Pharm
Podgorica
Mareza. NikSicki put
bb Podgorica
+382/20 883 153
+382/20 883 293
[email protected]
ilaç üretimi
928.866
900.000
26. Adriatic Marinas
Tivat
Obala bb.
+382/32 674 660
+382/32 674 656
[email protected]
Ticaret. denizcilik
ulaşım hizmetleri.
megayacht deniz
piyadeleri.
Denizcilik komisyon
ve komisyonculuk.
gayrimenkul
27. Zeljezara NikSic
Vuka KaradZiæa
b.b. NikSiç
+382/40 202 222
+382/40 202 023
www.znksteel.com
[email protected]
demir çelik fabrikası
878.627
Ibarska bb Rozaje
+382/69 026 588
+382/51 271 202
+382/51 271 395
[email protected]
et üretimi
800.532
Branka Deletiæa
bb Andrijevica
+382/51 243 918
[email protected]
kereste. ağaç işleme
767.554
RudeS b.b.
Berane
+382/51 236 359
+382/51 235 257
[email protected]
ormanların kulanımı.
mobilya ve mobilya
parçaları
üretimi.kontraplak.
latoflex
742.213
28.Gradina Company
29. Boj-Commerce
30. Polimlje Berane
Sayfa: 175
Tablo 120. 2009 Yılında En Çok İthalat Yapan Karadağ’lı Firmalar
2009 YILINDA EN ÇOK İTHALAT YAPAN 30 FİRMA
Adres
Tel./Fax.
E-mail/Web
Firma
Faaliyet Alanı
Değer €
1.Elektorprivreda Crne
Gore
Vuka KaradZica
2 NikSic
+382/40 204 103
+382/40 214 255
www.epcg.co.me
[email protected]
Elektrik üretimi. dağıtımı.
satın alınması. ve enerji
binaların inşaatı
95.561.385
2.Jugopetrol Kotor
Trg Mata
Petrovica br. 2
Kotor
+382/32 301 800
+382/32 301 845
www.jugopetrol.co.
me
[email protected]
e
ısıtma yağları. gazoil. jet
motorları için yakıt. benzin
92.120.468
3.KAP Podgorica
Dajbabe b.b.
Podgorica
+382/20 644 287
+382/20 644 299
www.kap.me
alüminyum üretimi
34.426.866
4.Baypharm
Mitra Bakica br.
50 Podgorica
+382/20 601 210
+382/20 602 490
ilaç ve tibbi malzemeler
ticareti
28.156.843
5. Panto - Market Herceg
Novi
Herceg Novi
NorveSka. br.4
Zelenika bb
+382/31 682 000
+382/31 682 001
+382/31 678 266
[email protected]
[email protected]
www.pantomarket.co
.me
et ürünleri ve ticaret
27.549.928
+382/20 442 300
+382/20 442 302
[email protected]
www.kips.t-com.me
inşaat melzemelrin ve aletlerin
toptan satışı
21.832.463
+382/20 269 101
+382/20 269 104
[email protected]
gıda sektörü toptan ve
perekende satışı
19.538.337
www.nergelia.me
[email protected]
www.roksper.com
[email protected]
m
www.cemex.com
[email protected]
tükettim mallarının
distribütörlüğü
17.460.822
petrol ve doğal gaz ticareti
16.433.134
Çimento ticareti
16.355.134
+382/32 311 100
+382/32 331 671
[email protected]
www.expocommerce
.com
Farklı malların toptan ve
perekende satışı
15.708.674
12. Meso-Promet
Bijelo Polje
Industrijska
zona
+382/69 367 000
+382/50 478 488
+382/50 478 588
[email protected]
www.mesoprometbp.
com
Et ve et ürünlerinin üretimi ve
satışı
15.547.615
13.Coca - Cola Podgorica
Kuce Rakica bb
Podgorica
+382/20 443 600
www.coca-cola.com
ticaret
15.291.339
6. KIPS Podgorica
7. Voli Trade Podgorica
8. Nereglia Podgorica
9. RokSped Podgorica
10.Dalma Cijacement
Podgorica
11.Expo Commerce Kotor
Neznanih junaka
br.143
Podgorica
ul.SKOJ-a br.2
ToloSi
Podgorica
Cetinjski Put
B.B. Podgorica
Josipa Broza
Tita br.67
Podgorica
Jola Piletica. TC
Palada
Podgorica
Industrijska
zona bb 85318
Radanovici
Kotor
+382/20 261 920
+382/20 261 930
+382/20 445 500
+382/20 608 095
+382/20 238 410
+382/20 238 419
+382/20 238 805
14.Imlek Boka Herceg
Novi
14.344.403
15.Bar-Kod Podgorica
