İstanbul ve Ulaşım Zamandizini - Zeki Z. Kırmızı * Okumanın Sonuna

İstanbul ve Ulaşım
Zamandizini
2009
Zikrullah Kırmızı
Fehime Tunalı Çalışkan
Ġstanbul ve UlaĢım
Zamandizini
Zikrullah Kırmızı
Fehime Tunalı ÇalıĢkan
©
2009
SUNUġ
Yaklaşık beş-altı yıl önce, kolları sıvadığımızda ve konuyu aramızda ilk
değerlendirişimizde, her ikimizin de usunda belirgin, kesinleşmiş düşünceler
yoktu. Bildiğimiz tek şey, bir kurum olarak ĠETT, bir kent olarak Ġstanbul
konusunda kaynakların, ya yetersiz ya da gereğinden çok dağınık olduğu, bu
kaynakların anlamlı, ölçünlü bir bütünlük taşımadıkları, araştırmacı ya da ilgilinin
hep yeniden, sıfırdan başlamak zorunda kaldığıydı. Belleksizlik; kurumsal, yerel
kaynakların yanı sıra ulusal, giderek evrensel kaynak yitiminine de yol açıyordu.
Bunu seziyor, yüzlerimiz acıyla kasılıyordu. Ne yapabilirdik, yapmalıydık?
Mutfakta görevli insanlar olarak, bir yaklaşım sağlayabilir, kaynakları üç
başlık altında toplayarak, derleyebilir, eleştirisini yapabilir, yorumlayabilirdik. O
andan sonra önümüzde çözülmeyi bekleyen soru; bu ana başlıkların ne
olacağıydı. Biz İstanbul’a ve İstanbul ulaşımına hangi başlıklar altında katkıda
bulunabilirdik?
Arayışlarımızın daha başında kuramsal (teorik) sayılabilecek bir konu
kendini dayattı. Soruyu ortaya koyarken önce bu soruyu dille biçimlemeli,
kavramlarını oluşturmalı, varolan kavramları da doğru kullanmalıydık. Öyleyse
dilden, ulaşımın terimlerinden işe başlamak gerekiyordu. İşte çalışmalarımızın ilk
ayağını, bu nedenle, Türkçemizde ve ulaşım alanında büyük bir gereksinim
duyulan, Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü (www.zkirmizi.com , 2008)
oluşturdu doğallıkla. Kavramlar gelişigüzel kullanılmamalı, uluslar arası içerikle
uyumlu olmalı, ülkemizin sektöre bağlı insanları ortak evrensel terminolojiyi
kullanmalıydı.
İkinci aşamada, İstanbul’u konu yapan sayısız kaynağa özgün bir katkıda
bulunabilir miyiz, sorusuyla hesaplaştık. İstanbul birçok açıdan ele alınmış,
bilimin sanatın eşsiz nesnelerinden biri olarak dünya kültür birikimine
eklemlenmiştir. Olmayan, eksik kalan, tam da bizim değişik çalışmalarımızda
önümüze büyük bir boşluk olarak dikilen şey, kentin ulaşımının derli toplu bir
sunumuydu. Kent tarihçiliği ülkemizde, söz konusu olan İstanbul gibi bir dünya
başkenti bile olsa, henüz kent yaşamının gündelik ayrıntılarına dizgeli
(sistematik) tanıklık düzeyine değin inememişti. Tarihçi değildik ama sınırlı da
olsa kaynaklara yakındık. Peki, biz yapabilir miydik bunu? Gözlerimiz,
birbirimize bunu yapabileceğimizi söyledi. Kuşkusuz o zaman, karşılaşacağımız
güçlükler konusunda da bir düşüncemiz yoktu. Ama bir yaklaşım sağlayabilirdik
yine, bir başlangıç noktası oluşturabilirdik. Öyleyse ne bekliyorduk, sorusu
fazlaydı, fazlaydı ama ülkemizde yaşamı, bu kurumsal (kamusal) yaşam bile olsa,
yönlendiren temel itki önemli ölçüde ratlantılardı ve rüzgâr güçlü esti, kendimizi
başka yerlerde bulduk.
Ama yazık olacaktı. Elimizin altındaki malzemeyi gözden geçirmeli,
biçimlendirmeli ve yayımlamalıydık. İşte yıllar sonra gelen, zorlukları yabana
atılamayacak karar bu oldu.
Bu büyük projenin üçüncü ayağına da kısaca değinmek isteriz. İlk ikisini
tamamlayacak, bilgiyi soyuttan somuta evrimi içinde, Ġstanbul UlaĢımı’nın
sayısallaştırılması çerçevesinde ele alacak Ġstanbul UlaĢımının Tarihsel
Ġstatistikleri. Aynı zamansal kesiklikler, kopukluklar içerisinde günışığına
çıkması geciken, sekteye uğrayan bu proje için gerekli gereç hemen hemen
toplanmış olmasına karşın, önümüzdeki günlerde elden geçirilmeyi
beklemektedir. Umarız kısa sürede yayıma hazır duruma getirir ve kamuoyunun
bilgisine sunarız.
Ne yazık ki bu çalışmaların arkasında kurumsal bir destek ya da anlayış
sözkonusu olmamıştır. Kişisel olanaklarımız, koşulları zorlamamızla ve büyük
özveriyle kotarılmış bu çalışmalar, dileriz doğru ellere ulaşır ve onlar tarafından
daha da geliştirilir, yaşama geçirilirler.
Üç çalışmayla, bu konudaki görevimizi tamamladığımızı düşünüyoruz.
Eleştirilere açık güncelleme boyutunu hep gündemde canlı tutarak kuşkusuz…
Yinelersek, Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü (2008), Ġstanbul ve UlaĢım
Zamandizini (2009), Ġstanbul UlaĢımının Tarihsel Ġstatistikleri birbirini
tümleyen, üç aşamalı bir girişim olarak değerlendirilebilir.
*
Ġstanbul ve UlaĢım Zamandizini’nde yaklaşımımız ve yöntemimizle ilgili
birkaç şey söylememiz gerekiyor.
Dikkatli okur, bu zamandizinine (kronoloji) yakından baktığında kafasında
kimi sorular oluşması beklenir. Bu soruların ya da beklentilerinin tam karşılığını
bulamamak onu düşkırıklığına uğratabilir. Bu nedenle sevgili okurumuzu
uyarmamız yerinde olacaktır.
Önce şunu açıklıkla söylemeliyiz. Bu bir İstanbul Kenti Zamandizini
değildir. Böyle kapsamlı, dev bir girişim tarih uzmanlığı ve birden çok kişinin
uzun zaman ayırması gereken bir iş olurdu ve bizim amacımızın da dışındadır.
Biz İstanbul’daki kentiçi ulaşıma bakmak, onu görünür kılmak istedik.
Çalışmamızın odak noktası budur. İbremiz bu amaca dönüktür.
Bu çalışma, bir İstanbul kentiçi ulaşım zamandizinidir. İlgili okurumuz
öncelik sırasını kafasında; ĠETT, UlaĢım, Ġstanbul, Dünya, Genel Tarihsel
Çerçeve olarak kurgularsa hem kendi, hem de bizim işimizi kolaylaştırmış
olacaktır. Biz önce Ulaşım Şirketleri ve ardılı İETT’ye, sonra ulaşıma, sonra
İstanbul’a, vb. bakmak istedik. İlgisiz gibi görünen bilgiler, belli bir noktada
körleşmeyi önlemek, belli bir konuya saplanarak konunun genel bağlam
içerisindeki boyutu, anlamı ve önemini yakalamak için eklenmiş, ağırlıklar buna
göre dengelenmeye çalışılmıştır.
Böyle bir çalışmada ayrıntının sınırı olmadığını biliyoruz, çalışırken
öğrendik. Ama bir eşik olduğunu, olması gerektiğini de… Ayrıntı düzeyi bir
noktadan sonra, böyle bir çalışmadan beklenebilecek yararı, anlamı
etkileyememektedir. Belki özel bir yöntembilimsel tarih açısı (Annalees Okulu,
vb.) somut ayrıntılarla örgülenmiş gündelik yaşam tarihinden çıkabilecek bir
genel kavrayışın peşine düşebilir. Neden olmasın? Bir kurumun (İETT), gündelik
kentsel ulaşım yaşamının (ulaşım araç ve mobilyaları, işletimleriyle kent
insanlarının yüzleşme biçimleri, arakesitleri, vb.) tarihleri de olabilir ve
olağanüstü sonuçlar çıkarılabilir bu tür çalışmalardan. Ama bizim
yöntembilimimizde, ayrıntı düzeyi, bir noktadan sonra, amacımızın ışığında bize
içgüdüsel olarak dur, demiştir ve iyi ki de böyle olmuştur. Bütünün fotoğrafı, yani
İstanbul’da 150 yıldır yaşayan insanların günlük yaşamlarını sürdürürken kentsel
devinimlerini nasıl gerçekleştirdikleri, kentin bu devinimden nasıl etkilendiği, vb.
gözden yitebilir, ulaşımın birikimi gözden kaçırılarak, geleceğe yönelik olarak
sorgulanması (kritiği) olanaksızlaşırdı. Bu çalışmanın risk eşiğiydi. Dengeyi
tutturup tutturamadığımız okurlarımızın yaklaşımıyla anlaşılacaktır.
İETT ve ulaşıma odaklanmakla birlikte, ulaşımı kentsel bir yaşantı olarak
kavradığımızdan, onu en çok etkileyebilecek kentsel süreçleri, başta kentsel
yerleşmeler ve imar (bununla ilgili belli başlı yasal çerçeve de içinde olmak
üzere) düzenini göz ardı edemezdik. Çünkü İstanbul’un özgül tarihini aynı
zamanda yerleşmeler (iskan), yönetim ve yaşam habitusları, sokakları,
meydanları, toplumsal uzam ve zamanı yoğaltım (tasarruf) biçimleri, göçler ve
tüm bunları çevreleyen imparatorluklardan ulusal devlete yönetim politikaları,
kent planlama girişimleri vb. de oluşturur. Ulaşım kent ve çevresindeki insanları
gereksinimleri doğrultusunda kentin bir yerinden başka bir yerine her gün düzenli
ya da rastgele sürüklediğine göre, kentin üretim, ticaret, eğlenme, eğitim, ibadet,
kültürel etkinliklerini örgütleyen kentsel uzam (mekan) ve kentsel zaman
düzenlemeleri ile ulaşım arasında gözle görünen ya da görülemeyen sıkı bir
nedensel bağ söz konusudur. Zamandizini’mizde imar konusunun ağırlığı bu
düşünceden kaynaklanır.
İstanbul’un özgül koşullarına, tarihine bağlı yedi izlek (tema) bu çalışmanın
somut ayaklarını oluşturur. Bir kurum olarak İETT’yi bir kenara koyarsak, doğal
ya da toplumsal etkinlik olarak, İstanbul’da Metronun Tarihi, İstanbul’da İmar
Tarihi, İstanbul’da Planlama’nın Tarihi, İstanbul’da Boğaz Geçişinin Tarihi,
İstanbul’da Depremlerin Tarihi, İstanbul’da Yangınların Tarihi özel olarak
vurgulanmayı hak etmektedir. Genel Zamandizinimizde içerilmiş olmasına
karşın, bu izlekler ayrı kutular olarak, ilgilinin işini kolaylaştırmak amacıyla
sunulmaktadır. Bu tür bir derlemenin ilk olduğunu (bilebildiğimiz kadarıyla)
söylemekten kıvanç duyuyoruz.
*
Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü’nde (Tunalı/Kırmızı, 2008) olduğu gibi,
yine dikkatli okur bu çalışmada bir tutumun, bir duruşun, bir yaklaşımın ayrımına
varacaktır. Bu çalışmanın arkasında yatan bir dünya görüşü vardır ve kendisini
öyle aman aman saklamış da değildir.
Bu dünya görüşünün politik çerçevesi ve uzantıları hakkında uzun söze
gerek yok. Ama temel saptamalara işaret edebiliriz. İstanbul yağmalanan bir
kenttir (uzun onyıllardır böyledir bu), tarihsel kalıtı hızla yok edilmekte, kişiliksiz
dünya ticaret ve eğlence metropollerinden biri olma yönünde yabancı ve yerli
politikalarca sürüklenmektedir. 1200 yıllık Bizans’ın, 600 yıllık Osmanlı’nın
başkenti bu sular kenti, uygarlıklar kavşağı, 2010 Dünya Kent Mirası
kutlamalarına, dört element : ‘toprak, hava, su, ateĢ’ savsözüyle (slogan)
hazırlanmaktadır.
Bu kent; bırakalım insan iradelerini, insan kuşaklarının genel iradelerinin
bile üzerinde taşıdığı derin anlamıyla geleceğe kalmalıdır, taşınmalıdır. Biz
diyoruz ki, İstanbul’un ulaşımı, bu kenti daha da tüketecek, yıpratacak, anlamına
uzak ve ters düşürecek politikalarla değil, tersine onunla bütünleşecek, onu
destekleyecek, yüceltecek anlayışlarla örgütlenmeli, planlanmalı,
gerçekleştirilmelidir. Kurumlara, yerel yönetimlere, hükümetlere düşen görev;
tarihini, çevresini, insan zenginliğini, kültürel derinliğini, buluşturma-kaynaştırma
gücünü pekiştirmek, güçlendirmektir bu olağanüstü kentin, çünkü o geçici
sahipleri olarak yalnız bize ait değil, tüm geçmiş, bugün ve gelecek insanlığa ait
bir uygarlık anıtı, kalıtıdır aynı zamanda. İşte bizim için İstanbul, Türkiye, Dünya
bu anlama gelmektedir. Kimsenin bireysel ya da topluluk çıkarı, politik erki
elinde tutsa da, bir İstanbul’dan ve onun sokaklarında yürüyen insanın kentle
bütünleşmiş ruh durumundan, ritmik uyumundan, doğal mutluluğundan önemli
olamaz. Derdimiz budur. Bu kenti bilinçle yaşamak, bilmek, sevmektir.
*
Zamandizini içinde geçen terimlerle ilgili küçük bir sözlük okurlarımıza
yardımcı olacaktır.
Konuyla ilgili sınırlı ve tarihsel görsel malzeme konusunda biraz cimri
davranılmıştır. Nedeni bu fotoğrafların günümüzde artık internet üzerinde küçük
bir arama sonucu, kolay erişilebilir olmalarıdır. Yine de birkaç tarihsel fotoğrafla
çalışmamızı metinsel sıkıcılıktan kurtarmadan edemedik.
Sonuçta, bizi sevindirecek olan şey, araştırmacıların, ilgilenenlerin, artık
elaltında bu çalışmaların olduğu noktasından yola çıkmaları, bunlar yokmuş gibi
konuyla ilgili dağınıklığı, gelişigüzelliği sürdürme girişim ve niyetlerinden
vazgeçmeleridir. Umarız ülkemize, sevgili İstanbul’umuza, onda yaşama şansını
tatmış insanlar olarak bu çalışmalarla büyük borcumuzun bir bölümünü de olsa
ödeyebilmiş oluruz. Yoksa kimsenin İstanbul’un insan uygarlığına katkısını
karşılamak haddi değil. Biz bunun farkındayız, okyanusa eklenmiş bir damla
olduğumuzun…
Zikrullah Kırmızı
Fehime Tunalı Çalışkan
KISALTMALAR
ABD
ACE
AKBĠL
AKM
AKP
AKYOLBĠL
APK
Ar.
AR-GE
BM
ĠBB
BĠNPB
BUGSAġ
CFC
CHP
GHG
GIS
Amerika Birleşik Devletleri (İng. USA; United States of American)
ĠDGSA
ĠDO
Ġng.
DLHĠ
DPT
EGO
ESHOT
Far.
Fr.
GATS
Ġstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi
GEEAYK
IRTC
Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu
Architects' Council of Europa (Avrupa Mimarlar Konseyi)
Akıllı Bilet
Atatürk Kültür Merkezi
Adalet ve Kalkınma Partisi
Akıllı Yolcu Bilgilendirme
Araştırma Planlama Koordinasyon
Arapça
Araştırma-Geliştirme
Birleşmiş Milletler
Ġstanbul Büyükşehir Belediyesi
Büyük Ġstanbul Nazım Plan Bürosu
Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri Proje Tah. San. A.ġ.
K(C)lorflorok(c)arbon
Cumhuriyet Halk Partisi
Greenhouse gas (Sera gazı)
Coğrafi Bilgilendirme Sistemi (İng. Geographic Information
System)
Ġstanbul Deniz Otobüsleri
Ġngilizce
Demiryolları Limanlar Hava Meydanları Ġnşaat (Genel Müdürlüğü)
Devlet Planlama Teşkilatı
Ankara Elektrik ve Havagazı (Otobüs) İşletme Müessesesi
Elektrik Su Havagazı Otobüs Troleybüs (Genel Müdürlüğü)
Farsça
Fransızca
Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (İng. General
Agreement on Trade in Services)
Uluslar arası Demiryolu Tünel Konsorsiyumu
ĠETT
ĠSKĠ
ĠTO
ĠTÜ
LRT
LT
METMED
Ġstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (Genel Müdürlüğü)
MKEK
NATO
NEDECO
ODTÜ
OECD
ÖHO
ÖTV
RATP
SGTE
SHP
SOFĠNA
SOFRETU
SSCB
STFA
STIF
TAO
TBMM
TC
TCDD
TEK
TEM
THK
TMMOB
Tr.
Makina Kimya Endüstri Kurumu
Ġstanbul Su Kanalizasyon Ġşletmesi (Genel Müdürlüğü)
Ġstanbul Ticaret Odası
Ġstanbul Teknik Üniversitesi
Light Rail Transport
London Transport
Akdeniz Bölgesi' nde Kentiçi Ulaşımının Gelişim Yönetimi
(Managing the Development of Urban Transport in the
Mediterranean Region)
North Atlantic Treaty Organization
Nedherlands Engineering Consultants
Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Organisation for Economic Co-operation and Development
Özel Halk Otobüsleri
Özel Tüketim Vergisi
Régie Autonome des Transports Parisiens
Societe Generale de Traction et d'Explanations
Sosyal Demokrat Halkçı Parti
Societe Financiere de Transport et de l'Entreprise Industdrielles
Sofretransport Urbain
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği
Sezai Türkeş Fevzi Akkaya
l‟Autorite organisatrice de vos transports en ile de-france
Ticaret Anonim Ortaklığı
Türkiye Büyük Millet Meclisi
Türkiye Cumhuriyeti
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları
Türk Elektrik Kurumu
Trans-European North-South Motorway
Türk Hava Kurumu
Türkiye Mimar ve Mühendisler Odalar Birliği
Türkçe
TÜBĠTAK
TÜDEK
TÜMAġ
TÜSĠAD
UIA
Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu
UKOME
UNESCO
UYGAR
YĠD
YPK
YTÜ
VIPS
WCTR
Ulaşım Koordinasyon Merkezi
Türkiye Denizcilik Kurumu
Türk Mühendislik Müşavirlik ve Müteahhitlik Anonim ġirketi
Türkiye Sanayici ve Ġşadamları Derneği
Uluslararası mimarlar Birliği (Fr. Union Internationale des
Architectes)
United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
Ulaştırma Uygulama ve Araştırma Merkezi
Yap Ġşlet Devret
Yüksek Planlama Kurulu
Yıldız Teknik Üniversitesi
Volvo Interactive Planning Systems
Dünya Ulaştırma Araştırma Konferansı (İng. World Conference
on Transport Research)
ĠÇĠNDEKĠLER
Ġstanbul Yöneticileri
Ġstanbul Valileri
ĠETT Genel Müdürleri
Ġstanbul’un Adları
Ġstanbul’da Depramlar
Ġstanbul’da Yangınları
Ġstanbul’da Ġmar
Ġstanbul’da Planlama
Haliç Köprüleri
Ġstanbul’da Boğaz GeçiĢi
Ġstanbul’da Metro
Sözlük
Ġstanbul’da UlaĢımın Zamandizi
I. BaĢlangıçların Ġstanbul’u
II. Bizans’ın Ġstanbul’u
III. Osmanlı’nın Ġstanbul’u
IV. Türkiye Cumhuriyeti’nin Ġstanbul’u
V. Üçüncü Binyılın (Millenium) EĢiğinde Ġstanbul
Kaynaklar
ĠSTANBUL YÖNETĠCĠLERĠ
Osmanlı Dönemi (ġehreminler)
Pepe Salih PaĢa (13 Temmuz 1855 - 4 Kasım 1855)
Hacı Hüsam Efendi (3 Kasım 1855 - 23 Şubat 1856)
Osman RaĢid PaĢa (24 Şubat 1856 - 18 Haziran 1858)
Hüseyin Bey (19 Haziran 1958 - 1 Mayıs 1860)
Ahmed ġükrü Bey (12 Mayıs 1860 - 14 Nisan 1862)
Hacı Ahmed Efendi (22 Nisan 1862 - 22 Haziran 1862)
Hüseyin Bey (22 Haziran 1962 - 16 Mart 1868)
Server PaĢa (7 Mart 1868 - 6 Temmuz 1870)
Haydar Efendi (18 Temmuz 1870 - 30 Ağustos 1872)
Ali Rıza Bey (21 Eylül 1872 - 10 Mayıs 1873)
Besim Bey (12 Mayıs 1873 - 23 Ağustos 1873)
Ali PaĢa (23 Ağustos 1873 - 12 Temmuz 1874)
Hekim Ġsmail PaĢa (15 Temmuz 1874 - 1 Ekim 1874)
Feyzi Bey (2 Ekim 1874 - 30 Ekim 1874)
Hekim Ġsmail PaĢa (30 Ekim 1874 - 24 Mart 1875)
ġevket Bey (25 Mart 1875 - 24 Mayıs 1875)
Ali Kabuli PaĢa (30 Mayıs 1875 - 19 Temmuz 1875)
Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (19 Temmuz 1875 - 10 Eylül 1875)
Halet PaĢa (10 Eylül 1875 - 22 Aralık 1875)
Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (24 Aralık 1875 - 28 Kasım 1876)
Refik Bey (28 Kasım 1876 - 14 Kasım 1878)
Galib PaĢa (20 Kasım 1878 - 28 Mart 1879)
Ahmet Rasim PaĢa (30 Mart 1879 - 20 Nisan 1879)
ReĢid PaĢa (20 Nisan 1879 - 5 Ağustos 1879)
Rıza PaĢa (6 Ağustos 1879 - 29 Kasım 1879)
Mehmed Arif PaĢa (30 Kasım 1879 - 2 Mart 1880)
Rıza PaĢa (4 Mart 1880 - 30 Mart 1881)
Mazhar PaĢa (2 Nisan 1881 - 21 Eylül 1890)
Rıdvan PaĢa (22 Eylül 1890 - 10 Haziran 1906)
ReĢid Mümtaz PaĢa (14 Haziran 1906 - 18 Temmuz 1908)
Rauf PaĢa (19 Temmuz 1908 - 27 Temmuz 1908)
Ziver Bey (28 Temmuz 1908 - 16 Mart 1909)
Hazım Bey (17 Mart 1909 - 13 Temmuz 1909)
Halil Bey (20 Temmuz 1909 - 6 Ocak 1910)
Tevfik Bey (8 Ocak 1910 - 19 Mayıs 1910)
Subhi Bey (25 Mayıs 1910 - 26 Temmuz 1911)
Hüseyin Kazım Bey (21 Temmuz 1911 - 27 Ağustos 1911)
Tevfik Bey (28 Ağustos 1911 - 18 Ağustos 1912)
Cemil Topuzlu (18 Ağustos 1912 - 7 Kasım 1914)
Ġsmet Bey (8 Kasım 1914 - 3 ġubat 1915)
Ġsmail Canbulat (4 Şubat 1915 - 29 Nisan 1915)
Bedri Bey (30 Nisan 1915 - 7 Temmuz 1917)
Sezai Bey (8 Temmuz 1917 - 17 Ağustos 1918)
Cemil Topuzlu (28 Ağustos 1918 - 15 Aralık 1918)
Yusuf Ziya Bey (18 Aralık 1918 - 4 Mayıs 1919)
Cemil Topuzlu (5 Mayıs 1919 - 28 Şubat 1920)
Hayreddin Bey (2 Mart 1920 - 17 Nisan 1920)
Salim PaĢa (18 Nisan 1920 - 2 Aralık 1920)
Yusuf Razi Bey (5 Aralık 1920 - 23 Şubat 1921)
Mehmed Ali Bey (24 Şubat 1921 - 5 Temmuz 1921)
Celal Bey (7 Temmuz 1921 - 4 Mart 1922)
Ziya Bey (5 Mart 1922 - 13 Nisan 1923)
Cumhuriyet Dönemi
VALİ VE BELEDİYE BAŞKANLARI
Ali Haydar Yuluğ - (15 Nisan 1923 - 8 Haziran 1924)
Emin Erkul - (8 Haziran 1924 - 12 Ekim 1928)
Muhittin Üstündağ - (14 Ekim 1928 - 4 Aralık 1938)
Lütfi Kırdar - (8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949)
Fahrettin Kerim Gökay - (24 Ekim 1949 - 26 Ekim 1957)
Kemal Hadımlı - (12 Temmuz 1957 - 5 Ekim 1957) *
Mümtaz Tarhan - (29 Kasım 1957 - 11 Mayıs 1958)
Ethem Yetkiner - (14 Mayıs 1958 - 24 Aralık 1958)
Kemal Aygün - (25 Aralık 1958 - 27 Mayıs 1960)
BELEDİYE BAŞKANLARI
Refik Tulga - (27 Mayıs 1960 - 14 Haziran 1960)
ġefik Erensü - (14 Haziran 1960 - 24 Eylül 1960)
Refik Tulga - (24 Eylül 1960 - 26 Şubat 1962)
Turan Ertuğ - (27 Şubat 1962 -16 Mart 1962)
Kadri Ġlkay - (17 Mart 1962 - 30 Ocak 1963) *
Kamuran Görgün - (8 Haziran 1962 - 22 Haziran 1962)
Niyazi Akı - (31 Ocak 1963 - 28 Şubat 1963) *
Necdet Uğur - (28 Şubat 1963 - 9 Aralık 1963)
HaĢim ĠĢcan - (10 Aralık 1963 - 11 Mart 1968)
Faruk Ilgaz - (12 Mart 1968 - 6 Haziran 1968) *
Fahri Atabey - (8 Haziran 1968 - 9 Aralık 1973)
Ahmet Ġsvan - (14 Aralık 1973 - 11 Aralık 1977)
Aytekin Kotil - (14 Aralık 1977 - 12 Eylül 1980)
Ġsmet Hakkı Akansel - (12 Eylül 1980 - 30 Ağustos 1981) **
Ecmel Kutay - (30 Ağustos 1981 - 24 Eylül 1982) **
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLARI
Abdullah Tırtıl - (24 Eylül 1982 - 26 Mart 1984) **
Bedrettin Dalan - (26 Mart 1984 - 28 Mart 1989)
Nurettin Sözen - (28 Mart 1989 - 27 Mart 1994)
Recep Tayyip Erdoğan - (27 Mart 1994 - 6 Kasım 1998)
Ali Müfit Gürtuna - (12 Kasım 1998 - 1 Nisan 2004)
Kadir TopbaĢ - (1 Nisan 2004 - ...................)
* Vekaleten , ** Atamayla
ĠSTANBUL VALĠLERĠ
Esat Bey (7 Ekim 1922 – 4 Nisan 1923)
Ali Haydar Bey (1 Haziran 1923-3 Haziran 1924)
RaĢit Bey (15 Haziran 1924-24 Eylül 1924)
Süleyman sami Bey (17 Kasım 1924-11 Temmuz 1928)
Mithat Bey (24 Aralık 1927-11 Temmuz 1928)
Muhittin Üstündağ (14 Temmuz 1928-14 Aralık 1938)
Lütfü Kırdar, Dr. (8 Aralık 1938-24 Ekim 1949)
Fahrettin Kerim Gökay, Ord. Prof. Dr. (24 Ekim 1949-25 Aralık 1957)
Mümtaz Tarhan (25 Ekim 1957-17 Mayıs 1958)
Ethem Yetkiner (17 Mayıs 1958-17 mayıs 1960)
Refik Tulga, General (27 Mayıs 1960-26 Şubat 1962)
Niyazi Akı (6 Mart 1962-20 Ocak 1966)
Vefa Poyraz (18 Ocak 1966-20 Haziran 1973)
Namık Kemal ġentürk (26 Haziran 1973-25 Ekim 1977)
Ġhsan Tekin (7 Şubat 1978-9 Nisan 1979)
Orhan Alaettin Erbuğ (29 Mayıs 1979-6 Aralık 1979)
Nevzat Ayaz (7 Aralık 1979-18 Ocak 1988)
Cahit Bayar (18 Ocak 1988-19 Ağustos 1991)
Hayri Kozakçıoğlu (19 Ağustos 1991-1 Aralık 1995)
Rıdvan YeniĢen (4 Kasım 1995 – 24 Temmuz 1997)
Kutlu AktaĢ (24 Temmuz 1997- 4 Ağustos 1998)
Erol Çakır (4 Ağustos 1997- 17 Şubat 2003)
Muammer Güler (17 Şubat 2003 -……………… )
ĠETT GENEL MÜDÜRLERĠ
HANSSENS, Tramvay Şirketi’nin Genel Müdürü (1917 –1938)
GINDORF Tünel Şirketi Genel Müdürü (1917 – 1938)
Kadri MUSLUOĞLU (1938 – 1939)
Nazım TAYFUR, Y. Müh. 1940 – 1940
Prof. Hulki EREN, Prof. (1940 - 1946 )
Ġbrahim Kemal BAYBURA (1946 – 1951)
Sürhay CEVANġĠR, Y. Müh. (1951 – 1951)
Kamuran GÖRGÜN, Prof. (1951 - 1959)
Y. Mimar Sedat ERKOĞLU, Y. Mim. (1959 - 1960)
Orhan ĠLTER (1960 - 1966)
Mehmet Saffet GÜRTAV (1966 - 1977)
Gültekin TÜRKOĞLU, Y. Müh. (1977 – 1978)
Suat KUMBASAR (1978 - 1980)
A. Suat ARIK (1980 - 1984)
Faruk Bozkurt DOĞAN (1984 - 1988)
Bilgin SOYER (1988 - 1990)
Prof. Vural AKARÇAY, Prof. (1990 - 1992)
Samim ÖZTEK (1992 - 1994)
Muammer KANTARCI, Dr. (1994 – 1997)
Raif YETĠM (1997 - 1999)
Nevzat PAKDĠL (1999 - 2001)
Rıdvan ASLAN (2001 - 2004)
Muammer KANTARCI, Dr. (2004 - 2005)
Mehmet ÖZTÜRK (2005 - ………)
İSTANBUL’UN ADLARI
VByzantion
Dersaadet
Konstantinopolis, Konstantiniyye
Grekçe
Vizantion
Latince
Bizantium
Antoninia
Alma roma
Nova roma
Rumca
Konstantinopolis (1762’de III: Mustafa bu adın kullanımını yasaklar)
Ġstinpolin
Megali polis
Kalipolis
Slavca
Çargrad
Konstantingrad
Vikingce
Miklagord
Ermenice
Vizant
Stimbol
Esdambol
Eskomboli
Arapça
Bizantiya
El-mahsura
Kustantina el-uzma
Selçuklu
Konstantiniyye
Mahrusa-i konstantiniyye
Stambul
Osmanlı
Dersaadet
Deraliyye
Mahrusa-i saltanat
Ġstanbul
Ġslambol
Darüs-saltanat-ı aliye
Asitane-i aliyye
Darül-hilafetül aliye
Payitaht-ı saltanat
Dergah-ı mualla
Südde-i saadet
ĠSTANBUL’DA
DEPREMLER
358
Tarihi kaynaklara göre İstanbul'da bilinen ilk deprem
555
10 Richter ölçeğinde deprem
1464
Bir buçuk ay süren depremler
1509
İstanbul'u sarsan ve Kıyamet-i Süğra denilen deprem
1766
Kurban Bayramı ilk günü iki dakika süren deprem
1894
10. Richter ölçeğinde Büyük İstanbul depremi
1999
Marmara'da 7,4 şiddetinde, İstanbul'u sarsan Gölcük depremi
1999
7,2 şiddetinde Düzce Depremi sonucu Bolu Tüneli'nin çökmesi
2004
İstanbul JMO Başkanı Dr.Yıldırım Güngör: "Dünyada deprem riski bu
kadar yüksek olan, ama buna karĢın bağrında tüpçüleri, ilaç
fabrikalarını, boya fabrikalarını, kozmetik depolarını, benzin
istasyonlarını ve fırınları barındıran baĢka bir kent yok. Yani Ġstanbul
deprem olmadan da patlamaya hazır bir bomba gibi.”
ĠSTANBUL'DA
YANGINLAR
1569
Bir hafta süren büyük yangın
1586
Yeniçeri ayaklanmasını izleyen büyük yangın
1592
Ayasofya'da büyük yangın
1633
Kentin beşti birini yok eden Cibali yangını
1645
Kentin büyük bölümünü kül eden Beyazıt yangını
1652
Kentin önemli bir bölümünü yok eden Esir Hanı yangını
1660
Büyük yangın ve onu izleyen kıtlık, salgın
1665
Topkapı Sarayı'nın büyük bölümünün yanması
1688
Büyük yangın ve deprem
1690
Eyüp ve Mısır Çarşısı yangını
1693
Kentin önemli bir bölümünü yok eden Ayazma yangını
1696
Yangınlarla baş edemeyen İstanbul Kaymakamının ahşap
bina yapımını yasaklaması
1698
Şehremini Baruthanesinin havaya uçmasıyla çıkan
yangında 425 evin yanması
1701
Büyük Bedesten yangını
1716
20.000 evin yandığı söylenen Cibali yangını
1720
Yeniçerilerle ilk yangın söndürme örgütü (itfaiye)
Tulumbacılar Ocağı'nın kurulması
1727
Balat Kapısı'nda başlayan ve kentin sekizde birini kül eden
yangın
1745
Fener'de çoğu Hiristiyanlara ait 700 evin yanması
1759
Küçükpazar'da çıkan yangının hızla yayılması.
1750
Mercan'ın yangında kül olması
1808
Yeniçeri ayaklanması sırasında büyük yangın
1817
Mahallelerde yangın nöbetleri tutulması ve Galata (İsveç
Elçiliği) yangını
1826
36 saat süren ve kentin yarısını kül eden Hocapaşa yangını
1833
Kente büyük zarar veren Cibali yangını
1839
Babıali'nin yangında kül olması
1855
Büyük yangın
1864
Büyük Hoca Paşa (Sirkeci'den Kumkapı'ya 3.500 yapı kül
olmuştur) yangını
1866
Sirkeci'den Kumkapı'ya kadar olan sahayı yok eden büyük
yangını Kumkapı ve Kadırga yangınlarının izlemesi (3.551
bina yanmıştır)
1870
İstanbul Valideçeşme'de çıkan yangında Beyoğlu ve
Taksim'de 5.000 evin yanması
1872
İstanbul Kuzguncuk'ta çıkan yangında Boğazdaki 600 evin
yanması
1910
İstanbul-Beşiktaş Sahili'ndeki Çırağan Sarayı'nın bir
elektrik kontağı sonucu yanması.
1911
İstanbul Mercan-Aksaray'da büyük yangın
1916
İstanbul Fatih-Cibali-Altımermer'de yıkıcı yangın
1917
İstanbul Haydarpaşa Garında büyük bir yangın olması.
1925
İstanbul Heybeliada'da çıkan yangında 60 ev, 30 dükkanın
yanması
1926
İstanbul kartal Maltepe'de çıkan yangında 110 ev ve
dükkânın yanması
1927
İstanbul Küçükpazar'da 90 ev ve dükkanın yanması
1929
İstanbul Tatavla'da çıkan yangında 500 dolayında evin
yanması
1933
İstanbul Sultanahmet'de Abdülmecit zamanında Mimar
Fosseti'ye yaptırılan Adliye Sarayının yanması
1942
İstanbul'un Fen ve Edebiyat Fakülteleri'nin bulunduğu
Laleli'deki binanın yanması
1948
İstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi'sinin
yanması
1954
İstanbul Kapalıçarşı yangınında 1.500 dükkanın yanması
1964
İstanbul Kuledibi'ndeki yangında 167 dükkan, 25
apartmanın yanması
1970
İstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu'nun bir bölümü ve
Taksim'deki Kültür Sarayı'nın (Atatürk Kültür Merkezi)
yanması
1975
İstanbul Aksaray Yer altı Çarşısı'nın yanması
1980
İstanbul Fener Plastik Fabrikası'nda çıkan yangında 50'den
fazla ev ve işyerinin yanması
1987
İstanbul Şan Tiyatrosu'nun yanması
1992
Sütlüce Vapur İskelesi'nin yanması
1992
İstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleştiren tarihi Galata
Köprüsü'nün yanması
2003
İstanbul Burgazada'da çıkan yangında ormanlık alanın yok
olması
ĠSTANBUL'DA ĠMAR
1473
Leonardo da Vinci'nin Osmanlı Yönetimine köprü yapma
önerisi
1721
Kağıthane'de Sa'adabad'ın yapımı
1730
I. Mahmut'ça Taksim'de Maksem'in (su dağıtım yeri)
yaptırılması
1780
Taksim'de topçu kışlası
1830
İlk kent planlama çalışmaları (II: Mahmut dönemi)
1831
Kaldırım Müdürlüğü kurulması
1837
Von molkte'nin II: Mahmut'un isteği üzerine 1/25.000
ölçekli kent planlama çalışması
1839
Bina ve sokak yapımlarıyla ilgili genelge yayınlanması
1842
Sultan Abdülmecit tarafından Dolmabahçe Sarayı'nın
yaptırılması
1848
Ebniye (Yapılar) Nizamnamesi'nin yayınlanması
1855
Abdülmecit tarafından, Şehremaneti oluşturmak için
Şehremaneti ve İntizamı Şehir Komisyonu oluşturulması
1857
Beyoğlu'nda Abdülmecit tarafından Altıncı Daire-i Belediye
Müdürlüğü (Beyoğlu Belediyesi) binasının yaptırılması
1858
İstanbul'da Sokaklara Dair Nizamnameler'in çıkarılması
1863
Sultan Abdülaziz zamanında Beşiktaş-Ortaköy arasında
Çırağan Sarayının yapımı. 1866'da bitmiştir
1863
Yol ve kaldırımların Bakırköy taşıyla döşenmesi ve
yenilenmesi
1864
Galata Surlarının yıkımı ve Divan Yolunun genişletilmesi
1864
Abdülaziz döneminde Beyazıt'da İstanbul Darülfünun
(Üniversite) binasının yapımı (1866'da bitti)
1864
Türük ve Ebniye Nizamnamesi (Yollar ve Yapılar
Yönetmeliği)
1864
6.Belediye kararıyla Galata Surlarının yıkımı
1865
Beylerbeyi Sarayının yapılması.
1865
Beaux-arts ilkelerine uygun olarak tasarlanmış ilk parkın
İstanbul Taksim Kışlasının yanında açılması
1865
İstanbul'da Batılı anlamında ilk parkın Çamlıca sarıkaya'da
yaptırılması
1866
Çıkarılan Turuk-u Muabir Nizamnamesi ile yolların 4 sınıfa
ayrılması (Tarik-i Sultani, Vilayet, Sancak, Kaza)
1866
Dördüncü imar girişimi: Yangından sonra imar komisyonu
olarak Islahı Türk Komisyonu'nun kurulması
1868
Beşinci imar girişimi: Yeni bir belediye kanunu çıkarılarak
İstanbul'un 14 Belediye Dairesine
1868
İstanbul'da Taksim Parkı'nın yapılması
1868
Şurayı Devlet (Danıştay) tarafından hazırlanan Dersaadet
İdare-i Belediye Nizamnamesi ile belediye örgütünün tüm
İstanbul'a yaygınlaştırılması (14 belediye dairesi).
1870
Demiryolunun Sirkeci'ye getirilmesi için Topkapı Sarayı'nın
İncili Köşkünün yıkılarak, Sepetçiler ve Cebeciler Kasırı
vb.nin Saray bütününden ayrılması
1874
Çırağan ve Yıldız Sarayı'nın yapılması
1877
İstanbul Tepebaşı Parkı'nın açılması
1879
İtalyan mimar Berborini tarafından, eski adı Hotel de Ville
olan 6. Daire-i Belediyenin hizmet verdiği, günümüzde de
Beyoğlu Belediyesinin bulunduğu neoklasik binanın
yapımına başlanması (Bitiş: 1883).
1882
Ebniye (Binalar) Kanunu'nun çıkarılması
1883
Turuk ve Ebniye (Yollar ve yapılar) Nizamnamesi'nin
yayımı
1890
Sultan II. Abdülhamit döneminde İstanbul Sirkeci'de Rumeli
Demiryolu'nun başlangıç noktası olarak mimar A.
Jasmund'a Sirkeci Garının yaptırılması
1892
Galata Rıhtımı'nın yapımına başlanması
1894
Beyoğlu Tepebaşı'nda Sultan II. Abdülhamit döneminde
Pera Palas Oteli'nin mimar Alexandre Vallury'ye
yaptırılması
1899
Haydarpaşa Liman Tesisleri'nin Anadolu Bağdat
Demiryolları Kumpanyası'nca yapımına başlanması (1903
yılında hizmete başlamıştır).
1906
Haydarpaşa Garı'nın mimar Otto Ritter ve Helmut Cuno
tarafından yapımına başlanması
1908
Altıncı imar girişimi: Yolların genişletilmesi ve kagir yapı
zorunluluğu getirilmesi
1912
Beyoğlu Tünel İstasyonu'nun (Metro Han; günümüzde İETT
Genel Müdürlüğü) yenilenmesi ve yapımına başlanması
(Çelik konstrüksiyonlu olarak yapılan, zemin ve
merdivenleri mermer olan Metro Han'ın zemin katı Henri
Gavand projesine göre yapılmasına rağmen, diğer 6 katta
bu plana uyulmamıştır). Yapım işi, 1914'te bitirilmiştir.
1913
İstanbul Şehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Gülhane
Parkı'nın düzenlenmesi
1914
İstanbul'da Fatih'te hava şehitleri için Tayyare Parkı'nın
yapılması
1915
Mimar Vedat Tek tarafından Haydarpaşa Vapur İskelesi'nin
yapımı (Çinin süslemeleri Kütahya çini ustası Mehmet Emin
Bey'ce yapılmıştır)
1921
Çelebizade Said Tevfik Bey tarafından Taksim kışlasının
arkasında ilk stadyumun yaptırılması
1922
İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch. Lörcher'in
Beyoğlu yakası 1/2000 ölçekli Nazım Planı çalışması
1924
Eski Eserler Encümeni'nin kurulması
1926
İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch.Lörcher'in
Üsküdar-Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalışması
1926
Beyazıt Meydanı'nda oval havuz yapılması
1928
İstanbul Cumhuriyet Meydanı'nda (Taksim) İtalyan
heykeltraş Pietro Canonica'ya Cumhuriyet Anıtı'nın törenle
açılışı. Anıtın kaide ve çevre düzeni mimar Guilio Mongeri
tarafından yapılmıştır.
1930
1580 sayılı Belediye Kanunu'nun çıkarılması
1930
1583 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun çıkarılması
(Belirli bir büyüklüğün üzerindeki kentlerde plan
zorunluluğu)
1937
İstanbul Zincirlikuyu'da asri mezarlığın yapılması.
1938
İstanbul Eminönü-Mısırçarşısı'nın restorasyonunun
yapılması
1938
İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar'ın,
Aksaray-Yenikapı-Saraçhane-Unkapanı yolboyunda,
tramvay yoluna seçenek 50 m. genişliğinde yol yaptırması
(1949 yılında bitirilmiştir)
1943
İstanbul Dolmabahçe'de İnönü Stadyumu'nun mimar Vietti
Violi'ye yaptırılması
1953
İstanbul Üsküdar Şemsi Paşa Rıhtımı yapımının
tamamlanması
1953
Yeşilköy (Atatürk) Hava Limanı'nın genişletilmesi
1953
Haydarpaşa Limanı'nın genişletilmesi
1953
Tophane Salıpazarı rıhtım ve antrepolarının yapımı (1960
yılında bitirilmiştir)
1953
Törenle, Yeşilköy Hava Meydanı tesislerinin hizmete
açılması
1954
İstanbul'da beton asfalt yol yapımına başlanması
1954
Karaköy Galata Köprüsü'nün onarımı
1954
Tapu yasasında yapılan değişiklikle kat mülkiyetine olanak
sağlanması
1954
Tapu yasasında yapılan değişiklikle kat mülkiyetine olanak
sağlanması
1955
İstanbul Hilton Oteli'nin Beyoğlu Taksim bölgesinde
hizmete girmesi
1956
6785 sayılı yeni İmar Yasası'nın çıkarılması
1956
6830 sayılı yeni İstimlak Yasası'nın çıkarılması
1956
İstanbul'da imar seferberliği. Başbakan Adnan
Menderes:"İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz". Amaç:
1)Trafiği rahatlatmak, 2)Kenti güzelleştirmek, 3) Cami ve
dini yapıların restorasyonu
1956
5656 sayılı yasa ile belediyelerin konut yapımındaki görev
alanlarının genişletilmesi ve konut finansmanına yardımcı
olmak üzere Emlak Bankası'nın programlarında değişiklik
yapılması
1956
Mimar Sedat Hakkı Eldem'in Beyazıt Meydanı için proje
hazırlaması
1956
Başbakan Adnan Menderes'in trafiği rahatlatma
operasyonu çerçevesinde tarihi doku zararına, yolları 30-50
m. genişletmesi ve yeni yollar açtırması: Millet Caddesi,
Ordu Caddesi, Vatan Caddesi, Londra Asfaltı, Beşiktaş,
Yıldız, Zincirlikuyu Asfaltı, Hacıosman Bayırı, Bağdat
Caddesi, Haydarpaşa
1957
Adnan Menderes: "İstanbul'un imarı mevzuu adeta bir zafer
alayının hikayesidir. İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz"
1957
İstanbul imar operasyonunu yönlendirmek ve kentin tümü
için bir öneri geliştirmek üzere Almanya'dan planlama
uzmanı Högg'ün çağrılması
1957
İstanbul'da yıkımlar kapsamında Beyazıt'da meydan
seviyesinin altında yollar bağlanması ve meydandaki
ağaçların bir bölümünün kesilmesi
1958
İller Bankasınca K. Han'da Cevat Erbel'in müdürlüğünde
İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü'nün kurulması ve
ünlü İtalyan plancısı Luigi Piccinato'nun
yönlendiriciliğinde İstanbul Metropoliten Alan Planı
hazırlama girişimi
1958
İstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve
Planlama Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalışmalarını ve
İstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun
önerisi (1958-1961)
1958
Yıkım ekipleri ve greyderlerce, Beyazıt çevresindeki Bizans
Sarayı'na ait mermer sütunların Aksaray'a doğru
sürüklenmesi.
1959
İstanbul imar seferberliği çerçevesinde 7289 yapının
kamulaştırılması ve yıkılması
1960
Başbakan Adnan Menderes ve döneminde görev yapan beş
İstanbul Belediye Başkanı hakkında istimlaklar sırasında
usulsüzlük yaptıkları gerekçesiyle dava açılması
1957
Beyazıt-Topkapı-Aksaray caddesinin genişletilmesi
1966
775 sayılı 'mevcut gecekonduların islahı, tasfiyesi ve
yeniden yapımını ve gecekondu bölgelerinin saptanıp
ilanı'nı öngören yasayla gecekondu alanlarında farklı imar
kurallarının uygulanabileceğinin kabul edilmesi
1969
İstanbul Taksim Meydanında Atatürk Kültür Merkezi'nin
(AKM) açılışı
1972
İmar Yasası'na ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada,
birden çok belediyeyi ilgilendiren metropolitan alanlardaki
imar planlama sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na,
ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları
yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi
1975
İstanbul Sheraton Oteli'nin hizmete girmesi
1977
İstanbul Intercontinental Oteli'nin hizmete girmesi
1977
Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun
1977 sayılı kararıyla, Boğaziçi korularının koruma altına
alınması
1977
Turizm ve Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve
Anıtlar Yüksek Kurulu'nun kararıyla, Süleymaniye ve
Çevresinin tescil edilmesi
1979
İstanbul Etap Oteli'nin hizmete girmesi
1983
İstanbul tarihi Taşkışla Binası'nın (İTÜ), TC Kültür ve
Turizm Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar
Yüksek Kurulu'nca, aynen korunması gereken taşınmaz
kültür varlığı olarak tescili
1983
ANAP Hükümeti Bayındırlık ve İskan Bakanı Safa Giray'ın
müjdesi: "Gecekondulara imar affı"
1983
Bakanlar Kurulu kararı ile Boğaziçi'nde plana bağlı olarak
yürütülen imar uygulamalarının sınırlandırılması
1983
İmar Affı Yasası
1983
İTÜ Taşkışla Binası'nın Anıtlar Yüksek Kurulu'nca 1. sınıf
tarihi eser kapsamına alınması
1983
İstanbul Boğaziçi Yasası'yla Boğaziçi'nde yapılaşmaya yol
açılması
1984
İmar affı
1984
Kadıköy (İstanbul) sahilinin (ilk aşama DalyanCaddebostan) doldurulmaya başlanması (Kadıköy
Belediyesi'nce URANSAN Firması'na ihale edilen iş,
1987'ye kadar sürmüştür)
1985
İstanbul'da Bizans sarnıcı Yerebatan Sarayı'nın
restorasyonuna başlanması
1985
İstanbul Beyoğlu Belediyesi'nin kararıyla Perşembe
Pazarı'nın yeşil saha içine alınması üzerine 1.100 esnafın
İstanbul İdare Mahkemesi'ne dava açması
1985
3194 sayılı İmar Yasası'nın çıkarılması
1985
Boğaziçi Yasası'nda değişiklik öngören 3194 sayılı İmar
Yasası eklentileriyle Bogaziçi Öngörünüm Bölgesi'nin
yapılaşmaya açılması
1985
10.10.1985'ten önce İstanbul Boğaziçi'nde yapılan kaçak
yapılara 3290 sayılı yasa ile imar affı getirilmesi
1986
Üsküdar Belediye Meclisi'nce yeşil alan ve mesire yeri
olarak ilan edilen, 1977 tarihli Anıtlar Kurulu'nca alınan,
Boğaziçi SİT Alanı içinde yer alan Küçük Çamlıca
Tepesi'yle ilgili kararın, İBB Meclisince onayı (Ancak İBB
Başkanı B.Dalan'ca karar bekletilmiş, daha sonra villa tipi
yapılaşmaya açılmıştır)
1986
Anayasa Mahkemesi'nin 3194 sayılı İmar Yasası'yla
Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yapılaşmayı getiren
eklerinin iptal edilmesi
1986
İstanbul Boğaziçi'nde Boğaziçi İmar Yasası gereği
Kuruçeşme Kömür Depoları'nın alan dışına çıkarılması
1986
İETT Şişli Garajı'nın (63 dönüm) iş merkezi gökdelen
yapılması için İBB'ye 6 milyar TL karşılığında devredilmesi
(İETT Encümen kararı: 17 Mart 1987)
1984
Anayasa Mahkemesi'nin Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri
Hakkında Yasayı iptal etmesi: "Ülkede yabancıların arazi
ve emlak edinmesi, salt bir mülkiyet sorunu gibi
değerlendirilemez. Toprak devletin, vazgeçilmesi olanaksız,
temel unsuru, egemenlik ve bağımsızlık simgesidir"
1986
İmar Kanunu'nun Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yoğunluk
artışı getiren, 47. maddesi ile İmar Affı Yasası'nın geçici 7.
maddesinin Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilmesi
(Yürürlüğe 4 ay sonra, 18.4.1987'de girmiştir)
1987
İTÜ Taşkışla Binası'nın Bakanlar Kurulu'nca turizm
merkezi ilan edilmesi
1987
Boğaziçi Yasası'nda değişiklik yapan yasanın Anayasa
Mahkemesi tarafından "kamu yararı gözetilmediği için"
iptal edilmesi
1987
İTÜ Taşkışla'yı 1. sınıf eski eser sayan Anıtlar Kurulu'nun
3479 sayılı yeni bir kararla, ESKA'nın otel projesinin
uygulanmasında sakınca bulunmadığı kararı alması
1987
İBB meclisinde Tarlabaşı ve İstiklal Caddesi Bölge
Düzenleme Projesi'nin onaylanması
1987
İBB Başkanı B.Dalan: "Alıcam o köşklerin hepsini elinden
(Çelik Gülersoy'un). Alıcam ve ihaleyle bunları İstanbul'un
en iyi lokantalarına vericem.(…) Bu kadar çok düşünmek
zorunda olduğum işler içinde, Çelik Gülersoy'u benim
düşünecek vaktim olmaz"
1987
İBB Belediye Meclisi kararıyla Levent Parkı'nda,
Demirören Şirketi'nin arsasında yapılaşma izni verilmesi
1987
İstanbul'un trafik sorunlarının çözümü için aktarma merkezi
olarak planlanan Yenikapı Ulaşım Merkezi'nin temelinin
atılması
1987
Haliç'te Eyüp-Alibeyköy arasında kazıklı yol yapımı
temelinin atılması
1987
Boğazda Abraham Paşa, Fethi Paşa ve Çamlıca
Koruları'nın halka açılması
1987
İETT Şişli Garajı' nın İstanbul Büyükşehir Belediyesi' ne
devredilmesi
1987
6831 sayılı Orman Yasası'na 2. madde ekiyle orman
alanları tahsisi ve % 6 imar hakkı getirilmesi
1988
İstanbul 1. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın
Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan
yolun, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın onayı alınmadığı
gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması
1988
İstanbul 1. İdare Mahkemesi'nce verilen 'yapımını
durdurma' kararına karşın yapımı hızla yapılan
Arnavutköy'deki 'yasadışı' kazıklı yolun, İBB Başkanı B.
Dalan'ca bando eşliğinde törenle hizmete açılması
1988
İBB Başkanı B. Dalan'ın imzaladığı vaziyet planı ile Beykoz
Saip Molla Özel Ormanı'nda 1452 villanın yapımına
başlanması
1988
İBB tarafından (Bedrettin Dalan) borçları karşılığı
İETT'nin Levent Garajı'na (44 dönüm), iş merkezi ve otel
yapılmak üzere el konulması
1988
İstanbul 2. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu'nun göreve başlaması
1988
Beyoğlu Belediyesi'nin Galata Kulesi ve Çevresini
Düzenleme Projesi'ni programına alması.
1988
25 km. lik Güney Haliç Kanalizasyon Projesi'nin
tamamlanması (Atık suyu Yenikapı Arıtma Tesisi'sine
veriyor)
1988
Haliç'te kazıklı yol olarak tanımlanan Eyüp-Alibeyköy arası
ana arterin tamamlanarak trafiğe açılması. İBB Başkanı
B.Dalan: "Haliç'te iş bitti, her şey düzenli gidiyor, ama
birçok profesör ne olduğunu anlamadı"
1988
Büyükşehir Belediyesi'ne Boğaziçi kıyısında gezi alanı
yapılmak üzere 5 yıl içinde arazi kamulaştırma yetkisi
tanıyan Boğaziçi Yasası'nın geçici 10. maddesinin
yürürlükten kalkması
1988
İstanbul 3. İdare Mahkemesi'nce Taşkışla'nın ESKA AŞ'ye
kiralanmasıyla ilgili tüm karar ve onaylar için yürütmeyi
durdurma kararı alınması
1988
Mimarlar Odası İstanbul Şubesi'nin, 15.7.1988 tarihli
1/5.000 ölçekli Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme
Bölgeleri Revizyon Planı'nının iptali için İstanbul 1. No'lu
İdare Mahkemesi'ne başvurması
1988
İstanbul-Bakırköy'de Galleria Alışveriş Merkezi'nin
açılması.
1989
Türkiye Avrupa Mimari Mirasının Korunması
Sözleşmesi'nin onaylanması
1989
Kuruçeşme Kömür Depoları'nın yerinin park alanı olarak
düzenlenmesi
1989
Başbakan onayıyla Bayındırlık Bakanlığı'nca yayınlanan
genelgeye dayanarak, 3194 sayılı İmar Yasası'nın 8.ve 9.
maddelerindeki bakanlık yetkisinin, turizm merkezi ilan
edilen yerlerde de yürürlüğe sokulması
1989
İstanbul Harbiye'de Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nun
yapımı
1989
İstanbul Ataköy'de Atrium Alışveriş Merkezi'nin yapımı.
1989
Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in görevlendirmesi ile Devlet
Denetleme Kurulu'nun Boğaziçindeki istenmeye
dağişimlerle ilgili raporunun hazırlanması
1989
Anayasa Mahkemesi'nin 1988/61 esas nolu kararı ile
yalnızca sahil şeridi ve öngörünüm bölgesinde değil tüm
Boğaziçi'nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi
1990
İstanbul'un Küçük Armutlu gecekondu bölgesinde yapılan
polis operasyonunda 3 polis, 9 yurttaşın yaralanması
1990
İstanbul Beyoğlu İstiklal Caddesi'nin trafiğe kapatılarak
yaya bölgesine dönüştürülmesi
1990
Moda Sahili'nin doldurulmaya başlanması (1993'e kadar
sürmüştür)
1991
Beyoğlu Bölgesi'nde 1600 m.yaya bölgesi, Kumkapı'da
4500 m2, Nurosmaniye'de 4700 m2 yayalara açık alan
düzenlemesi
1991
İlan edilen Turizm Bölgelerinde Bakanlığın yetkili kılındığı
genelgeye dayanak olan 3194 sayılı İmar Yasası'na 1987
yılında eklenen maddenin, Danıştay 6. Dairesi'nce iptal
edilmesi
1991
İBB Başkanı Nurettin Sözen: "Öyle sanıyorum ki yabancı
turistler de vardıkları kültür düzeyi ve ziyaret ettikleri
birçok ülkedeki gözlemleri nedeniyle tarihi eserlerin
korunması konusundaki titizliği yadırgamayacaklar, ayrıca
trafikten arındırılmış yaya bölgelerinin çoğalmasını olumlu
karşılayacalklardır."
1991
Türkiye Gemi Sanayi AŞ'ye bağlı İstinye Tersanesi'nin
(Boğaziçi) kaldırılması
1991
İstanbul Osmanbey'de bulunan ve halk arasında ahtapot
denen yaya geçidinin kaldırılması ve yeni kavşak
düzenlemesi yapılması
1991
İstanbul gecekondu bölgesi Küçük Armutlu'da 3.000 polis
ve jandarma tarafından gerçekleştirilen operasyonda 131
kişinin gözaltına alınması
1992
Ümraniye Belediye Meclisi'nin 66 numaralı kararıyla ilçe
sınırları içinde tüm kooperatif ve toplu konut sitelerine
birer kat ekleme hakkı verilmesi
1992
Sultanbeyli'nin ilçe yapılması
1993
İETT Havagazı Fabrikaları'nın tasfiye edilmesi
1993
İstanbul'daki 10 turizm merkezinin Bakanlar Kurulunca
iptal edilmesi
1993
İstanbul-Etiler'de Akmerkez Alışveriş Merkezi'nin açılması.
1993
İstanbul-Altunizade'de Capitol Alışveriş Merkezi'nin
açılması.
1994
İstanbul (Polonezköy ve yakın çevresinin Orman Bakanlığı
tarafından (yaklaşık 3000 hektarlık bir alan) Tabiat Parkı
ilan edilmesi
1994
İBB Refah partisi adayı Recep Tayyip Erdoğan: "Ben de
kaçak yapıda oturuyorum."
1994
Meclis Araştırma Komisyonu'nun İstanbul Raporu: "İmar
affı getirilmemeli, gecekondu ve kaçak inşaat yapılmamalı,
ağır cezalar uygulanmalı."
1995
İstanbul-Bakırköy'de Carousel Alışveriş Merkezi'nin
açılması.
1996
Öğretim Görevlisi İsmail Acar: "Bir Viyana'yı, bir
Londra'yı dolaşın, tarihisel kalıntısı olan kentleri dolaşın.
Kent merkezlerinde bir tane katlı kavşak yoktur… Kent
merkezinde katlı kavşak kesinlikle çözüm değil. Bunu bütün
dünya idrak etti. Ama biz hala kurdele kesmek için katlı
kavşak yapmaya çalışıyoruz."
1996
Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz'a üçüncü köprü
yapılması yönünde imar planı değişikliği önerisi
1997
İstanbul-Maltepe'de Grandhouse Alışveriş Merkezi'nin
açılması.
1998
İstanbul-Mecidiyeköy'de Profilo Alışveriş Merkezi'nin
açılması
1998
İstanbul-Akaretler'de Mayadrom Alışveriş Merkezi'nin
açılması
2000
İstanbul-Zeytinburnu'nda Olivium Outlet Center Alışveriş
Merkezi'nin açılması
2001
İstanbul-Acıbadem'de Tepe Nautilus Alışveriş Merkezi'nin
açılması
2003
İstanbul-Levent'de Metrocity Alışveriş Merkezi'nin açılması.
2003
Moda Otoyolu ve buna bağlı Kurbağalıdere üzerinden
Fenerbahçe bağlantılı Münir Nureddin Selçuk
Viyadüğü'nün planlanması (halkın tepkisiyle durduruldu)
2003
Köy Yasası'nda yapılan değişiklikle 'yabancılara toprak
satışının serbest bırakılması' (1 yıl içinde 43.521 yabancı
toplam 298 bin dekar arazi satın almıştır)
2003
İstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavşak
düzenlemesi yapımına başlanması
2003
Kalamış-Moda otoyolu için Yoğurtçu Çayırı CaddesiM.Nurettin Caddesi Köprü ve Karayolu Bağlantı Yolu
İnşaatı Projesine başlanması
2003
2B (Orman kanunu, 2. Maddesi) Orman arazilerinin
satışıyla ilgili yasa tasarısının Cumhurbaşkanı Ahmet
Necdet Sezer'ce veto edilmesi.
2005
5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz
Varlıkların Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması
hakkında yasanın TBMM'ce kabülü. Yasanın ilk
uygulamaları İstanbul-Sulukule ve Tarlabaşı'nda
gerçekleştirilmiştir
2005
İstanbul-Şişli'de Cevahir Alışveriş Merkezi'nin açılması
2006
İETT Karaköy Gar Binası'nın restorasyonu
2006
İstanbul-Levent'de Kanyon Alışveriş Merkezi'nin açılması.
2006
İBB'nin, Çevre ve Orman ile Sanayi ve Ticaret
Bakanlıklarının Ömerli Su Havzası'nı organize sanayi böyle
yapma amacıyla imara açma girişimiyle ilgili dava açması
2006
7 Tepe 7 Tünel Projesinin İBB'ce başlatılması
2007
Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü (DDY) ile İBB
arasında imzalanan protokol uyarınca, Haydarpaşa ve
dolayıyla ilgili plan yapma yetkisini İBB'nin DDY'den devir
alması
2007
İstanbul Kentsel Dönüşüm Yasası'nın çıkarılması
2007
İstanbul-Bakırköy'de Capacity Alışveriş Merkezi'nın
açılması
2007
İstanbul-İstinye'de İstinye Park Alışveriş Merkezi'nin
açılması
2008
İstanbul Şişli'de City's Nişantaşı Alışveriş Merkezi'nin
açılması
ĠSTANBUL'UN PLANLARI
1830
İlk kent planlama çalışmaları (II: Mahmut dönemi)
1837
Von Molkte'nin II: Mahmut'un isteği üzerine 1/25.000
ölçekli kent planlama çalışması
1902
II. Abdülhamit'in, Paris'in Başmimarı Joseph Antoine
Bouvard'a, Paris sefiri aracıyla İstanbul'u güzelleştirmek
amacıyla plan ısmarlaması
1922
İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch. Lörcher'in
Beyoğlu yakası 1/2000 ölçekli Nazım Planı çalışması
1925
Fransız mimar Rene Danger'nin belediyenin isteği üzerine
İzmir'in ilk planını yapması.
1926
İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch.Lörcher'in
Üsküdar-Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalışması
1927
Ankara kenti planlanması işinin Ankara Şehremanetince
(Belediye) Monsier (Mösyö) Heussler'e verilmesi ve
Ankara'yı eski/yeni kent olarak ikiye ayıran, 150 hektarlık
alanda Yenişehir'i öngören Löhler Planı
1932
Atatürk'ün isteğiyle İstanbul planı için Alfred Agache
(Fransız Şehirciler Örgütü başkanı: Rio planını yapmıştır),
Herman Elgötz (Berlin Teknik Üniversitesi: Essen Kent
planını yapmıştır), H.Lambert (New York,Chikago, Paris
kent planlama çalışmalarına katılmıştır) önerisi (19321933)
1932
Almanya Berlin Yüksek Mühendis Okulundan
Prof.Hermann Jansen'in Ankara kent planının TBMM'ce
onaylanması
1933
Atatürk'ün isteğiyle İstanbul'un planlanması için uluslar
arası bir yarışma açılması ve Berlin Teknik
Üniversitesinden Elgötz, Fransız Şehircilik Birliği başkanı
Agache ve Paris, NewYork, Chikago kentlerinin planlarında
imzası bulunan Lambert'in ortak önerilerini içeren
(Elgötz'ün önerileri ağır basmıştır) Elgötz Planının
benimsenmesi
1935
Ünlü Fransız kentbilimci Henri Prost'un Atatürk döneminde
çağrılı olarak Türkiye'ye gelişi
1935
1932 Elgötz planının yetersiz bulunması üzerine İstanbul
planı için Prof. Martin Wagner'in (Alman kentbilimci)
önerisinin değerlendirilmesi (1935-1938)
1936
İstanbul için Prof. Henri Prost'un (Fransız Şehircilik
Enstitüsü uzmanı) nazım ve uygulama planı (1936-1950)
1937
Şehircilik Müşaviri Dr.Ing. Martin Wagner'in 'İstanbul
Havalisinin Planı' adlı çalışmasının, Arkitekt Dergisi'nde
yayınlanması. Wagner'e göre, başkent Ankara'ya taşındığı
için İstanbul'da nüfus artışı olmayacağından, Boğazı geçen
bir demiryolu köprüsü gereksiz
1938
İmar Bürosu müşavirlerinden Sabri Oran tarafından
hazırlanan Kadıköy Planı (uygulanamamıştır)
1938
Henri Prost'un 'Eminönü, Balıkhane ve Hal' adlı
çalışmasının yayınlanması
1939
Prof. Henri Prost'un hazırladığı İstanbul Nazım Planı'nın
onaylanarak yürürlüğe girmesi (5 yıllık üç dönem, 15 yıllık
uygulama planı)
1941
Yüksek Müh. H.Baykal'ın etüdüne dayalı Henri Prost'un
'Boğaziçi Anadolu Sahilinin 1/2000 Mikyaslı Nazım Planını
İzah Eden Rapordur' çalışmasının İstanbul Belediyesi'nce
yayınlanması
1942
Henri Prost'un 'Sirkeci-Ayasofya Mıntakası İmar ve Islah
Şekli' adlı çalışmasının İstanbul Belediyesince
yayınlanması.
1943
İstanbul için 10 yıllık yeni bir imar planı kabul edilmesi
1948
İzmir'e gelen ünlü Fransız mimar Le Corbusier'nin, İzmir
için bir kentsel gelişme planı hazırlaması.
1950
İstanbul nazım plan ve detayları için Prof. Hans Högg'ün
çalışmaları (1950-1960)
1950
İstanbul plancısı Henri Prost'un görevine son verilmesi
1951
İstanbul Nazım Planı (Prost) için 'Revizyon Komitesi'
çalışma ve önerileri (1952 yılına kadar çalıştı)
1952
Revizyon Komisyonu önerisine uygun olarak oluşturulan
Müşavirler Heyeti'nce Beyoğlu Ciheti Nazım Planı (1/5000)
ve Sanayi Bölgeleri Planı (1/10000) yapılması
1953
İstanbul Nazım Planı için 'Müşavirler Heyeti'nin
(İTÜ+DGSA) çalışma ve önerileri (1953-1956): Beyoğlu
Planı (1/5000-1/500); İstanbul Sanayi Planı (1/10000);
Boğaz Köyleri Planı (1/2000).
1954
Danışman olarak çağırılan Kent planlamacısı İngiliz Sir
Patrick Abercombie raporu: 'İstanbul planlaması bir
yabancı tarafından yönlendirilemez'
1958
İstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve
Planlama Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalışmalarını ve
İstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun
önerisi (1958-1961)
1960
İtalyan Luigi Piccinato'nun, İmar ve İskan Bakanlığı'nca
onaylanmayan 1/10.000 ölçekli 'Geçit Devri Nazım
Planı'nın tamamlanması
1960
İmar ve İskan Bakanlığı'nın İstanbul'da OECD, BM desteği
alan, Tuğrul Akçura yürütücülüğünde bir Bölge Planlama
Bürosu açması
1960
Högg'ün Bürosu ve İller Bankası Büroları'nın kaldırılması
ve Belediyenin günlük işlerini izleyen İmar Müdürlüğü'nden
ayrı bir İmar Planlama Müdürlüğü'nün, Turgut Cansever
yönetiminde İstanbul Belediyesi bünyesinde kurulması
1961
İstanbul nazım planı 'geçit dönemi tedbirleri' hakkında şura
toplantısı (Türkiye'de ilk katılımcılık anlayışı)
1961
Başbakan Adnan Menderes'e verilen İstanbul Fahri
Belediye Başkanlığı ünvanının Belediye Encümeni kararıyla
geri alınması
1961
Prost'dan esinlenen Tarihi Yarımada İmar Planı'nın
onaylanması (40 rakım ilkesi)
1962
Doğu Marmara Bölgesi Kent Planlama çalışmaları.
1963
Turgut Cansever'in, Belediye İmar Planlama Müdürlüğü
yöneticiliğinden ayrılması
1963
İstanbul Belediyesinin Tarihi İstanbul Sur içi Yarımadası
Bölgeleme Planı çalışmaları (1963-1966)
1963
İmar ve İskan Bakanlığı Bölgesel Planlama Dairesi'nce
hazırlanan 'Büyük İstanbul Bölge Planı'.
1963
Bakanlıklararası komisyon ve İstanbul Belediyesince
birlikte hazırlanan İstanbul Sanayi Sahaları Planlama
çalışmaları (1963-1966)
1963
Belediye yetkililerinin emri ile 1961'de hazırlanmış bulunan
İstanbul için geçiş dönemi planları ve plan raporlarının
yakılması
1964
İstanbul Suriçi Bölgesi için 1/5.000 ölçekli imar planının
onaylanması
1964
Hazırlanamayan Bölgeleme-Zoning (İmar durumu ) Planı
yerine İstanbul Kat Nizamları Planı'nın yürürlüğe
sokulması
1964
Milli Güvenlik Kurulu isteğiyle Bölge Planlama Bürosu'nun
hazırladığı İstanbul Sanayi Nazım Planı'nın Belediye
Meclisi tarafından onaylanması
1964
Bölge Planlama çalışmalarının tamamen durdurulması
1965
Türkiye'de ilk kez OECD ve Birleşmiş Milletler Örgütü'nün
de katılımı ve desteğiyle yabancı uzmanların
danışmanlığından yararlanılarak Doğu Marmara Bölge
Geliştirme Planı'nın yapılması
1966
Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu (BİNPB) tarafından
yürütülen Metropoliten Alan Planlama çalışmaları (19661972)
1966
Topkapı ve Levent'i sanayi bölgesi olarak öneren kısmi
planın onaylanması
1968
Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun hazırladığı
1/25.000 ölçekli 'Metropoliten Alan Nazım Plan Öneri
Şeması'nın tamamlanması
1968
İstanbul Belediyesi'nden gelen sadece çevre yollarının ve
köprünün çizili olduğu planın, İmar ve İskan Bakanlığı
'Çevre Yolları Mevzii İmar Planı' olarak onaylanması
1969
İstanbul'da Koca Mustafa Paşa, Langa, Aksaray, Zeyrek,
Fatih bölgelerinin koruma alanı olarak ilan edilmesi
1969
İstanbul kenti için bir gelişme şeması seçilmesi ve
varsayımların sınanması için bir dizi araştırma planlanması
1970
Boğaziçi Sahil Şeridi Yalıları'nın korunması konusunda
Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek
Kurulu'nun(GEEAYK) aldığı ilk karar
1971
Dünya Bankası'nın İstanbul'u kentsel projelerin
finansmanına girişmek için örnek kent seçmiş olmasının
gerektirdiği aciliyete bağlı olarak, araştırmalar henüz
tamamlanmadan, Nazım Plan Bürosu'nun 1/25.000 ölçekli
İstanbul Nazım Planı çizmesi
1971
Boğaziçi Sahil Şeridi Koruma Planı'nın (1/5.000)
hazırlanması
1971
Oluşturulan bilim kurulunca 1971'de tamamlanan İstanbul
Nazım Planı'nın incelemeye alınması
1971
İller Bankası'nca metropoliten alanda İstanbul dışındaki
belediyelerin planlarını yapmak ve yaptırmak için İstanbul
Mücavir Belediyeler İmar Planlama Bürosu'nun kurulması
1972
BİNPB'nun 1/50.000 İstanbul Nazım Planı, İstanbul
Boğaziçi SİT Planı çalışmaları (1972-1981)
1972
İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi için Dünya Bankası'nın
2,3 milyon dolar kredi sağlaması (üç başlıktan biri olan
ulaşım konusunda danışman firma Jameson McKay and
Partner'dir)
1972
İmar Yasasına ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada,
birden çok belediyeyi ilgilendiren metropolitanalanlardaki
imar planlama sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na
ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları
yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi.
1972
Türk Hükümeti ile Dünya Bankası arasında İstanbul
Şehirsel Gelişme Projesi'nin dış finansmanını sağlayacak
bir anlaşma yapılması
1972
İstanbul Boğaziçi SİT Alanı'nın ilan edilmesi
1972
Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun
(GEEAYK) nin Boğaziçi ile ilgili kararının revize edilmesi
1974
Dünya Bankası ile 1971'de başlatılan ve 1973'te
sonuçlandırılan görüşmeler ve İnstitute of Public
Administration+Buchanan Grubu Konsorsiyumu'nun
danışmanlık katkılarıyla, İstanbul Metropol Alanı Planlama
ve Geliştirme sorunlarını ele alan çalışmanın Wilhelm
Molkte başkanlığında başlatılması
1974
Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun
(GEEAYK) 'Boğaziçi korularının ve ormanlarının
korunması'na ilişkin kararı
1976
İstanbul Nazım Plan Bürosu'nca bu yıla kadar yapılan tüm
çalışmaların genel bir değerlendirmesinin yapılması ve yeni
bir strateji öneren raporun hazırlanması
1977
Boğaziçi alanının tamamını kapsayan 1/5.000 ölçekli Nazım
İmar Planı ve Yönetmeliği'nin yürürlüğe girmesi (1978 ve
1979 yıllarında revize edilmiştir)
1980
Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun hazırladığı ve
sonraki Belediye Başkanı Bedrettin Dalan tarafından
uygulanmayan, 15 yıllık hedefleri içeren 1/50.000 ölçekli
İstanbul Nazım Planı'nın İmar ve İskan Bakanlığı'nca
onaylanması
1982
Devlet Planlama Teşkilatı eşgüdümünde Ulaştırma Ana
Planı (1983-1993) hazırlık çalışmaları
1982
2634 sayılı Teşvik Yasası'yla İstanbul'da yeşil alan ve
tarihsel bahçelerin özel imar koşullarıyla yüksek ve yoğun
yapılaşmaya açılması.
1982
Yeni ilkeler doğrultusunda İstanbul Boğaziçi için yeni plan
hazırlanması kararı alınması (Sahil Şeridi, Ön görünüm:
4.300 ha, geri görünüm:1.000 ha, etkilenme bölgesi: 5.300
ha)
1983
DPT tarafından hazırlanan 10 yıllık Ulaşım Ana Planı
(1983-1993)
1983
İstanbul Belediyesi, Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu ve
İller Bankası üyelerinden oluşan planlama grubu
tarafından hazırlanan Boğaziçi Nazım İmar Planı'nın
(1/5.000) ve Sahil Şeridi ve Öngörünüm Bölgesi Koruma
Geliştirme Planı'nın (1/1.000) onaylanması ve Boğaziçi
İmar Uygulama Planı'nın yürürlüğe girmesi
1984
Ömerli İçme Suyu Havzası Koruma Planı'nın (1/25.000)
çıkarılması ve Sultanbeyi'nin 'gelişmesi sınırlandırılacak
köy' olarak tanımlanması
1984
İTÜ Taşkışla Binası'nın bahçesiyle birlikte 5 yıldızlı otel
yapılması için Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca 49 yıllığına
kullanma hakkının ESKA AŞ'ye verilmesi. (Bina, Milli
Müdafaa Vekaleti'nce, Reisicumhurun emirleriyle, 1943'te
Maarif Vekilliği'ne, İstanbul Yüksek Mühendislik Okulu'nun
bina sıkıntısının giderilmesi koşuluyla tahsis edilmişti)
1984
2981 sayılı Islah İmar Planı Yasası
1984
İstanbul Adalarının (Prens Adaları) SİT (İngilizce, city
sözcüğünden) alanı ilan edilmesi
1984
Kadıköy (İstanbul) sahilinin (ilk aşama DalyanCaddebostan) doldurulmaya başlanması (Kadıköy
Belediyesi'nce URANSAN Firması'na ihale edilen iş,
1987'ye kadar sürmüştür)
1987
Prof.Ahmet Keskin: "Essen Planı öylesine yanlıştı ki,
başkaları alıp kenti iyice mahvetmesin diye işi kabul ettim.