Donja Gorica bb
Podgorica
+382/20 260 730
+382/20 260 884
16.Stadion Podgorica
Put Radomira
Ivanovica bb
Podgorica
+382/20 622 568
+382/20 622 570
+382/20 622 583
Vuka KaradZica
b.b.NikSic
Bulevar
DZordZa
VaSingtona 83
Podgorica
+382/40 202 222
+382/40 202 023
17.Zeljezara NikSic
18. Telenor GSM
Podgorica
[email protected]
www.bar-kod.com
[email protected]
[email protected]
www.znksteel.com
[email protected]
kozmetik. parfüm. ev ve
temizlik ürünleri ticareti
13.539.609
İthalat. yük
yönlendirme ve
depolama
13.425.285
Demir Çelik Fabrikası
13.068.112
12.108.373
Sayfa: 176
19. Goranovic NikSic
NikSic
StraSevina bb
+382/40 253 033
+382/40 253 080
20.Swisslion Takovo
Donja Gorica bb
Podgorica
+382/20 891 600
+382/20 891 002
[email protected]
www.goranovic.com
www.swissliontakovo.com
[email protected]
et ürünlerinin üretimi
11.223.563
gıda-toptan ve perekende satış
10.274.251
21.Philip Morris
Montenegro
9.919.2
22.Trebjesa NikSic
NikSic
NjegoSeva 18
+382/40 204 800
+382/40 204 904
+382/40 204 815
[email protected]
www.inbev.com
bira üretimi
9.502.972
23.Ljetopis Automotive
Podgorica
Ilije Milacica bb
Podgorica
+382/20 662 588
+382/20 662 598
[email protected]
kitap ve ofis malzemeleri
ticareti
9.472.883
24.PlantaZe Podgorica
Put R. Ivanovica
2 Podgorica
Ulica 4. jula
br.60
Podgorica
+382/20 658 052
+382/20 658 023
[email protected]
www.plantaze.com
üzüm ve şarap üretimi
9.414.223
ilaç ve tibbi malzemeler
ticareti
9.102.126
gıda ihracat ithalat
8.484.926
25.Farmegra Podgorica
+382/20 622 400
+382/20 621 770
[email protected]
m
www.farmegra.com
www.scorpion.co.me
[email protected].
me
26.Skorpion Herceg Novi
Trebinjska bb
Herceg Novi
+382/31 335 115
+382/31 335 666
27.Okov
Grlic
Danilovgrad
+382/20 812 073
[email protected]
ahşap doğrama
8.228.349
28.Hemomont Podgorica
8. marta 55 a
Podgorica
+382/20 662 306
+382/20 662 305
aco.markovic@
hemofarm. Com
ilaç üretimi
7.909.137
29.Gorenje Podgorica
Cetinjski put bb
Podgorica
+382/20 405 700
+382/20 261 780
www.gorenje.me
elektrik ve elektronik aletleri
ticareti
7.403.921
30.INA - Crna Gora
18 jula br.33
Podgorica
+382/20 265 395
+382/20 265 396
[email protected]
ısıtma yağları. gazoil. jet
motorları için yakıt. benzin
7.155.290
Taabb
Sayfa: 177
Ttdfvfdfdfd
Firma
KARADAĞ'DA EN BAŞARILI 50 FİRMA
Ciro
Çalışan Sayısı
Ticaret
Voli Trade. Podgorica
son 3 sene 200 mil. Euro'dan fazla
930
Bar Kod. Podgorica
199
Albona. Podgorica
640
Stadion. Podgorica
126
Neregelia. Podgorica
104
289
KIPS. Podgorica
Montefarm. Podgorica
Jugopetrol. Kotor
Karadağ'ın 2010 ihracatında 5. firma
390
Enerji ve Madencilik
EPCG. NikSic
Rudnik uglja. Pljevlja - Kömür Madeni
Pljevlja
Metalurji ve Metal İşleme Sanayi
Kombinat aluminijuma. Podgorica
2010 yılında 16.5 mil. Euro cıvarında
2340
2010 yılında 12.6 mil. Euro
938
Karadağ'ın toplam ihracatından %50sini
yapmaktadır
1329
150
Montavar metalac. NikSic
2010 yılında 342.000 mil. Euro
ZIP. Danilovgrad
34
Tara group. Mojkovac
Tarım
13 JUL – PLANTAZE Podgorica
30 ülkeden fazla ihracat yapmaktadır. bölge
pazarında liderdir
750
Industrija mesa GORANOVIC. NikSic
140
MESOPROMET. Bijelo Polje
590
Mljekara NIKA. NikSic
102
MARTEX. Cetinje
150
2010 yılında yapılan ihracatta 7.sırayı
almaktadır
TREBJESA. NikSic
250
Turizm
HG Montenegrostars. Budva