Elimden geldiği kadar insani ölçülere indirmeye çalıştım"
1988
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Nazım Planı
raporlarının Temel Mühendislik tarafından hazırlanması
1988
1/25.000 ölçekli Beykoz İlçesi, Köyleri ve Çevresi, Çevre
Düzeni İmar Planı'nın kabulü (Polonezköy'de yağmayı
hızlandırmıştır)
1988
3194 sayılı İmar Kanunu'na dayanılarak ve koruma
kurulları onayı alınmadan hazırlanan 1/5.000 ölçekli
Boğaziçi Revizyon Nazım İmar Planı'nın İBB tarafından
onaylanması
1990
İstanbul'un 1.No'lu Mahkemesi'nin Boğaziçi Geri Görünüm
ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı'nın iptali başvurusu
için yürütmeyi durdurma kararı vermesi
1990
İTÜ ve Mimarlar Odasının itiraz ettiği İstanbul Tarihi
Yarımada Koruma İmar Planı'nın İBB Meclisi'nce
onaylanması
1990
İstanbul Suriçi Tarihi Yarımada Koruma Nazım Planı'nın,
İBB Meclisi tarafından onaylanması
1990
İstanbul için yapılmış mevcut ulaşım etüdlerinin İBB
tarafından Metroplan Firması'na incelettirilmesi ve önemli
uygulamaların değerlendirilerek Kentsel Ulaşımı
İyileştirme Projesi adı altında toplanması
1991
İstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı'nın Bölge
İdare Mahkemesince iptal edilmesi
1994
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından ikinci
metropoliten planın onaylanması (kısa bir süre sonra Recep
Tayyip Erdoğan'ın İBB Başkanlığı döneminde iptal
edilmiştir)
1994
İstanbul 4. İdare Mahkemesi'nin, 1990 tarihli İstanbul
Suriçi Koruma İmar Planını, mevcut ve yeni yasadışı
uygulamaları arttıracağı gerekçesiyle iptal etmesi
1994
1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı'nın tamamlanması ve
onaylanması
1994
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in, 30 maddelik bir
talimatname hazırlayarak hükümetten, İstanbul'u 2000'li
yıllara taşıyacak 'makro plan'ın hemen devreye girmesini
istemesi
1994
TC Başbakanlık DPT tarafından VII. Beş Yıllık (1995-1999)
Kalkınma Planı Ulaştırma Sektörü Özel İhtisas Komisyonu
Raporu'nun yayınlanması
1994
İstanbul Boğazı'nın petrol yolu olamayacağı yönünde
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı
1995
İstanbul'un tarihi yarımadasının (Suriçi) korunmasıyla ilgili
SİT kararının alınması (1 yıl içerisinde, hazırlanması
gereken Koruma Planı hazırlanmamıştır)
1995
Yüksek yargının, Mimarlar Odası'nın 1990 yılında yaptığı
başvuruyu sonuçlandırarak, ilk hazırlık ve ihalesi B. Dalan
döneminde yapılan, Sözen döneminde yürürlüğe giren
İstanbul Suriçi İmar Planı'nı iptal etmesi
1995
3 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu'nca Sarıyer ve Beykoz İlçelerinin (İstanbul) doğal
SİT ilan edilmesi
1995
İstanbul tarihi yarımadanın karma SİT alanları bütünü
olarak ilan edilmesi
1995
İstanbul 1 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu'nun 6848 sayılı kararıyla, Eminönü ve Fatih
İlçelerini içeren tarihi yarımadanın 1.derecede SİT alanı
ilan edilmesi
1995
Kültür Bakanlığı 3 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kurulu'nca Beykoz ve Sarıyer'deki tüm ormanlık
bölge, tarım alanları, köy-belde yerleşmelerini, Elmalı Su
Havzası'nı ve Karadeniz Kıyı Kuşağını 'doğal SİT Alanı'
ilan etmesi
1995
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından (Recep Tayyip
Erdoğan dönemi) 1/50.000 ölçekli yaptırılan; su
havzalarının İSKİ yönetmenliğine bağlandığı ve ardından
yönetmenliğin değiştirildiği, onaydan sonra Mimarlar
Odası'nın hakkında dava açtığı, Danıştay'ın plan
konusunda Büyükşehiri yetkisiz ve Bayındırlık Bakanlığı
onayını zorunlu gördüğü kararıyla, tümüyle iptal edilen
Metropoliten Alan Alt Bölge Nazım Planı'nın onaylanması
1995
7755 Sayılı kararla İstanbul'un kuzeyinde Beykoz ve Sarıyer
İlçe ve Beldelerinin 1 ve 2 no.lı doğal SİT Alanı ilan
edilmesi
1995
İstanbul 1. nolu İdare Mahkemesi'nin Boğaziçi Geri
Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı'nın iptal
edilmesi kararı vermesi (Daha sonra bu kararın iptali için
İBB, Danıştay'a gitmiştir)
1996
İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu'nun 7981 sayılı kararıyla, Eminönü ve Fatih
İlçelerini içeren tarihi yarımadanın geçiş dönemi yapılaşma
koşullarının yeniden düzenlenmesi
1997
Haliç Çevre Koruma Projesinin başlatılması
1997
İBB+İTÜ işbirliği ile İTÜ tarafından 1/50.000 ölçekli
İstanbul Nazım İmar Planı temel alınarak 2010 yılı hedefli
İstanbul Ulaşım Master (Ana) Planı'nın hazırlanması
1998
İTO ve Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Anabilim
Dalı'nın birlikte hazırladığı İstanbul Ulaşımında Acil Eylem
Planı sonuçlarının açıklanması
1999
İBB, UKOME'de İstanbul Ulaşım Planı'nın onaylanması
2002
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, İstanbul Büyükşehir
Belediye Başkanlığı'na ' 1995 yılında onaylanan
Metropolitan Alan Planının mahkemelerce geçersiz
kılındığına, bu nedenle yeni bir nazım planın üretilerek
Bakanlıkça onaylanabilmesi için Büyükşehir Belediyesi'nin
Valilik kanalıyla Bakanlıkla ortak planmala çalışmasını
öngören bir protokol taslağının hazırlanmasına' ilişkin
2513 sayılı yazısı
2004
Toplam sayısı 20'yi bulan koruma bölge kurullarının
yapısını değiştirerek üye sayısını 5'ten 7'ye çıkaran ve şehir
planlamacısı, mimar, arkeolog ve sanat tarihçisi yanında
hukukçu üye öngören 5226 sayılı Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda
Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un yürürlüğe girmesi
HALĠÇ KÖPRÜLERĠ
1473
Leonardo da Vinci'nin Osmanlı Yönetimine köprü yapma
önerisi
1836
II: mahmut'un açılışını yaptığı Unkapanı-Azapkapı
Hayratiye (Cisr-i Atik) Köprüsü
1845
Eminönü-Karaköy arasında ilk köprü (Cisr-i cedid)
1863
İlk köprünün yerinde ikinci ahşap Galata (Karaköy)
Köprüsü
1863
Ayvasaray-Piri Paşa arasında ahşap kazıklı Haliç (Yahudi)
Köprüsü
1869
Bir İngiliz Firmasının ahşap Galata Köprüsü yerine 18 m.
genişliğinde demir köprü önerisi yapması
1870
Ethem Paşa tarafından Karaköy Köprüsünün (dubalı)
yeniden yaptırılması (1912 yılına kadar kullanılmıştır)
1872
Ahşap Unkapanı Köprüsü'nün 18 m. olarak yenilenmesi
1874
Üçüncü Galata Köprüsünün, Fransızlara ihale edilmesine
rağmen Fransız-Alman savaşı nedeniyle iptal edilip, yerine
İngiliz G. Wels Firmasının projesiyle Unkapanı köprüsünün
geçirilmesi (37 yıl hizmet görmüştür)
1878
Galata Köprüsünün 14 m. olarak yenilenmesinin
tamamlanması
1891
Londra'da yayınlanan 'Şark ve Garp' gazetesi başyazarı
Nasip Abdullah Şebli'nin Osmanlı Sarayına bir mektup
göndererek 'Asya ile Avrupa'yı birleştirecek bir asma
köprünün kurulacağı' haberini sevinçle karşıladığını
bildirmesi
1908
İstanbul Şehremini (belediye başkanı) Ziver Bey'in 'yer altı
tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (TopkapıAksaray-Beyazıt-Çarşıkapı-Eminönü-KaraköyGalatasaray-Taksim-Pangaltı-Nişantaşı)
1910
Sultan Mehmet Reşat döneminde Eminönü-Karaköy
arasında Eski Galata Köprüsü'nün yaptırılması
1912
Alman MAN firmasına yaptırılan yeni Galata Köprüsünün
(dördüncü) hizmete girmesi ve köprü geçiş ücretlerinin
(mürüriye) arttırılması
1912
Sökülen Karaköy Köprüsünün Azapkapı-Unkapanı arasına
taşınması (1936 yılına kadar kullanılmıştır)
1912
350 bin altına Alman MAN Firmasına yaptırılan, altında
dükkanların bulunduğu dördüncü Galata Köprüsü'nün
trafiğe açılması (80 yıl hizmet vermiştir)
1912
Tahta köprünün (Galata) yerine çelik konstrüksiyonlu yeni
köprünün hizmete girişiyle birlikte tramvayların köprüden
geçiş yasağının kaldırılması
1985
Yeni Galata Köprüsü'nün (486 m. uzunluk, 42 m. genişlik,
ortası açık, 130 dükkan) Karayolları Genel Müdürlüğü'nce
STFA-Thyssen ortak girişimine ihale edilmesi
1986
İstanbul Eminönü-Karaköy arasında Yeni Galata
Köprüsü'nün yapımına başlanması
1987
Yeni Galata Köprüsü'nün temelinin atılması
1992
İstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleştiren tarihi Galata
Köprüsünün (1875'te İngilizlere 105 bin altına yaptırılmıştı)
yanması
1992
Galata Köprüsü'nün yanması üzerine kullanılamaz hale
gelen köprünün Ayvansaray'a taşınması
1992
Yeni Galata Köprüsü'nün trafiğe açılması
1998
Mahkemelik olduğu için bakımı yapılamayan yeni Galata
Köprüsü'nün hidrolik sisteminin arızalanması
ĠSTANBUL'DA BOĞAZ
GEÇĠġĠ
MÖ 490
Pers imparatoru Darius'un, 80.000 askerini Boğaziçi'ne
gemilerle kurduğu bir yüzer köprüden Avrupa Yakasına
geçirmesi
1011
İstanbul Boğazında denizin donması
1232
İstanbul Boğazında denizin donması
1621
İstanbul'da Haliç'in donması
1630
Hazerfan Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesinden Üsküdar
Doğancılar'a (6 km.) planör kanatlarla uçması
1633
Lagari Hasan Çelebi'nin roket esaslı aracıyla
Sarayburnu'ndan havalanıp denize inişi
1845
Üsküdar'a ilk defa yaz-kış olmak üzere düzenli vapur
seferlerinin konması
1850
Eminönü-Üsküdar arasında günde dört sefer yapan
vapurların çalıştırılması
1854
İstanbul'da ısının eksi 6'ya düşmesi ve Tuna nehrinden
Karadeniz ve Boğaz'a buz parçalarının sürüklenmesi
1858
Kabataş-Üsküdar arasında ilk arabalı vapur seferlerinin
başlaması
1860
Fransız mühendis S.Preaut'nun İstanbul'un Avrupa ve Asya
yakasını tüp geçitle birleştirme avan projesi
1869
Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık Paşa ve
Nafia Nazırı Edhem Paşa destekleriyle Padişah Abdülaziz'e
kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla
Kumkapı'yı Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının
Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaşırı bir
demiryolu projesi ile Medrese, Perşembe Pazarı,
Kumbaracı, Yeniçarşı sokaklarında tünel önermişti)
1900
Compaigne Internationale du Chemin de Fer de Bosphore
Demiryolu Şirketi'nin (Fransız mühendis Arnaudin)
Üsküdar-Sarayburnu arasında bir demiryolu köprüsü
kurma proje önerisi
1905
İstanbul deniz ulaşımında kullanılan yandan çarklı
vapurların yerine ilk uskurlu vapurların sefere konulması
1916
Alman ordularının Asya ve Ortadoğu'ya erişmesini
sağlayacak bir boğaz köprüsü için Alman Ordu
mühendislerinin Üsküdar Salacak'ta sondaj çalışmaları
başlatması (sonuç alınamamıştır)
1923
Boğazların tabi olduğu usulleri de düzenleyen Lozan
Andlaşması'nın imzalanması
1936
İstanbul ve Çanakkale Boğazları'ndan geçişleri düzenleyen
uluslar arası Montreux Sözleşmesi'nin imzalanması
1936
Boğazların yönetimini Türkiye'ye bırakan anlaşmanın
Avustralya, Büyük Britanya, Bulgaristan, Japonya,
Romanya, Fransa, Sovyetler Birliği, Yunanistan,
Yugoslavya ve Türkiye arasında Montreaux (İsviçre)
Kenti'nde imzalanması ve komisyon görev ve yetkilerinin
Türkiyeye devredilmesi
1938
İstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen Montreux (Montrö)
Sözleşmesi'nin imzalanması
1948
İstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi'sinin
yanması
1950
Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi
projesinin İTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluşan bir grup
tarafından reddedilmesi.
1954
Royal George Bridge Company'nin kendi isteğiyle Boğaz
Köprüsü hazırlık çalışmaları başlatması
1954
Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz Köprüsü için bir
fizibilite raporu hazırlamak üzere ABD mali katkısı
sağlanarak, De Leuw Cather and Co. ile sözleşme
imzalaması ve Anadoluhisarı'nda sondaj çalışmalarını
başlatması
1956
Danışman firmanın hazırladığı İstanbul Boğazı Köprüsü ve
Bağlantı Yolları Sistemi adlı raporun hazırlanması
1956
Alman profesör Högg'un bir revizyon imar planıyla
Ortaköy-Beylerbeyi arasında bir köprü ve kentiçi yol
ağırlıklı ulaşım sistemi önerisi
1956
ABD Firmasınca, Boğaz Köprüsü yapılabilirlik etüdü
gerçekleştirilmesi
1957
Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak
Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu
Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi
1957
Boğaz köprüsü kontrollük ve yapım sözleşmesinin Amerikan
firması Steinmann ile imzalanması
1958
Bayındırlık Bakanlığının ABD Steel Company tarafından
yapılan Boğaziçi Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi'ni
onaylaması
1958
İstanbul'da ilk Boğaz Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi'nin
hükümetçe onaylanması
1960
27 Mayıs Hükümetinin 'Boğaz Köprüsü Projesi'ni
durdurduğunu açıklaması
1966
İngiltere'nin Galler Bölgesi'nde İstanbul Boğaz
Köprüsü'nün bir eşi olan Severn Köprüsü'nün (şerit metre
başına 60 ton yüke göre) yapılması
1966
Başbakan Süleyman Demirel: "İstanbul Köprüsü bir hayal,
bir faraziye değil, bir hesap kitap işidir. De Leuw Cather'in
etütlerini tetkik ettim. Artık İstanbul Köprüsü…"
1967
Karayolları Genel Müdürlüğü'nün, boğaz geçişiyle ilgili
daha önceki tüm çalışmaları güncelleştirerek İstanbul
Çevre Yolu ve Boğaz Köprüsü Ekonomik Etüdü başlığı
altında yayımlaması
1967
Arap-İsrail Savaşları sırasında Süveyş Kanalı'nın
kapanması (Gerçek bir yolculuk talebi olmamasına rağmen,
Birinci Boğaz Köprüsü'nün gündeme alınmasının uluslar
arası jeopolitik nedeni)
1967
TMMOB Mimarlar Odası'nın İstanbul'da boğaz köprüsü ile
ilgili raporu: "Boğaz Köprüsü İstanbul şehrinin rasyonel
gelişimini olumsuz yönde etkileyecek, tek merkezli, ulaşım
masrafları çok yüksek, arsa spekülasyonuna açık bir şehir
biçimi geliştirecektir. Bunun sonucunda yeniden başka
köprü ve çevre yollarının, pek masraflı şehir içi arterlerinin
inşası kaçınılmaz olacaktır..."
1970
105+22 milyon TL'na Boğaz Köprüsü'nün (Birinci Köprü,
Boğaziçi Köprüsü) Alman-İngiliz Konsorsiyumuna ihalesi
1970
İstanbul Ortaköy-Beylerbeyi arasında, 1.560 m.
Uzunluğunda dünyanın en büyük dördüncü köprüsü olan
Boğaziçi Köprüsü'nün yapımına başlanması (1973'de
bitirilmiştir)
1970
Daha sonra Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün de
başmühendisliğini yapan Dr. William Brown'un
Avustralya'da gerçekleştirdiği Westgate Köprüsü'nün
çökmesi
1972
İstanbul Boğaziçi SİT Alanı'nın ilan edilmesi
1973
İstanbul Boğazı ve Çevresi Sorunları Sempozyumu'nun
yapılması
1973
İstanbul Boğazı'nda Alman Hochtief ve İngiliz Cleveland
Firmaları tarafından yapılan köprünün (Boğaziçi Köprüsü)
açılışı
1974
İstanbul-Ankara Çift Hatlı Hızlı Tren Projesi'nin gündeme
alınması
1974
Çevre yolları ve Boğaziçi Köprüsü'yle birlikte uluslar arası
E-5 karayolunun Avrupa'dan Asya'ya ulaşmasında önemli
bağlantı noktalarından birisini oluşturan yeni Haliç
Köprüsü'nün hizmete girişi
1977
İstanbul Boğazında ikinci köprü için fizibilite etüdünü
hazırlamak üzere, Freeman Fox Firması'nın
görevlendirilmesi ve çalışmalarını tamamlaması
1978
İkinci Boğaz köprüsü fizibilite etüdü kapsamında,
Karayolları Genel Müdürlüğü'nce İngiliz Freeman Fox
Şirketi -Türk Botek ortak girişimine yaptırılan etüdün
sonunda 4.Levent-Yenikapı arasında metro önerisi
yapılması
1980
İkinci Boğaz Köprüsü'nün, 1980 Nazım Planına aykırı
olarak onaylanması
1982
İstanbul Boğaz Köprüsü eşi olan İngiltere'deki Severn
Köprüsü'nün askı çatlamaları üzerine 49 askı kablosunun
köprü yapımının 3 katı maliyetle değiştirilmesi ve bu soruna
bağlı olarak köprülerde kabul edilen yük standartlarının
(şerit m. başına yük olarak BS 153 yerine BS 5.400)
değiştirilmesi
1983
İstanbul Boğaziçi Yasası'yla Boğaziçi'nde yapılaşmaya yol
açılması
1983
İngiliz Freeman, Fox and Partners Firması'na 2. köprü
projesinin ihalesi
1984
Boğaziçi Tüp Geçiş ve İstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı
doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin
tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi
konusunda Prof. Afife Batur'un çalışmalarına başlaması
(1986'da tamamlanmıştır)
1984
Freeman Fox (İngiliz) ve Botek AŞ (Türk) tarafından İkinci
Boğaz Köprü Geçişi Fizibilite Etüdü'nün yapılması
1985
İstanbul Kavacık-Rumelihisarüstü arasında Fatih Sultan
Mehmet Köprüsü'nün yapımına başlanması (1988'de
tamamlandı)
1985
Ulaştırma Bakanlığı'nca uluslar arası bir konsorsiyum olan
IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz
Demiryolu Tünel Projesi çalışmalarına başlaması (637
milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüştür)
1986
İBB'nin ( Başkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaşımı
doğrultusunda Fransız Bouygues Firması'yla, daha sonra
ağır koşulları nedeniyle DPT tarafından reddedilen,
(Ahırkapı-Harem arasında 'yap-işlet-devret yöntemiyle)
'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaşma yapması
1986
Japon devlet finansman kuruluşları ve ticari bankaları
tarafından sağlanan krediyle, Japon Firmalarının ağırlıklı
olduğu Japon, İtalyan ve Türk (IHI-C.ITOH-STFA) firmalar
konsorsiyumu tarafından, İstanbul Boğazı üzerinde ikinci
asma köprünün yapımına başlanması
1986
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedreddin Dalan'ın
desteğiyle, İstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen
geniş bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç
Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan
Essen Uygulama Planı'nın, Essen Üniversitesinde görevli
birkaç kişi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı
Şirketçe hazırlanması ve '3. Boğaz Köprüsü ve Tünel
Önfizibilite Etüdleri' raporunun yayınlanması
1986
Fransız Bouygues firmasınca 3. köprüye seçenek olarak
tünel önerilmesi
1987
IRTC (Konsorsiyum) tarafından İstanbul ulaşım modeli
kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için
(Yenikapı-Taksim Metro Hattıyla bağlantılı ÜsküdarŞemsipaşa-Sarayburnu tüp geçişi) 60 rapor ve 400'ün
üzerinde projenin ayrıntılandırılması
1987
DPT'nin, İBB Başkanı B.Dalan'a, 3. Köprü ve Tüp Geçit'in
aynı firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile birlikte
değerlendirilmesini isteyen yazısı
1987
DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaştırmak için,
tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü
Boğaziçi Köprüsü'nün, İBB Başkanı B. Dalan'ın baskısı ve
Başbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı
Tüpgeçidi İhalesi'nden ayrılarak, tek başına ihale edilmesi
1988
İBB Başkanı Bedrettin Dalan'ın Üsküdar-Ortaköy arasına
üçüncü köprü istemesi
1988
İstanbul 2. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın
Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan
yolun, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın onayı alınmadığı
gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması
1988
İstanbul Boğazı üzerinde ikinci köprünün (Fatih Köprüsü)
hizmete açılması
1988
Birinci köprünün 600 m. güneyinde kurularak 'tünelviyadük-tünel' sistemleriyle otomobilleri Yıldız Sarayı
sırtlarından 'doğrudan' Piyalepaşa'ya ulaştıracak bir
ekspres yol olarak tasarlanan 3. Çevre yolu Boğaz Geçişi
Ön Etüdü ve teklifinin ENKA-Cleveland Ortaklığı'nca
İBB'ye sunulması
1988
TMMOB Mimarlar Odası'nın İstanbul Şubesi'nce 'İstanbul
Ulaşımı ve 3. Boğaz Köprüsü' panelinin yapılması.
1988
İBB Başkanı B. Dalan: "Londra'da Times'da 22 tane köprü
var, New York'ta 40 köprü var, tabii İstanbul'da birçok
köprü olabilir. Biz üçüncü köprüyü yapacağız. Karşı
çıkanlar da paşa paşa üzerinden geçecek."
1992
Japon köprü firmalarının Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi'ne
seçenek (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve
merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiştir)
1992
Koalisyon Hükümeti Ulaştırma Bakanlığı'nın, ihale
ilanlarında İstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü
silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması
1993
İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Boğaziçi
Köprüsü'nde Bir Şeridin İETT Otobüslerine Ayrılması
Fizibilite Raporu'nun hazırlanması
1993
İstanbul 3 no.'lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu'nun; SİT alanı olan Boğaziçi'nin hiçbir yerinde
köprü geçirilemeyeceği kararı alması
1993
Bayındırlık ve İskân Bakanı Onur Kumbaracıbaşı (CHP):
"İlerde sıkıntı çıkmasın diye, Karayolları 17.Bölgemiz ön
etütleri yapıyor. Köprü kuzeye düşünülüyor. Yani, şehrin
görüntüsünü bozmayacak bir şekilde. Üçüncü bir çevre
yoluyla birlikte planlanacak. Bu çevre yolu Gebze-Çorlu
arasını birbirine bağlayacak... Köprünün yapımıyla ilgili
bir girişimimiz yok. Bunu da açıklıkla vurguluyorum. Arzu
edildiği anda devreye girecek bir şekilde hazırlanıyor.
Çünkü biz inanıyoruz ki bu talep bir süre sonra
İstanbullulardan gelecek..."
1994
İstanbul Boğazı'nın petrol yolu olamayacağı yönünde
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı
1994
İstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen tüzüğün yayınlanması
1996
Ulaştırma Bakanlığı'nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş
Bağlantısı'nın etüd-proje çalışmasının yeniden, Yüksel
Proje-Louis Beerger (ABD) ve De Consult (Alman)
Konsorsiyumu'na, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi
1996
Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz'a üçüncü köprü
yapılması yönünde imar planı değişikliği önerisi
1997
Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK)
toplantısında İstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine üçüncü
köprüyü uygun bulması
1997
Bayındırlık ve İskân Bakanı Yaşar Topçu: "İkisini de
(üçüncü köprü ve tüp geçit) yap-işlet-devret modeliyle
ihaleye çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu
yapalım."
1997
Yüksek Planlama Kurulu'na (YPK), ENKA Danışmanlık
Hizmeti'nce hazırlandığı notuyla, Haydarpaşa-Piyalepaşa
Otoyolu adıyla üçüncü boğaz köprüsü projesinin sunulması
1997
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası'nın Tarık Zafer Tunaya
Kültür Merkezi'nde düzenlediği brifingde Boğaz
Köprülerine Tercihli Otobüs Yolu Önerisi yapılması
1998
İBB Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Milliyet Gazetesi
ziyareti: "Gebze-Çorlu Hattını birbirine bağlayacak en
kuzeyde bir çevre yoluyla köprü düşünülürse, buna sıcak
bakabilirim."
1999
Boğaz'da üçüncü köprüye karşı direnen Arnavutköy Semt
Girişimi'nin oluşumu
1999
Bayındırlık Bakanlığı'nın İstanbul'a üçüncü köprü avan
projesini İBB'ye sunması
2003
İstanbul Boğazı'nda gemi trafiğini ve güvenliğini sağlama
amacıyla yapılan radar kulelerinin hizmete girmesi ve
sistemin Denizcilik Müsteşarlığı'ndan alınarak Kıyı
Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri'ne devredilmesi
2003
İstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavşak
düzenlemesi yapımına başlanması
2004
Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak
Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi Yapımı Sözleşmesi'nin, Taisei-
Kumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak Girişimi'yle Ulaştırma
Bakanlığı arasında imzalanması (2,5 milyar dolar
harcamayla, 2008'de bitmesi planlanan projenin daha
sonra İstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu
yapılacaktır)
2004
Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin,
anahtar teslim olarak yaklaşık 2 milyar dolar maliyetle ve
Japon kredisiyle yapımına başlanması (2007'de kazı
işlemlerinin bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar
arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km. si
deniz altında olmak üzere toplam uzunluğu 76,3 km)
2004
Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin
temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. Ulaştırma
Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit
tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp
geçide de ihtiyacı olabilir. İstanbul'un yoğun trafik yükü
belki bir başka tüp geçidi de, üçüncü köprüyü de ihtiyaç
haline getirecektir. Tüp geçit, üçüncü köprünün alternatifi
değildir. İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar
sırasıyla ele alınacaktır."
2005
Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı'na (JICA), İBB'ce
Ulaşım Master Planı hazırlatması.
2008
İETT Avcılar - Mecidiyeköy Metrobüs Hattı'nın Boğaziçi
Köprüsü üzerinde ayrılan şerit üzerinden Anadolu
Yakası'nda Kozyatağı'na bağlanması işinin başlaması
(Şubat 2009'da, Avcılar-Topkapı-Mecidiyeköy-ZincirlikuyuAltunizade-Kozyatağı Metrobüs Hattı hizmete girecektir.)
2008
Yap-işlet-devret (YİD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz
Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney
Kore'den SKEC-Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong
şirketlerinden oluşan "TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi"nin
alması. (1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçişi, 4
yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin işletme süresi ise 30 yıl
6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki kıta, denizin altından
karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. Kazlıçeşme'den
başlayacak, Göztepe Kavşağı'nda bitecek projede 3.3
kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. İki katlı ve
ikişer şeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri
gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiş
yapacağı öngörülüyor.)
ĠSTANBUL'DA METRO
1860
Avrupa ile Asya Yakasını tüp geçitle birleştirme avan
projesi (Fransız mühendis S.Preaut)
1869
Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık Paşa ve
Nafia Nazırı Edhem Paşa destekleriyle Padişah Abdülaziz'e
kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla
Kumkapı'yı Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının
Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaşırı bir
demiryolu projesi ile Medrese, Perşembe Pazarı,
Kumbaracı, Yeni Çarşı sokaklarında tünel projeleri
tasarlamıştır)
1871
Tünel yapımına başlanması
1872
Fransız mühendis Henri-Gavand'ın Kumkapı-SüleymaniyeHaliç-Galata-Fındıklı-Dolmabahçe-Beşiktaş-(Kilyos)
yolboyunca (güzergah) metro+raylı sistem önerisi (kabul
edilmedi)
1873
Karabet adlı kişinin Galata-Beyoğlu-Karadeniz Boğazına
kadar metro yapma önerisi (ertesi yıl reddedildi)
1874
Tünel yapımının bitirilmesi
1876
Eugene-Henri Gavand tarafından projelendirilen KumkapıBeyazıt-Karaköy-Dolmabahçe arasında İstanbul Metrosu
ile Yedikule-Sarayburnu arasında liman önerisinde
bulunulması
1877
Henri Gavand'ın Kumkapı-Ortaköy arasında geliştirilmiş
metro projesi (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-KaraköyTophane-Beşiktaş-Ortaköy güzergahlı, yeraltından Haliç
geçişli ve gerekli finansman sağlanırsa Kilyos'a uzatılacak).
1887
Reji İdaresi memurlarından Osmanlı uyruklu Boğos
Efendi'nin Sadaret'e, Bahçekapı-Beyazıt arasında metro
önerisi (Meclis-i Vükela tarafından reddedildi)
1898
Namık Paşazade Tahir Bey'ce Bahçekapı-Çarşıkapı-Beyazıt
arasında metro imtiyazı isteği
1900
Müze-i Hümayun Müdürü Osman Hamdi Bey'in
Kabataş'tan Taksim'e metro imtiyazı için başvurusu
1902
Ahmet Besim Paşa tarafından Üç Amerika'lı mühendise
(Strom, Lindtman, Hillicar), Sarayburnu'nu ÜsküdarSalacak'a bağlayacak demiryolu tüp geçit projesi
yaptırılması
1908
İstanbul Şehremini (belediye başkanı) Ziver Bey'in 'yer altı
tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (TopkapıAksaray-Beyazıt-Çarşıkapı-Eminönü-KaraköyGalatasaray-Taksim-Pangaltı-Nişantaşı)
1909
Monsieur (Mösyö) Moray'ın Taksim-Galata-Sirkeci-Beyazıt
arasında metro imtiyazı isteği
1911
Osmanlı İmparatorluğu İstanbul Şehri Metropoliten
Demiryolu Projesi adıyla Philipp Holzman Müessesesi'nden
Mühendis Horrbach'ın Beyazıt-Şişli arasında 7 km.lik,
Tüneli de kapsayan, Alman ve Fransız Şirketlerince
Sadrazam Mahmut Şevket Paşa'ya sunulan metro önerisi
(Beyazıt-Cağaloğlu-Eminönü-Galata-Şişhane-GalatasarayTaksim-Pangaltı-Nişantaşı)
1911
Eminönü-Beyazıt arasında yeraltı metrosu yapmak için
Dersaadet Tramvay Şirketi'nin Devlet-i Aliye'ye (Ticaret ve
Nafia Nezareti) yazılı başvurusu
1912
Fransız mühendis L. Guerby'nin ilk ciddi metro öneri ve
projesi
1912
İstanbul Şehiriçi Metropolitan Demiryolu için Deutsche
Bank nam ve hesabına hareket eden Anadolu Demiryolları
Genel Müdürü Edouard Huguenin'in, Beyazıt-Şişli asıl hat,
Beyazıt-Yenikapı ikinci hat ve Eyüp ve Dolmabahçeye yan
yol olmak üzere elektrikli raylı sistem önerisi (Ekim ayında
ferman çıkmış, Ocak 1913'te mukavele yapılmış olmasına
rağmen savaş nedeniyle kalmıştır)
1912
Umur-ı Nafıa Anonim Şirketi adına Oktav Basenson'un
Beyazıt-Şişli metro hattı önerisi
1912
Karaköy'den Taksim'e ve Oradan Boğaziçi'nin
Rumelifeneri'ne Müntehi Olmak Üzere Elektrikli Bir
Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i
Seniyye'nin yayınlanması ve Boğaziçi Elektrikli Demiryolu
Şirketi Mukavelenamesi'nin ve Şartnamesi'nin imzalanması
1913
Mahmut Şevket Paşa'nın güncesinden:"Beyazıt-Şişli
arasında tünel yapılması projesi de bu suretle uyutulmuştu.
Bu tünel projesi hükümetçe tasdik edilmiş, padişahtan
iradesi bile alınmış olduğu halde, harekete geçilemiyordu.
Eski Sadrazam Sait Paşa bu imtiyazı vermek için Deutsche
Bank'tan 15.000 altın rüşvet istemiş. Bunu Almanya
Büyükelçisi Baron Von Wangenheim bizzat bana söyledi.
Gene Alman Büyükelçisi dedi ki: Bunun üzerine Alman,
İngiliz ve Fransız maliye grupları, Türkiye'ye borç
vermemek üzere karar aldılar. Bu mesele üzerinde tahkikat
yaptım. Öğrendim ki, bir Fransız firmasının temsilcisi de,
bu Beyazıt-Şişli tüneli imtiyazının Almanlara değil,
kendilerine verilmesi için, Osmanlı hükümetine 3 milyon
altın teklif etmiş".
1936
Fransa'dan davet edilen şehircilik uzmanı Henri Prost'un
İstanbul için Taksim-Beyoğlu-Tünel-Şişhane-KaraköyMahmutpaşa-Beyazıt arasında metro önerisi
1950
Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi
projesinin İTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluşan bir grup
tarafından reddedilmesi
1951
İstanbul için Hollanda NEDECO Firması'na metro fizibilite
etüdü yaptırılması
1952
Societe Generale de Traction et d'Explanations (SGTE) adlı
Fransız grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında 12
istasyonlu ve tahmini maliyeti 160 bin dolar tutan 1. metro
önerisi (kaynak bulunamamıştır)
1953
Paris Taşıt İşletmeleri (RATP) Müdürü Prof. Langevine' in
İTÜ ile birlikte İstanbul kentiçi ulaşım problemlerini
incelemek üzere davet edilmesi ve İstanbul Yolcu Nakliyat
İşleri Etüdü Raporu'nun yayınlanması.
1954
Fransa Paris Ulaşım İşletmesi'nin (RATP) desteği ile
Fransız SGTE firmasına Prof. Langevine' in yönetiminde,
İstanbul için Bayındırlık Bakanlığınca onaylanmış metro
etüdünün başlatılması
1954
Societe Generale de Traction et d'Explanations adlı Fransız
grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Yenikapı arasında 2. metro
önerisi
1956
Fransız SGTE firmasına metro projesi yaptırılması
1957
Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak
Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu
Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi
1957
Fransız SGTE Firması'nın, metronun Mecidiyeköy-Karaköy
bölümü için teklif vermesi
1960
İtalyan Fnamenica Firmasının İstanbul'da metro yapımıyla
ilgili girişimi (sonuçsuz kalmıştır)
1964
Sovyetler Birliği'nin İstanbul için metro çalışmaları
1964
Fransız-İtalyan Grubu'nun (CIMT Başkanlığında 5 Fransız,
SACOP başkanlığında 3 İtalyan) İstanbul Metrosu teklifi
1965
Amerikan General Electric ile Gibes and Hill Steel CO.
Firmalarının birlikte ABD kredi koşullarıyla İstanbul metro
teklifi
1968
İstanbul Belediye Başkanı Haşim İşcan'ın SSCB-Sovyet
Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne (TECHNO-EXPORT
Şirketi) metro projesi (Topkapı-Yenikapı-EminönüKaraköy-Galatasaray-Taksim-Şişli-MecidiyeköyZincirlikuyu ve Beyazıt-Saraçhane-Edirnekapı-Topçular)
yaptırması
1968
Haşim İşcan: "(Sovyetler projesini kastederek) İstanbul
metro biletini kestim"
1970
İstanbul Belediye Başkanı Haşim İşçan'ın kentte katlı
kavşaklar yaptırması
1970
Sovyet TECHNOEXPORT Firması'nın 9.800 dolar karşılığı
Enerji Bakanlığı izniyle Levent-Karaköy Hattının EminönüYenikapı-Topkapı yönünde uzatılmasıyla ( ikinci aşamada
yeni bir hatla Eminönü-Edirnekapı-Gaziosmanpaşa
bağlantısı, son aşamada boğazın iki kıyısı boyunca raylı
sistem) ilgili metro fizibilite raporu
1971
Sovyet Technoexport Firması'na İstanbul Metro Etüdü
yaptırılması
1971
İstanbul Belediye Meclisi'nin İstanbul'da metro yapılması
hususunda hükümete iletilmek üzere temenni kararı
1972
Türk, Fransız, İtalyan, Alman grubunun İstanbul'da
Mecidiyeköy-Karaköy arasında metro projesi
1973
İstanbul Belediye Başkanı Fahri Atabey'in basın
açıklaması: "Metronun temeli Cumhuriyet Bayramı'nda
atılacak".