HIT Montenegro. Hotel Maestral.
Budva
Sayfa: 178
Normal Tours (UTIP Crna Gora). Hotel
„Podgorica“. Hotel „City“ i Hotel „Crna
Gora“. Podgorica
Best Western Premier Hotel
„Montenegro“. Podgorica
Beppler & Jacobson. Hotel „Bianca“.
KolaSin
İnşaat Sektörü
IGP Fidija. Podgorica (
100-300
Normal company. Podgorica
50-100
Celebic doo. Podgorica
50-100
Cijevna komerc d.o.o. Podgorica
50-100
Zetagradnja. Podgorica
50-100
CRNA GORA PUT. Podgorica
50-100
Kroling. Danilovgrad
50-100
BAST. NikSic
50-100
Ormancılık ve Ahşap Sanayi
Brezna. PluZine
İhracatçı firma
92
Polimlje. Berane
İhracatçı firma
105
Boj comerc. Andrijevica
İhracatçı firma
30
Ulaştırma
JP Aerodromi - Karadağ Havaalanları
PoSta Crne Gore - Karadağ Posta
884
AD “ Montecargo”. - Kargo Firması
204
BoZur. Podgorica
50
Lojistik ve Nakliyat
Zetatrans. Podgorica
Montenomaks. Podgorica
2010 yılında verdiği hizmetin bedeli 5 mil.
Euro'dan fazla
2010 yılında verdikleri hizmetin değeri 2
mil. Euro
167
83
Bankacılık ve Finans
Lovcen osiguranje. Pogorica
2010 yılının sermayesi 17 mil. Euro.
255
Podgoricka banka. Podgorica
NLB banka. Podgorica
264
Karadağ'ın kredi pazarındaki katkı %20
depozito katkı %21
300'den fazla
Sayfa: 179
100-300
ATLAS MONT banka. Podgorica
CKB. Podgorica ( Macaristanlı OTP
Banka Sahibi)
300'den fazla
100-300
Prva banka. NikSic
IT ve Telekomünikasyon
38
CIKOM. Podgorica
DIGIT MONTENEGRO. Podgorica
300
TELENOR. Podgorica
Crnogorski telekom. Podgorica
2010 yılının toplam geliri 118.9 mil. Euro
İlaç Sanayi
Hemomont. Podgorica
Karadağ'ın 2010 ihracatında 4. firma
150
Sayfa: 180
Tablo 122. 2012/2013 Yılları Arasında Karadağ Belediyelerinde Yapılması Planlanan İşler
2012/2013 Yıllarında KARADAĞ BELEDİYELERİ Tarafından Yapılması Planlanan Projeler
Proje
Podgorica
Podgorica Şehrinde
Doğu – Batı Transit
Yolu İnşaatı
Podgorica
Yaşlılar İçin Yurt
İnşaatı
Podgorica
Su Arıtma Tesisi ve
Kollektör Ağı İnşaatı
Podgorica
Konik – Pazar
Projesi
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Atıksu Arıtma Tesisi
İnşaatı
NikSic.Savnik ve
Zabljak Belediyeleri
İçin Bölgesel Çöp
Deposu
Kültür ve Bilgi
Merkezi İmarı
Atıksu İçin
Kanalizasyon
Şebekesi İnşaatı - I
Aşama
SC Nikşiç Havuzun
İmarı
Eski Orduevi İmarı
Humci Mahhalesinde
Semt Düzenlenmesi
Vracar Arkasındaki
Semtin Düzenlenmesi
"Sloboda" Meydanı
İmarı
Kral Nikola Sarayı
İmarı
Projenin Açıklaması
Proje yol ve Moraça Nehri üzerinde
köprü inşaatı kapsamaktadır
Su Arıtma Tesisi (32.000.000) .
Kollektör Ağı İnşaatı (25.000.000)
Belediye arsa ve komunal vergileri
sağlayacaktır. özel sektör partneri
ise inşaatı yapacaktır (Toplam İnşaat
Alanı 4.500.M2)
Proje aşağıdaki çalışmaları
kapsamaktadır:
1. Proje hazırlanması;
2. Inşaat ve rekonstrüksyon;
3. Ekipmanın tedariği ve
montajı(hidrolik.mekanik.elektorme
kanik.vs.)
4. ofisler. atölyeler. laboratuarlar ve
diğer yardımcı tesislerin inşaatı;
5. Çevrenin düzenlenmesi. çit
yapımı.yol yapımı. aydınlatma
yapımı. yaya yolu yapımı. Projenin
realizasyonu Haziran 2011 yılında
başlamıştır Haziran 2013 yılına
kadar sürecektir.
Ana Proje hazırlanmıştır. Avrupa
Yatırım Bankasından 7 mil €'luk
bütçe sağlanmıştır. projenin tüm
finansmanı Avrupa Yatırım
Bankasından sağlanacağı
planlanmaktadır. Projenin
realizasyonu başlangıç tarihi için
Mart 2012. olarak planlanmıştır.
2.829.28 m2'lik brüt alan imar
edilecektir
Değeri (EURO)
15.000.000
Finansmanı
Finansmanı: Dünya Bankasından
sağlanmıştır
10.000.000
Kamu – özel sektör modeli üzerinde
yapılacaktır
57.000.000
2.000.000
Projenin finansmanının büyük kısmı
Avrupa Yatırım Bankasından
sağlanacaktır (%75 civarında)
Bu proje kamu – özel sektör modeli
üzerinde yapılacaktır
Avrupa Yatırım Bankası-Kredi
15.000.000
Avrupa Yatırım Bankası-Kredi
16.597.000
1.490.094
Nikşiç Belediyesi ve Bayındırlık ve İskan
Müdürlüğü
Nikşiç Belediyesi ve IPA Fonları
3.532.500
Projenin realizasyonu 2013 yılı için
planlanmaktadır
Projenin realizasyonu 2013 yılı için
planlanmaktadır
18.000 m2'lik alanda konut binaları
bulunmaktadır.Proje yeşil alanların.
kamu aydınlatmanın. park yerlerinin
ve yaya yollarının düzenlenmesini
kapsamaktadır
5.620 m2'lik alan düzenlenecektir. (
kamu aydınlatma. yeşil alanlar.
gerekli hidro ve elektrik montajları)
Proje meydan ve Njegoşeva
Caddesinin imarı kapsamaktadır (
15.736.00m2'lık alan )
1.292.506 (
İnşaat
çalışmaları için
810.022 )
2.500.000
Nikşiç Belediyesi
Nikşiç Belediyesi
Nikşiç Belediyesi
550.000
Nikşiç Belediyesi
450.000
Nikşiç Belediyesi ve IPA Fonları
3.513.300
1.000.000
Nikşiç Belediyesi ve Karadağ Devleti
Sayfa: 181
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç
Nikşiç Şehir Stadı
İmarı ve
Adaptasyonu - Batı
Tarafı
Vuka Lopusina
Caddesi İnşaatı
Hajducka Caddesi
İnşaatı
Narodnog Fronta
Caddesı ve Nove 1
Caddesi İnşaatı
Nikşiç
Nikşiç
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
BAR
Grudska
Mahhalesinde Semt
Düzenlenmesi
"Mozura" Çöp
Deposu İnşaatı
" Cafe" Çöp
Deposunun
Düzenlenmesi
Özel İhtiyaçları Olan
Çocuklar İçin Bina
İnşaatı
Topolica'da
Anaokulu İnşaatı
Kültür Merkezinin
İmarı
Öğrenci Yurdu
İnşaatı
Olimpik Havuz
İnşaatı
Mrkojevice'de Spor
Merkezi İnşaatı
Sutomore'de Spor
Merkezi İnşaatı
Rıhtım Duvarı
İnşaatı ve Zukotrlica
Plajın Düzenlenmesi
Krajna ve Ostros
Köylerşnde Su
Dağıtım Şebekeleri
Belediye ve
Zukotrlica Arasında
Bulvar ve 3. Şerit
İnşaatı
Adriyatik-İyon
Karayoluda 3.
Şeridin İmarı-Inşaatı
Bar Belediyesinde
Atıksu Arıtma Tesisi
ve Su Dağıtım
Şebekesi İnşaat
Projesi
964.400
Caddenin genişliği 6.0m. uzunluğu
383m. 204 park yeri ( 2.5x5.0m). 4
erişim yolu ( erişim yollarının
toplam uzunluğu 145m ). yaya
yolları
Caddenin genişliği 7.0m. uzunluğu
567m. yaya yolları yapılacaktır.
kamu aydınlatma inşaatı
Narodnog Fronta Caddesin
uzunluğu 125.50m. genişliği 6.00
molarak planlanmıştır proje 15 park
yeri inşaatı ve yaya yolu. kamu
aydınlatma inşaatlarını
kapsamaktadır
Nova 1 Caddesinin uzunluğu
120.00m. genişliği 6.00m olarak
planlanmıştır. yaya yolu ve kamu
aydınlatma inşaatı proje ile
ongörülmüştür
Nikşiç Belediyesi ve Karadağ Futbol
Federasyonu
Nikşiç Belediyesi
306.408
Nikşiç Belediyesi
508.812
Nikşiç Belediyesi
Narodnog
Fronta: 119.905
Nova 1: 55.465
Nikşiç Belediyesi
455.000
Söz konusu depo Bar Belediyesi'de
devler arsası üzerinde inşaat
edilecektir. Proje depoya erişim
yolu inşaatını da kapsamaktadır
Bar - Ulcın yolu üzerinde. deniz
kıyısında. bulunmakta olan çöp
deposunda 1000m3 çöp
bulunmaktadır
Dünya Bankası/Bar Belediyesi
5.063.326
Avrupa Yatırım Bankası/ Bar Belediyesi
3.500.000
300.000
3.000.000
3.470.000
3.470.000
3.000.000
500.000
800.000
Zukotrlica Plajın düzenlenmesi ve
imarı
480.000