1974
Devletin İstanbul Metrosu yapımını üstlenmesi ve Bakanlar
Kurulu kararı ile görevi İmar Koordinasyon Kurulu'na
devretmesi ve ilk uygulama olarak bu tarihe kadar
gerçekleştirilmiş proje ve fizibiliteleri değerlendirmek üzere
müşavir firmaların görevlendirilmesi
1978
İstanbul belediye Başkanı Aytekin Kotil: "Metronun
temelini 1-1.5 yıl içinde atıyoruz"
1978
İstanbul Belediyesi metro etüdü
1980
Ankara Belediye başkanı Ali Dinçer tarafından Meclis-Ulus
arasında 3.5 km. metro temelinin atılması
1982
İstanbul Valisi Nevzat Ayaz'ın tüm metro projeleri ve
öyküsünü içeren bir dosyayı Ankara'ya sunması
1984
Boğaziçi Tüp Geçiş ve İstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı
doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin
tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi
konusunda Prof. Afife Batur'un çalışmalarına başlaması
(1986'da tamamlanmıştır)
1984
Bayındırlık Bakanlığı'nca, ABD'nin Parsons Firması'na
İstanbul'da metro için 'fizibilite ve avan proje' yaptırılması
1985
İstanbul Taksim-4. Levent Metrosu hazırlık çalışmalarının
başlatılması
1985
Ulaştırma Bakanlığı'nca uluslar arası bir konsorsiyum olan
IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz
Demiryolu Tünel Projesi çalışmalarına başlaması (637
milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüştür)
1986
İBB'nin ( Başkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaşımı
doğrultusunda Fransız Bouygues Firması'yla, daha sonra
ağır koşulları nedeniyle DPT tarafından reddedilen,
(Ahırkapı-Harem arasında 'yap-işlet-devret yöntemiyle)
'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaşma yapması
1986
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedreddin Dalan'ın
desteğiyle, İstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen
geniş bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç
Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan
Essen Uygulama Planı'nın, Essen Üniversitesinde görevli
birkaç kişi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı
şirketçe hazırlanması ve 3. Boğaz Köprüsü ve Tünel
Önfizibilite Etüdleri raporunun yayınlanması
1986
Fransız Bouygues Firması'nca üçüncü köprüye seçenek
olarak tünel önerilmesi
1987
IRTC (Konsorsiyum) tarafından İstanbul ulaşım modeli
kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için
(Yenikapı-Taksim Metro Hattıyla bağlantılı ÜsküdarŞemsipaşa-Sarayburnu Tüp Geçişi) 60 rapor ve 400'ün
üzerinde projenin ayrıntılandırılması
1987
DPT'nin, İBB Başkanı B.Dalan'a, üçüncü köprü ve tüp
geçit'in aynı firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile
birlikte değerlendirilmesini isteyen yazısı
1987
DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaştırmak için,
tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü
Boğaziçi köprüsü'nün, İBB Başkanı B. Dalan'ın baskısı ve
Başbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı
Tüpgeçidi İhalesi'nden ayrılarak, tek başına ihale edilmesi
1987
Ulaştırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava
Meydanları Genel Müdürlüğü'nün (DLH); mevcut proje ve
etütlerin hızla büyüyen İstanbul'un gereksinimleri için
yetersiz kaldığı görüşüyle uluslar arası bir konsorsiyuma
(IRTC) İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü'nü yaptırması (1985
verileri 2005 yılı projeksiyonuyla değerlendirilmiştir) ve
Topkapı-Unkapanı-Şişhane-Taksim-Mecidiyeköy- 4. Levent
Metrosu ve Yenikapı-Sirkeci-Üsküdar-Söğütlüçeşme Boğaz
Demiryolu Tüp Geçişi karma önerisi
1988
IRTC ulaşım modeline uygun avan proje ve teknik
raporların DLH'nin talebi ile İTÜ Yapı ve Deprem
Uygulama Araştırma Merkezi'nce incelenmesi
1988
Ulaştırma Bakanlığı İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü'nün 371
pafta projeli bir uygulama planıyla başlatılması (raylı
sistem ve demiryolu tüp geçit)
1988
İTÜ Uygar Araştırma Merkezi tarafından metro
raporlarının yeniden değerlendirilmesinin yapılması
1988
İstanbul 2. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın
Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan
yolun, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı'nın onayı alınmadığı
gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması
1988
Bayındırlık Bakanı Sefa Giray: "Bir metroyu kârlı işletmek
dünyada kimseye nasip olmamıştır. Böyle bir şey yok. Tren
dolu giderken otobüse göre kârlıdır. Dünya uçağa gidiyor…
Bugünün son teknolojisi neyi getirdi, ona bakın. Avrupa
trene yatırım yapmıyor. Bir memleketin bütün ulaşımı
demiryolu ile olabilir mi sanıyorsunuz?"
1988
İstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu Projesi'nin
tamamlanması
1989
Anayasa Mahkemesi'nin 1988/61 esas no.lu kararı ile
yalnızca sahil şeridi ve öngörünüm bölgesinde değil tüm
Boğaziçi'nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi
1990
Ankara Metrosu'nun yapımına başlanması (Batıkent'de ilk
kazmanın vurulması)
1990
İBB'nin, IRTC raporlarına dayanarak 16 km.lik Topkapı 4.Levent Metro Hattını kredili olarak ihale edilmek üzere
ODTÜ M. Parlar Vakfı'na ihale belgelerini hazırlatması ve
bazı uluslar arası yapım firmalarına ön yeterlilik vermesi
1991
İBB'nin metro projesini aşamalara bölerek özkaynaklarla
gerçekleştirme kararı ve Taksim - 4. Levent güzergahının
öne alınması
1991
İstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu sondaj çalışmalarının
(ön tünel) başlaması
1992
İstanbul metro uygulama projelerini ve denetim hizmetlerini
yürütecek firmanın işe başlaması
1992
İstanbul metro yapımını üstlenen yüklenicilerle (müteahhit)
sözleşme imzalanması
1992
Japon köprü firmalarının Boğaz demiryolu tüp geçişine
seçenek (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve
merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiştir)
1992
ODTÜ'ye İstanbul Metro Projesi'nin ihale belgelerinin
hazırlatılması
1992
Koalisyon hükümeti Ulaştırma Bakanlığı'nın, ihale
ilanlarında İstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü
silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması
1992
Taksim - 4. Levent Metrosu ihalesinin imzalanması
1992
İBB Başkanı Nurettin Sözen (SHP) tarafından Taksim - 4.
Levent arasında İstanbul Metrosunun temelinin atılması (7
km. yer altı, 6 istasyonlu)
1993
İzmir Metrosu için İsveç-İsviçre ortaklığı ABB ve Türkiye
ortağı Yapı Merkezi ile 387 milyon 565 dolara sözleşme
imizalanması (Fahrettin Altay meydanı-Basmane arası hafif
raylı sistem, İslam Enstitüsü-Hatay-Üçyol-Halil Rıfat PaşaKonak-Gümrük-Basmane bölümü metro)
1996
Ulaştırma Bakanlığı'nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş
Bağlantısı'nın etüd-proje çalışmasının yeniden, Yüksel
Proje-Louis Beerger (ABD) ve De Consult (Alman)
konsorsiyumuna, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi
1996
Ankara'da Ankaray'ın (Hafif Raylı Sistem) BUGSAŞ'ca
işletmeye alınması
1997
Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK)
toplantısında İstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine 3.
köprüyü uygun bulması
1997
Bayındırlık ve İskân Bakanı Yaşar Topçu: "İkisini de
(3.Köprü ve Tüp Geçit) yap-işlet-devret modeliyle ihaleye
çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu yapalım."
1996
Ankara'da metro sisteminin BUGSAŞ'ca işletmeye alınması
2000
İstanbul Taksim - 4. Levent Metro bağlantısı teknik deneme
sürüşlerine başlanması
2000
Taksim - 4. Levent Metrosu'nun işletmeye başlaması
2003
Taksim-Dolmabahçe Raylı Tünel Sistemi'nin (Funiküler)
yapımına başlanması
2004
Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin,
anahtar teslim olarak yaklaşık 2 milyar dolar maliyetle ve
Japon kredisiyle yapımına başlanması (2007'de kazı
işlemlerinin bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar
arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km.si
denizaltında olmak üzere toplam uzunluğu: 76,3 km)
2004
Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak
demiryolu boğaz tüp geçişi yapımı sözleşmesinin, TaiseiKumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak Girişimiyle Ulaştırma
Bakanlığı arasında imzalanması (2,5 milyar dolar
harcamayla 2008'de bitmesi planlanan projenin daha sonra
İstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu yapılacaktır)
2004
Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin
temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. Ulaştırma
Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit
tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp
geçide de ihtiyacı olabilir. İstanbul'un yoğun trafik yükü
belki bir başka tüp geçidi de, 3.köprüyü de ihtiyaç haline
getirecektir. Tüp geçit, 3.köprünün alternatifi değildir.
İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar sırasıyla ele
alıncaktır."
2006
Taksim-Kabataş arasını 110 saniyeye indiren Tünel
(Füniküler) Sistemi'nin Başbakan ve Büyükşehir Belediye
Başkanı'nın katıldığı bir törenle hizmete açılması
2008
Yap-işlet-devret (YİD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz
Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney
Kore'den SKEC-Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong
şirketlerinden oluşan TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi
kazandı. 1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçişi, 4
yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin işletme süresi ise 30 yıl
6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki kıta, denizin altından
karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. Kazlıçeşme'den
başlayacak, Göztepe Kavşağı'nda bitecek projede 3.3
kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. İki katlı ve
ikişer şeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri
gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiş
yapacağı öngörülüyor.
2009
Şişhane-Taksim ile 4.Levent-Atatürk Oto Sanayi Sitesi
Metro Hatlarının Başbakanın da katıldığı törenle işletmeye
açılma
SÖZLÜK
Aktarmalı hatağı, Değişik ulaşım
Carbon clean aygıtı, Makine ve
işletmeleri ve türlerinin
birbirlerini destekledikleri,
yolculara aktarma olanağı
sağlayarak seyahat sürelerini
kısaltma olanağı sağlayan ulaşım
yapısı.
Avan proje, Ön proje.Uygulamaya
yönelik olmayan, üzerinde ana
kararların, genel biçimlerin,
işlevlerin ve işlevsel ilişkilerin
gösterildiği proje.
Bilici, Doğaüstü yollardan gizli,
bilinmeyen şeyleri, geleceği
kestiren kimse.
Bröve, Fr.Brevet. Belirli bir eğitimden
sonra yeterliliğini kanıtlayanlara
verilen belge. Uçak kullanma,
paraşütle atlama, dalış yapma, vb.
eylemleri gerçekleştirebilmek için
gerekir.
yanıcı olmayan temizleme
kimyasallarından oluşan bir
sistem, araç motorlarında
kullanılır.
Darülfünun, Ar. (Bilimler Kapısı)
Üniversite.
Deprem, Yer altı levha devinileri ya
da volkanizmayla yerkabuğunun
kırılması sonucu ortaya çıkan
sarsıntı.
Deregülasyon, Kuralsızlaştırma.
Özellikle Batıda 80’li yıllarda
kamu işletmelerinin özelleştirilme
yöntemi olmuştur (İngiltere,vb.)
Devalüasyon, Değişmez (sabit) kur
ekonomilerinde ödemeler dengesi
açık veren ülkenin yönetimince
alınan bir kararla, ulusal paranın
dış satın alma gücünün
düşürülmesi.
Dumanölçer, Baca ve egzos
Hendesehane, Mühendislik okulu.
gazlarınını yoğunluğunu ölçen
aygıt.
Ebniye, Ar. Yapı(lar).
Elektronik bilet (AKBĠL), İşlem
bilgilerinin kayıtlarını depolayan
yazılımların yüklenebildiği
taşınabilir elektronik devre (chip).
Emisyon, Gaz ya da gaz ve parçacık
(partikül) karışımlarının
atmosfere verilmesi.
Enflasyon, Fiyatlar genel düzeyinin
sürekli ve hissedilir artışı,
paranın alım gücünün düşmesi.
Feri (ferry), Araç (karayolu,
demiyolu, vb.)taşıyan gemi.
Ferman, Far. Padişahların herhangi
bir iş hakkında tuğra veya
nişanını taşıyan yazılı emri.
Fetva, Ar. İslam hukuku ile ilgili bir
sorunun dinî hukuk kurallarına
göre çözümünü açıklayan,
şeyhülislâm veya müftü tarafından
verilebilen izin, onay.
Füniküler, Bir dağ veya tepe gibi
eğimli arazide, halatlarla
yukarıya çekilerek çalışan raylı
taşıma sistemi.
Gayrimenkul, Ar. Taşınmaz mal
varlığı (yapı, arsa, vb.).
Görev zararı, Kamu bankalarının
yönetimlerin istemlerine uygun
olarak zarara yol açacak biçimde
finans kaynağı olarak kullanımı.
Habitat, Lat. Habitus. Bir
organizmanın yaşadığı ve geliştiği
yer. Bu yer, fiziksel bir bölge,
yeryüzünün özel bir parçası, hava,
toprak ya da su olabilir.
Osmanlı imparatorluğu’nda ilk
kez I. Ahmet zamanında
Üsküdar'da askeri okul olarak
açılmıştır.
Ġdadi; Ar. Lise.
Ġktisadi Devlet TeĢekkülü,
Sermayesinin tamamı devlete ait,
iktisadi alanda ticari esaslara
göre faaliyet göstermek üzere
kurulan, kamu iktisadî girişimi.
Ġlmühaber, Ar. Alındı, Durum belgesi.
Ġmar, Ar. Bayındırlık, tüm yapım
işleri.
Ġmtiyaz, Özel ya da tüzel kişilere
sağlanan ayrıcalık.
Ġrade-i seniyye, Padişah, üst düzey
bir yetkilinin, bir işin yapılması ya
da yapılmaması hakkında verdiği
buyruk.
Ġstimbot, İng. Steamboat, Buharla
çalışan gemi.
Kadana, Daha çok taşıma işlerinde
kullanılan Macaristan kökenli iri
ve güçlü at.
Kagir, Taş, tuğla kerpiç, vb. toprak
gereçleriyle yapılan yapı türü.
KamulaĢtırma (Ġstimlak), Kamu
yararı gerektiğinde özel mülklerin
yasal yollardan bedeli
karşılığında kamuya devredilmesi.
Kasr, Ar. Köşk.
Kat mülkiyeti, Bir ya da daha çok
kişinin, bir yapının belirli bir
bölümüne sahip olması. Diğer bir
deyişle, tamamlanmış bir yapının
kat, daire, iş bürosu, dükkan,
mağaza, mahzen, depo gibi
bölümlerinden ayrı ayrı kat
mülkiyeti ve başlı başına
kullanılmaya elverişli olanları
üzerinde, o taşınmazın sahibi veya
ortak sahipleri tarafından kurulan
bağımsız mülkiyet hakkı.
Katma değer, Bir üretim sürecinde
çıktı ile girdi arasındaki fark.
Koruma alanı, Belli gerekçelerle,
doğal çevrenin içindeki tüm
varlıklarla (yapı, canlı, nesne, vb.)
sürekliliğinin yönetsel yetki
kullanılarak güvenceye alınması.
Körüklü otobüs, Körükle birbirine
bağlanan iki parçadan oluşan ve
şehir içi toplu taşımacılığında
kullanılan otobüsler (Teknik
anlamı farklıdır).
Kumbarahane, Demir veya tunçtan
dökülmüş, yuvarlak ve boş olan
içine patlayıcı maddeler
doldurulup havan topu veya el ile
atılan yuvarlak bir tür bomba,
kumbara yapılan işlik, üretimevi.
Kumpanya, Ortaklık, topluluk.
KüreselleĢme, Ekonomiden politikaya
yerel, bölgesel sınırları aşan,
dünya ölçeğinde yaklaşımları
öneren, dayatan siyasal,
ekonomik, toplumsal girişim ve
yaklaşım biçimleri.
Kyoto Protokolü, Birleşmiş Milletler
İklim Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesine bir ek niteliğindeki
uluslararası bir çevre anlaşması.
Metro (oto)büs, Kendi ayrılmış
yolunda çalışan uzun (iki
körüklü), çok yüksek yolcu
kapasiteli, lastik tekerlekli ulaşım
aracı. Yolcu, yükseltilmiş
duraklarına yolculuk bedelini
ödeyerek girer ve araçların tüm
kapılarından iniş biniş yapılır.
Yaygın örnekte elektrikle çalışan
araçlar, kimi modellerde
akaryakıt kullanmaktadır
(İstanbul Uygulamasında olduğu
gibi). Manyetik iz yönlendiricili,
sürücüsüz uygulamaları da vardır.
Motris, Birkaç arabalı bir katarda
(tramvay, tren, vb.) elektrik
motoru ya da patlamalı motorla
çalışan ve öbür arabaları çekmeye
yarayan çekici (araç).
Mukavelename, Sözleşme belgesi.
Herhangi bir konuda iki yanın
karşılıklı belirlenmiş koşullara
uymayı kabul ettiklerini gösterir
yasa gözünde geçerli belge.
Mücavir, Ar. Çevre, Sınır ötesi,
Tanımlı alanı saran kuşak.
Mükellef, Ar. Yükümlü, uymak
zorunluluğu olan.
Mülga, Ar. Kaldırılmış, kapatılan,
iptal edilmiş.
Münakalat, Ar. Nakl’den. Ulaşım
işleri, nakliye.
Müruriye, Ar. Eskiden devletin
yurttaşa saldığı köprü geçiş
ücreti (vergisi). Bir tür ayak
bastı parası. İstanbul Galata
Köprüsü uygulamasına 1930
yılında son verildi.
Nefir, Far. Boynuzdan yapılan büyük
boru, Yuf borusu da denir. Kaza
önlemek için eskiden atlı
tramvayların önünde yürüyen
vardacı tarafından, uyarı amaçlı
çalınırdı.
Nizamname, İç tüzük, tüzük, bir
yasaya bağlı yönergeler,
uygulama kuralları bütünü.
Omnibus, Lat. Omni (Herkes) ve
Bus(İçin) sözcüklerinin bileşimi.
Atlarla raylar üzerinde çekilen
tekerlekli bir kara toplu taşıma
aracı.
Pereme (preme), Gondola benzer,
taşımacılıkta kullanılan bir tür
uzun gövdeli kayık.
Restorasyon, Eski yapıların asınla
uygun, bilimsel kurallar
gözetilerek onarımı.
Richter, Depremlerin aletsel
büyüklükleri ve sarsıntı
oranlarının ölçeği.
Ring hat, Başlangıç ve bitişi aynı
nokta olan, genellikle gidiş-dönüş
yolu farklılaşan ulaşım hattı.
Romörk, Araç katarlarında
(tramvay, tren, vb.) motorlu
çekici (motris) tarafından
sürüklenen araç.
Sera gazı (Greenhouse gas),
Yeryüzünde sera etkisine yol açan, fosil
yakıtların yanması, vb. nedenlerden
kaynaklanan su buharı, karbondioksit,
metan,ozon vbg. gaz.
SOFINA, Yirminci yüzyıl başlarında
Osmanlı İmparatorluğunda
etkili olmuş Belçika kökenli
çokuluslu şirket.
Solo otobüs, Motorlu tek gövdeden
oluşan otobüs.
ġartname, Satın alınacak mal ya da
hizmetin özellikleri ve uyulması
gereken koşulları belirleyen
çerçeve belge.
ġehir Hatları, İstanbul’da önce özel
şirketler, Cumhuriyetten sonra
Merkezi Ynetime bağlı Kamu
Kurumları, 2000/li yıllarda ise
İBB’ye bağlı İDO AŞ.’ce
işletilen kentiçi deniz ulaşımı
türü.
ġehremaneti, Ar. Belediye, Yerel
yönetim.
Tabiyyet, Ar. Uyrukluk, yurttaşlık,
bağlılık
Talimatname, Bir kurallar bütününün
nasıl uygulanacağını gösterir
yönerge.
Tebligat, Ar. Bildirim, duyurma.
Tercihli yol, Toplu taşıma sistemlerini
ulaşım ağında öncelemek için
diğer araçların girişlerinin
yasaklandığı ya da
sınırlandırıldığı ayrılmış (tahsis
edilmiş) yol. Fiziksel engel kimi
uygulamalarda kullanılabilir.
Tombaz, Geçici bir askeri köprünün
yüzücü ayaklarından biri veya
birçok şeyleri su üstünde karşıya
geçirmek için bir sal olarak
kullanılan hafif kayık veya yüzücü
araç.
Tramvay, Ketiçinde raylar üzerinde
elektrikle çalıştırılan toplu ulaşım
sistemi.
Turuk, Eskiden Türk karşılığı.
Tüp tünel (tüp geçit), Yer ya da su
altında kazılarak yapılan ulaşım
yolu.
Tünel, Yeraltına açılan geçit.
UlusallaĢtırma (MillileĢtirme),
Ulusalcı bir yönetimce yabancı
yatırımcıların (şirketler)
girişimlerine el konulması, el
konulan girişimlerin tasfiye
edilmeleri ya da ulusalcı
anlayışlarca sürdürülmesi.
Varda, Lat. Guarda. Çekilin, savulun,
kendinizi koruyun, anlamındadır.
Eskiden atlı tramvayların önüsıra
yürüyen vardacıların sokaktaki
insanlara seslenişi.
Yap iĢlet devret, Bir kamu alt yapı
yatırım veya hizmetinin
finansmanının özel bir şirket
tarafından karşılanarak
gerçekleştirilmesi, kamu
tarafından belirlenen bir süre için
işletilmesi ve yine bu süre içinde
ürettiği mal veya hizmeti,
tarafların karşılıklı saptadıkları
bir tarife uyarınca Kamu
kuruluşlarına satması, sürenin
sonunda işletmekte olduğu
tesisleri bakımı yapılmış, eksiksiz
ve işler durumda ilgili kamu
kuruluşuna devretmesi.
Yaya bölgesi, Yerleşmelerde yalnızca
yayalara ayrılmış, araş girişleri
yasaklanmış ya da sınırlandırılmış
alanlar.
YerleĢim, Ġskan, Bir topluluğun bir
coğrafi bölgeyi yurt tutması.
ĠSTANBUL’DA ULAġIMIN
ZAMANDĠZĠNĠ
YIL
OLAY
I. BAġLANGIÇLARIN ĠSTANBUL’U
BaĢlangıçlar
40 bin yıl önce
Ġstanbul Küçük Çekmece, Fikirtepe ve Pendik‟te paleolitik
yerleĢmeleri.
MÖ 6000
Yarımburgaz, Büyük Çekmece, Çatalca, Dudullu, Ümraniye,
Pendik, DavutpaĢa, Kilyos, Fikirtepe, Ambarlı insan yerleĢimleri.
MÖ 3000
Ġstanbul ve çevresinde yoğun yerleĢimler ve küçük kent
beylikleri.
MÖ 658
Megaralıların, kralları Byzas'ın önderliğinde, bilicilerin sözlerine
uyarak, Fenikelilerin yerleĢtiği 'körler ülkesi‟nin (chalcedonKadıköyü) karĢısında, bugünkü Sarayburnu bölgesinde ilk
Ġstanbul kent insan yerleĢmesini (Byzantion) gerçekleĢtirmesi.
MÖ 513
Byzantion ve Khalkedon'un Anadoluyu ele geçirerek ilerleyen
Perslerin eline geçmesi.
MÖ 490
Pers imparatoru Darius'un, 80.000 askerini Boğaziçi'ne gemilerle
kurduğu bir yüzer köprüden Avrupa Yakasına geçirmesi.
MÖ 489
Ġspartalı komutan Pausanias'un Persleri yenmesiyle, Byzantion‟u
kurtarması ve 477'e kadar kente egemen olması.
MÖ 340
Ġstanbul'un ilk kez Makedonya Kralı II.Philip‟ce kuĢatılması.
MÖ 334
Büyük Ġskender'in Ġran seferi sırasında Boğazı geçmek için
dubalar üzerinde yüzer köprü yaptırması.
MÖ 318
Byzantion'un, Büyük Ġskender'in komutanlarından Antigonus
tarafından ele geçirilmesi.
MÖ 74
Bithinia Krallığı egemenliğindeki Byzantion'un Roma
Ġmparatorluğu egemenliğine geçiĢi.
194
Roma Ġmparatoru Septimus Severus'un 3 yıl süren ve kent
halkının açlıktan kırıldığı bir kuĢatmanın ardından kenti ele
geçirerek intikam için Byzantion'u yıkıp halkı kılıçtan geçirmesi.
11 Mayıs 330
Ġstanbul'un Ġmparator Konstantinos tarafından Roma
Ġmparatorluğunun baĢkenti yapılması (40 gün süren Ģenlikler
yapıldı).
Depremler Geliyor
358
Tarihi kaynaklara göre Ġstanbul'da bilinen ilk deprem.
II. BĠZANS’IN ĠSTANBUL’U
DOĞU’NUN BÜYÜK ROMA ĠMPARATORLUĞU
395
Roma'nın Batı ve Doğu Roma olarak ikiye bölünmesi ve Doğu
Roma Ġmparatorluğu'nun (Bizans), Ġstanbul'u (Konstantinopolis)
baĢkent yapması.
413
II.Teodosius zamanında barbar akınlarına karĢı Bizans
baĢkentinin korunması için iç surların yapımına baĢlanması.
439
Haliç ve Marmara Surları yapımının bitirilmesi.
440
Hunların Ġstanbul'u tehditi.
447
Hunların Bizans imparatoru Teodosius'u haraç vermeye
zorlayarak Büyük Çekmece'ye kadar yaklaĢtıkları sırada, eski
kara surları önünde ikinci surların ve hendeklerin yapımına
baĢlanması.
532
Ayasofya'nın yapımına baĢlanması. Kubbesinin 537‟de kapatıldı.
13 Ocak 532
Nika Ġsyanı sırasında Ayasofya‟nın (yapımı sürerken) yanması.
555
10 Richter ölçeğinde Ġstanbul depremi.
605
Sasanilerin Ġstanbul'u tehditi.
626
Slav-Avarlar'ın Ġstanbul'a saldırması.
669
Emevi halifesi Muaviye tarafından Ġstanbul'un kuĢatılması (ilk
müslüman kuĢatması).
674
Muaviye'nin Ġstanbul kuĢatması.
717
Arapların (Müslümanlar) Ġstanbul'u kuĢatması.
863
Rusların Ġstanbul'a saldırısı.
924
Bulgarların Ġstanbul'a saldırısı.
1011
Ġstanbul Boğazında denizin donması.
1204
Ġstanbul'un Latin Haçlılar‟ca ele geçirilip yağmalanması.
1232
Ġstanbul Boğazında denizin donması.
Kente Bir Kuleden Bakmak
1349
Ġstanbul'da ilk kulenin, Galata kesiminde Cenevizliler tarafından
deniz ticaretini denetlemek için yapılması.
1391
Ġstanbul'un Sultan Yıldırım Beyazıt‟ca ilk kez kuĢatılması.
1397
Ġstanbul'un Sultan Yıldırım Beyazıt‟ca ikinci kez kuĢatılması.
1422
Ġkinci Murat tarafından Ġstanbul'un 65 gün süren kuĢatılması.
1422
Ġstanbul'un bilinen ilk haritasının Buondelmonte tarafından
yapılması.
Konstantinopolis‟ten Ġstanbul‟a
1428
Topkapı Sarayı‟nın yapımına baĢlanması.
III. OSMANLI’NIN ĠSTANBUL’U
29 Mayıs 1453
Bizans Ġmparatorluğu baĢkenti Konstantinopolis'in Osmanlılar
(Fatih Sultan Mehmet) tarafından alınması.
30 Mayıs1453
Sultan 2.Mehmed'in fethin ertesi günü, kumandan ve
danıĢmanlarıyla Ġstanbul'un imarı konusunu, çadırı otağ-ı
hümayun'da görüĢmesi ve Hızırbey Çelebi'nin Ġstanbul Kadısı ve
Efendisi olarak görevlendirilmesi (2004 yılı itibarıyla 475
Osmanlı+31 Cumhuriyet dönemi Ġstanbul yöneticisi)
1453
Haliç üzerinde kurulan ilk Tombaz Köprü
1455
Sultan II. Mehmet (Fatih) emriyle Ġstanbul'da ilk bina ve nüfus
sayımının yapılması.
11 Aralık 1455
Fatih Sultan Mehmet tarafından ilk Türk tersanesinin Ġstanbul
Haliç'de yaptırılması.
1457
Edirne'nin yerine Ġstanbul'un Osmanlı Devletinin baĢkenti
yapılması.
1461
Sultan II. Mehmet (Fatih) tarafından Ġstanbul KapalıçarĢı'nın
yaptırılması.
1462
Fatih Sultan Mehmet'in Ġstanbul'da ilk kurulan kentin akropolü
üzerinde; Haliç, Boğaziçi, Üsküdar ve Marmara'ya egemen bir
noktada Topkapı Sarayı‟nı yaptırmaya baĢlaması.
1464
Ġstanbul'da bir buçuk ay süren depremlerin meydana gelmesi.
1477
Ġstanbul'da nüfus sayımı yapılması (Ġstanbul yakası: 14.803 hane,
müslüman Türk nüfus 8.951,Galata: 1521 hane, Müslüman Türk
nüfus 535).
1498
Ġkinci Beyazıt zamanında 5.000 dolayında Yahudinin Ġspanya'nın
Katalanya bölgesinden Ġstanbul'a getirilmesi.
3 Temmuz1503
Leonardo Da Vinci'nin Haliç'te köprü için Osmanlı PadiĢahına
yazdığı mektup: 'Ben kulunuz şöyle işittim ki İstanbul'dan
Galata'ya bir köprü yapmak kastetmişsiniz. Ama bilir adem
bulunmadığı sebepten yapmamışsız. Ben kulunuz bilirim. Bir yay
gibi pek yüksek bir kaldırım ki hiç kimse üzerinden, yüksek
olduğundan geçmeye razı olmaya. Ama bir fikreyledim ki bir
çatma idem, andan sonra suyu çıkaram ve kazıklar koyam. Şöyle
idem ki aşağıdan hemen yelkenleriyle bir gemi çıka. Bu sözlerimi
inşallah gerçek bilesiz ve ben kulunuzu daim hizmetiniz de bilip
buyurasınız'.
1509
Ġstanbul'u sarsan ve Kıyamet-i Süğra denilen deprem.
1515
Ġstanbul Bedesten'inin çıkan yangında yok olması.
1550
Mimar Sinan‟ın mimarlık anıtlarından Süleymaniye Camisi‟nin
yapımına baĢlanması (Cami 1557‟ de bitirildi).
1550
Raylı sistemlerin kullanımına ilişkin en eski belge: Dar hat maden
demiryolu (ahşap yol) ve vagonlarını gösteren Sebastian Münster'in
Cosmographia Universalis resimleri.
1565
Eminönü-Üsküdar arasında düzenli kayık seferleri.
1559
Ġstanbul için ilk inĢaat talimatnamesinin yapılması ve bu
talimatname ile Ġstanbul'da en çok iki kat sınırlaması getirilmesi,
dıĢarı taĢma ve balkon yapımının yasaklanması.
Ġstanbul Yanıyor
1569
Ġstanbul'da 1 hafta süren yangının kente büyük zarar vermesi.
1586
Yeniçerilerin ayaklanmasının ardından Ġstanbul'da büyük yangın
çıkması.
9 Nisan 1588
Mimar Sinan'ın ölümü.
1592
Ġstanbul Ayasofya'da büyük yangın çıkması.
1621
Ġstanbul'da Haliç'in donması.
1630
Hazerfan Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesinden Üsküdar
Doğancılar'a (6 km.) planör kanatlarla uçması.
1633
Lagari Hasan Çelebi'nin roket esaslı aracıyla Sarayburnu'ndan
havalanıp denize iniĢi.
1633
Ġstanbul Cibali'de çıkan yangının kentin beĢte birini yok etmesi.
1638
Evliya Çelebi'nin aktarımına göre, Ġstanbul'da nüfus sayımı.
1645
Beyazıt'da çıkan ve üç gün süren yangının kentin büyük bir
bölümünü kül etmesi.
1652
Ġstanbul Esir Hanı‟nda çıkan yangının kentin büyük bölümünü
yok etmesi.
1660
Ġstanbul'da çıkan büyük yangının ardından kıtlık ve salgında
birçok insanın ölmesi.
16 Mart 1662
Paris' de ilk otobüslerin, kral XIV. Louis'nin, Blaise Pascal'a verdiği
izinle çalıştırılması (atlı otobüs, Latince omnibüs: herkes için)
1665
Ġstanbul Topkapı Sarayı‟nın büyük bölümünün yanması.
1677
Ġstanbul'da Marmara, Haliç ve Boğaziçi'nde 17 kayık iskelesi ve
toplam 1458 kayık.
1680
Tarihsel bir belgeye göre; Ġstanbul'da 1444 kayık+pereme ve
15.000 kayıkçı+peremeci (Preme, Pereme, Perama, Eminönü).
1688
Ġstanbul'da büyük yangın ve deprem.
1690
Ġstanbul'da Eyüp ve Mısır ÇarĢısı‟nın yanması.
1693
Ġstanbul Ayazma'da çıkan yangının kentin büyük bölümünü yok
etmesi.
1696
Üstüste çıkan yangınlar nedeniyle Ġstanbul Kaymakamının kentte
ahĢap bina yapımını yasaklaması.
1698
Ġstanbul ġehremini Baruthanesinin havaya uçması üzerine çıkan
yangında yöredeki 425 evin yanması.
1698
İngiltere'de, Humprey Mackwort'ça hava (atmosfer) basınçlı ilk izli
sistemin yapılışı.
1701
Ġstanbul Bedesten'de büyük yangın.
1716
Ġstanbul Cibali'de baĢlayan ve hızla yayılan Ġstanbul'un gördüğü
en büyük yangın (20.000 evin yandığı söylenmektedir).
1720
Ġstanbul'da, itfaiye teĢkilatı olan ve yeniçeriler içinden
oluĢturulan ilk Tulumbacılar Ocağı'nın kurulması.
1721
Büyük imar hareketi içinde Kağıthane'de Sa'adabad'ın temelinin
atılması (derenin akağı değiĢtirilmiĢ, Baruthane‟ye kadar mermer
rıhtımlar yapılmıĢ, yeni kanal çevresine bahçeler, havuzlar,
küçük köprüler, kasr'lar inĢa edilmiĢtir).
1727
Balat Kapısında baĢlayan ve kentteki (Ġstanbul) evlerin sekizde
birini yakan yangın.
1730
Sultan I.Mahmut tarafından Taksim'de su dağıtım yeri olarak
Maksem'i (Taksim) yaptırması.
1731
Ahşap tekerleğe demir çember geçirilerek aşınma dayanımının
yükseltilmesi ve ilk demir tekerlek.
1734
I. Mahmut döneminde, Sadrazam Topal Osman PaĢa giriĢimiyle
ve müslümanlığı kabul etmiĢ Fransız subayı Comte de
Bonneval'in (Ahmed) yardımıyla Üsküdar, TopbaĢı'nda
Kumbarahane ve Hendesehane kurulması.
1743
Yeniçeri Ağası Hasan PaĢa'ya I. Mahmud'un emri: 'İstanbul'un
her tarafı teftiş edilerek, yabancı ve kuşkulu görülen şahıslar
öldürüle'.
1745
Ġstanbul Fener Semtinde çıkan yangında çoğu Hiristiyanlara ait
700 evin yanması.
1748
Simon Kalfa‟nın yaptığı barok mimarinin en önemli
örneklerinden Nurosmaniye Camisinin yapımına baĢlanması.
(1755 yılında bitirilmiĢtir).
1750
Ġstanbul Küçükpazar'da çıkan yangının baĢka yerlere
sıçramasıyla büyük zarar vermesi.
1750
Ġstanbul Mercan'da çıkan yangında semtin kül olması.
11 Ocak 1775
Haliç'in donması.
1762
Sultan III. Mustafa tarafından Ġstanbul için Konstantiniyye adının
kullanılmasının yasaklanması.
1763
İlk buharlı araç
Mühendisliğin Önemi
23 Mayıs 1766
Kurban bayramı ilk günü iki dakika süren büyük deprem (Fatih
ve Eyüp Sultan camilerinin kubbeleri yıkılmıĢtır).
1767
Ġngiltere'de maden mühendisi Richard Reynold'ça Shropshire
kentinde arabaların üzerlerinde yürüdükleri kalasların demirle
kaplanmasıyla ilk demiryolu tasarımı.
1773
Kaptan-ı derya Cezayirli Gazi Hasan PaĢa'nın desteğiyle Batılı
anlamda ilk mühendislik okulu Baron de Tott‟ça Tersane
Hendesehanesi'nin kurulması.
1776
Hendesehane-i Bahri‟nin (Deniz harb Okulu) KasımpaĢa‟da
kurulması.
1780
Ġstanbul Taksim'de Topçu KıĢlasının yapılması.
22 Ekim 1784
I. Abdülhamit döneminde Mühendishane-i Bahri Hümayun‟un
(Deniz Mühendislik Okulu) kurulması.
1795
Kanunname ile Hasköy'de Mühendishane-i Fünun-ı Berri-i Hümayun
(Kara Fenlerine ĠliĢkin Mühendislik Okulu) oluĢturulması, kara ve
deniz mühendishanelerinin tek bir yönetim altında birleĢtirilmesi.
1797
Robert Fulton'un Paris Sen Nehri üzerinde buhar gücüyle çalışan
'stim bot' (istimbot) denemesi yapması.
1799
Ġstanbul'da Haliç'in donması.
1802
Ġstanbul'da deniz ulaĢımında kullanılan kayık sayısının 3996'ya
ulaĢması
Raylar Üzerinde UlaĢmak
1804
Maden mühendisi Richard Trevitchnick Vilthick (İngiltere) tarafından
ilk buharlı lokomotifin yapılması.
1807
ABD'de buharla hareket eden ilk 'stim bot'un Robert Fulton tarafından
yapılması.
1808
Yeniçeri ayaklanması sırasında kentte büyük bir yangın olması.
1813
William Hedley ve Timothens Hockworth'ca raylar üzerinde yürüyen
ilk lokomotif.
25 Temmuz
1814
İlk ticari lokomotifin George Stephenson (İngiltere) tarafından
başarıyla çalıştırılması.
1817
Ġstanbul'da yıl içinde 73 yangın çıkması üzerine halkın
mahallelerde nöbet tutmaya baĢlaması ve Ġsveç Elçiliği‟nde
çıkan yangın sırasında Galata bölümünün yanması.
1825
İngiliz Mühendis George Stephenson tarafından yapılan ilk buharlı
lokomotifin ilk seferini yapması
27 Eylül 1825
İngiltere'de atlarla raylar üzerinde çekilen, Stockton-Darlington
kentleri arasında yolcu ve yük taşıma amaçlı tren işletmeciliği.
1826
Yeniçeri Ocağının kaldırılması.
1826
HocapaĢa'da çıkan yangının 36 saat sürmesi ve kentin yarısının
kül olması.
1826
Ġhtisab Nazırlığının (Yerel Yönetim, Belediye Bakanlığı)
kurulması (Amaç, kentlerde kolluk, yerel yönetim hizmetleri ve
vergi alımını gerçekleĢtirmektir).
1827
Ġstanbul'a II. Mahmut tarafından Ġngilizlerden satın alınan ilk
buharlı geminin getirtilmesi.
20 Mayıs 1828
Ġstanbul'a BUĞU (vapour karĢılığı) adlı ilk buharlı geminin
(Ġngiltere‟den alınan geminin özgün adı Swift) II. Mahmut için
Ġstanbul tüccarları tarafından satın alınarak getiriliĢi ve hediye
edilmesi.
1829
Ġstanbul Boğaz'da ilk buharlı geminin satın alınması ve
çalıĢtırılması.
4 Ocak 1829
İngiltere Londra'da George Schiller'ce işletilen ilk atlı otobüs.
1830
Avrupa Kentlerinde ilk buharlı otobüs.
1830
Genç Fransız mühendis Loubat tarafından Amerika'da atlı tramvay
projesinin New York kent yönetimine sunulması.
15 Eylül 1830
İngiltere'de Liverpool-Manchester arasında modern anlamda ilk
lokomotifli tren işletmesi.