Bar Belediyesi/ Bayındırlık ve İskan
Müdürlüğü
Müdürlüğü
Bar Belediyesi
Müdürlüğü
Müdürlüğü
Müdürlüğü
Müdürlüğü
Bar Belediyesi/Kamu Şirketi Morsko
Dobro
Bar Belediyesi/TIKA
12.893
Projenin gerçekleşmesi 2011 yılın
sonlarında başlamıştır ve hala
devam etmektedir
Bar Belediyesi/ Ulaştırma Müdürlüğü
3.173.052
Bar Belediyesi/ Ulaştırma Müdürlüğü
245.235
Bar Belediyesi/ KfW Bank
37.083.000
Sayfa: 182
Berane
Berane Belediye
Binasının Kapı ve
Pencerelerin
Değiştirilmesi
Petnjice - İdari Bina
İnşaatı
Berane
Berane
Berane
VIII Crnogorska
Caddesi - Yol İnşaatı
Hareme Yaya
Köprüsünün İnşaatı
Berane Belediyesi
Hayvan Pazarı
İnşaatı
Berane
Berane Belediyesi İş
Bölgesi Kurulması
Berane
Yerel Yol
Altyapısının Yeniden
Yapılandırılması
Tivat
Binalar üzerinde
çalışmalar
Tivat
Şartnamesi hazır olan bu proje ile
belediye binasının pencere ve
kapıların değiştirilmesi
planlanmaktadır
Binanın alanı 1766.97m2. Proje
aşağıdaki kısımları kapsamaktadır:
inşaat. sıhhi tesisat ve kanalizasyon.
elektik tesisatı. telekomünikasyon
ve sinyalizasyon tesisatları.ısıtma
sistemi
Proje belgelerini hazırlamak
gerekmektedir
Proje belgelerini hazırlamak
gerekmektedir
Berane Belediyesi proje belgeleri
hazırlamıştır ve pazarın inşaatı için
yeni lokasyonu belirlemiştir. Bu
proje 4 aşamadan oluşturmaktadır:
Birinci aşamada arsanın
düzenlenmesi. erişim yolu ve park
yerleri inşaatı planlanmaktadır.
İkinci aşamada ise altyapının
hazırlanması ve inşaat edilecek
binaların yapılması
öngörülmektedir. Üçüncü ve
dördüncü aşama asfalt ve beton
işlerini içermektedir.
Projenin gerçekleştirme süreci 2011
– 2012 yılıdır.
Projenin amacı Berane’deki mikro
ve küçük ölçekli firmaların
kurulmasına destek verilmesi ve
Berane'deki işsizliğin azaltılmasıdır.
İş bölgesi hizmet ve üretim şeklinde
organize edilecektir. Proje Berane
ve Karadağ'ın kuzeyinin gelişmesi
içn büyük öneme sahiptir.
Krstac yolu II aşama
Tivat
Tivat
Tivat
Spor ve rekreasyon
tesis
Su şebekesi ve
kanalizasyon
yatırımları
Yarel altyapıda diğer
çalışmalar
Yarel altyapıda diğer
çalışmalar
Belediye bütçesi ve bağışlar
824.400
Belediye bütçesi
Belediye bütçesi
Belediye 70.000.00 € değerinde olan
birinci aşamasını kendi imkanları ile
gerçekleştirmeye başlamıştır. Kalan
aşamaları için Belediye ilgili Bakanlıktan
ve bağış kurumlarından destek
beklemektedir.
400.000
300.000
2011 yılında Lüksemburg Ceritas Vakfı
Berane'deki iş merkezinin kurulması için
proje belgelerinin hazırlanması içn ihale
açmıştır. Urban Design şirketi binanın
inşaatı için proje hazırlamıştı. İnşaatın
bedeli de 300.000 € olarak belirlenmiştir.
İş bölgesinin inşaatı için Belediye arsayı
sağlamıştır ama diğer partnerlerin
finansmanına ihtiyaç duyulmaktadır.
60.000
Tivat SŞC Mladost yanındaki yolun
genişletilmesi
Yerel yolları asfaltlama çalışmaları
180.000
31.000
Yaya yolları üzerine beton
kaplaması
Delfin Yat kulübün yanındaki
iskelenin düzelmesi
Pina sahilinin düzenlenmesi
450.000
Dini yapıların düzelme çalışmaları
31.000
Gradionişci. Djuraşeviçi ve D.
Lastvice’deki kültür merkezlerinin
imarı
Tivat
Belediye bütçesi ve bağışlar
30.000
29.000
50.000
95.000
24.000
1.850.000
Radoviçi’deki okul yakınındaki
atıksuların düzenlenmesi
Rosino deresinin düzenlenmesi
Yağmur suyu için kanal
düzenlenmesi
20.000
28.000
12.000
Sayfa: 183
Seljanovo’da D-2 binasının
etrafındaki kamusal alanın
düzenlenmesi
Kamu aydınlatmasının arttırılması
ve düzenlenme çalışmaları
12.000
39.000
Tivat
Büyük şehir parkının etrafında çit
100.000
yapımı
Tivat Belediyesi Tivat’ta otobüs durağının inşaatı için ( kamu – özel sektör ortaklığı ) stratejik partner aramaktadır. Belediye aynı
zamanda kendisine ait olan ve konut – işyeri binaların inşaatını öngörülen bir kaç arsa için stratejik partner aramaktadır.
Tivat
Tivat Belediyesi Hükümet. ilgili Bakalık ve “Arsenal” hükümet dışı örgütü ile işbirliği içinde 12.000.00 m2 inşaat alnı ve
10.000.000.00 Euro tahmini değeri olan “Lukovica barake” konut ve işyeri projesini yürütmektedir
Tivat
Tivat Belediyesi Hükümet. ilgili Bakalık ve “Arsenal” hükümet dışı örgütü ile işbirliği içinde 12.000.00 m2 inşaat alnı ve
10.000.000.00 Euro tahmini değeri olan “Lukovica barake” konut ve işyeri projesini yürütmektedir
Tivat
Tivat
Bijelo
Polje
Bijelo
Polje
Bijelo
Polje
Bijelo
Polje
Bijelo
Polje
Bijelo
Polje
Bijelo
Polje
Cetinje
Cetinje
Cetince
Cetince
Cetince
Cetince
Cetince
Cetince
5 km uzunluğundaki bulvarın inşaatı için proje belgelerinin hazırlanması son aşamasındadır
Belediyenin su ihtiyacının daha iyi karşılanabilmesi için 2.500.00.00 Euro tahmini değeri olan “Djurdjevici” ve “Gradiosnica” su
rezervuarları ve erişim su boruları için proje belgeleri hazırlanmıştır
Şehirdeki Nikoljac
Köprüsünün ve ilgili
yolların imarı
Dusan Korac“
İlkokul inşaatı
Finansman: Bijelo Polje Belediyesi
ve Karadağ Ulaştırma Müdürlüğü
1.500.000
ve Karadağ Hükümeti
6.000.000
Kapalı otopark
inşaatı
Yaşlılar için huzurevi
yapımı
Dusan Basekic Kreş
yapım
„ Jaslice“ kreş
Finansman: Karadağ’daki AB
Delegasyonu
Yerel karayolu
altyapısı
Kotor – Lovcen –
Cetinje arasında
teleferik inşaatı
Eski Gornji Obod
fabrikasının yerinde
bir iş bölgesi kurmak
Beautiful
Cetinje“Şehrin tarihi
binalarının yeniden
yapılanması
Şehrin Pazar Yerinin
Yeniden
Düzenlenmesi
Otobüs Durağının
İnşaatı
Cetinje Belediyesinin
su dağıtım
şebekesinin yeniden
yapılanması
Sanatlar
Akademisinin
Kampüsü
Filermose Ikona’nın
Cetinje mağarasına
taşıması
710.000
150.000
Finansman: Kazakistan’nın bağişi
1.800.000
ve Karadağ Hükümeti
1.300.000
Finansman:Devlet - özel sektör
ortaklığı
1.750.000
39.000.000
Sanatçı Marina Abramovic ve
Bölgenin yüz ölçümü 133.000 m2 olup
ilgilenen yatırımcı arasındaki
46.500 m2’si inşaat yeri ( iş yerleri.
anlaşmaya göre ayarlanacaktır.
binalar) olarak değerlendirilecektir
Bu projenin finansmanı Uluslaraarası Örgütlerin. Büyükelçiliklerin. Cetinje Belediyesinin ve
Bakanlıkların yardımları ve yapılan/yapılacak bağışlar ile yapılması planlanmaktadır. Projenin
uygulanmasında UNDP aktif röl üstlenip finansmanın en büyük kısmını sağlayacaktır.
Brıtanya Büyükelçilik binasının yeniden yapılanma projesi için 83.000 Euroluk finansmanı Cetinje
Belediyesi. Ekonomi Bakanliği. Kültür Bakanliği ve UNDP tarafından sağlanacaktır
Ana projenin hazırlanması için UNDP tarafından 15.000 Euroluk fon sağlanmıştır. Projenin inşaat
finansmanı: - Karadağ’ın 2012 bütçesinden; Başkentin Bütçesinde ( Cetinye’ye yardım fonu olarak )
veya ilgilenen yatırımcı tarafından finansman sağlanırsa karşılıklı olarak yatırımcıya Pazar yerin bakımı
ve kullanım hakkı verilecektir