1830
Ġstanbul'da ilk kent planlama çabaları (II. Mahmut dönemi).
1831
Ġstanbul'da ilk Kaldırım Müdürlüğü'nün kurulması
1 Kasım 1831
Ġlk Türkçe gazete Takvim-i Vekayi'nin Ġstanbul'da çıkarılması.
1832
Lobuat'nın atlı tramvay projesinin New York'ta uygulanması.
1833
Ġstanbul Cibali'de çıkan yangının kente büyük zarar vermesi.
1835
Belçika'da ilk demiryolu şebekesinin yapılması.
1836
Evkaf Nazırlığının (Vakıflar Bakanlığı) kurulması.
Ġstanbul‟un Köprüleri
3 Eylül 1836
II. Mahmut tarafından Haliç üzerinde Unkapanı-Azapkapı
arasında Hayratiye Köprüsü'nün (Cisr-i Atik) açılıĢı. II:Mahmut:
'Köprünün yapılmasından maksat, karşılıksız ahaliye kolaylık ve
menfaat sağlamaktır. Zinhar kimseden bir akçe alınmasın'.
Köprünün adı bu nedenle Hayratiye olarak bilinir.
1837
Ġkinci imar giriĢimi. II.Mahmut'un isteği üzerine, Von Molkte'nin
Ġstanbul 1/25.000 ölçekli Ģehir planlama çalıĢmaları (1837-1851).
Von Molkte: "İstanbul planını bitirdim!"(22 ġubat 1837)
1837
Ġngiliz ve Rus olmak üzere iki yabancı vapur kumpanyası
tarafından Ġstanbul'da vapur taĢımacılığının baĢlatılması.
1837
New York'ta ilk buharlı tramvay.
1838
ABD'li gemi yapım mühendisi Foster Rohdes'in gözetiminde
Ġstanbul TaĢkızak Tersanesinde ilk buharlı gemi yapımı.
1838
Vapurlar Nezaretinin kurulması (Nazır: Salih PaĢa).
1839
Nafia Nezaretinin (Bayındırlık Bakanlığı) kurulması.
1839
Ġstanbul'da çıkarılan bir ilmühaberle; binaların kagir olarak
yapılması, yeni binalar için yer gösterilmesi, ahĢap ev
yapılmaması, geometrik koĢullara uyulması, yol geniĢliği,
binaların 3 kat ve 20 zira (20 arĢın, 15 metre) olması, çıkmaz yol
yapılmamasının kararlaĢtırılması.
1839
Gülhane Hattı Hümayunu'nun okunması (Osmanlıda ilk reform
giriĢimi) ve Tanzimat ilanı.
1839
Ġstanbul Babıali'nin yangında kül olması.
1840
İngiltere' de çift katlı omnibüs.
1841
İlk modern dizel otobüslerin seri üretimi.
1842
Sultan Abdülmecit tarafından Dolmabahçe Sarayının BeĢiktaĢ'ta
yaptırılması (1853'de bitmiĢtir).
1843
Ġstanbul'de kentiçi deniz ulaĢımı için Fevaid-i Osmaniye (Fevaid‟in
sözcük anlamı Faydalar, Yararlar) adlı ilk Ģirketin (1843-1870)
Kadıköy ve Adalar'a yolcu taĢıma amacıyla kuruluĢu (Ġlk vapur,
Tersanei Amire'den satın alınan Eser-i Hayır).
1843
Seyr-i bahri adlı ilk buharlı geminin Bahriye Nezaretince Ġstanbul,
Ġzmit, Gemlik, Tekirdağ arasında çalıĢması.
1843
Yayaların kullandığı Thames tüneline ray döşenerek ilk yer altı
demiryolu ulaşımının gerçekleştirilmesi.
1844
Ġstanbul'da yolcu taĢımacılığından çalıĢan kayık sayısının
19.000'e yükselmesi.
1844
Ġstanbul'da vapur iĢletmeciliği için Tersanede Hazine-i Hassa
Vapurları Ġdaresi'nin kurulması.
1844
Ġstanbul'da ilk nüfus sayımı.
1845
Fevaidi Osmaniye vapur Ģirketinin filosuna 5 adet vapur (Tar-i
bahri, Hasir-i bahir, Peyk-i Ģevket, Hemaperva, Eser-i cedit)
eklemesi.
1845
Üsküdar'a ilk defa yaz-kıĢ olmak üzere düzenli vapur seferlerinin
konması.
22 Kasım 1845
Bezmialem Valde Sultan tarafından, Karaköy Valde Köprüsünün
Eminönü-Karaköy arasında (Cisr-i cedid) yapılıĢı (18 yıl
kullanılabilmiĢtir).
25 Kasım1845
Ġstanbul köprülerinde, Sultan Abdülmecit döneminde ilk resmi
müruriye (geçiĢ ücreti) uygulaması (85 yıl uygulandı). GeçiĢ
ücretleri: yaya 5, hamal 10, boş beygir 20, yüklü beygir 40, koyunkeçi-kuzu 3 para, boş araba 2,5, dolu araba 5 Krş.
1847
Çıkarılan bir nizamname ile Mühendishane-i Berri-i Hümayun'un
Harbiye (Topçu ve İstihkam) ve Mimar Okulu'na dönüĢtürülmesi.
1848
Ġstanbul'da yapım iĢlerini düzenleyen ilk nizamname: Ebniye
(yapılar) Nizamnamesi.
1850
İngiltere'de, Londra ulaşımını düzeltmeyi amaçlayan planın bir
parçası olarak metro düşüncesinin Charles Pearson tarafından
ortaya atılması.
1850
Eminönü-Üsküdar arasında günde dört sefer yapan vapurların
çalıĢtırılması.
1851
Şirket-i Hayriye Ģirketinin 25 yıl süreyle vapur iĢletme hakkını
alması ve yabancı vapurların (Rus-Ġngiliz) çalıĢmasının
yasaklanması (Ġlk gemiler:İstinye, Mirgün, Sarıyer,
Anadolu).Kurucular arasında Sadrazam Mustafa ReĢit PaĢa
bulunmaktadır, ilk müdürü Sakızlı Ali Hilmi Efendi‟dir.
1853
Dolmabahçe Sarayının yapılması. Tümüyle bitmesi 1855‟te oldu.
1853
Dolmabahçe Gazhane Tesislerinin çalıĢmaya baĢlaması.
1853
Dolmabahçe Sarayı' nın aydınlatılması amacı ile Dolmabahçe
sarayı Gazhane'sinde havagazı üretimi.
1854
Şirket-i Hayriye filosuna 6 gemi eklenerek (Rumeli, Tarabya,
Göksü, Beylerbeyi, Tophane, Beşiktaş) filonun 10'a çıkarılması.
Ray Öyküleri ya da Bir Kenti Yönetmek
1854
Osmanlı Ġmparatorluğunda Kahire-Ġskenderiye hattında ilk tren
iĢletmesi.
1854
Paris' de atlı tramvay.
1854
Ġstanbul'u kargaĢa ve düzensizlik içerisine sokan Kırım
SavaĢının baĢlaması.
13 Haziran
1854
Ġstanbul ġehremaneti (Belediye) kurma giriĢimleri.
25 Şubat 1854
Ġstanbul'da ısının eksi 6'ya düĢmesi ve Tuna nehrinden
Karadeniz ve Boğaz'a buz parçalarının sürüklenmesi.
1855
Ġstanbul'da büyük yangın.
1855
Sultan Abdülmecit zamanında Üçüncü imar giriĢimi: Ġstanbul
ġehremaneti oluĢturmak için Şehremaneti ve İntizamı Şehir
Komisyonu kurulması. KuruluĢ beyannamesinde sıralanan
görevler: İstanbul'un tezyini (güzelleştirilmesi), tanzifi
(temizlenmesi), tevessü (yolların genişletilmesi), tenvir-i esvak
(aydınlatılması), ıslahat-ı usul-i ebniye (yapım yöntemlerinin
iyileştirilmesi).
9 Mayıs 1856
Ġrade-i Seniyye ile İntizam-ı Şehir Komisyonu'nun kurulması
(görevi: kurulacak belediye yönetimi hakkında önerilerde
bulunmak ve kuruluş tasarısı hazırlamak).
Prefecture de la ville'in Türkçe karĢılığı olarak Şehremaneti
ünvanıyla Dersaadet ve Bilad-ı Selase'de (Üsküdar, Galata ve
16 Ağustos1855 Eyüp) memuriyet ihdas edilmesi ve Ģehir meclisi kurulması
nizamnamesinin Meclis-i Vala (Yüce Meclis) tarafından
çıkarılması.
23 Eylül 1856
Anadoluda ilk demiryolu yapımı için bir Ġngiliz Ģirketine ĠzmirAydın demiryolu için (133 km) imtiyaz verilmesi.
1856
Türkiye topraklarında (Osmanlı) ilk demiryolu yapımına
baĢlanması.
1857
Ġstanbul Beyoğlu Tünel'de Sultan Abdülmecit Döneminde Altıncı
Daire-i Belediye Müdürlüğü (Beyoğlu Belediyesi) binasının mimar
Giovanni Battista Barborini'ye yaptırılması.
1857
Galata ve Yüksek Kaldırımda ilk havagazı aydınlatması.
1858
Ġstanbul Haliç'in donması.
1857
İntizam-ı Şehir Komisyonu‟nun dağılması.
16 Ocak 1858
Ġstanbul'da oluĢturulacak 15 Daireden Beyoğlu ve Galata
Dairesinin pilot uygulama olarak seçilmesinin gerekçesini, „bu
semtlerde oturanların başka ülkeleri gören kişiler olmaları ve
belediye hizmetlerinden anlamaları, ayrıca buradaki binaların
daha düzenli yapılmaları’, biçiminde açıklayan resmi duyurunun
(tebliğ) yayınlanması.
28 Aralık 1858
İntizam-ı Şehir Komisyonu‟nun kentin 14 daireye ayrılmasıyla ilgili
nizamnamesi (Pera, Galata ve Tophane'yi kapsayan 6. Dairenin
pilot uygulama olarak önerilmesi).
Ġstanbul‟un Otomobille Talihsiz TanıĢması
1858
Kırım Anglikan Kilisesi‟nin Ġstanbul'da yapımına izin veren
Sultan Abdülmecit'e Ġngiltere kraliçesi tarafından hediye edilen
ve Ġstanbul'daki ilk otomobilin, Ģeyhülislam'ın 'şeytan işi'
fetvasına dayanılarak Sarayburnu'ndan denize atılarak yok
edilmesi.
1858
Ġstanbul'da Altıncı Daire-i Belediye adını taĢıyan Beyoğlu ve
Galata Bölgesi örnek (numune) belediyenin, ġehremanetine
değil doğrudan hükümete, yani Bab-ı Ali'ye bağlı olarak
kurulması.
1858
İstanbul'da Sokaklara Dair Nizamnameler'in çıkarılması.
1858
KabataĢ-Üsküdar arasında ilk arabalı vapur seferlerinin
baĢlaması.
1860
Londra' da (Birkenhead) atlı tramvay.
1860
Fransız mühendis S.Preaut'nun Ġstanbul'un Avrupa ve Asya
yakasını tüp geçitle birleĢtirme avan projesi.
1860
Kahire-Ġskenderiye (Osmanlı) demiryolu pamuk hattının açılması.
13 Ocak 1860
Osmanlı uyruklarından Hacı Manuk Efendi'ye, Avrupa'dan
getirilen ve 'omnibüs' denen dolmuĢ türü arabaların Üsküdar
cihetinde (bölge) çalıĢtırılması için, 25 yıl süre ile imtiyaz
verilmesi.
1861
Sultan Abdülaziz'in tahta çıkması.
1861
Bebek‟li Atıf Bey'in tasarımını kendisinin yaptığı kanat, kuyruk
ve pervaneli uçağıyla baĢarısız uçuĢ denemesi.
1863
Londra, Paddington-Farrington Street arasında 6.500 m.
uzunluğunda ilk açma-kapama tünel kazılarak Metropolitan Railways
Line'in (metro) kurulması.
1863
Ġlkinin yerinde Ġkinci ahĢap Galata (Karaköy) Köprüsünün yapılıĢı
(12 yıl kullanılabilmiĢtir).
1863
Sultan Abdülaziz döneminde BeĢiktaĢ-Ortaköy arasında Çırağan
Sarayının yaptırılması (1866 da tamamlandı)
1863
Ayvansaray-Piri PaĢa arasında, Yahudi sarraf Cezayirli Mıgırdıç
tarafından yeni bir ahĢap (kazıklı) Haliç (Yahudi) Köprüsü (10
gün sonra kayıkçılar tarafından yakıldı).
1863
Toplanan köprü müruriyeleriyle yolsuzluk yapıldığı söylentileri
üzerine Sultan Abdülaziz Han tarafından ücretlerin düĢürülmesi
kararının halka duyurulması. Yaya 5, yüklü-yüksüz beygir-eşekmanda-sığır 30, koyun-keçi 5, atlı araba 5, atlı 4, yüklü sırık hamalı 2,
sedye 2.5, yüklü manda-öküz arabası 10, yüksüzü 5 para. Askeri
öğrenci, asker, zaptiye subay ve erleri, ağır suçlular, tulumbacılar,
askeri yük taşıyanlar, tersane vapuru subayları mürüriye ödemiyordu.
1863
Tüm Osmanlı topraklarında geçerli Ebniye ve Turuk
Nizamnamesi'nin yürürlüğe girmesi (Kentsel altyapı kavramı ilk
kez geçmektedir).
Atlar ve Tramvaylar
1863
Ġstanbul'da bir tramvay (atlı) Ģirketi kurulması yönünde önerilerin
baĢlaması (1863-1869).
1863
Ġstanbul'da açılan Umumi Dünya Sergisine çağrılan yabancılar
nedeniyle, Bakırköy taĢlarıyla (mactra‟lı kireçteĢı?) yol ve
kaldırımların yenilenmesi ve döĢenmesi.
1864
Hava basınçlı raylı sistemlerin son deneme hattının Londra Crystal
Palace'da yapılması.
1864
Ġstanbul'da, Sirkeci'den Kumkapı'ya kadar uzanan alanda 3.500
binayı yakan HocapaĢa yangını.
1864
Galata Surlarının yıkımı ve Büyük HocapaĢa yangını sonrasında
Divan Yolunun geniĢletilmesi (19 m.)
1864
Sultan Abdülaziz Döneminde Beyazıt'da Ġstanbul Üniversitesi
binasının yaptırılması (1866'da tamamlandı).
1864
Şirket-i Hayriye'nin vapur filosuna 6 yeni geminin katılması
(Toplam filo: 16 vapur), Müdür Ali Hilmi Efendiye iĢten el
çektirilmesi.
1864
Rusçuk-Vidin (Osmanlı) ve Ġzmir-Aydın (incir-pamuk-tütün hattı)
demiryolu hatlarının açılması.
1864
Harbiye, Bahriye ve Tıbbiye Ġdadilerinin (Lise) Galatasaray'da
Mekteb-i İdadi-i Umumi adıyla birleĢtirilmesi.
1864
Belediyeciliğin tüm ülkeye yayılmasında önemli bir adım olan
Vilayet Nizamname'sinin yayınlanmasıyla, sancak ve kaza
merkezlerinde meclis-i belediyelerin (belediye meclisleri)
kurulması, üyelerinin seçimle göreve gelmelerinin sağlanması.
1864
Türük ve Ebniye Nizamnamesi'nin (Yollar ve Yapılar Yönetmeliği)
çıkarılması.
1864
Galata Surlarının 6.Daire-i Belediye uygulamasıyla yıkılması.
1864
Ġstanbul'da „kent yaşamı ve modern belediyeciliğe’ iliĢkin, Münif
PaĢa tarafından yazılan ilk makalenin Mecmua-i Fünun dergisinin
21. sayısında yayınlanması.
18 Eylül 1865
Ġstanbul'un en büyük yangınlarından birinden sonra Hocapaşa
Yangını ve Islahat-ı Turuk (Yolların Islahatı) Komisyonu‟nun
kurulması.
1865
Ġzmir-Turgutlu-Afyon ile Manisa-Bandırma demiryolu hattının 98
km.lik bölümünün Ġngiliz Ģirketince tamamlanması.
1865
Ġzmir-Bornova-Buca Banliyö hattının açılması.
1865
Beylerbeyi Sarayı‟nın yapılması.
1865
Beaux-arts ( Güzel Sanatlar) ilkelerine uygun olarak tasarlanmıĢ
ilk parkın İstanbul Taksim Kışlası‟nın yanında açılması.
1865
Ġstanbul'da Batılı anlamda ilk parkın Çamlıca Sarıkaya'da
yaptırılması.
1866
Çıkarılan Turuk-u Muabir Nizamnamesi ile yolların 4 sınıfa
ayrılması (Tarik-i Sultani, Vilayet, Sancak, Kaza).
1866
Sirkeci'den Kumkapıya kadar olan sahayı yok eden büyük
yangını Kumkapı ve Kadırga yangınlarının izlemesi (3.551 bina
yanmıĢtır).
1866
Dördüncü imar giriĢimi: Yangından sonra imar komisyonu olarak
İslahı Türk Komisyonu‟nun kurulması.
1866
Türkiye topraklarında (Osmanlı) ilk demiryolu yapımının (ĠzmirAydın hattı) tamamlanması.
1867
New York Manhattan Island'da (Manhattan Adası) ilk kentiçi buharlı
tren yolu hattının açılması.
1867
New York Broadway'de, Alfred Ely Peach adlı kişi tarafından 93 m.
Uzunluğunda, işletmeye açılamayan bir metro yapılması.
1867
Sivil mühendislik amaçlı olarak Mülkiye Mühendisi ve Islah-i
Sanayi Mektebi kurulması.
Mayıs 1867
Fransız mühendis ve yüklenici Eugene Henri Gavand'ın gezgin
olarak Ġstanbul'a gelmesi.
14 Nisan 1868
Abdülaziz döneminde, Meclis-i Maabir üyesi Rüstem Bey'in
'tramvay tabir olunan yolların inşaasına dair' yetki istemi (imtiyaz
talebi).
1868
Makinalı ve yandan çarklı ilk araba vapurlarının (26:Suhulet,
27:Sahilbent) daha çok top arabalarını taĢıma amaçlı olarak
yaptırılıp, Üsküdar-KabataĢ arasında iĢletilmesi.
Dünyada Metro Ġstanbul‟da Tünel
1868
New York metrosu.
1868
BeĢinci imar giriĢimi: Yeni bir belediye kanunu çıkarılarak
Ġstanbul'un 14 Belediye Dairesine ayrılması ve 6. Dairenin
„hususiyet‟inin kaldırılması.
1868
Ġstanbul'da Taksim Parkı‟nın yapılması.
20 Temmuz
1868
Fransız mühendis ve yüklenici (müteahhit) Eugene Henri
Gavand'ın tünel projesini Osmanlı hükümetine (Sadrazam Ali
PaĢa) sunması ve reddedilmesi.
6 Ekim 1868
ġurayı Devlet (DanıĢtay) tarafından hazırlanan Dersaadet İdare-i
Belediye Nizamnamesi ile belediye örgütünün tüm Ġstanbul'a
yaygınlaĢtırılması (14 belediye dairesi).
8 Aralık 1868
İlk trafik sinyallerinin İngiltere-Londra‟da kullanımı.
1869
Ġstanbul'da Şark Demiryolları Banliyö İşletmesi.
1869
Bir Ġngiliz Firmasının ahĢap Galata Köprüsü yerine 18 m.
geniĢliğinde demir köprü önerisi yapması.
Ocak 1869
Fransız mühendis ve yüklenici Gavand'ın Ġstanbul'a ikinci geliĢi.
1 Şubat 1869
Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'ın Tünel imtiyazını elde
edebilmek amacıyla, daha önce kendisine sunulan bütün
değiĢiklik önerilerini kabul edeceğini beyan ederek Nafia
Nezaretine baĢvurusu ve Sultan Abdülaziz‟le görüĢmesi.
10 Haziran
1869
Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık PaĢa ve Nafia
Nazırı Edhem PaĢa destekleriyle PadiĢah Abdülaziz'e kabul
ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla Kumkapı'yı
Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının Sarayburnu'ndan
Üsküdar'a uzandığı denizaĢırı bir demiryolu projesi ile Medrese,
PerĢembe Pazarı, Kumbaracı, YeniçarĢı sokaklarında tünel
önermiĢti).
Sultan Abdülaziz döneminde, Dersaadet'te Tramvay ve Tesis
İnşası'na dair bir sözleĢme ile (Mehmet Kabuli PaĢa Nazır-i
Ticaret ve Ziraat ile vekaleten Nezaret-i Umur-i Nafi‟a olarak
imzalamıĢtır), daha henüz Ģirket kurulmadan, Ġstanbul
caddelerinde yolcu, eĢya taĢımacılığı için demiryolu yapılarak
hayvanların çektiği araba iĢletmeciliği hakkının 40 yıl süre ile
Konstantin Krepano Efendi'nin kuracağı 'Dersaadet Tramvay
Şirketi' adlı Ģirkete verilmesi. (Dersaadet Tramvay Şirketi
30 Ağustos1869 Nizamname-i Esasisi, Dersaadet'te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair
Mukavelename ve Dersaadet'te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair
Şartname). 20 Osmanlı lirası değerinde, 20.000 hisseli Ģirketin
Kurucu hissedarları: Bank-ı Osmanı, Şirket-i Umumiye-i
Osmaniye, Hristaki Zağrapos Efendi, rüsüm-i sitte komisyonu
üyesi banker Baspalli, Mösyö Kzano, Mösyö Zarifi, R. Edwards
(İstanbul’a yerleşmiş bir İngiliz), G.Casanova-Ralli (Banker),
D.G.Fernandey (Banker), R. Viterbe (Tüccar-şirketin müdürü),
Demetrios Raspalli (Rum cemaatinden).
Tramvay Sahnede
3 Eylül 1869
Ġstanbul' da iki kadana (Macaristan ve Avusturya‟dan getirilen
atlar) tarafından çekilen iki katlı, sarı renkli ilk atlı tramvayın
Tophane-BeĢiktas arasında çalıĢmaya baĢlaması nedeniyle tören
düzenlenmesi.
1869
Bir Belçika Ģirketinin baĢvurusuyla, ortakları arasında ġirket-i
Umumiye-i Osmaniye, Osmanlı Bankası, Ġstanbullu Hristaki
Zoğrafos ve Konstantin Krepano'nun (aynı zamanda Ģirketin
temsilcisi) bulunduğu Dersaadet (İstanbul) Tramvay A.Ş.'nin 200
bin lira sermayeyle kuruluĢu.
6 Kasım 1869
Sultan Abdülaziz' in izniyle, Henry Gavand' ın 42 yıllık tünel
imtiyazını (Tünel Ġmtiyazı hakkında Ferman-ı Ali ve Tünel Şirketinin
Mukavelenamesi ve Tünel Şirketinin Şartnamesi) alması üzerine
Gavand'la Nafia Nezareti arasında 3 maddelik anlaĢma
imzalanması. Ġmzalar: Nafıa Nazırı Davut PaĢa ve Henri Gavand.
7 Kasım 1869
Bir fermanla Rumeli Demiryolları imtiyazının Baron Hirsch'e
verilmesi.
1870
İngilterede Thames nehri altında açılan demiryolu tüneli Tower
Subway ile metro yapımında ilk kez tüp tünel (tube) yöntemi
kullanılması.
1870
Ethem PaĢa tarafından Karaköy Köprüsünün (dubalı) yeniden
yaptırılması (1912 yılına kadar kullanılmıĢtır).
1870
Ġstanbul ValideçeĢme'de çıkan yangında Beyoğlu ve Taksim'de
5.000 evin yanması.
1870
Fevaid-i Osmaniye Vapur Şirketi‟nin filosuna 1 adet vapur (ġirketi
Hayriye'nin yaptırdığı Rahat) eklemesi.
1870
Şirket-i Hayriye filosuna 3 vapur eklenmesiyle (Azamet, Rahat,
Selamet) filonun 19'u bulması.
1870
İstanbul Tramvay Şirketi Nizamname-i Esasisi'nin imzalanması.
1870
Osmanlı yönetimince uzunluk ölçü birimi arşının bırakılarak
metrik sisteme geçilmesi.
1870
İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile idare bölüm merkezleri
(yönetim birimleri) olan vilayet, sancak ve kaza merkezlerinde
birer belediye örgütü kurulmasının yasallaĢması.
1870
Demiryolunun Sirkeci'ye getirilmesi için Topkapı Sarayı‟nın Ġncili
KöĢkünün yıkılarak, Sepetçiler ve Cebeciler Kasırı vb.nin Saray
bütününden (kompleks) kopartılması.
Ocak 1870
Eugene-Henri Gavand'ın, imtiyaz sahibi olduğu Tünel yapımı için
sermaye bulmak üzere Fransa'ya dönüĢü.
8 Mayıs 1870
Eugene-Henri Gavand'ın Fransa'da Tünel için iki banka ile
ortaklaĢa, adı Chemin de Fer Metropolitain de Galata a Pera olan
anonim bir Fransız Ģirketi kurması.
Haziran 1870
Ġstanbul'a dönen Eugene-Henri Gavand'ın dahili nizamnamenin
kabulu ve hisse senedi ihracı için baĢvurusunun FransaAlmanya arasında patlak veren savaĢ nedeniyle askıda kalması.
1871
Eugene-Henri Gavand'ın Fransa'daki toplumsal olaylar nedeniyle
yarım kalmıĢ Tünel projesini gerçekleĢtirmek amacıyla ĠngitereLondra kaynaklı "The Metropolitain Railway of Constantinople from
Galata to Pera" adıyla yeni bir limited Ģirketin Babıali (Osmanlı
Hükümeti) tarafından onayını istemesi.
1871
Eski Fevaidi Osmaniye vapur iĢletmesinin adının
değiĢtirilmesiyle ġurayı Devlet azası Boğos beyin yönetiminde,
Kadıköy-Adalar arasında çalıĢtırılmak üzere Ġrade-i ġahane/Ġdarei Aziziye Vapur ĠĢletmesinin kuruluĢu.
1871
Ġstanbul-Ankara demiryolu hattının 91 km.lik HaydarpaĢa-Ġzmit
bölümünün yapımına baĢlanması.
13 Mart 1871
Şehremanet-i Behiyyesiyle Tramvay Şirketi Beyninde Ta'ati Olunan
Mukavele-i Munzama'nın yayımı.
8 Mayıs 1871
Tünelin yapımı ve iĢletimi için merkezi Londra'da bulunan
Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyninde Tahtelarz
Demiryolu Şirketi‟nin (The Metropolitain Railway of Constantinople
from Galata to Pera) kuruluĢu (Tünel Şirketinin Mukavele Senedi,
Tünel Şirketinin Nizamname-i Dahilisi).
30 Haziran
1871
Geciken Tünel yapımı iĢi için yapımın baĢladığını kanıtlama
amacıyla kamulaĢtırmaların (istimlak) yapılması.
30 Temmuz
1871
Tünel yapımına baĢlanması. (Mühendisler: Süleyman Bey, Briot,
Victor Tridon, Jules Jacobs, Paul Mugnier).
31 Temmuz
1871
Azapkapı-BeĢiktaĢ tramvay hattının açılması.
UlaĢımla Gelen Kaza
26 Ağustos
1871
Karaköy‟de Ġlk ölümlü tramvay kazası.
Eylül 1871
SözleĢme tarihinde Tünel yapımına baĢlayamayan Eugene-Henri
Gavand'ın Babıali'ye (Osmanlı Hükumeti) zaman kazanmak
amacıyla, hükümetçe reddedilen bir protesto notası vermesi.
7 Eylül 1871
Raylı (demiryolu) sistemleri destekleyen, bayındırlık
giriĢimlerinin destekçisi Sadrazam Ali PaĢa'nın ölümü.
9 Eylül 1871
Henri-Gavand'ın sunduğu Tünel Nizamnamesi‟nin yürürlüğe
girmesiyle, Ġngiliz kökenli Payitaht Demiryolu Şirketi‟nin (The
Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera)
kuruluĢu için Gavand'a izin verilmesi.
31 Ekim 1871
Mühendis Gavand'ın, Tünel ġirketinin Ġstanbul'daki mühendisi
Mösyö Jacobs'a yazdığı mektupta, gecikme nedeni olarak
kamulaştırma karar ve uygulamalarındaki aksamaları
göstermesi.
1871
Sadrazam Ali PaĢa'nın ölümü üzerine Sultan Abdülaziz
tarafından bu göreve getirilen Mahmud Nedim PaĢa'nın
onaylanmıĢ Tünel Nizamnamesini, Ģirket kaynağının Ġngiltere
olmasını gerekçe göstererek yeniden incelemeye aldırması.
1871
Azapkapı-Aksaray, Aksaray-Yedikule, Aksaray-Topkapı
hatlarında atlı tramvay hizmeti.
Ekim 1871
Eminönü-Aksaray tramvay hattının iĢletmeye açılması.
1871
YurtdıĢında yaptırılan yandan çarklı iki araba vapurunun
(Suhulet, Sahilbent) yurda getirilerek KabataĢ-Üsküdar arasında
çalıĢtırılmaya baĢlanması (Mavnacılar tepki göstermiĢtir).
1871
Harbiye sınıflarının Harbiye'ye, idadi sınıflarının Maçka'daki
Harbiye Ġdadisine, Harbiye'deki idadi sınıflarının ise
Mühendishane'ye taĢınması ve Mühendishane'nin Mahrec-i
Mekatib-i Askeriye adıyla topçu ve istihkam hazırlık okuluna
dönüĢtürülmesi.
1871
Rumeli Demiryollarının Ģehiriçi banliyö bölümü olan SirkeciKüçükçekmece arasının hizmete giriĢi.
1872
Ġstanbul'da Anadolu Demiryolları Banliyö İşletmesi.
Grev De Ne?
1872
Ġstanbul'da ilk grevin Beyoğlu telgraf iĢçilerince
gerçekleĢtirilmesi.
1872
HaydarpaĢa-Fenerbahçe arasında ilk banliyö treninin Ġstanbul'da
hizmete açılması.
1872
Ġstanbul Kuzguncuk'ta çıkan yangında Boğazdaki 600 evin
yanması.
1872
Londra'da (İngiltere) ilk buharlı tramvay.
1872
AhĢap Unkapanı Köprüsü'nün 18 m. olarak (geniĢlik)
yenilenmesi.
1872
Tünel Şirketi‟nin kurularak Ġngiliz yasalarına göre tescil edilmesi
ve Gavand'ın imtiyazını Ģirkete devretmesi.
1872
Rumeli Demiryolları Şirketi tarafından Sirkeci-Hadımköy Banliyö
hattının iĢletmeye açılması.
1872
Rumeli Demiryolları‟nın Ömerli-Yarımburgaz kesiminde çalıĢan
iĢçilerle HaydarpaĢa-Ġzmit demiryolu iĢçilerinin ücret arttırımı
isteğiyle greve gitmeleri.
1872
Fransız mühendis Henri-Gavand'ın Kumkapı-Süleymaniye-HaliçGalata-Fındıklı-Dolmabahçe-BeĢiktaĢ-(Kilyos) yolboyunca
(güzergah) metro+raylı sistem önerisi (kabul edilmedi).
4 Nisan 1872
Nizamnamenin yeniden incelenmesi ve onaylanması üzerine,
Payitaht Demiryolu Şirketi adının Dersaadet Mülhakatından
Galata'dan Beyoğlu'na Tahtelarz Demiryolu Şirketi yapılarak Tünel
ġirketinin yine Ġngiliz ġirketi olarak (The Metropolitain Railway of
Constantinople from Galata to Pera) kurulmasına izin verilmesi.
3 Şubat 1872
BeĢiktaĢ-Ortaköy tramvay hattının iĢletmeye açılması.
18 Mayıs 1872
ġark demiryolları imtiyazının 75 yıllığına yabancı Ģirkete
verilmesi.
24 Haziran
1872
Nafia Nezareti‟nce Tünel yapımcısı Eugene-Henri Gavand'a
yazılan yazıda, inĢaatın baĢlangıç tarihinin 1 Eylül 1871 yerine 24
Haziran 1872 tarihine erteleme isteminin kabul edildiği,
dolayısıyla çalıĢmaların tamamlanması için kendisine 2 Ocak
1875'e kadar süre tanındığı, bu çerçevede 42 yıllık imtiyaz
süresinin de 2 Ocak 1917'de biteciğinin bildirilmesi.
14 Ağustos
1872
Aksaray-Yedikule tramvay hattının iĢletmeye (deneme seferleri)
açılması.
19 Ağustos
1872
Tünel Ģirketinin % 5 faizli tahvillerinin Londra ve Ġstanbul'da
piyasaya çıkarılması.
3 Eylül 1872
Tophane'de yağmur altında yapılan törenle atlı tramvayların
resmen hizmete baĢlaması (Azapkapı-Ortaköy).
4 Kasım 1872
Tünelin Beyoğlu tarafındaki baĢlangıç noktasında kazı
çalıĢmalarının baĢlatılması.
26 Kasım 1872
Tünelin Galata yönünde kazı çalıĢmalarının baĢlatılması.
21 Aralık 1872
Ġstanbul'da yayınlanan The Levant Herald Gazetesi‟nin haberi:
„Yapımı süren tünel için Creuset fabrikasına her biri 500
beygirden fazla gücü olan iki buharlı makine siparişi verildi.‟
Aralık 1872
Eminönü-Aksaray tramvay hattının iĢletmeye açılması.
1873
San Fransisco‟da (ABD) ilk kablolu tramvay.
1873
3. tramvay hattı olan Aksaray-Yedikule hattının hizmete resmen
açılıĢı.
1873
Hükümetçe HaydarpaĢa-Ġzmit Banliyö Hattı (91 km. olarak) ile
Sirkeci-Edirne Demiryolu‟nun hizmete açılması.
1873
1871-1873 arasında Mühendis Gavand'ın Osmanlı resmi
makamları ve Fransız Sefareti ile yaptığı yazıĢmaların derlendiği
"Chemin de Fer Souterrain de Galata a Pera Document Divers" adlı
kitabın Ġstanbul'da basılması.
1873
Tünel yapımı için kamulaĢtırma (istimlak) iĢlerinin Galata
Mevlevihanesi‟yle ilgili irade de alınarak tamamlanması.
1873
Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'a, ancak üçüncü
baĢvurusunda hükümetçe tünel kazısından (hafriyat) çıkan
toprağı boĢaltacağı yer için izin verilmesi.
14 Ocak 1873
Dördüncü tramvay hattı olarak Aksaray-Topkapı tramvay hattının
iĢletmeye açılması.
Mart 1873
Karabet adlı kiĢinin Galata-Beyoğlu-Karadeniz Boğazına kadar
metro yapma önerisi (ertesi yıl reddedildi).
21 Ağustos
1873
Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'ın, kamulaĢtırmalar
yüzünden, Beyoğlu tarafında tünelden çıkarken zaptiyeler
tarafından tutuklanması (2 saat sonra salınmıĢtır).
1874
Tünel yapımının bitirilmesi (Makine ve müteharrik malzemeyle
birlikte toplam maliyet: 520.000 Ġngiliz lirası. Yapım: 180.000 altın
lira, 4.002 m2 kamulaĢtırma için 80.000 altın lira, makinalar için
10.000 altın lira).
1874
Constantinople adlı kitabın yazarı Ġtalyan Edmondo de Amicis'in
Dersaadet'e (Ġstanbul'a) geliĢi.
1874
Mülkiye Mühendisliği ve İslah-i Sanayi Mektebi'nin Galatasaray'da
Darülfünun-ı Sultani kapsamı içine alınarak Mühendisin-i Mülkiye
Mektebi'ne dönüĢtürülmesi.
1874
Sirkeci-Edirne demiryolunun açılıĢı.
1874
Çırağan ve Yıldız Sarayının yapılması.
Ġstanbul Havagazıyla TanıĢıyor
1874
Dolmabahçe Gazhanesi‟nin kurulması.
1874
Üçüncü Galata Köprüsünün, Fransızlara ihale edilmesine
rağmen Fransız-Alman savaĢı nedeniyle iptal edilip, yerine Ġngiliz
G. Wels Firmasının projelendirdiği Unkapanı köprüsünün
geçirilmesiyle (yapımı sırasında boyunun uzatılıp kısaltıldığı,
batma tehlikesi geçirdiği için yükseltilen, 24 duba üzerinde
yapılan ve iskelesinin yapımının unutulduğu ahĢap köprü)
tamamlanması (37 yıl hizmet görmüĢtür).
Kasım 1874
Tünel'de deneme seferlerinin baĢlaması.
17 Ocak 1875
Ġstanbul‟un ilk, dünyanın ikinci ve buharla çalıĢan metrosu
Tünel‟in (Funicular) Kurban bayramının ilk günü, dönemin tüm
nazırları ve ġehremini Kadri Bey, Beyoglu Mutasarrıfı ve Galata
Kaymakamının, yabancı temsilciliklerin katıldığı, ama son anda
görevden uzaklaĢtırılan Eugene-Henri Gavand'ın bulunmadığı
bir törenle resmen açılması ve ertesi günü hizmete baĢlatılması.
(Ġlk uygulanan ücret 10 para ve 50.000 altın lira yıllık gelir).
18 Ocak 1875
Tünelin resmen iĢletmeye açılarak halkın hizmetine sunulması.
1875
Tüneli ilk kez bir Ġngiliz Ģirketinin çalıĢtırması (1875-1905).
5 Şubat 1875
PadiĢah iradesiyle, Tünel yapımını baĢarıyla gerçekleĢtirip
ülkeye güzel bir eser kazandırmasından ötürü Monsieur (Mösyö)
Eugene-Henri Gavand'a üçüncü dereceden (rütbe) Nişan-ı Ali-i
Osmani ve esere emeği geçen Ģirket çalıĢanı diğer bazı insanlara
da dördüncü, beĢinci derecelerden 7 kıta Mecidiye Nişanı
verilmesinin kararlaĢtırılması.
1875
Ġngiliz Firmasına projelendirilen yeni Galata Köprüsünün
(Üçüncü) montajı (1912'ye kadar hizmet vermiĢtir).
1875
Mühendisin-i Mülkiye Mektebi'nin adının Turuk ve Maabir Mektebi
'ne (Yollar ve Köprüler Okulu) dönüĢtürülmesi.
Nisan 1875
Dersaadet Tramvay Şirketi genel kurulunun toplanarak, Galata
Borsasında spekülasyona neden olan ġirket hisselerinin
nominal ve yatırılmıĢ değerlerinin düĢürülerek zararları
karĢılayacak ek kaynağın karĢılanması.
Mayıs 1875
Tünel ġirketinin taĢımacılık (nakliye) fiyatlarını indirme isteğinin
hükümetçe kabul edilip ġehremanetine tebligatta bulunulması (1.
mevki gidiş 60 para, gidiş-geliş 2 Krş'a, aboneler için 40 kıtalık
biletin 50 Krş'a indirilmesi).