Projenin finansmanı yatırımcı tarafından sağlanacaktır. böylece söz konusu durak yatırımcının
sahipliğinde olacaktır
Sayfa: 184
Cetince
Cetince
Cetince
Cetince
Cetince
Cetince
Ulcinj
Ulcinj
Ulcinj
NjegoSeva
Caddesinin yeniden
yapılanması
Studentski Meydanın
yeniden yapılanması
NjeguSi’deki
meydanın ve pazar
yerin yeniden
yapılanması
Su arıtma sisteminin
inşaatı
Vrtijeljka“ çöp
alanın düzenlenmesi
Lipska maaranın
türistik yerine
dönüştürülme
projesi. vs
Şehir İçi yolları
Yerel Yollar
Şehir Dışı ve Köydeki
Yollar
Ulcinj
Trafik İşaretleri ve
Levhaları
Ulcinj
Aydınlatma
Ulcinj
Ulcinj
Ulcinj
Hidroteknik Altyapı
Kanalizasyon ve
Toplayıcılar
Diğer
Liman’daki caddenin düzenlenmesi
60.000
„28 Decembar“ Caddesinin yeniden
yapılanması
Yol ağının imarı. turistik sezonu için
hazırlıklar
Sahat Kale etrafında tali yolların
inşaatı
Gornji Klezni eski köprüsüne giden
tali yolların inşaatı
100.000
210.000
9.000
9.000
BaSica. Pristan- PinjeS’te bulunan
merdivenlerin imarı
Ulcinj eski şehirde merdivenlerin
düzenlenmesi
Sasa’daki yolun düzenlenmesi
10.000
Kruca’daki caddenin düzenlenmesi
50.000
Vladimi’deki altyapının
düzenlenmesi
Stoj merkezinin düzenlenmesi
150.000
Yatay ve dikey sinyallerin inşaatı
30.000
Sokakların ve meydanların
adlandırılması
D. Stoj’deki aydınlatma inşaatı
10.000
Kodre’deki aydınlatma inşaatı
10.000
Şehirdeki ikincil su şebekesinin
imarı
BrajSe’de su deposunun inşaatı
200.000
Milena Limanının temizlenmesi
70.000
TotoSi’de kanalizasyon inşaatı
150.000
Rt Đerane’deki binalar için
kanalizasyon inşaatı
- „Rt Đerani“ ve „Galeb“ yanında
bulunan toplayıcıların imarı
10.000
Özürlüler için özel yol ve yerlerin
inşaatı
Kolomzi’deki ilkokulun behçesinin
etrafında istinat duvarının inşaatı
10.000
5.000
5.000
150.000
30.000
70.000
50.000
5.000
Şehrin merkezindeki binaların dış
cephelerinin yenilenmesi
15.000
Bijela Gora altında bulunan şapelin
imarı
30.000
Sayfa: 185
Kamu altyapısının düzenli bakımı
Pilav
Pilav
Pilav
Pilav
Pilav
Pilav
Pilav
Gusinje – Grnacar
Yol İnşaatı –
Arnavutluk Sınır
Geçişi
Murino - Cakor - Peç
( Kosova ) Yolu
Berane
Belediyesi'nde
Bölgesel Çöp Deposu
İnşaatı
Plav Gölünun
Etrafında
Kanalizasyon
Şebekesi ve Atık Su
Arıtma Tasisi İnşaatı
Murino - Plav Yolu
Üzerinde Destek
Duvarı İnşaatı
Plav - Gusinje Yolu
İnşaatı İçin Proje
Belgelerin
Hazırlanması
Gusinje'de Okul ve
Şehir İhtiyaçları İçin
Spor Salonu İnşaatı
Pilav
Şehirdeki Asbest
Boruların
Değiştirilmesi ve Plav
ve Gusinje'deki
Kanalizasyon
Şebekesi İnşaatı İçin
Proje Belgelerinin
Hazırlanması
Pilav
Gusinje İdari Bina
İmarı
Pilav
Pilav
Pilav
Nehir Yatakların Sel
Hasarın
Düzenlenmesi
Plavska ve Grncar
Nehirlerin Su
Yataklarının
Düzeltilmesi
Plav Belediesi Decane Belediyesi (
Sırbistan ) Yol
İnşaatı
5.5 km uzunluğunda yol inşaatı
270.000
2.066.000
Projenin fınansmanı devlet tarafından
Ulaştırma Müdürlüğü üzerinden
sağlanacaktır
Bu yıl Kosova ile sınır geçişi inşaat edilecektir böylece inşaatı bitmiş olan Murino - Cakor - Peç (
Kosova ) Yolu trafiğe açılacaktır.
10.500.000
Destek duvarının uzunluğu 100 m.
yolun güvenliği için ve toprak
kaymasına karşı yapılacaktır.
Proje; 12 kmlik yol inşaatı. yol
boyunca kamu aydınlatıma. bisiklet
ve yaya yolu inşaatı kapsamaktadır.
Spor salonu etrafında çevre
düzenlenmesi ve erişim yolun
inşaatı Plav Belediyesi tarafından
yapılacaktır