25 Ağustos
1875
Saat 13.30 dolayında Galata'dan Beyoğlu'na çıkmakta olan treni
çeken kayıĢın istasyona 100 m. kala kopması sonucu oluĢan ilk
tünel kazasında kayan trendeki makinistin Galata istasyonuna 40
m. kala frene basmasıyla can kaybı olmadan kazanın atlatılması.
9 Eylül 1876
8 kiĢinin yaralandığı, kayıĢ kopmasına bağlı ikinci tünel kazası
(Basiret, 20 Şaban 1293).
1876
II. Abdülhamit'in tahta geçmesi
Birinci MeĢrutiyet
1876
Teşkilatı Esasiye Kanunu (Anayasa)'nun çıkarılması (112. m:
Dersaadet'de ve taşrada kurulacak belediyelerin seçimle
işbaşına gelecek meclislerle yönetilmesi, kuruluş ve görevleriyle
üyelerinin seçim usulünün özel kanunla belirlenmesi).
1876
Fransız Mühendis Henri-Gavand'ın Ġstanbul'da tünel imtiyazının
alınması ile yapım çalıĢmaları hakkında bilgi içeren "Chemin de
Fer Metropolitain de Constantinople ou Chemin de Fer Sourterrain de
Galata a Pera dit Tunnel de Constantinople" adlı kitabının Paris'te
basılması.
1876
Eugene-Henri Gavand tarafından projelendirilen Ġstanbul
Metrosu (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy-Dolmabahçe) ile
Yedikule-Sarayburnu arasında liman önerisinde bulunulması.
1877
Henri Gavand'ın Kumkapı-Ortaköy arasında geliĢtirilmiĢ metro
projesi (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy-Tophane-BeşiktaşOrtaköy güzergahlı, yeraltından Haliç geçişli ve gerekli
finansman sağlanırsa Kilyos'a uzatılacak).
1877
Teşkilatı Esasiye Kanunu (Anayasa) çerçevesinde Vilayet ve
Dersaadet Belediye Kanunu'nun çıkarılmasıyla (Şehremanetine
bağlı 20 Belediye Dairesi ve Şehremininin atanma yoluyla
gelmesi) subaĢı, mimarbaĢı gibi yetkili kiĢilerin devreden
çıkarılarak kent hizmetlerinin kurumlaĢması yönünde önemli bir
adım atılması.
1877
Ġstanbul'da ilk tren iĢletmesinin Sirkeci-Yedikule arasında tren
çalıĢtırmaya baĢlaması.
1877
Ġstanbul'u çok etkileyen Türk-Rus savaĢının baĢlaması.
1877
Ġstanbul TepebaĢı Parkı‟nın açılması.
1878
Galata Köprüsünün 14 m. olarak yenilenmesi.
1878
İdare-i Aziziye Vapur İşletmesi‟nin ad değiĢtirmesiyle İdare-i
Mahsusa Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu (filo: 40 vapur).
1878
Vapur yolculuklarında kalın karton bilet uygulaması.
1878
Şirketi Hayriye Anadolu Şimendiferleri ile İdare-i Mahsusa arasında
Galata-HaydarpaĢa arasında sefer yapma konusunda anlaĢma
yapılması.
1879
Elektrikli lokomotifin bulunuşu.
1879
Berlin Trades Exhibition fuarında Alman mühendis C.Werner
Siemens'in geliştirdiği döşeli raylar üzerinde elektrikle işleyen
tramvayın sergilenmesi.
1879
Ġtalyan mimar Berborini tarafından, eski adı Hotel de Ville olan 6.
Daire-i Belediyenin hizmet verdiği, günümüzde de Beyoğlu
Belediyesinin bulunduğu neoklasik binanın yapımına
baĢlanması (BitiĢ: 1883).
1880
Ġstanbul'da tramvaylarda durak uygulamasına geçilmesi.
1881
Galata, TepebaĢı, Ġstiklal Caddesine tramvay hattı döĢenmesi.
12 Mayıs 1881
Siemens tarafından Berlin'de gerçekleĢtirilen ilk elektrikli
tramvayın çalıĢtırılması.
28 Temmuz
1881
Yeni atlı tramvay hatları için Nazır-ı Umur-ı Nafi'a Hasan Fehmi
tarafından imzalanan yeni (36 yıllık) bir sözleĢme (Dersaadet'te
Müceddeden İnşa ve Tesis Olunacak Tramvay Hatlarına Dair
Mukavelename ve Dersaadet'te İnşa Olunacak Tramvay Hatlarına
Dair Şartname). Hatlar: Voyvoda-Tepebaşı-Şişli; Eminönü-Eyüp;
ilk hattın bir noktasından ayrılarak Tatavla.
25 Şubat 1882
Sultan II. Abdülhamit tarafından Ġstanbul Fındıklı'da Mimar Sinan
Üniversitesi binasının yaptırılması.
1882
Ġzmir'de atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.
1882
Ebniye (Binalar) Kanunu‟nun çıkarılması.
1883
Anadolu Demiryolları Banliyö İşletmesi‟nin HaydarpaĢa-Pendik
arasında 24.5 km. lik banliyö iĢletmeciliğine baĢlaması.
3 Ağustos
1883
Londra' da Brighton Beach) elektrikli tramvay.
3 Kasım 1883
Halıcıoğlu'ndaki mühendishane binalarının bir bölümünde
Hendese-i Mülkiye açılması.
1883
Turuk ve Ebniye (Yollar ve yapılar) Nizamnamesi'nin yayımı.
1884
Londra'da (İngiltere) kablolu (havai hatlı) tramvay.
1885
İçten patlamalı motorun yapılması.
1885
New York metrosunun açılması.
17 Ağustos
1885
Uluslar Arası Toplu Ulaşım Birliği‟nin (Union Internationale des
Transports Publics) Belçika‟nın baĢkenti Brüksel‟de kurulması.
1886
İngiltere Glasgow metrosunun açılması.
1886
Ġstanbul'da Beyoğlu Bölgesine bakan 6. Daire-i Belediye örnek
alınarak 14 belediye dairesi'nin kurulması.
1887
Dersaadet (İstanbul) ve Havalisinin Havagazıyla Tenvirine Dair
Mukavelename imzalanması.
1887
Sirkeci Garı‟nın yapılması için giriĢimler.
1887
Eski Şirket-i Hayriyye'nin kurucularından ve 40 yıl Ģirketin
baĢında bulunan Giritli Hüseyin Haki Efendi'nin ölümü.
27 Eylül 1887
Reji Ġdaresi memurlarından Osmanlı uyruklu Boğos Efendi'nin
Sadaret'e, Bahçekapı-Beyazıt arasında metro önerisi (Meclis-i
Vükela tarafından reddedildi).
1888
İstanbul Şirket-i Tenviriyye-i Osmaniyyesi Nizamname-i Dahilisi'nin
yayınlanması.
1888
Mersin'de atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.
1888
Bağdat Demiryolunun ilk ayağı olarak Ġzmit-Ankara hattı
imtiyazının Almanlara verilmesi.
1888
Almanlarla özel hükümler içeren demiryolu anlaĢmasının
imzalanması (Görevli mühendis Wilhelm Von Pressel).
1888
Bağdat Demiryolunun Anadolu Demiryolları Şirketi‟ne satılması.
1888
ġark demiryollarının (toplamı 336 km) Ġstanbul-Edirne ve
Kırklareli-Alpullu kesiminin hizmete açılması.
2 Şubat 1888
Amerika Virginia Richmond'da elektrikli tramvay.
1889
ABD Boston ve Avustralya Melbourn'de elektrikli tramvay.
1889
Deutsche Bank öncülüğünde Anadolu-Osmanlı Şimendifer
Kumpanyası‟nın kurulması.
11 Mart 1889
Anadolu-Bağdat Demiryolunun HaydarpaĢa kesiminde (mıntıka)
liman ve rıhtım imtiyazının yabancı Ģirket olan Anadolu-Bağdat
Demiryolu Şirketi'ne verilmesi için ferman çıkarılması.
20 Nisan 1889
Ġstanbul'un Avrupa yakasında liman ve iĢletme imtiyazının 85 yıl
boyunca Russel PaĢanın yönettiği yabancı Ģirket Dersaadet DokRıhtım ve Antrepo Şirketi'ne verilmesine iliĢkin fermanın
yayınlanması.
1889
Hamburglu bir grup iĢadamınca, Hamburg-Bremen-Anvers ile
Ġstanbul arası çalıĢacak buharlı gemi seferlerinin baĢlatılması.
1890
Kurbağalıdere Havagazı Fabrikasının kurulumu.
Maç BaĢlıyor ve Elektrik Diye Bir ġey
1890
Kadıköy KuĢdili çayırında Moda Kulübü ile Ġzmir Karması
arasında ilk futbol karĢılaĢmasının yapılması.
1890
Tramvay Hatları Altında Bulunan Su ve Gaz Borularıyla Lağımlarda
İcrası Lazım Gelen Tamirat İçin Tramvay Şirketi'nin Bir Guna
Muhalefette Bulunmağa Hakkı Olmadığına Dair Dahiliye Nezareti
Tezkiresi'nin yayımı.
1890
ġam-ı ġerif'te ve Adapazarı'nda atlı tramvaylar için sözleĢme
imzalanması.
1890
İngiltere Londra metrosunda elektrik kullanımına geçilmesi (elektrikli
metro hattı).
1890
Selanik'te elektrikli tramvay.
1890
Sultan II. Abdülhamit döneminde Ġstanbul Sirkeci'de Rumeli
Demiryolu'nun baĢlangıç noktası olarak mimar A. Jasmund'a
Sirkeci Garının yaptırılması.
1890
Alman Deutshe Bank ve Wiener Bank Verein'ın, Baron Hirsch'in
elinde bulunan Rumeli Demiryolları hisselerini satın alması.
1891
Ġstanbul'da İmperial denen iki katlı tramvayların yalnızca
Azapkapı-Ortaköy hattında hizmete verilmesi.
1891
Kadıköyü ve Üsküdar ile Boğaziçi'nin Anadolu Cihetinin Havagazıyla
Tenviri İmtiyazına Dair Mukavelename ve Şartname'nin
imzalanması.
1891
Üsküdar-Kadıköyü Osmanlı Gaz Şirket-i Tenviriyyesinin Nizamname-i
Dahilisi'nin imzalanması.
1891
Beyrut'da atlı tramvaylar için sözleĢme yapılması.
1891
Ġzmir'de elektrikli tramvay.
1891
Londra'da yayınlanan 'Şark ve Garp' gazetesi baĢyazarı Nasip
Abdullah ġebli'nin Osmanlı Sarayına bir mektup göndererek
'Asya ile Avrupa’yı birleştirecek bir asma köprünün kurulacağı'
haberini sevinçle karĢıladığını bildirmesi.
1892
Ġstanbul-Ankara demiryolu hattının Anadolu Demiryolu Şirketi'nce
tamamlanması.
1892
Galata Rıhtımı‟nın yapımına baĢlanması.
1892
Selanik'te atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.
7 Kasım 1892
Ġstanbul‟da Darülaceze‟nin temelinin atılması.
1892
ABD Chicago'da metro açılması.
1893
Fransa Marsilya'da elektrikli tramvay.
9 Aralık 1893
Soğuyan hava nedeniyle Haliç‟in donması.
Depremi Ne Güzel UnutmuĢtuk
10 Temmuz
1894
10. Richter ölçeğinde büyük Ġstanbul depremi.
1894
Ġstanbul rıhtımlarının yapımına baĢlanması.
1894
Beyoğlu TepebaĢı'nda Sultan II. Abdülhamit döneminde Pera
Palas Oteli‟nin mimar Alexandre Vallury'ye yaptırılması.
1895
Sultan II. Abdülhamit döneminde Ġstanbul HaydarpaĢa'da
Marmara Üniversitesi binasının yaptırılması.
1895
Almanya'da Daimler Benz firmasınca yapılan ilk dizel motorlu otobüs.
1895
Galata rıhtımı yapımının bitirilmesi ve hizmete verilmesi.
1895
ABD Chicago'da Batı Yakası Yükseltilmiş Demiryolu yapımı.
1895
Şirket-i Hayriye'nin filo büyüklüğü: 46 vapur.
Ġlkler: Otomobil ve Sinema
1895
Ġstanbul'a ilk otomobilin geliĢi (Sahibi Basra Mebusu Zehirzade
Ahmed PaĢa).
1896
Budapeşte metrosu.
1896
İrlanda Dublin'de elektrikli tramvay.
2 Ocak 1897
Dünyada ilk havagazıyla çalışan trafik ışığının İngiltere-Londra‟da
parlamento binasının önünde kullanılması.
1897
Ġngiltere Glasgow metrosunun açılması.
1897
Ġstanbul'da halka açık ilk film gösterisinin Galatasaray'daki
Sponeck Birahanesi‟nde yapılması.
7 Mart 1897
Meclis-i Vükela kararıyla imtiyaz süresi uzatma isteminde
bulunan Tünel Şirketi‟nin, gelecekte rekabeti önleyeceği
gerekçesiyle isteğinin reddedilmesi.
1898
Ġngiltere Liverpool'da elektrikli tramvay.
Mart 1898
Namık PaĢazade Tahir Bey‟ce Bahçekapı-ÇarĢıkapı-Beyazıt
arasında metro imtiyazı isteği.
16 Nisan 1898
Saraydan Babıali'ye (Hükümet) gönderilen bir irade ile Tünel
imtiyazının Paris Sefareti müsteĢarı Necip Melhame Efendi'ye
verileceğinin bildirilmesi.
1899
Atlı tramvaylarda görevli, tramvayın geliĢini önünde borazanıyla
(nefir) ve varda diye haykırarak haber veren Vardacıların tasarruf
amacıyla kaldırılması.
1899
Tünel Şirketi‟nin iki kez daha (Mayıs, Haziran aylarında) 12 yıl
sonra bitecek imtiyaz süresinin uzatılması yönünde baĢvuruda
bulunması.
20 Nisan 1899
Haydarpaşa Liman Tesisleri‟nin Anadolu Bağdat Demiryolları
Kumpanyası‟nca yapımına baĢlanması (1903 yılında hizmete
baĢlamıĢtır).
Yirminci Yüzyılın EĢiğinde
1900
Paris Metrosunun açılması.
1900
Fransa Paris'te elektrikli tramvay.
1900
Dünyada banliyö tren işletmeciliğinde ilk elektrifikasyon.
1900
Compaigne Internationale du Chemin de Fer de Bosphore Demiryolu
Şirketi‟nin (Fransız mühendis Arnaudin) Üsküdar-Sarayburnu
arasında bir demiryolu köprüsü kurma proje önerisi.
1 Ocak 1900
Müze-i Hümayun Müdürü Osman Hamdi Bey'in KabataĢ'tan
Taksim'e metro imtiyazı için baĢvurusu.
11 Ocak 1900
PadiĢah iradesiyle Tünel imtiyazının Necip Melhame Efendi'ye
(Cebrail Gazal takma adlı) verildiğine dair Meclis-i Vükela'dan
karar çıkartılması isteği.
15 Şubat 1900
Ġstanbul'da yayınlanan Le Moniteur Oriental Gazetesinde, Tünel
imtiyazının Cebrail Gazal Efendi'ye verildiği yanlıĢ (!) haberinin
yayınlanması.
16 Mart 1900
Ticaret ve Nafia Nazırı Zihni PaĢa ile Cebrail Gazal Efendi (Necip
Melhame Efendi) arasında Tünel imtiyazını uzatmak için
mukavele ve senet imzalanması.
20 Mart 1900
Tünelin iĢletme imtiyazının Cebrail Gazal Efendi'ye verilmesi için
Ferman-ı Ali çıkarılması.
1900
Ġstanbul rıhtımlarının (Sirkeci) yapımının bitirilmesi.
1900
Dersaadet Tramvay Şirketi ile Taksim Bahçesi İdareleri arasında
yapılan bir anlaĢma uyarınca Şişli-Taksim, 6. Daire-Taksim
hatları yolcularının biletlerini göstererek parka ücretsiz
giriĢlerinin sağlanması.
1901
Demiryollarıyla eĢgüdümlü olarak vapur Ģirketlerinin seferlerinin
planlanması amacıyla Osmanlı Seyri Sefain İdaresi‟nin kurulması.
1901
Vapur iĢletmelerinde kullanılan biletlerin kalınlaĢtırılması ve
basılı hale getirilmesi.
1901
Tünelde kayıĢ kopması.
1902
Ġlk pervaneli 2 gemi (Tarz-ı nevin, DilniĢ'in) yaptırılması (1903
den baĢlayarak Boğaziçi‟nde çalıĢmıĢlardır).
1902
Ahmet Besim PaĢa tarafından Üç Amerika'lı mühendise (Strom,
Lindtman, Hillicar), Sarayburnu'nu Üsküdar-Salacak'a
bağlayacak demiryolu tüp geçit projesi yaptırılması.
1902
Tünel kazası (bilgi yok).
1902
Berlin metrosunun açılması.
1902
II. Abdülhamit'in, Paris'in BaĢmimarı Joseph Antoine Bouvard'a,
Paris sefiri aracıyla Ġstanbul'u güzelleĢtirmek amacıyla plan
ısmarlaması (Mimarın Ġstanbul'a hiç gelmeden yaptığı perspektif
çizimleri Ġstanbul'da sergilenmiĢtir).
1903
Tünel İmtiyazının Elli Sene Müddetle Temdidine Dair
Mukavelename'nin imzalanması.
1903
HaydarpaĢa Limanı‟nın tamamlanması ve hizmete verilmesi.
1904
Ermeni terör örgütü TaĢnak'ın aralarında Tüneli bombalamak da
olan II. Abdülhamit'e suikast düzenleme eyleminin planlanması
(baĢarılamamıĢtır).
7 Aralık 1904
Uzun tartıĢmalardan sonra, Tünel imtiyazının, imtiyaz sahibi
Tünel Şirketi‟ne 75 yıl daha verilmesi, Tünel istasyonlarının
yenilenmesi ve bazı binaların yapımının karara bağlanması
(İmza: Sanayi ve nafia Bakanı Zihni Paşa, Tünel Şirketi Müdürü
William Albert, 29 Ramazan 1322).
19 Mart 1905
Ġstanbul deniz ulaĢımında kullanılan yandan çarklı vapurların
yerine ilk uskurlu vapurların sefere konulması.
1905
HaydarpaĢa-Gebze demiryolu hattının çift hatta çevrilmesi.
Tüneli çalıĢtıran yeni Ģirket: Şirketi Osmani (1906-1910).
1906
1906
Vapur hatlarında abonman bilet, gidiĢ-dönüĢ bileti uygulaması.
1906
Şirket-i Hayriye'nin vapur filosuna Ġngiltere'de yaptırılmıĢ,
Boğaziçi'nde çalıĢtırılmak üzere, ilk çift pervaneli 2 yeni gemi
daha (Kamer, Rağbet) eklemesi.
1906
ġehir hatlarında abonman bilet ve gidiĢ dönüĢ biletlerine indirim
uygulaması.
1906
II. Abdülhamit döneminde, Haydarpaşa Garı‟nın mimar Otto Ritter
ve Helmut Cuno tarafından yapımına baĢlanması. (1908‟ de
bitirildi).
1906
ġam'ı ġerif'in (Damascus) elektrikli tramvaya kavuĢan ilk
Osmanlı kenti olması.
1906
Konya'da, Beyrut'da, Selanik'de tramvay ve elektrikle
ıĢıklandırma için imtiyaz talebinin hükümetçe değerlendirilmesi.
1907
Tünele yönelik Ermeni terör giriĢimiyle ilgili ihbar alınması.
1907
Dersaadet Tramvay Şirketi Müddet-i İmtiyaziyyesinin Temdidi ve bazı
Hutut-ı Cedide İnşası Hakkında Mukavelename' nin imzalanması.
1907
1907 sözleĢmesine bağlı olarak Dersaadet Tramvay Şirketi‟ne
verilen elektrikli tramvay iĢletme imtiyazına, Ġngiliz Ģirketi olan
The Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to Pera' nın
hakkın kendisinde olduğunu söyleyerek itiraz etmesi üzerine,
hükümetin iki Ģirketin anlaĢmasını istemesi; Tünel Şirketi‟nin tüm
imtiyaz haklarını, tünel hattını, iki uçtaki garlarını, vasıtalarını,
yani tüm varlıklarını, 95 bin sterlin karĢılığında Dersaadet
Tramvay Şirketi‟ne devretmesi.
1907
Dersaadet Tramvay Şirketi ortaklar bünyesinde değiĢiklikler
olması ve Galata bankerlerinin yerini giderek yabancıların
alması.
1907
Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidi
Hakkındaki Ferman-ı Ali'nin yayınlanması.
1907
Osmanlı kenti ġam-ı ġerif'in elektrikle ıĢıklandırılması.
7 Nisan 1907
Havagazıyla aydınlatılan Ġstanbul'da bazı yerlerde (örneğin, Cercl
D'Orient Kulübü) elektrikle aydınlanmaya geçilmesi.
21 Mart 1905
Ġstanbul deniz ulaĢımında 10,5 deniz mili hızında, 923 kapasiteli
vapurların kullanılmaya baĢlaması.
31 Ocak 1907
Tramvay Şirketi‟nin "temdit-i müddet" (süre uzatımı) isteğinin 75
yıl olarak kabul edilmesi.
Ġkinci MeĢrutiyet‟e Doğru
1908
Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidine dair
Mukavelename'nin imzalanması.
1908
Haydarpaşa Garı‟nın yapımının bitirilmesi.
1908
Ġstanbul ġehremini (belediye baĢkanı) Ziver Bey'in 'yer altı
tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (Topkapı-AksarayBeyazıt-ÇarĢıkapı-Eminönü-Karaköy-Galatasaray-TaksimPangaltı-NiĢantaĢı).
1908
Altıncı imar giriĢimi: GeçmiĢin 70 büyük yangınında 25.000
binanın yanması ve bunun yarattığı olanaklara dayalı yolların
geniĢletilmesi ve kagir yapı zorunluluğu getirilmesi.
1908
Ġstanbul'a ilk otomobillerden birinin daha Muzika-i Hümayun'dan
yarbay Stavrola ve Basra eĢrafından Züheyrzade Ahmet PaĢa
tarafından getirilmesi.
1908
ABD Boston-Philadelphia'da metronun açılması.
17 Ocak 1908
Londra'da Tünel Şirketi‟nin gerçekleĢtirdiği genel kurulda Tünel
Şirketi‟nin Tramvay Şirketi‟ne devri kararı alınması.
29 Ocak 1908
Ġstanbul'da Tramvay Şirketi‟nin gerçekleĢtirdiği genel kurulda
Tünel Şirketi‟nin Tramvay Şirketi‟ne devri kararı alınması.
31 Mart 1908
31 Mart Vakası denilen olaylarla Sultan Abdülhamit'in tahttan
indirilmesi.
23 Temmuz
1908
II. MeĢrutiyetin ilan edilmesi.
25 Eylül 1908
Tatil-i Eşgal Cemiyetleri Hakkında Kanun-ı Muvakkat'ın
yasalaĢması.
21 Aralık 1908
Tramvay hatlarının elektrifikasyonuna geçebilmek için, Ģirket
genel kurulunda, beĢer lira ödenmiĢ, her biri 20 Osmanlı lirası
değerinde 17.617 hisse senedinin ihraç edilmesi kararı alınması.
1909
Ticaret-i Bahriye Mektebi Ali'nin kuruluĢu.
1909
İdare-i Mahsusa Vapur İşletmesi‟nin bir Ġngiliz Ģirketine devri (Kısa
bir süre sonra Ġngiliz Ģirket tasfiye edilmiĢtir).
Sırada Otobüsler Var Daha
1909
Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Suret-i
Teşkili Hakkındaki İrade-i Seniyyeyi Mübelliğ Ticaret ve Nafia
Nezaretinin Tezkiresi; Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı
Anonim Şirketinin Şartnamesi; Dersaadet Otobüs ve Omnibüs
Osmanlı Anonim Şirketinin Nizamname-i Dahilisi'nin yayınlanması.
1909
Fesa Bey'in Fransız Hava Kulübü‟nden aldığı belgeyle ilk bröveli
pilot olması.
1909
Hendese-i Mülkiye'nin Nafia Nezareti'ne bağlı bağımsız bir
kuruma dönüĢtürülerek, Mühendis-i Mekteb-i Alisi'nin kurulması
1909
Haydarpaşa Garı‟nın hizmete girmesi.
Haziran 1909
Mösyö Moray'ın Taksim-Galata-Sirkeci-Beyazıt arasında metro
imtiyazı isteği.
Nisan 1909
II. MeĢrutiyet ilanından kaynaklanan çatıĢmaların Cadde-i Kebir'e
(Ġstiklal Caddesi) bulaĢması sonucu Tünel seferlerine birkaç gün
ara verilmesi.
27 Temmuz
1909
Eski Tatil-i Eşgal Kanunu‟nun yürürlüğe girmesi.
4 Kasım 1909
Bağdat Demiryolu‟nun baĢlangıç noktası olan Ġstanbul
HaydarpaĢa Garının törenle hizmete açılması.
11 Şubat 1910
Beşiktaş Tramvay Garajı‟nın açılıĢı.
1910
Tüneli iĢleten Ġngiliz Ģirketinin tramvayların elektrifikasyonu
nedeniyle Tünel İşletmesi' ni satmaya karar vermesi.
1910
Sultan Mehmet ReĢat döneminde Eminönü-Karaköy arasında
Eski Galata Köprüsü‟nün yaptırılması.
1910
Ağaçlı linyit havzasında maden arama ruhsatı.
1910
İdareyi Mahsusa‟nın adının değiĢtirilmesiyle, Osmanlı Seyri Sefain
İdaresi Vapur İşletmesi‟nin büyük bir ulusal (milli) Ģirket olarak
kuruluĢu.
HoĢ Geldin Elektrik
1910
MeĢrutiyet Hükümetince, merkezi PeĢte'de bulunan Ganz Anonim
Elektrik Şirketi'ne Ġstanbul'da 50 yıllık imtiyaz verilmesi.
1910
Halil Ethem Bey‟in ġehreminliği ( belediye baĢkanı) döneminde
Ġstanbul'da, Fransız Topoğrafya Cemiyeti‟ne ihale edilen harita
alım iĢinin baĢlaması (Nirengi noktası olarak Galata Kulesi
alınmıĢ, çalıĢma 1911 yılında tamamlanmıĢtır).
1910
Dersaadet Belediye Kanunu‟nun çıkarılmasıyla merkeziyetçiliğin
güçlendirilmesi.
18 Ocak 1910
Ġstanbul-BeĢiktaĢ Sahili‟ndeki Çırağan Sarayı‟nın bir elektrik
kontağı sonucu yanması.
19 Haziran
1910
Almanya‟da „Deutschland‟ adlı ilk zeplin balonunun uçurulması.
1 Kasım 1910
Ġstanbul'un elektriklendirilmesi için yapılan sözleĢme (mukavele)
ile merkezi BudapeĢte'de bulunan Societe Anonyme d'Electricite
Ganz Şirketi‟ne imtiyaz verilmesi.
1911
Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyminde Tahtelarz
Demiryolu T.A.Ş. adlı Osmanlı Ģirketinin (Ġngiliz kökenli) tünel
iĢletme imtiyazını Osmanlı Tünel Anonim Şirketi'ne, % 5 tahville
ödenmek üzere 95.000 Pound karĢılığı devri (ġirketin gerçek
iĢleticisi merkezi Belçika'da bulunan SOFĠNA ġirketi ve her biri 5
lira değerli 33.000 hisseli, toplam 165.000 Osmanlı altını
sermayeyle kurulmuĢtur) (1911-1939).
1911
Ġstanbul Mercan-Aksaray'da büyük yangın.
Taksicilik
1911
Tütüncü Abdüsselam Efendi‟nin iki otomobil getirterek taksi
olarak iĢletmeye baĢlaması.
1911
Atlı tramvay hattının Harbiye, KurtuluĢ (Tatavla) ve ġiĢli' ye
uzatılması.
1911
Banque Generale de Credit Hongrois ve Banque de Bruxelles'in
ortaklaĢa sermaye (beheri 22 Osmanlı lirası kıymetindeki 24.000
hisseden oluĢan toplam 528.000 lira) ile Osmanlı Anonim Elektrik
Şirketi'ni kurmaları.
1911
Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi Nizamname-i Dahilisi'nin
imzalanması.
1911
Mahmut ġevket PaĢa‟nın giriĢimiyle YeĢilköy'de Ayamama
Deresi-Kalitarya köyü arasında tayyare (uçak) pisti ve hangar
yaptırılması.
1911
İtalya'nın Dünyada ilk hava saldırısını Trablusgarp'a yapması.
1911
Fen Memuru yetiĢtirmek üzere Kondüktör Mekteb-i Alisi'nin
kuruluĢu.
4 Kasım 1911
Osmanlı İmparatorluğu İstanbul Şehri Metropoliten Demiryolu Projesi
adıyla Philipp Holzman Müessesesi'nden Mühendis Horrbach'ın
Beyazıt-ġiĢli arasında 7 km.lik, Tüneli de kapsayan, Alman ve
Fransız ġirketlerince Sadrazam Mahmut ġevket PaĢa‟ya sunulan
metro önerisi (Beyazıt-Cağaloğlu-Eminönü-Galata-ġiĢhaneGalatasaray-Taksim-Pangaltı-NiĢantaĢı).
13 Mart 1911
Şişli Atlı Tramvay Ahırları‟nda oluĢacak at gübresinin Osmanlı
uyruğu olan Brikos Efendi'ye 2 yıllığı 40 Osmanlı Lirasına satıĢ
sözleĢmesinin imzalanması.
21 Mart 1911
Eminönü-Beyazıt arasında yer altı metrosu yapmak için
Dersaadet Tramvay Şirketi'nin Devlet-i Aliye'ye (Ticaret ve Nafia
Nezareti) yazılı baĢvurusu.
30 Nisan 1911
Tünel Şirketi'nin dahili nizamnamesinin kabul edilerek Ģirket
ünvanının 'İstanbul Şehri Dahilinde Dersaadet Mülhakatından Galata
ile Beyoğlu Beyninde Tahtelarz Demiryolu Osmanlı Anonim Şirketi
(Societe Anonyme Ottoman du Chemin de Fer Metropolitan de
Constantinople entre Galata et Pera) olarak saptanması ve Ġngiliz
Ģirketinin sahip olduğu hakların Osmanlı ġirketine devredilmesi.
11 Mayıs 1911
Yeni Tünel Nizamnamesinin kabulü üzerine faaliyete geçtiği
yıldan beri Tünel ġirketi müdürlüğünü yapan William Albert'e
üçüncü rütbeden bir kıta Nişan-ı Ali-i Osmani verilmesi.
12 Mayıs 1911
Servet-i Fünun dergisinde (sayı no:1042) atlı tramvay
iĢletmeciliğiyle ilgili olarak ġehremaneti ve Dersaadet Tramvay
Şirketi‟ni öven yazının yayınlanması.
1 Haziran 1911
Mahmut ġevket PaĢa‟nın desteğiyle YeĢilköy'de büyük bir
havaalanı yapılması.
17 Temmuz
1911
Aksaray Tramvay Deposu (Garaj) açılıĢı.
27 Temmuz
1911
Kurucular heyeti toplantısında yeni Osmanlı Tünel Şirketi‟nin
oluĢturulması.
31 Temmuz
1911
Ġngiliz "The Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to
Pera" Ģirketinin Londra genel kurulunda tasfiye kararı alması.
Eylül 1911
Tünel, Tramvay ve Osmanlı Anonim Elektrik ġirketlerini
bünyesinde barındırmak üzere bir İstanbul Konsorsiyumu (Union
Ottoman Societe d'Intrepises Electriques a Constantinople)
kurulması (Esas olarak Belçika uyruklu ve çokuluslu SOFĠNASociete Finenciere de Transport et de l'Entreprise Industdrielles
ġirketi‟nin bir kanadı olan konsorsiyumun üyeleri: 6 Alman, 7
Fransız, 6 Belçikalı, 6 Belçika-Macaristan ortaklığı, 1 Ġsviçreli
grup).
2 Kasım 1911
Dersaadet Tramvay Şirketi Hududunda Kudret-i Elektrikiye İsti‟maline
Dair Mukavelename ve Dersaadet Tramvay Şirketi Hududunda
Kudret-i Elektrikiyye İsti'maline Dair Şartname ile tramvaylarda
elektrik kullanımı ruhsatı. Ġmzalar: Nafia Müdürü Frankiya,
Ticaret ve Nafia Nazırı Halaçyan, Nezaret-i Umur-u Ticaret ve
Nafia F.Kauvz.
TutuĢan Balkanlar ve Ġstanbul‟a DüĢen AteĢ
1912
Balkan savaĢı.
1912
Alman MAN firmasına yaptırılan yeni Galata Köprüsünün
(dördüncü) hizmete girmesi ve köprü geçiĢ ücretlerinin
(mürüriye) arttırılması.
1912
Fransız mühendis L. Guerby'nin ilk ciddi metro öneri ve projesi.
1912
Ġstanbul'da ilk trafik kazasının ġiĢli Camii önünde gerçekleĢmesi.
1912
Galata Köprüsü‟nün çift hatlı tramvayın geçebilmesi için
geniĢletilmesi.
1912
İstanbul Şehiriçi Metropolitan Demiryolu için Deutsche Bank nam ve
hesabına hareket eden Anadolu Demiryolları Genel Müdürü
Edouard Huguenin'in, Beyazıt-ġiĢli asıl hat, Beyazıt-Yenikapı
ikinci hat ve Eyüp ve Dolmabahçeye yan yol olmak üzere
elektrikli raylı sistem önerisi (Ekim ayında ferman çıkmıĢ, Ocak
1913'te mukavele yapılmıĢ olmasına rağmen savaĢ nedeniyle
kalmıĢtır).
1912
Umur-ı Nafıa Anonim Şirketi adına Oktav Basenson'un BeyazıtġiĢli metro hattı önerisi.
1912
Sökülen Karaköy Köprüsünün Azapkapı-Unkapanı arasına
taĢınması (1936 yılına kadar kullanılabilmiĢtir).
1912
Dolmabahçe Gazhanesi‟nin Hazine-i Hassa tarafından
ġehremaneti'ne (belediye) devri (Dolmabahçe Gazhanesinin
Şehremanetine Devri Hakkında Kanun-ı Muvakkat; Dolmabahçe
Gazhanesinin Şehremaneti'ne Devri hakkında Mukavelename).
1912
Almanya Hamburg Metrosunun açılması.
1912
Mersin'de buharlı tramvay.
1912
Ermeni bir Osmanlının uçak fabrikası kurma önerisinin kabul
edilmemesi ve Fransa'dan Deperdesin, Almanya'dan Harlan,
Ġngiltere'den Bristol uçaklarının getirtilmesi.
1912
Dersaadet Belediye Kanunu‟nun yerine Dersaadet Teşkilatı
Belediyesi Hakkında Kanunu Muvakkat'ın çıkarılması (ġehremini
yine atanma yoluyla gelmekte, Belediye Dairelerinin yerini 9
Belediye Şubesi almakta, Şehremaneti Meclisi yerini Encümen‟e
bırakmaktadır).
1912
3 Temmuz 1912
Beyoğlu Tünel İstasyonu‟nun (Metro Han; günümüzde
İETT Genel Müdürlüğü) yenilenmesi ve yapımına
baĢlanması (Çelik konstrüksiyonlu olarak yapılan,
zemin ve merdivenleri mermer olan Metro Han'ın
zemin katı Henri Gavand projesine göre yapılmasına
rağmen, diğer 6 katta bu plana uyulmamıĢtır).
Yeşilköy Tayyarecilik Mektebi‟nin açılması.
Atlar SavaĢa: Tramvaylar Artık Elektrikli
2 Şubat 1912
Karaköy Meydanında Ġstanbul ġehremini (Belediye BaĢkanı)
vekili Bedri Bey'in ilk elektrikli tramvay hattı olan KaraköyOrtaköy Hattının açılıĢını bir konuĢmayla yapması.
15 Mart 1912
Askeri amaçlı 2 uçağın hizmete giriĢi (1914'de uçak filosu 17).
1912
Balkan SavaĢlarının baĢlaması üzerine İstanbul Tramvay
Şirketi‟nin tüm atlarının (430 kadana) 30 bin liraya satın alınması
üzerine atlı tramvayların çalıĢamaması.
1912
Dersaadet ve Civarının Rumeli Cihetinde Metropoliten Tabir Olunur
Bir Şehir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i
Seniyye'nin yayınlanması.
1912
Metropoliten Demiryolu Şirketinin Mukavelenamesi'nin ve
Şartnamesinin imzalanması.
1912
Karaköy'den Taksim'e ve Oradan Boğaziçi'nin Rumelifeneri'ne
Müntehi Olmak Üzere Elektrikli Bir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi
İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin yayınlanması ve Boğaziçi
Elektrikli Demiryolu Şirketi Mukavelenamesi'nin ve Şartnamesi‟nin
imzalanması.
1912
350 bin altına Alman MAN Firmasına yaptırılan, altında
dükkanların bulunduğu dördüncü Galata Köprüsü‟nün trafiğe
açılması (80 yıl hizmet vermiĢtir).
27 Nisan 1912
Tahta köprünün (Galata) yerine çelik konstrüksiyonlu yeni
köprünün hizmete giriĢiyle birlikte tramvayların köprüden geçiĢ
yasağının kaldırılması.
9 Mayıs 1912
Dersaadet Tramvayları Hutut-ı Cedidesi İmtiyazı Hakkında 8/21
Kanunisani 1326/1911 Tarihli Mukavelenameye Müzeyyil
Mukavelename'nin imzalanması. Ġmzalar: Nafia Nezareti Mehmed
Cavid, Nafia Müdürü Zihni, Friz, ġrayber.
28 Haziran
1912
1911 sözleĢmesine ek yeni sözleĢme ile 5 yeni tramvay hattı
yapımı. Hatlar: Aksaray-Silivrikapı; Taksim-Dolmabahçe;
Harbiye-Maçka; Feriköy-Azapkapı; eski bir hattın Bahçekapı
Karakol'a uzatılması.
17 Eylül 1912
ġiĢli Tramvay Deposu (Garaj) açılıĢı.
1913
Haliç Şirketi Vapur İşletmesi‟nin (Ġtalyanlara devredilen imtiyaz ile)
Haliç kıyılarında ulaĢım hizmeti amacıyla kuruluĢu.
1913
Ġstanbul ġehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Gülhane
Parkı‟nın düzenlenmesi.
1913
İstanbul Şehrinin Beyoğlu ve Yeniköy Daire-i Belediyyeleri Dahilindeki
Mahallerine Havagazı Tevzi ve İcrası İmtiyazı Hakkında İrade-i
Seniyye'nin çıkması, Mukavelename ve Şartnamenin imzalanması.
1913
17 adet Franco-Belge, 19 adet MAN (Machinen Ausbourg
Neurenberg) marka toplam 36 adet çekici tramvay arabasının
getirtilerek KabataĢ ve Dolmabahçe iskelesine indirilmesi.
1913
Yeşilköy Tayyarecilik Mektebi‟ni bitiren Ali Yar'ın Dünyanın ilk
uçak mühendislerinden biri olması.
11 Ocak 1913
Elektrik kesilmesi.
13 Şubat 1913
Mahmut ġevket PaĢa'nın güncesinden:" Beyazıt-Şişli arasında
tünel yapılması projesi de bu suretle uyutulmuştu. Bu tünel projesi
hükümetçe tasdik edilmiş, padişahtan iradesi bile alınmış olduğu
halde, harekete geçilemiyordu. Eski Sadrazam Sait Paşa bu imtiyazı
vermek için Deutsche Bank'tan 15.000 altın rüşvet istemiş. Bunu
Almanya Büyükelçisi Baron Von Wangenheim bizzat bana söyledi.
Gene Alman Büyükelçisi dedi ki: Bunun üzerine Alman, İngiliz ve
Fransız maliye grupları, Türkiye’ye borç vermemek üzere karar
aldılar. Bu mesele üzerinde tahkikat yaptım. Öğrendim ki, bir Fransız
firmasının temsilcisi de, bu Beyazıt-Şişli tüneli imtiyazının Almanlara
değil, kendilerine verilmesi için, Osmanlı hükümetine 3 milyon altın
teklif etmiş".
27 Şubat 1913
18-60 yaĢ arası erkeklerin yükümlüsü (mükellef) olduğu yol
nakdi yükümlülüğü (Yılda 12-40 krĢ).
03 Haziran
1913
Servet-i Fünun Dergisi‟nde Ġstanbul'da çalıĢtırılacak olan elektrikli
tramvaylarla ilgili haber-yazının yayınlanması.
25 Haziran
1913
Anadolu Yakasında tramvay iĢletilmesiyle ilgili olarak Nafia
Nezaretince açılan ihaleye merkezi Paris'te bulunan Omnium
D'Entreprises Ģirketi ile daha önce havagazı fabrikası için teklif
veren Monsieur (Mösyö) Bezanson'un teklif sunması.
11 Temmuz
1913
Servet-i Fünun Dergisi‟nde Dolmabahçe önünde yeni elektrikli
tramvayların ilk resimlerinin yayınlanması.
6 Eylül 1913
Ġzmir'de liman ve tramvay iĢçilerinin Fransızlara karĢı
yürüttükleri ilk iĢçi grevinin yapılması.
28 Eylül 1913
Ġstanbul'da yaĢamı etkileyen sel felaketi.
1914
Galata köprüsüne ray döĢenerek iki yakayı (Ġstanbul ve Beyoğlu)
birleĢtiren elektrikli tramvay hattı.
25 Ocak 1914
Galata köprüsü üzerinde ilk elektrikli tramvayın çalıĢtırılması (ilk
günün hasılatı Osmanlı donanma Cemiyetine bağıĢlanmıĢtır)
nedeniyle tören düzenlenmesi. ġehremini vekili Bedri beyin
konuĢması :"Artık yokuşlarda değiştirilen atlar, nefir çalarak
koşan vardacılar, sürücülerin kırbaç şakırtıları tarihe
karışıyor.Bugünden itibaren asri, güzel tramvaylara
kavuşuyoruz.Hayırlı ve uğurlu olsun".
25 Ocak 1914
Servet-i Fünun Dergisi‟nde Devrim Gazetesi kaynak gösterilerek
elektrikli tramvayların Galata Köprüsüyle ilk buluĢmasının
yazılması.
20 Şubat 1914
Elektrikli tramvayın gerçek seferlerine Karaköy-Ortaköy hattında
baĢlamasıyla ilgili tören yapılması.
21 Şubat 1914
Sabah Gazetesi‟nin elektrikli tramvayların çalıĢmasıyla ilgili
haberi.
11 Şubat 1914
Silahtarağa Elektrik Fabrikası‟ndan Tramvay Ģebekesine cereyan
(elektrik) verilmesi.
14 Şubat 1914
Silahtararağa Elektrik Fabrikasından Ġstanbul'daki tüm elektrik
Ģebekeleri, hususi tesisatlar ve özel kuruluĢlara elektrik
verilmesi.
5 Mart 1914
Meclisi Vükela kararına dayalı olarak Ġstanbul Anadolu
Yakası‟nda tramvay iĢletilmesiyle ilgili irade-i seniyye‟nin
açıklanması: "Üsküdar-Kadıköy dahil çevre kısımları ile
Boğaziçinin Anadoluhisarı'ndan Beykoz ve Anadolu Fenerine
kadarki bölümünde tramvay şebekesinin Üsküdar-Alemdağ
bölümünü, Evkaf-ı Hümayun Nezareti ve Şehremaneti'nin birlikte
inşe edip işletmeleri, masraf ve gelirleri paylaşmaları..."
11 Mart 1914
Tramvayların Umur-ı Zabıta Nizamnamesi'nin imzalanması.
1914
Ġstanbul ġehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Ġstanbul ġehir
Tiyatrolarının temelinin Darülbedayi adıyla atılması.
1914
Elektrikli tramvay iĢletmesi için, 23 adet Franco-Belge, 67 adet
MAN olmak üzere toplam 90 adet Çekici, 20 adet MAN Romörkün
getirtilmesi.
Dünya Yanıyor: I. Dünya SavaĢı
28 Haziran
1914
Birinci Dünya Savaşının başlaması.
1914
1.Dünya SavaĢının baĢlaması üzerine Ġstanbul'da ulaĢımın 8 ay
süreyle durması.
Şubat 1914
Kömürle çalıĢan Silahtarağa Elektrik Santrali‟nin üretime
baĢlaması.
1914
Kağıthane-Ağaçlı demiryolunun (dar hat-dekovil) yapımına
baĢlanması.
1914
Ġstanbul Yakası ve Beyoğlu Tramvay hatlarının birleĢtirilmesi ve
tüm Ģebekenin elektrikle çalıĢması.
1914
Ġstanbul'da Fatih'te hava Ģehitleri için Tayyare Parkı‟nın
yapılması.
1914
Tramvay Güzergahiyle Sair Cadde ve Sokaklarda Hasbe'l-Ameliyat
Bozulacak Kaldırımların Tramvay Şirketi'nce Hal-i Aslisine Irca-ı
Kararlaştırılarak Ol Babdaki İ'tilafnamenin Gönderildiğine Dair
Tezkire-i Emanet-Penahı'nın yayımlanması.
1914
Silahtarağa Elektrik Santrali'nin iĢletmeye alındıktan kısa bir süre
sonra, Societe Financiere de Transports et d'Enterprises Industrielles
a Bruxelles, SOFINA Ģirketine devredilmesi (Bu Ģirket, Societe
Anonyme Turque d'Electricite-Osmanlı Türk Elektrik Anonim Şirketi
adıyla 1937 yılına kadar çalıĢmıĢ, 1939'da ĠETT'ya bağlanmıĢtır).
1914
Beyoğlu Tünel İstasyonu ve Metro Han'ın yapımının
tamamlanması.
1914
Arjantin, Buenos Aires Metrosunun açılması.
1914
Tayyareci üstteğmen Mithad Nuri'nin 'Vasıta-i Tayyare' adlı
teknik havacılık kitabının yayınlanması.
15 Ocak 1915
Ġstanbul'a verilen elektrik akımının (cereyan) hükümet emriyle
kesilmesi.
1915
Ġzmir ve Ayastefanos'da (YeĢilköy-Ġstanbul) Şömendöfer Mektebi
açılması.
1915
SavaĢ nedeniyle Tünel kayıĢı sipariĢinin dıĢalımının gecikmesine
bağlı seferlerin aksaması ve vagon sayısının bire indirilmesi
(KayıĢ aralık ayında gelmiĢ ve vagon sayısı yeniden ikiye
çıkarılarak yolcu izdihamı azalmıĢtır).
1915
Mimar Vedat Tek tarafından Haydarpaşa Vapur İskelesi‟nin yapımı
(Çinin süslemeleri Kütahya çini ustası Mehmet Emin Bey'ce
yapılmıĢtır).
Temmuz 1915
Kağıthane-Ağaçlı demiryolunun iĢletmeye açılması.
30 Haziran
1916
Kemerburgaz-Çiftalan demiryolunun (dar hat-dekovil) yapımına
baĢlanması.
26 Aralık 1916
Kemerburgaz-Çiftalan demiryolunun yapımının tamamlanması.
1916
Tramvay Geçen Sokaklardaki Parke Taşlarının Cihet-i Aidiyyetine
Dair Şura-yı Devlet Kararı.
1916
Tramvaylar için abonman karnelerinin (toplu bilet) piyasaya
sürülmesi.
1916
Ġstanbul Fatih-Cibali-Altımermer'de yıkıcı yangın.
1916
Alman ordularının Asya ve Ortadoğu'ya eriĢmesini sağlayacak
bir boğaz köprüsü için Alman Ordu mühendislerinin Üsküdar
Salacak'ta sondaj çalıĢmaları baĢlatması (sonuç alınamamıĢtır).
1917
Ġstanbul'a 2 adet MAN marka motris, 3 adet römork (toplam 5
adet) getirtilmesi.
1917
Ġstanbul HaydarpaĢa Garında büyük bir yangın olması.
1918
KayıĢ kopmasına bağlı Tünel kazası.
1918
Ġstanbul'a 2 adet Hanovre marka römork, 14 ad. MAN marka
motris getirtilmesi.
Ocak 1918
Tünel ġirketinin sermaye arttırma amacıyla her biri 5 liralık, 5
adet tahvilden bileĢik, 22.001-33.000 arası sayılandırılmıĢ 220
adet tahvili piyasaya sürmesi.
SavaĢ Bitti Ama Mondros‟la Gelen
30 Ekim 1918
Osmanlı Devletinin paylaĢılmasını öngören Mondros
Bırakışması‟nın imzalanması
13 Kasım 1918
Ġtilaf devletlerinin 55 parçalık donanmasının HaydarpaĢa
açıklarına demirlemesi.
1919
Tünel'de kablo yenilenemediğinden kablo kopmasına bağlı kaza
(taĢıt frenleri zamanında kullanıldığı için can ve mal kaybı
olmamıĢtır).
1919
Belediye BaĢkanı Cemil Topuzlu PaĢanın İstanbul Kent Haritasının
yapılması giriĢimi
1919
İspanya, Madrid Metrosunun açılması.
01 Temmuz
1919
Bahriye Nezaretince alınan köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye)
ġehremanetine devredilmesi.
ĠĢgal Altında Bir payitaht: Sodom ve Gomorra
16 Mart 1920
Ġstanbul'un müttefiklerce iĢgali. Mustafa Kemal‟in itilaf devletleri
ve Ġstanbul‟daki tarafsız devletlere çektiği protesto telgrafı:
“İstanbul’un işgali olayında doğacak büyük mesuliyete son bir
defa olarak dünyanın dikkati nazarını çekeriz. Davamızın haklılığı
ve mukaddesliği, bu güç günlerde Tanrı’dan sonra en büyük
yardımcımızdır.”
11 Mayıs 1920
ĠĢgal altındaki Ġstanbul'da tramvay iĢçilerinin baĢlattıkları ve aynı
Ģirket grubuna (SOFĠNA) bağlı Tünel iĢçilerinin de ücret ve
sosyal hak talepleriyle katıldıkları ilk grev ilan edilmesi.
16 Mayıs 1920
Meclis-i Vükela kararıyla Tünel yolculuk ücretlerinin ortalama %
25 arttırılarak, 1. mevki için 2,5 ve ikinci mevki için 1,25 KrĢ'a
yükseltilmesi.
17 Mayıs 1920
Tramvay ve Tünel iĢçilerinin grevinin sona erdirilmesi (günlük
mesainin 9 saate indirilmesi, haftada 1 gün tatil yapılması,
ücretlerin arttırılması).
10 Ağustos
1920
Osmanlı Ġmparatorluğu için ağır koĢullar içeren Sevr
Antlaşması‟nın imzalanması.
3 Kasım 1920
Tramvay ve Tünel iĢçilerinin Ģirket yöneticilerine yeni isteklerini
bildirmesi.
1920
Ġstanbul'a 20 ad. Hanovre römork, 20 ad. MAN marka motris
getirtilmesi.
1921
Çelebizade Said Tevfik Bey tarafından Taksim kıĢlasının
arkasında ilk stadyumun yaptırılması.
1921
Ġstanbul'a 36 ad. MAN, 2 ad. STC marka motris getirtilmesi.
1921
Tünelde kayıĢ kopması.
24 Ocak 1921
Ankara-Sivas Demiryolu İnşaasına Ait Kanun‟un TBMM'de kabulü.
2 Şubat 1921
Tramvay ve Tünel iĢçilerinin Ģirketten yeni talepleriyle ilgili
uzlaĢma sağlanması (ġirket kabul ettiği konuları uygulamaya
geçirmemiĢtir).
1922
Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan demiryolu hattının
(Karadeniz Sahra Hattı) çalıĢtırılmaması.
1922
Karadeniz Sahra Demiryolu Hattının (Kağıthane-Çiftalan)
askerlerin elinden alınarak Ticaret Nezaretine devri.
1922
Ġstanbul'a 13 ad. STC marka motris getirtilmesi.
16 Mayıs 1920
Tramvay çalıĢanlarının grevi gerekçe gösterilerek 18 yıl
uygulanacak tarife artıĢı (1.mevki 3,75, 2.mevki 2,5 KrĢ'a
yükseltildi).
30 Eylül 1921
Ġstanbul iĢgal komutanlığı ve Nafia Nezaretinin etkisiz kalması
üzerine tramvay ve tünel iĢçilerinin 1 günlük grev yapması.
21 Şubat 1921
102 sayılı yasayla yolların devlet ve il yolları olarak ayrılması.
1921
Tünel kazası (bilgi yok).
1921
Köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye) para yerine sarı pirinçten
jetonlarla ödenmesi kararı.
Grev Mi ĠĢgale DireniĢ Mi?
26 Ocak 1922
Sosyalist Parti‟nin teĢvikiyle tramvay iĢçilerinin yeniden greve
çıkmaları (13 gün süren grev baĢarılı olmamıĢ, iĢçiler iĢlerini
yitirme durumunda kalmıĢtır).
7 Şubat 1922
ĠĢsiz kalma korkusuyla greve giden iĢçilerin bütün taleplerinden
vazgeçtiklerini Nafia Nezaretine bildirmesi (Diğer ülkelerdeki
Ģirketlerinde çalıĢanlarına söz konusu hakları tanıyan SOFĠNA
ġirketi, çalıĢmadıkları süre için ücret ödemeyi reddederek iĢbaĢı
yapmayı kabul etmiĢtir).
1922
Kondüktör Mekteb-i Alisi'nin adının Nafia Fen Mektebi'ne
dönüĢtürülmesi (Daha sonra Yıldız Teknik Üniversitesi olacak
öğrenim kurumunun ilk çekirdeği).
1922
Ġstanbul Hükümetince 'İnşaat ve Keşfiyat AŞ' nin kurulması
(Yaptığı haritalama iĢini 1928 yılında Rahmi Arı Firmasına
devretmiĢ, çalıĢma 1940'da tamamlanmıĢtır).
1922
İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalıĢan Carl Ch. Lörcher'in Beyoğlu
yakası 1/2.000 ölçekli Nazım Planı çalıĢması.
1922
Teşkilat-ı Belediye-i Kanun-ı Muvakkat'ın çıkarılması.
20 Aralık 1922
Dersaadet Tramvay Şirketi iĢçilerinin Ġstanbul Umum Amele
Birliği'ni kurmaları.
Ulusal Ruh Ayakta
1923
597 sayılı yasayla Eski Osmanlı Seyri Sefain İdaresi'nin yerine
Türkiye Seyri Sefain İdaresi Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu.
1923
Filoya eklenen gemilerle Köprü (Galata)'den Pendik ve
YeĢilköy'e vapur seferleri yapılmaya baĢlanması.
17 Haziran
1923
Tramvay ġirketi ile Ankara Hükümeti arasında; tarifelerin
saptanması, personel ücretleri, gelirlerin belli bir yüzdesinin
(önce % 1,25, 1924'ten itibaren % 3,5) belediyeye ayrılması, tüm
personelin altı ay içerisinde TürkleĢtirilmesi, vb. konularda
sözleĢme.
20 Temmuz
1923
Çıkarılan Cumhuriyet Hükümeti yasasıyla, 16 Mart 1923 tarihinden
önce kurulmuĢ olan anonim Ģirketlerin tümünün
nizamnamelerinde eski Osmanlı hükümetine ait ve Teşkilat-ı
Esasiye Kanunu'na aykırı ifadeler bulunması hesabıyla bunların
mevcut Anayasaya uyumlarının sağlanması için, Ticaret
Vekaletinin gerekli düzenlemeleri yapmasının öngörülmesi.
24 Temmuz
1923
Boğazların tabi olduğu usulleri de düzenleyen Lozan
Andlaşması‟nın imzalanması.
25 Eylül 1923
Ġstanbul'da Tulumbacı TeĢkilatı yerine modern motorlu itfaiye
teĢkilatının kurulması.
2 Ekim 1923
Türk ordularının Ġstanbul'u tümüyle ele geçirip iĢgalden
kurtarması.
6 Ekim 1923
ĠĢgal kuvvetlerinin Ġstanbul'dan çekilmesi.
9 Ekim 1923
Ankara'nın TC'nin baĢkenti olması için TBMM Başkanlığı‟na yasa
teklifi verilmesi (13 Ekim'de kabul edilmiĢ, 20 Nisan 1924‟te TC
Anayasasının 2. maddesine konulmuĢtur).
IV. CUMHURĠYET’ĠN ĠSTANBUL’U
Türkiye Cumhuriyeti: Ġlelebet
29 Ekim 1923
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin tüm Dünyaya ilan edilmesi.
4 Kasım 1923
ĠĢgal kuvvetlerinin Ġstanbul‟u tümüyle terk etmesi.
23 Aralık 1923
Ġstanbul Polis Müdürü Sadettin beyin tamimi (genelgesi) ile
Tramvaylardan ve ġirketi Hayriye vapurlarından, haremlik
bölümü uygulamasının kaldırılması.
1924
Anadolu Demiryolu ve Haydarpaşa Liman Şirketleri‟nin
devletleĢtirilmesi için Cumhuriyet hükümetine yetki verilmesi.
1924
Devlet Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi.
1924
İspanya Bercelona Metrosunun açılması.
1924
İstanbul Şehremaneti Mecmuası'nın yayına baĢlaması.
16 Şubat 1924
Ankara Şehremaneti Kanunu'nun çıkarılması.
20 Mayıs 1924
İstanbul Tramvay Şirketi İşçileri Tesanüt ve Teavün Cemiyeti'nin
(sendika) yalnızca tramvay iĢçileriyle sınırlı olarak kurulması.
24 Mayıs 1924
506 sayılı kanunla Haydarpaşa Limanı‟nın hükümetçe satın
alınarak 1927 yılına değin özel bir rejimle yönetilmesi.
24 Mayıs 1924
506 sayılı yasayla demiryollarının kamulaĢtırılması ve Anadolu
Bağdat Demiryolları Müdüriyeti‟nin kurulması.
16 Kasım 1924
Üniversite öğrencilerinin indirimli öğrenci bileti uygulamamakta
direnen Belçikalılara bağlı Dersaadet Tramvay Şirketi'ne ait
yönetim binası Metrohan‟ı basıp tahrip ettikleri, ulusalcı gençlik
eylemi (3 tıp öğrencisinin olayları önlemek için Ģirketçe
tramvaylara yerleĢtirilen sivil polisle tartıĢması olayı baĢlatan
kıvılcım olmuĢtur).
1924
Tramvay iĢçilerinin bir bölümünün de katıldığı Amele Teali
Cemiyeti'nin kurulması.
1924
Eski Eserler Encümeni‟nin kurulması.
19 Ocak 1925
542 sayılı Yol Mükellefiyeti Kanunu‟nun çıkarılması.
16 Şubat 1925
Atatürk'ün emriyle daha sonra adı Türk Hava Kurumu olacak olan
Türk Tayyare Cemiyeti'nin kurulması.
19 Şubat 1925
TBMM tarafından Türkiye‟de radyonun kurulması.
1925
Yunanistan Atina Metrosunun açılması,
1925
Ġstanbul Heybeliada'da çıkan yangında 60 ev, 30 dükkanın
yanması.
1925
Fransız mimar Rene Danger'nin belediyenin isteği üzerine
Ġzmir'in ilk planını yapması.
1925
Tayyare Otomobil ve Motor Türk Anonim Şirketi'nin (TOMTAġ)
kurulması.
1925
Ernest Mamboury tarafından hazırlanan Ġstanbul rehberi Rehber-i
Seyyahin'in yayınlanması.
28 Aralık 1925
697 sayılı kanunla milletlerarası saat kabül edilerek, Greenwich‟e
göre otuzuncu derecede bulunan boylam dairesinin tüm Türkiye
saatleri için esas alınması ve miladi takvim kullanımına
geçilmesi.
1926
Ġstanbul kartal Maltepe'de çıkan yangında 110 ev ve dükkanın
yanması.
1926
Sivil Mühendislik Okulu mezunu Ahmet Muhtar Bey‟in Demiryollar
Umum Müdürlüğü‟ne getiriliĢi.
1926
Dersaadet Tramvay A.Ş. tarafından Fransa' dan 4 adet RenaultScania otobüs satın alınması ve hizmete veriliĢi.
1926
Eskişehir Uçak Fabrikası‟nın kurulması.
1926
Türkiye'de ilk 'şehircilik' kitaplarının yayınlanmaya baĢlaması
(Joillant: Şehircilik, Camillo Sitte: Şehir Mimarisi).
1926
İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalıĢan Carl Ch.Lörcher'in ÜsküdarKadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalıĢması.
1926
Kadıköy Ġskelesi ile Moda arasında özel otobüslerin çalıĢmaya
baĢlaması.
1926
Beyazıt Meydanı‟nda oval havuz yapılması.
5 Kasım 1926
Kayseri'de ilk uçak fabrikasının hizmete girmesi.
21 Temmuz
1926
Tramvay ġirketi ile Ġstanbul Belediyesi arasında yeni
sözleĢmede, 4 adet otobüs çalıĢtırma koĢulunun bulunması.
27 Temmuz
1926
ġirket (Tramvay) sermayesini arttıran sözleĢme.
1927
Anadolu Bağdat Demiryolları Müdüriyeti‟nin Devlet Demiryolları ve
Limanları İdare-i Umumiyesi'ne dönüĢtürülmesi.
1927
Ġstanbul Küçükpazar'da 90 ev ve dükkanın yanması.
1927
Ġstanbul'da nüfus sayımı:730.334 , Toplam araç sayısı:1000.
1927
Yedikule Havagazı Fabrikası‟nın yapımı.
1927
Ġstanbul'un Anadolu Yakasında da tramvay çalıĢtırılması
konusunda giriĢimler: Süreyya Ġlmen'in öncülüğünde ÜsküdarKısıklı-Alemdağ Halk Tramvayları TAŞ'ce Anadolu yakasında
tramvay iĢletmeciliğine geçilmesi.
1927
Japonya Tokyo metrosunun açılması.
1927
Ankara kenti planlanması iĢinin Ankara ġehremanetince
(Belediye) Monsier (Mösyö) Heussler'e verilmesi ve Ankara'yı
eski/yeni kent olarak ikiye ayıran, 150 hektarlık alanda
YeniĢehir'i öngören Löhler Planı.
12 Haziran
1927
1131 sayılı yasayla yolların yapım ve bakım iĢlerinin illere
bırakılması.
Milli Mücadeleden sonra, Mustafa Kemal Atatürk'ün, Ġstanbul'a
ilk ziyareti ve büyük bir törenle karĢılanması :"İki büyük cihanın
1 Temmuz 1927 mültekasında, Türk vatanının ziyneti, Türk tarihinin serveti, Türk
milletinin gözbebeği İstanbul, bütün vatandaşların kalbinde yer
alan şehirdir..."
1928
Anadolu demiryolu hattının devletleĢtirilmesi.
1928
Anadolu Demiryolu ve Haydarpaşa Liman Şirketleri‟nin
devletleĢtirilmesi.
1928
Tramvay araba deposu olarak kullanılan Bağlarbaşı Garajı' nın
otobüs garajına dönüĢtürülmesi.
19 Şubat 1928
Üsküdar, Kısıklı, Alemdağı Halk Tramvayları TAŞ'ın (daha sonra
adı Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları TAŞ olmuĢtur)
Vakıflar Ġdaresi ve çevre halkı giriĢimiyle oluĢturulması, vakıf
hisselerinin belediyeye devri.
1928
Türkiye'de Ford firmasının otomobil montaj fabrikasının
kurulması.
8 Haziran 1928
Üsküdar-Bağlarbaşı-Kısıklı Tramvay Hattının yapılan bir törenle
çalıĢmaya baĢlaması.
8 Ağustos 1928
İstanbul Cumhuriyet Meydanı’nda (Taksim) İtalyan
heykeltraş Pietro Canonica'ya Cumhuriyet Anıtı’nın törenle
açılışı. Anıtın kaide ve çevre düzeni mimar Guilio Mongeri
tarafından yapılmıştır.
6 Ekim 1928
Kayseri Uçak Fabrikasının üretime geçmesi.
7 Ekim 1928
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk büyük grevi olan Ġstanbul Tramvay
ġirketi iĢçileri (1400 tramvay iĢçisi) grevinin yapılması.
31 Aralık 1928
Anadolu-Bağdat Demiryolları HaydarpaĢa hattının (Anadolu
Demiryolları Şirketi) ulusallaĢtırılması (devletçe satın alınması).
1928
Ġstanbul'da ilk özel otobüs iĢletmesi 'Boğaziçi Otobüsleri'nin 10-12
otobüs filosuyla Taksim-Yenimahalle hattında çalıĢmaya
baĢlaması (2.Dünya savaĢına kadar).
1928
Tayyare Makinist Mektebi'nin açılması.
1928
EskiĢehir Uçak Fabrikasının TOMTAġ'ın lağvedilmesi üzerine
Hava Müfettişliği'ne devredilmesi.
1928
Çıkarılan bir yasayla Mühendis Mekteb-i Alisi adının Yüksek
Mühendis Mektebi'ne dönüĢtürülmesi ve tüzel kiĢilik verilmesi.
1928
Ġstanbul Tophane'de Ford Firmasına kurdurulan otomobil montaj
fabrikasının üretim yapması için serbest bölge ilan edilmesi.
5 Ocak 1929
1902 yılında yabancıların iĢletmesine bırakılan Anadolu-Bağdat
ve Mersin-Tarsus demiryolları ve Haydarpaşa Limanı‟nın
ulusallaĢtırılması.
1929
Üsküdar-HaydarpaĢa tramvay Ģebekesinin çift hatta
dönüĢtürülmesi.
1929
Ġstanbul Tatavla'da çıkan yangında 500 dolayında evin yanması.
1929
1525 sayılı Şose ve Köprüler Kanunu‟nun çıkarılması.
1929
Bilet ve tarifelerin, durak adlarının yeni harf devrimine uygun
olarak değiĢtirilmesi.
1929
Milet Mektepleri Kanunu uyarınca İstanbul Tramvay Şirketi tüm
personelinin yeni açılan millet mekteplerinde yeni harfleri
öğrenmeye gönderilmesi
1929
Ankara Sincan-KayaĢ Banliyö hattının açılması (Banliyö
iĢletmeciliği).
21 Haziran1929
Fatih-Edirnekapı Tramvay Hattı.
13 Temmuz
1929
Üsküdar-HaydarpaĢa (Hat 10), BağlarbaĢı-Karacaahmet Tramvay
Hatlarının açılıĢı.
Nafia Vekaleti ve Ġstanbul ġehremini arasında sözleĢme ile
Üsküdar, Kadıköy çevresi, Beykoz ve Anadolu Fenerine kadar
2 Temmuz 1929 olan bölümde tramvay iĢletme hakkının, büyük hissesine
Belediyenin sahip olduğu Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları
T.A.Ş.' ne verilmesi.
16 Mart 1930
Üsküdar-BağlarbaĢı-HaydarpaĢa ve Üsküdar-Karacaahmet
hatlarının kaldırılması, BağlarbaĢı-Karacaahmet tramvay hattının
kurulması.
3 Nisan 1930
1580 sayılı Belediye Kanunu'nun çıkarılması (Belediye ve özel
idarenin birleĢtirilmesiyle BirleĢik Ġdare ve belli bir büyüklüğün
üzerinde kentlerde plan zorunluluğu).
31 Mayıs1930
1928'de Ġstanbul mebusu Süreyya Ġlmen'in yasa önerisinin
kabulü üzerine Ġstanbul köprülerinde uygulanan müruriyenin
(geçiĢ ücreti) kaldırılması. "İstanbul, Gazi Mustafa Kemal
(Unkapanı) ve Karaköy (Galata) köprülerinden mürüriye alınmaz.
Bu kanun 1 haziran 1930 tarihinden itibaren muteberdir".
1 Haziran 1930
Ġstanbul Galata köprüsünde (uygulama:1845) 85 yıldır alınmakta
olan geçiĢ ücretinin kaldırılması (Son uygulanan geçiĢ ücreti:
yaya 5 para, hamal 10 para, yüklü araba 5 krĢ, yüklü beygir 40
para, koyun 3 para).
30 Ağustos
1930
Ġsmet Ġnönü'nün Ankara-Sivas demiryolunu açması.
6 Ekim 1930
Ġstanbul Umumi Meclisinin, Vali ve belediye baĢkanı Muhittin
(Üstündağ) Bey tarafından açılması.
14 Ekim 1930
Türkiye Cumhuriyetinin ilk yerel seçimi.
1930
Mühendishane-i Bahri-ı Hümayun'un Heybeliada'ya taĢınması.
1930
Ġstanbul Valiliği ile Ġstanbul Belediye BaĢkanlığının
birleĢtirilmesi.
1930
1583 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun çıkarılması (Belirli bir
büyüklüğün üzerindeki kentlerde plan zorunluluğu).
1930
Ġstanbul'da taksi-dolmuĢ güzergahlarının oluĢması.
1930
Tünel Metro han birasına yedinci kat eklenmesi.
1931
İstanbul Tramvay Şirketi tarafından 1926 yılında satın alınan 4
otobüsün toplu taĢım hizmetlerinde (Beyazıt-Karaköy-Ortaköy
hattı) kullanılması.
1931
Ġstanbul'da özel hat otobüslerine talimatname çıkarılması.
1931
Deneme seferleri yaptırılan otobüslerin en karlı hat olan TaksimBeĢiktaĢ hattının satın alınması üzerine bu hatta çalıĢmalarını
sürdürmesi.
20 Şubat 1931
Dersaadet Tramvay Şirketi'nin adının İstanbul Tramvay Şirketi
olarak resmen değiĢtirilmesi.
22 Haziran
1931
1831 sayılı yasa ile Evkaf Umum Müdürlüğü mal varlığının Ģirkete
(Tramvay) devri ve Ġstanbul Belediyesi borçlarının silinmesi.
1932
Atatürk'ün isteğiyle Ġstanbul planı için Alfred Agache (Fransız
ġehirciler Örgütü baĢkanı: Rio planını yapmıĢtır), Herman Elgötz
(Berlin Teknik Üniversitesi: Essen Kent planını yapmıĢtır),
H.Lambert (New York,Chikago, Paris kent planlama
çalıĢmalarına katılmıĢtır) önerisi (1932-1933).
1932
Malatya Banliyö hattının açılması.
19 Şubat 1932
Dil-Tarih-Coğrafya; güzel sanatlar; tiyatro; spor; sosyal yardım;
halk dersaneleri; kütüphanecilik; köy konuları; müzeciliksergicilik dallarında etkinlikler gerçekleĢtirecek olan
Halkevleri‟nin kurulması.
23 Temmuz
1932
Almanya Berlin Yüksek Mühendis Okulu‟ndan Prof.Hermann
Jansen'in Ankara kent planının TBMM'ce onaylanması.
27 Eylül 1932
İstanbul Tramvay Şirketi‟nce değiĢik tarife tiplerini tanımlayan
nizamnamenin yayınlanması.
Onuncu yıl CoĢkusu
1933
Cumhuriyetin 10.yıl kutlama törenleri için Atatürk'ün doğrudan
verdiği emirle, ĠETT'nin tüm tramvay+otobüs filosunun eksiksiz
(% 100) olarak (320 tramvay+4 otobüs) servise çıkarılması.
1933
Atatürk'ün isteğiyle Ġstanbul'un planlanması için uluslar arası bir
yarıĢma açılması ve Berlin Teknik Üniversitesinden Elgötz,
Fransız ġehircilik Birliği baĢkanı Agache ve Paris, NewYork,
Chikago kentlerinin planlarında imzası bulunan Lambert'in ortak
önerilerini içeren (Elgötz'ün önerileri ağır basmıĢtır) Elgötz
Planının benimsenmesi.
1933
Belediyeler Bankası Kanunu‟nun çıkarılması
1933
Eski Ebniye Kanunu‟nun yerine Yapı ve Yollar Kanunu'nun
çıkarılması.
1933
Ġstanbul Sultanahmet'de Abdülmecit zamanında Mimar
Fosseti'ye yaptırılan Adliye Sarayının yanması.
3 Şubat 1933
Ġstanbul-Ankara arasında ilk uçuĢ denemesinin yapılması.
20 Mayıs 1933
Havayolları Devlet İşletme İdaresi‟nin Milli Savunma Bakanlığına
bağlı olarak kurulması.
1 Temmuz 1933
Türkiye Seyri Sefain İdaresi'nin tasfiye edilerek (2248 sayılı yasa)
Akay İdaresi, Denizyolları Müdürlüğü, Fabrika ve Havuzlar
Müdürlüğü'ne ayrılması
1933
Akay İdaresi Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu.
1933
Japonya Osaka Metrosunun açılması.
1934
Belediye İstimlak Kanunu'nun çıkarılması.
1934
ġiĢli-Mecidiyeköy tramvay hattının uzatılması (Toplam tramvay
Ģebekesi: 35.448 m).
1935
Üsküdar-HaydarpaĢa tramvay hattının Kadıköy'e uzatılarak,
Kadıköy-Moda, Kadıköy-Bostancı, Kızıltoprak-Fenerbahçe
tramvay hatlarının oluĢturulması.
Otobüs ĠĢletmeciliği YerleĢiyor
1935
97 halk otobüsünün güzergahlarının (Taksim-Yenimahalle,
Sirkeci-Bakırköy, Sirkeci-Kocamustafapaşa, Sirkeci-Rami,
Keresteciler-Eyüp) belirlenmesi.
1935
ġirket-i Hayriye‟nin (vapur iĢletmesi) Ġstanbul Belediyesine devri
(1935-1941).
1935
Ünlü Fransız kentbilimci Henri Prost'un Atatürk döneminde
çağrılı olarak Türkiye‟ye geliĢi.
1935
1932 Elgötz planının yetersiz bulunması üzerine Ġstanbul planı
için Prof. Martin Wagner'in (Alman kentbilimci) önerisinin
değerlendirilmesi (1935-1938).
1935
Rusya, Moskova Metrosunun açılması.
1935
Türkkuşu'nun hizmete girmesi
1935
Ankara'da, SSCB'den alınan ZĠS marka 100 otobüsle toplu
ulaĢım gerçekleĢtirmek üzere Otobüs İdaresi'nin kurulması (12
hat).
23 Kasım 1935
Ġtalyan imtiyazı olan Haliç Vapur İşletmeciliği‟nin 17 gemi filosuyla
Ġstanbul Belediyesine devri.
25 Kasım 1935
Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası‟nın açılması.
26 Şubat 1936
Şişhane Faciası. Vatman Fahri yönetiminde 122 filo numaralı
tramvayın ġiĢhane yokuĢunda frenlerinin boĢalması üzerine
kayarak bir apartmana bindirmesiyle, 6 kiĢinin ölümüne
(ölenlerden biri de o anda tramvayda bulunan ve kazayı
önlemeye çalıĢan kontrol memuru Niyazi'dir), 6 kiĢinin de
yaralanmasına neden olması.
20 Temmuz
1936
Ġstanbul ve Çanakkale Boğazları‟ndan geçiĢleri düzenleyen
uluslar arası Montreux Sözleşmesi‟nin imzalanması.
1936
Kazadan sonra onarılan 122 numaralı tramvay hattının halkın
tepkisi dikkate alınarak 180 numarayla iĢletmeye verilmesi.
1936
Ġstanbul için Prof. Henri Prost'un (Fransız Şehircilik Enstitüsü
uzmanı) nazım ve uygulama planı (1936-1950).
1936
Fransa'dan davet edilen Ģehircilik uzmanı Henri Prost'un
Ġstanbul için Taksim-Beyoğlu-Tünel-ġiĢhane-KaraköyMahmutpaĢa-Beyazıt arasında metro önerisi.
1936
Ġstanbul'da modern görünümlü (Ģık, açık sarı, asılmaya olanak
vermeyen, yan tabelalı, mevki farkı için ortadan bölünen, hareket
halinde kapıları kapalı ve duraklarda havalı kapıları basamaklarla
birlikte otomatik olarak açılıyor) yeni tramvayların, daha çok
Şişli-Tünel, Şişli-Beyazıt, Harbiye-Fatih hatlarında çalıĢtırılması.
1936
Tüzel kiĢiliği olan Yüksek Mühendis Mektebi'nin tüzel kiĢiliğinin
kaldırılması.
25 Ocak 1936
ġark demiryollarını iĢleten yabancı Ģirketle Nafia Vekaleti
arasında hattın satın alınmasıyla ilgili sözleĢmenin imzalanması.
20 Temmuz
1936
Boğazların yönetimini Türkiye'ye bırakan anlaĢmanın
Avustralya, Büyük Britanya, Bulgaristan, Japonya, Romanya,
Fransa, Sovyetler Birliği, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye
arasında Montreaux (Ġsviçre) Kenti‟nde imzalanması ve
komisyon görev ve yetkilerinin Türkiyeye devredilmesi.
12 Ekim 1936
Son Posta Gazetesi‟nin haber baĢlığı: „İstanbul Belediyesi 250
otobüs alıyor'.
1937
Sirkeci demiryolu hattının devletleĢtirilmesi.
1937
Özel elektrik Ģirketinin kamulaĢtırılması ile Naf'ia Vekaletine
bağlı Elektrik İşleri Umum Müdürlüğü' nün elektrik dağıtım
iĢlerinden sorumlu olması.