Finansmanı ise İPA fonlarından
sağlanacaktır. AB fonlarından gelecek üç
sene için 3.000.000.00 € sağlanmıştır
180.000
10.000.000
1.600.000
Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü üzerinden
sağlanacaktır.
sağlanacaktır
Projenin finansmanı TİKA - Türk İşbirliği
ve Koordinasyon Ajansı tarafından
sağlanacaktır
2.500.000
6.666.666
250.000
320.000
Yol tunel ile yapılırsa Plav
Belediyesi Decane Belediyesinden
sade 25 dk. uzaklıkta olacaktır
Projenin finansmanı Plav Belediyesi ve
New York'taki "Gusinje Foundation"
tarafından sağlanacaktır.
Finansmanı Plav Belediyesi tarafından
sağlanacaktır
sağlanacaktır.
Proje belgelerinin hazırlanması için IPA
Fonlarından gerekli finansmanı sağlamak
gerekmektedir.
Sayfa: 186
KARADAĞ'IN ÜYESİ OLDUĞU ULUSLARARSI KURULUŞLAR
UN
Birleşmiş Milletler
28.06.2006
UNODC
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç ile Mücadele Merkezi
28.10.2006
UNIDO
Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü
28.11.2006
UNESCO
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü
01.03.2007
IAEA
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı
16.102.006
CTBTO
Nükleer Denemelerin Tümden Yasaklanması Anlaşması
18.09.2006
OPCW
Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü
03.06.2006
ICAO
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü
17.03.2007
WIPO
Dünya Fikri ve Sınai Haklar Teşkilatı
04.12.2006
WHO
Dünya Sağlık Örgütü
14.09.2006
ICRC
Uluslararası Kızılhaç Komitesi
02.08.2006
OM
Uluslararası Göç Örgütü
28.11.2006
ITU
Uluslararası Telekom Birliği
21.07.2006
WCO
Uluslararası Gümrük Birliği
24.10.2006
ICCROM
Uluslararası Kültürel Değerleri Koruma ve Düzenleme Çalışmaları Merkezi
16.09.2007
IPU
Parlementolar Arası Birlik
16.10.2006
UPU
Dünya Posta Birliği
27.07.2006
WMO
Dünya Meteoroloji Örgütü
08.05.2007
ILO
Uluslararası Çalışma Örgütü
14.07.2006
IMO
Uluslararası Denizcilik Örgütü
10.12.2006
ITLOS
Uluslararası Deniz Hukuku
23.10.2006
ICC
Milletlerarası Ticaret Odası
03.06.2006
PCA
Hasta Kontrol Aneljezi)
03.06.2006
HCCH
Uluslararası Özel Hukuk üzerine Lahey Konferansı
01.03.2007
Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı
19.09.2006
Uluslararası Para Fonu
Dünya Bankası Grubu
18.01.2007
İNTERPOL
IMF
WB
IFC
MIGA
Uluslararası Finans Kurumu
Çok Taraflı Yatırım Garanti Ajansı
IBRD
Uluslararası İmar ve gelişme Bankası
IDA
Uluslararası Kalkınma Örgütü
EBRD
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası
25.10.2006
UNEP/MAP
Akdeniz Eylem Planı - Birleşmiş Milletler Çevre Programı
15.01.2008
UN WTO
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü
Gıda ve Tarım Örgütü
28.11.2007
17.11.2007
Genel Balıkçılık Komisyonu
31.01.2008
FAO
18.01.2007
Sayfa: 187
Sayfa: 188

karadağ`ın genel ekonomik durumu ve türkiye ile ekonomik

Transkript

Benzer belgeler

karadağ ile ilgili en sık sorulan sorular

Karadağ Ekonomisi 2014 - Kayseri Ticaret Odası

dumlupınar üniversitesi - WebSitem

karadağ devleti`nin doğuşu - Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

İndexler

Aşk ve Gurur ve Zombiler

Bonzai eroinden daha tehlikeli

Ekran Görünümü Değiştirmek

Grup Katalog

İstanbul Şişli Bina (Kasım 2015) - Halk Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı

İndirmek için tıklayınız.

1 DERS PROGRAMI – 2011-2012 / GÜZ Dönemi – Versiyon 2.0