1937
ġehircilik MüĢaviri Dr.Ing. Martin Wagner'in 'İstanbul Havalisinin
Planı' adlı çalıĢmasının, Arkitekt Dergisi‟nde yayınlanması.
Wagner'e göre, baĢkent Ankara'ya taĢındığı için Ġstanbul'da
nüfus artıĢı olmayacağından, Boğazı geçen bir demiryolu
köprüsü gereksiz.
1937
Ġstanbul Zincirlikuyu'da asri mezarlığın yapılması.
1937
Tramvay vatmanlarının görevleri ve olası kaza tipleriyle
çeĢitlerini açıklayan yönetmeliğin yayınlanması.
1 Ocak 1937
ġark Demiryolları ġirketinin (Ġstanbul yakası) ulusallaĢtırılması
(devletçe satın alınarak Türk Ġdaresine geçiĢi)
1938
İmar Bürosu müĢavirlerinden Sabri Oran tarafından hazırlanan
Kadıköy Planı (uygulanamamıĢtır).
1 Ocak 1938
Denizbank'ın 3295 sayılı yasayla kurulması.
17 Ocak 1938
İstanbul Tramvay Şirketi‟nden Alınan Paraların İstanbul Şehri İmarına
Tahsisine Dair Kanun‟un (3333) kabulü.
3 Haziran 1938
3424 sayılı yasa ile katma bütçeli Devlet Hava Yolları Umum
Müdürlüğü'nün kuruluĢu.
22 Haziran
1938
Merkezi Macaristan'da bulunan Ganz Elektrik Şirketi'nin (Osmanlı
Anonim Elektrik Şirketi) Nafia Vekaletine devredilmesi.
22 Haziran
1938
3480 sayılı İstanbul Elektrik Şirketi Tesisatının Satın Alınmasına Dair
Mukavelenamenin Tasdiki Hakkında Kanun‟un ve 3481 sayılı
İstanbul Elektrik İşleri Umum Müdürlüğünün Teşkilat ve İşletmesine
Dair Kanun‟un çıkarılması.
15 Aralık 1938
Henri Prost'un 'Eminönü, Balıkhane ve Hal' adlı çalıĢmasının
yayınlanması.
1938
Şehir Hatları‟nın Denizbank tarafından iĢletilmesi.
1938
İstanbul Tramvay Şirketi'nin son iĢletme yılı.
1938
Ġstanbul'da çalıĢtırılan ilk otobüsler olan 4 adet RenaultScania'nın iĢletmeden kaldırılıĢı.
1938
Ġstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen Montreux (Montrö)
SözleĢmesi‟nin imzalanması.
1938
Ġstanbul Eminönü-MısırçarĢısı'nın restorasyonunun yapılması.
1938
Ġstanbul Valisi ve Belediye BaĢkanı Lütfi Kırdar‟ın, AksarayYenikapı-Saraçhane-Unkapanı arasına tramvay yoluna seçenek
50 m. geniĢliğinde yol yaptırması (1949 yılında bitirilmiĢtir).
1939
Şehir Hatları‟nın Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü
tarafından iĢletilmesi.
1939
Ġstanbul'da deniz taĢımacılığı yapan Akay İşletmesi Marmara
Hatları‟nın Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne
devri.
1939
Prof. Henri Prost'un hazırladığı İstanbul Nazım Planı‟nın
onaylanarak yürürlüğe girmesi (5 yıllık üç dönem, 15 yıllık
uygulama planı).
ĠETT Doğuyor
1939
Ġstanbul' da elektrik üretim ve dağıtım iĢinin ĠETT' ye devri.
1 Ocak 1939
SOFĠNA ġirketi ile Cumhuriyet Hükümeti arasında sözleĢme
gereği (Tramvay ve Tünel Şirketi‟ne ait) „asıl ve ikinci derecede
bütün imtiyaz hakları ve menfaatlerin‟ hükümete devredilmesi.
1 Ocak 1939
İstanbul Tramvay Şirketi‟nin ĠETT'ye bağlanma geçiĢ süresi için
geçerli geçici bilet tipi uygulaması.
8 Şubat 1939
İstanbul Tramvay Şirketi ve Tünel Şirketi' nin (SOFĠNA) Nafia
Vekaletine, (Vekil: Ali Çetinkaya) devri ile ilgili devir
sözleĢmesinin imzalanması.
1 Mart 1939
İstanbul Tramvay Şirketi ile Tünel Şirketi‟nin bütün tesisat ve
malları, tüm hukuk ve vecibeleri ile birlikte 13 senede ödenmek
üzere 1,589,000.- TL karĢılığında hükümete devredilmesi.
Cumhuriyet Gazetesi'nin ilk sayfadan ana haber baĢlığı:"Tramvay
ve Tünel teslim alındı".
12 Haziran
1939
3642 sayılı İstanbul Tramvay Şirketi İmtiyaz ile Tesisatının Satın
Alınmasına Dair 7 Şubat 1939 Tarihli Mukavelename ve Buna
Musaddık Kanun‟un çıkarılarak Ġstanbul Tramvay ĠĢletmesi' nin
Ġstanbul Belediyesi' ne devri.
12 Haziran
1939
3643 sayılı İstanbul Tünel Şirketi İmtiyaz ile Tesisatının Satın
Alınmasına Dair 8 Şubat 1939 Tarihli Mukavelename ve Buna
Musaddık Kanun ile tünel tesisatının tüm haklarıyla birlikte
175.000 Türk Lirasına hükümete devri.
16 Haziran
1939
3645 sayılı yasa ile (İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri
Teşkilat ve Tesisatının İstanbul Belediyesine Devrine Dair Kanun)
Tünel ve Tramvay ġirketlerinin Mecliste (TBMM) kabul edilerek
İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü' ne bağlanması.
21 Haziran
1939
Tünel ve Tramvay Şirketi‟nin Cumhuriyet Hükümeti tarafından
satın alma mukavelesinin onaylanması.
23 Haziran
1939
Tünel ve Tramvay ġirketlerinin Ġstanbul Belediyesi‟ne devrine
dair kanunun Resmi Gazetede yayınlanması.
30 Haziran
1939
Denizbank'ın feshedilmesi.
1 Temmuz 1939
Devlet Denizyolları ĠĢletmesi'nin 3633 sayılı yasayla kurulması.
28 temmuz
1939
Demiryolunun doğuda AĢkale‟ye ulaĢması.
6 Kasım 1939
Henri Prost'un Anadolu Sahili Planını İzah Eden Rapor adlı
çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesince yayımlanması.
1939
ĠETT'nin devraldığı ve arızalı 4 adet Renault Scania otobüsün
onarılarak servise verilmesi (motor değiĢikliği, filo no:1)
1939
Kayseri Uçak Fabrikası‟nda uçak üretim, bakım ve revizyon
hakkının tümüyle Türk Hava Kuvvetleri‟ne devredilmesi.
Ufukta Yeni Bir SavaĢ
1 Haziran1940
Ġngiliz AEC Firmasından pazarlık yöntemiyle, 35 otobüs alımı
sözleĢmesi (Ġngiltere'nin savaĢa girmesi nedeniyle
gerçekleĢmemiĢtir).
1940
THK Etimesgut Uçak Fabrikası‟nın kurulması.
11 Nisan 1941
Yüksek Müh. H.Baykal'ın etüdüne dayalı Henri Prost'un 'Boğaziçi
Anadolu Sahilinin 1/2000 Mikyaslı Nazım Planını İzah Eden
Rapordur' çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesi‟nce yayınlanması.
24 Nisan1941
İlk modern dizel motorlu otobüs üretimi.
16 Temmuz
1941
Ġstanbul Belediyesi‟ne devredilen Haliç Vapur İşletmesi‟nin Devlet
Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne bağlanması.
20 Ağustos
1941
Tünel seferlerinin malzeme sağlanmasında güçlük nedeniyle
(ABD'den sipariĢ edilenkaĢının gecikmesi) durdurulması.
17 Ağustos
1941
YeĢilköy Havacılık Tesisleri‟nin törenle açılması.
23 Ağustos
1941
23 adet White Marka otobüsün ABD' den sipariĢ edilmesi.
6 Aralık 1941
KayıĢ temini üzerine Tünel seferlerine yeniden baĢlatılması.
1941
Sivas Divriği'de Gök Uçuş Okulu'nun kurulması.
1941
Yüksek Mühendis Mektebi‟nin Yüksek Mühendis Okulu adıyla Milli
Eğitim Bakanlığına bağlanması.
Hükümetin (Ticaret Odası) Ġsveç' ten ithal ettiği Scania-Vabis
Marka benzinli kamyonlardan 15' inin otobüse dönüĢtürülerek
(kamyon Ģasileri ĠETT karoseri atölyesinde otobüse
dönüĢtürülerek), ĠETT' ye verilmesi.
1942
1942
Türkiye'de Varlık Vergisi uygulaması.
1942
Ġstanbul'un Fen ve Edebiyat Fakülteleri‟nin bulunduğu Laleli'deki
binanın yanması.
2 Şubat 1942
Henri Prost'un ' Sirkeci-Ayasofya Mıntakası İmar ve Islah Şekli' adlı
çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesince yayınlanması.
27 Şubat 1942
ABD'den alınan White Marka otobüslerden 9 adedinin parçalı
(demonte) olarak sandıklarla yüklendiği geminin ABD'den
hareket etmesi.
30 Haziran
1942
ABD'den otobüs getiren vapurun yükünü sözleĢmeye aykırı
olarak Ġskenderiye Limanı‟na indirmesi.
30 Ekim 1942
Taksim-Beşiktaş Hattında çalıĢan Renault-Scania otobüslerin
seferlerine son verilmesi ve araçların hurdaya ayrılması.
16 Aralık 1942
4325 sayılı KuruluĢ Kanunu ile yasal statüsü belirlenen ve ismi
"Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi " olarak tescil
edilen EGO‟nun kuruluĢu.
8 Şubat 1943
Ġskenderiye'ye boĢaltılmıĢ otobüs malzemelerinin Türkiye'ye
getirilmesi.
18 Şubat 1943
Ġzmit Körfez Hattı‟nın (denizyolları) açılması.
3 Nisan 1943
Karoseri ve koltukları tramvaylardan tamamlanan Scania Vabis
kamyonların otobüs olarak hizmete verilmesi.
Nisan 1943
ABD' den sipariĢ edilen otobüslerden 9 adedinin (Gazoilli White)
montajının yapılarak, hizmete verilmesi (6-22 arası çift filo
numarasıyla Taksim-Bakırköy Ekspres Hattında, krem üzerine
kırmızı bant renkle).
Saat 14.15' de Galata' ya inen 2 nolu vagonunun kablosunun
(yassı çelik halat) kopması sonucu, 1 görevlinin (Ali Özmen adlı
6 Temmuz 1943 istasyon Ģefi) ölümü ve 20 yolcunun yaralanması ile
sonuçlanan tünel kazası (Vali ve Ġstanbul Beledi BaĢkanı Lütfi
Kırdar, ĠETT Umum Müdürü Hulki Erdem).
1943
Ġstanbul Dolmabahçe'de Ġnönü Stadyumu‟nun mimar Vietti
Violi'ye yaptırılması.
1943
Ġstanbul Belediyesinin Cumhuriyetin 20. yılı dolayısıyla
Güzelleşen İstanbul adlı kitabı yayımlaması.
1943
4427 sayılı yasa ile yol vergisinin iki katına çıkarılması.
1943
Ġstanbul için 10 yıllık yeni bir imar planı kabul edilmesi.
7 Temmuz 1943
Tünel seferlerine ara verilmesi.
27 Temmuz
1943
Eshot Genel Müdürlüğü‟nün, İzmir Tramvay ve Elektrik Türk Anonim
Şirketi imtiyazı ile tesisatın alınmasına dair anlaĢmanın onayı ve
bu KuruluĢun iĢletilmesi hakkındaki 27.07.1943 tarih ve 4483
sayılı Yasanın 5. Maddesi ile, İzmir Suları Türk Anonim Şirketi‟nin
satın alınmasına ve devrine dair, 05.06.1947 gün ve 4583 sayılı
Yasanın 6. maddesi hükümleri gereğince, bu gibi kuruluĢlar için
genel bir ĠĢletme Yasası çıkıncaya kadar, katma bütçeli bir idare
Ģeklinde yönetilmek üzere, İzmir Belediyesi’ne bağlı bir işletme
olarak kurulması.
15 Ekim 1943
Tünel seferlerinin yeniden baĢlatılması.
1 Şubat 1944
Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟nün 4517 sayılı
yasa ile kurulması.
1 Haziran 1944
Ankara Otobüs İdaresi'nin Belediye bünyesinde Ankara Otobüs
İşletmesi İdaresi adlı katma bütçeli kuruluĢa dönüĢtürülmesi.
1944
Ġsveç' ten 5 adet sağdan direksiyonlu Scania-Vabis marka
otobüs alınması.
1944
Gazi Orman Çiftliği‟nde THK Uçak Motoru Fabrikası‟nın kurulması.
1944
Ġstanbul'da BeĢiktaĢ'ta kurulan uçak fabrikasında yolcu uçağı
yapımına baĢlanması ve yurtdıĢına ihraç edilmesi.
1944
Milli Eğitim bakanlığına bağlı Yüksek Mühendis Okulu'nun İstanbul
Teknik Üniversitesi'ne dönüĢtürülmesi.
1945
ġubat ayından baĢlayarak Tünel'in Avrupa‟daki savaĢ
koĢullarına bağlı olarak, saat 10.00-16.00 arası seferlerinin iptal
edilmesi.
1945
Ġstanbul' da özel Ģirketlerce Yedikule, Kurbağalıdere Havagazı
Fabrikaları‟nda yapılan havagazı üretimi ve dağıtım iĢinin 4762
sayılı yasa ile ĠETT' ye devri.
1945
Özel Şirketi Hayriye Vapur İşletmesi‟nin 94 yıl sonra tüm
tesisleriyle birlikte Münakalat Vekaleti; Devlet Denizyolları ve
Limanları Umum Müdürlüğü‟ne devri.
1945
Şehir Hatları‟na ait 55 gemi (Günlük yolculuk sayısı:
Haliç:21.600, Boğaziçi:46.000, Marmara: 55.000).
Ġstanbul Yakası Tramvay günlük yolculuk sayısı: 275.200,
Anadolu Tramvayları günlük yolculuk sayısı: 39.500, Tünel
günlük yolculuk sayısı: 27.600.
1945
1945
Ġstanbul nüfus sayımı: 903.728 kiĢi.
3 Mart 1945
Tünel seferlerinin kısıtlanması.
2 Mayıs 1945
1944 yılında alınan Scanıa-Vabis marka otobüslerin hizmete
verilmesi.
1 Haziran 1945
Vagonları çeken kayıĢların risk taĢıması nedeniyle Tünel
seferlerinin durdurulması.
25 Haziran
1945
4768 sayılı, Elektrik İşletme Müesseseleri Hakkında Kanun'un
çıkarılması.
20 Haziran
1945
4762 sayılı İstanbul Havagazı ve Elektrik ve Teşebbüsat-ı Sinaiye
Türk Anonim Şirketi'ni Satın Alma Sözleşmesinin Onanmasına ve
İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İşletmeleri İdaresi'ne Devrine
Dair Kanun'un çıkarılması.
26 Haziran
1945
Malzeme sağlanması üzerine tünel seferlerinin yeniden
baĢlatılması.
28 Aralık 1945
Tünel seferlerinin malzeme (kayıĢ) yokluğuna bağlı olarak saat
12.00-1400 ile 16.00-20.00 saatleri arasında yapılacak biçimde
kısıtlanması.
SavaĢ Ertesi Yeni ArayıĢlar
1946
Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi' nce otobüs
iĢletmeciliğine geçilmesi [Ġlk otobüs hatları: KadıköyCaddebostan(2 otobüs), Kadıköy-Suadiye(2 otobüs), Üsküdar-
Kısıklı(2 otobüs)].
1946
6 adet Ford Marka otobüs satın alınması ve 32 filo mevcudundan
3 otobüsün hurdaya ayrılması.
28 Ocak 1946
Malzemesizlik nedeniyle (kayış yokluğu) Tünel seferlerinin iptal
edilmesi (Tünelin eksikliğini gidermek üzere Karaköy-Taksim
arasına 6 Tramvay vagonu tahsis edilmiĢtir).
12 Temmuz
1946
KayıĢın gelmesi üzerine Tünel seferlerinin yeniden baĢlatılması.
10 Temmuz
1946
Üsküdar ve Havalisi Tramvay Şirketi‟nce Kadıköy-Caddebostan,
Kadıköy-Suadiye otobüs hatlarının kurulması (toplam 4 otobüs,
renk: metalik gri).
19 Temmuz
1946
Üsküdar ve Havalisi Tramvay Şirketi‟nce Üsküdar-Kısıklı otobüs
hattının kurulması (1 otobüs).
12 Ekim 1946
Ankara Otobüs garajında çıkan yangında 18 otobüsün iĢe
yaramaz hale gelmesi.
17 Ekim 1946
Anadolu Yakası Otobüs İşletmesi' nin kaldırılarak, 5 otobüsün
Bakanlar Kurulu kararı ile, depo yangınında otobüsleri yanan (23
otobüs) Ankara Belediyesi' ne gönderilmesi.
3 Kasım 1946
Birleşmiş Milletler Örgütü'ne bağlı, merkezi Paris'te Eğitim, Bilim
ve Kültür Kolu olan UNESCO'nun kuruluĢu.
1947
Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi' nin 16 otobüslük yeni
bir filo oluĢturması.
1947
Şişli Tramvay Deposu‟nun yanında 80 otobüs kapasiteli Şişli
Otobüs Garajı‟nın yapılması.
1947
Filoya 4 adet Scania-Vabis Marka otobüs katılması, 2 adet
Gazoille-White Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.
1947
Devlet Hava Yolları‟nın Ankara-Ġstanbul-Atina seferleri ile ilk
yurtdıĢına açılıĢı. Yıl içinde Londra uçuĢlarına da baĢlanmıĢtır.
1947
Türkiyenin ABD Marshall Planı içine alınması (Korumacı
önlemlerin ve devlet müdahalelerinin kaldırılması, KĠT'lerin
tasfiyesi, tarıma dayalı ve iç pazara dönük, kendine bağımlı
ekonomi modeli).
Troleybüs Türkiye‟de
1 Haziran 1947
Ankara'da 10 km. hava hattı yapılarak 10 adet troleybüsle,
troleybüs iĢletmeciliğine geçilmesi.
25 Ekim 1948
5.763 m2 alana sahip 80 otobüs kapasiteli Şişli Garajı ve
Atölyelerinin hizmete alınması.
1948
Filoya 40 adet Scania-Vabis Marka otobüs eklenmesi.
1948
Uluslararası Mimarlar Birliği'nin (UIA) kuruluĢu.
1948
Londra‟nın ulaşım işletmesi London Transport‟un kuruluşu.
1948
Amerikan Yol Heyeti‟nce Türkiye için hazırlanan Hill Raporu
önerisi: “Ulaşımda artık karayollarına geçilmelidir. Bunun için de
Ulaştırma bakanlığı’na bağlı olmayan, karar ve uygulama erkine
sahip bir genel müdürlük oluşturulmalıdır…”
1948
Ġzmir'e gelen ünlü Fransız mimar Le Corbusier'nin, Ġzmir için bir
kentsel gelişme planı hazırlaması.
1948
Ġstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi‟sinin yanması.
1949
Amerikan Yol Heyeti'nce hazırlanan; Türkiye‟de demiryolları
yerine karayoluna öncelik verilebilmesi için, UlaĢtırma
Bakanlığı‟na değil Bayındırlık Bakanlığına bağlı bir teşkilatlanma
öneren ve 2 yıl sonra Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluşu
Hakkında Kanun'un çıkarılmasına ve oluĢturulan genel
müdürlüğün Bayındırlık Bakanlığına bağlanmasına yol açan Hilts
Raporu'nun yayınlanması.
1949
Filodan 2 adet Scania-Vabis ile 3 adet Ford marka otobüsün
düĢürülmesi.
15 Temmuz
1949
Kartal-Yalova arasında araba vapuru çalıĢtırılması.
1950
Ġstanbul nazım plan ve detayları için Prof. Hans Högg'ün
çalıĢmaları (1950-1960).
1950
1 adet Scania-Vabis marka otobüsün filodan düĢürülmesi
(filo=68 otobüs).
1950
Ġsveç Stockholm Metrosunun açılması.
1950
Kayseri'deki uçak fabrikasının Kayseri Hava İkmal ve Bakım
Merkezi'ne dönüĢtürülmesi.
1950
THK'nın araĢtırma ünitelerinden Ankara Hava Tüneli'nin (AHT)
açılması (1956'da Genelkurmay'a devredildi).
1950
Sirkeci-Karaköy araba vapuru hattının açılması.
1950
Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi projesinin
ĠTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluĢan bir grup tarafından
reddedilmesi.
1950
Ġstanbul plancısı Henri Prost'un görevine son verilmesi.
1 Ocak 1950
1949 tarih 5363 sayılı yasanın 3. maddesine dayanarak Ankara
Belediye Meclisi kararıyla Otobüs İşletme İdaresi‟nin Elekrik ve
Havagazı Şirketi‟yle birleĢtirilmesi ve yeni kurumun Ankara
Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessesesi olarak
adlandırılması.
Elveda Demiryolu HoĢ geldin Karayolu
11 Şubat 1950
5539 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri
Hakkında Kanun‟un çıkarılması ve Karayolları Umum
Müdürlüğü‟nün oluĢturulması.
10 Nisan 1950
Sirkeci-Karaköy arasında araba vapuru seferlerinin baĢlatılması.
1951
Ġstanbul Nazım Planı (Prost) için 'Revizyon Komitesi' çalıĢma ve
önerileri (1952 yılına kadar çalıĢtı).
1951
İstanbul Kalkınma Kongresi‟nin yapılması.
1951
Ġstanbul için Hollanda NEDECO Firması‟na metro fizibilite etüdü
yaptırma kararı üzerine, İstanbul Şehrinin Merkezindeki Seyrüsefer
Meselesi adlı Hollanda Teknik Danışmanlık Bürosu‟nun (NEDECO)
metro önerisi içeren rapor hazırlaması (Prost Planı esas
alınmıĢtır).
1951
Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan demiryolu hattının
(Karadeniz Sahra Hattı) kaldırılması.
1951
ĠETT filosuna 50 adet B. Bussing marka otobüs eklenmesi ve 4
adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi.
1951
Fahrettin Kerim Gökay tarafından 1950'de Fransa'dan getirtilen
ölçüm aletleriyle oluĢturulan ĠETT Psikoteknik Laboratuvarı‟nın
açılması.
2 Temmuz 1951
5805 sayılı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu
kuruluĢ yasasının çıkarılması.
10 Ağustos
1951
5842 sayılı yasa ile Denizcilik Bankası TAO'nın (Holding Ģirketi
olarak) kurulması.
18 Şubat 1952
Türkiye‟nin NATO‟ya resmen giriĢi.
1 Mart 1952
Denizcilik Bankası TAO'nın bünyesinde Şehir Hatları ĠĢletmesiyle
birlikte 5842 sayılı yasa ile iktisadi devlet teşekkülü olarak
kurulması.
1952
ġehir Hatları‟nın Denizcilik Bankası TAO tarafından iĢletilmesi.
1952
Adalar ve Yalova'ya ekspres vapur seferlerinin baĢlaması.
1952
ĠETT Filoya 50 adet B.Bussing marka otobüs eklenmesi ve 8 adet
Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi.
1952
Uçak fabrikasının MKEK'e devredilmesi.
1952
Revizyon Komisyonu önerisine uygun olarak oluĢturulan
MüĢavirler Heyeti'nce Beyoğlu Ciheti Nazım Planı (1/5000) ve
Sanayi Bölgeleri Planı (1/10000) yapılması.
1952
Societe Generale de Traction et d'Explanations (SGTE) adlı Fransız
grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında 12 istasyonlu ve
tahmini maliyeti 160 bin dolar tutan 1. metro önerisi (kaynak
bulunamamıĢtır).
5 Aralık 1952
Londra'da hava kirlenmesinden kaynaklanan yoğun sis nedeniyle
'hava kirliliğine karşı savaş' başlatılması.
1953
Henri Prost'la 'İstanbul'un Mukadderatını Ellerinde Tutanlar' baĢlıklı
Aslan Tufan tarafından gerçekleĢtirilen söyleĢi.
1953
Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi‟nin elektriği
kesildiğinden ilk parti Büssing (1951-52 model) otobüslerin
geçici olarak Anadolu Yakasında çalıĢtırılması.
1953
TCDD ĠĢletmesinin kuruluĢu.
1953
Ġstanbul nazım planı için 'Müşavirler Heyeti'nin (ĠTÜ+DGSA)
çalıĢma ve önerileri (1953-1956): Beyoğlu Planı (1/5000-1/500);
İstanbul Sanayi Planı (1/10000); Boğaz Köyleri Planı (1/2000).
Raylar Sökülürken: Biten Tarih Mi, Yoksa?
1953
Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan Demiryolu Hattının bir
sonraki yılda bitirilen sökümü.
1953
Ġstanbul Üsküdar ġemsi PaĢa Rıhtımı yapımının tamamlanması.
1953
YeĢilköy (Atatürk) Hava Limanı‟nın geniĢletilmesi.
1953
2 adet Scania-Vabis otobüsün ĠETT filosundan düĢürülmesi.
1953
22 km. lik Ġstanbul Çevre Yolunun (E5) yapımına baĢlanması.
1953
Paris Taşıt İşletmeleri (RATP) Müdürü Prof. Langevine' in ĠTÜ ile
birlikte Ġstanbul kentiçi ulaĢım problemlerini incelemek üzere
davet edilmesi ve İstanbul Yolcu Nakliyat İşleri Etüdü Raporu‟nun
yayınlanması.
1953
HaydarpaĢa Limanı‟nın geniĢletilmesi.
1953
Tophane Salıpazarı rıhtım ve antrepolarının yapımı (1960 yılında
bitirilmiĢtir).
Tünel tramvay hattının iĢletmeden kaldırılması (Bunu TaksimEminönü, Kadıköy-Moda, Kadıköy-Bostancı hatları izler).
1 Ağustos 1953
1 Ağustos 1953
Törenle, Yeşilköy Hava Meydanı tesislerinin hizmete açılması.
1954
1580 sayılı yasayla oluĢturulan BirleĢik Ġdarenin
(Valilik+Belediye) 6349 sayılı kanunla tekrar ayrılması, Ġstanbul
Belediyesinin ilçelere göre 14 ġube Müdürlüğü‟ne bölünmesi).
1954
Ġstanbul KapalıçarĢı yangınında 1.500 dükkanın yanması.
1954
Societe Generale de Traction et d'Explanations adlı Fransız
grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Yenikapı arasında 2. metro
önerisi.
1954
Fransa Paris Ulaşım İşletmesi‟nin (RATP) desteği ile Fransız SGTE
firmasına Prof. Langevine' in yönetiminde, Ġstanbul için
Bayındırlık Bakanlığı‟nca onaylanmıĢ metro etüdünün
baĢlatılması.
Ġstanbul‟u Kim Planlasın?
1954
DanıĢman olarak çağırılan kent planlamacısı Ġngiliz Sir Patrick
Abercombie raporu: 'İstanbul planlaması bir yabancı tarafından
yönlendirilemez'.
12 Mayıs 1954
Ġstanbul Belediyesi‟nce, sigara izmaritini sokağa atanlardan 25
Lira ceza alınması kararı.
1954
ĠETT Filosuna 50 adet K.Bussing marka otobüs eklenmesi ve 1
adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=196
otobüs).
1954
Hava frenli ve otomatik kapılı elektrikli tramvayların bir
benzerinin ĠETT atölyelerinde yerli malzeme ve iĢçilikle
yapılması.
1954
Ġstanbul'da beton asfalt yol yapımına baĢlanması.
1954
Karaköy Galata Köprüsü‟nün onarımı.
Paratransit UlaĢım: DolmuĢçuluk
1954
Aralık ayında Ġstanbul Belediyesinin Dolmuşçuluğu resmen
tanıyarak ilk tarifeyi kabul etmesi (toplam 155 dolmuĢ hattı).
1954
Kanada Toronto Metrosunun açılması.
1954
Ġzmir'de tramvayların iĢletmeden kaldırılması.
1954
DP tarafından Ġstanbul'un sorunlarını ele alan bir dizi toplantının
İstanbul Ticaret Odası‟nda gerçekleĢtirilmesi.
1954
Uçak Motoru Fabrikası‟nın (Ankara) MKEK'e devredilmesi.
1954
UlaĢtırma Bakanlığı bünyesinde Sivil Havacılık Dairesi
Başkanlığı'nın kurulması.
1954
Tapu yasasında yapılan değiĢiklikle kat mülkiyetine olanak
sağlanması.
1954
Royal George Bridge Company'nin kendi isteğiyle Boğaz Köprüsü
hazırlık çalıĢmaları baĢlatması.
1954
6235 sayılı yasayla Türk Mühendis ve Mimarlar Birliği'nin (TMMOB)
kuruluĢu.
1954
Mimarlar Odası'nın kuruluĢu.
1954
Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Boğaz Köprüsü için bir fizibilite
raporu hazırlamak üzere ABD mali katkısı sağlanarak, De Leuw
Cather and Co. ile sözleĢme imzalaması ve Anadoluhisarı'nda
sondaj çalıĢmalarını baĢlatması.
16 Ekim 1954
Nafia Vekaletince 1928'de kurulan Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi
Halk Tramvayları Şirketi'ne el konulması.
11 Kasım 1954
Anadolu Yakası Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Tramvay Şirketi' nin
genel kurulunda fesih kararı ve belediyeye devri.
13 Şubat 1955
Deniz dolmuĢ motorları ile Ġstanbul Belediyesi arasında denetim
protokolü imzalanması.
16 Mart 1955
Anadolu Yakası Üsküdar ve Havalisi Tramvay İşletmesi' nin tüm
tesisleriyle birlikte Belediye Meclisi kararıyla ĠETT' ye devri.
6/7 Eylül Olaylarının Görgü Tanığı: Tramvay
7 Eylül 1955
6/7 Eylül Olayları: Ġstanbul'da azınlıklara yönelik yağmalama
olaylarının tramvay ulaĢımını engellemesi.
1955
ĠETT Filosuna 4 adet Latille ve 1 adet Causson Marka otobüs
eklenmesi (filo=201 otobüs).
1955
80 otobüs kapasiteli ĠETT Topkapı Otobüs Garajı‟nın hizmete
açılması.
1955
Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattı‟nın elektrifikasyonu (27.6 km).
Uçak Mı, Traktör Mü?
1955
MKEK'e devredilen Uçak Motor Fabrikası‟nın traktör üretimine
baĢlaması (Daha sonra Türk Traktör Fabrikası).
1955
Ġstanbul Hilton Oteli‟nin Beyoğlu Taksim Bölgesi‟nde hizmete
girmesi.
4 Aralık 1955
Sirkeci-Soğuksu arasında Türkiye‟de ilk elektrikli tren seferinin
baĢlaması.
1 Mart 1956
Türk Hava Yolları AO' nın faaliyete geçmesi.
Mayıs 56
DanıĢman firmanın hazırladığı İstanbul Boğazı Köprüsü ve Bağlantı
Yolları Sistemi adlı raporun hazırlanması.
1956
Ġlk yerli vapurların İstinye Tersanesi'nde yapılarak hizmete
verilmesi (ikincisi 1958 yılında hizmete girmiĢtir).
1956
Karayolları Genel Müdürlüğü' nden 11 adet Mercedes Benz Marka
otobüsün ĠETT' ce devir alınması.
1956
Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattının sinyalizasyonunun
tamamlanması.
1956
ĠETT Filosuna 98 adet Scoda ve 1 adet Ikarus Marka otobüs
eklenmesi ve 8 adet Scania-Vabisin filodan düĢürülmesi.
Troleybüs Ġstanbul‟da
1956
Ġtalya Ansaldo San Giorgio Firması‟ndan ilk troleybüs sipariĢi.
1956
Fransız SGTE firmasına metro projesi yaptırılması.
1956
6785 sayılı yeni İmar Yasası‟nın çıkarılması.
1956
6830 sayılı yeni İstimlak Yasası‟nın çıkarılması.
1956
Ġstanbul'da imar seferberliği. BaĢbakan Adnan
Menderes:"İstanbulu bir kere daha fethedeceğiz". Amaç:
1)Trafiği rahatlatmak, 2)Kenti güzelleştirmek, 3) Cami ve dini
yapıların restorasyonu”.
1956
Alman profesör Högg'un bir revizyon imar planıyla OrtaköyBeylerbeyi arasında bir köprü ve kentiçi yol ağırlıklı ulaĢım
sistemi önerisi.
1956
EĢref ġefik'in İstanbul Belediye Mecmua'sına yazdığı yazıdan:
"Şehir yollarının en kısası en az tıkananıdır".
1956
ABD Firmasınca, Boğaz Köprüsü yapılabilirlik etüdü
gerçekleĢtirilmesi.
1956
Tramvayların Galata Köprüsü‟nden geçiĢlerinin sona erdirilmesi.
1956
Ġstanbul Belediyesi sınırlarının geniĢletilmesi.
1956
5656 sayılı yasa ile belediyelerin konut yapımındaki görev
alanlarının geniĢletilmesi ve konut finansmanına yardımcı olmak
üzere Emlak Bankası‟nın programlarında değiĢiklik yapılması.
1956
Mimar Sedat hakkı Eldem'in Beyazıt Meydanı için proje
hazırlaması.
1 Ekim 1965
32 sayfa (2 forma), kapak sayfaları renkli, içi siyah beyaz, 100
KrĢ (1 Lira) bedeli olan İETT Dergisi‟nin, „İETT'nin bir evvelki ay
gerçekleştirdiği faaliyetleri (Elektrik, havagazı, tramvay, tünel ve
otobüs bazında) halkın bilgilendirilmesi amacıyla‟ yayımlanmaya
baĢlaması. (Açılan, iptal edilen, güzergâhları veya numaraları
değiĢtirilen hatlar, yeni otobüs alımları, plantonluk bilgileri,
tramvay Ģebekelerindeki değiĢimler, ücretler vb. çeĢitli bilgilerle
donatılan derginin diğer sayfaları da dünyadan ulaĢım, elektrik,
havagazı hizmetlerinin anlatıldığı konularla doldurulmaktaydı.
Yayını 3 yıl süren dergi, 35-36 sayı kadar çıktıktan sonra, 1960
yılında yayın hayatına son veriyor).
Ġstanbul‟u Yeniden Fethetmek (!)
1956
BaĢbakan Adnan Menderes'in trafiği rahatlatma operasyonu
çerçevesinde tarihi doku zararına, yolları 30-50 m. geniĢletmesi
ve yeni yollar açtırması : Millet Caddesi, Ordu Caddesi, Vatan
Caddesi, Londra Asfaltı, BeĢiktaĢ, Yıldız, Zincirlikuyu Asfaltı,
Hacıosman Bayırı, Bağdat Caddesi, HaydarpaĢa.
26 Şubat 1957
Adnan Menderes: "İstanbul'un imarı mevzuu adeta bir zafer
alayının hikayesidir. İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz".
Mart 1957
Vilayet ve belediyelerin birbirinden ayrılması.
1 Haziran 1957
Ġmar çalıĢmaları nedeniyle BaĢbakan Adnan Menderes'e Ġstanbul
Belediye Meclisi tarafından 'İstanbul Fahri Belediye Reisi' ünvanı
verilmesi. Adnan Menderes:" Aksaray'dan bakınca Topkapı'yı
göreceğim".
11 Haziran
1957
4483 ve 4583 sayılı devir Yasalarının 5. ve 6. Maddeleri ile 1322
sayılı Yasaya dayanılarak, 11.06.1957 tarih ve 9630 sayılı Resmi
Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren İZMİR ELEKTRİK, SU,
HAVAGAZI, OTOBÜS ve TROLEYBÜS Genel Müdürlüğü TeĢkilat ve
Vazifeleri hakkındaki yönetmeliğin yayımlanması.
1957
Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak
Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu Arnavutköy'de
olan bir tünel önermesi.
1957
Boğaz köprüsü kontrollük ve yapım sözleĢmesinin Amerikan
firması Steinmann ile imzalanması.
1957
ĠETT filosuna 200 adet Scoda Marka otobüs eklenmesi ve 14 adet
Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi.
1957
Cahide Sonku‟nun yaptığı, baĢrolünde Zeki Müren‟in oynadığı ve
tramvay ve tramvaya iliĢkin jargonu öne çıkaran YeĢilçam filmi:
Berduş.
1957
Ġstanbul imar operasyonunu yönlendirmek ve kentin tümü için
bir öneri geliĢtirmek üzere Almanya'dan planlama uzmanı
Högg'ün çağrılması.
1957
ĠETT filosundaki Latille Floirat Marka otobüslerin turistik gezi
amaçlı kullanılmaları.
1957
Fransız SGTE firmasının, metronun Mecidiyeköy-Karaköy
bölümü için teklif vermesi.
1957
İETT Topkapı Garajı‟nın hizmete açılması.
1957
Beyazıt-Topkapı-Aksaray caddesinin geniĢletilmesi.
1957
Sirkeci-Haydarpaşa demiryolu ferisinin (ferryboat) hizmete
girmesi.
1957
Türkiye'de yapılan motorlu vapurların Ģehir içi hatlarda devreye
sokulması.
1957
Ġstanbul'da yıkımlar kapsamında Beyazıt'da meydan seviyesinin
altında yollar bağlanması ve meydandaki ağaçların bir
bölümünün kesilmesi.
1958
İller Bankası‟nca K. Han'da Cevat Erbel'in müdürlüğünde İstanbul
İmar ve Planlama Müdürlüğü‟nün kurulması ve ünlü Ġtalyan
plancısı Luigi Piccinato'nun yönlendiriciliğinde İstanbul
Metropoliten Alan Planı hazırlama giriĢimi.
1958
Bayındırlık Bakanlığının ABD Steel Company tarafından yapılan
Boğaziçi Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi‟ni onaylaması.
1958
Ġstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve Planlama
Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalıĢmalarını ve Ġstanbul çevresini
de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun önerisi (1958-1961).
1958
Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce 15.000 ulaĢım anketi yapılarak
İstanbul Trafik Etüdü (o güne değin en kapsamlı) hazırlanması.
1958
ĠETT Filosuna 15 adet Mercedes Benz Marka otobüs eklenmesi
ve 24 adet son Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi
(filo=480).
1958
Ġstanbul'da ilk Boğaz Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi‟nin
hükümetçe onaylanması.
1958
Yıkım ekipleri ve greyderlerce Beyazıt çevresindeki Bizans
sarayına ait mermer sütunların Aksaray'a doğru sürüklenmesi.
1 Mart 1958
Ġzmit'de Üsküdar adlı Şehir Hatları vapurunun fırtınada batmasıyla
çoğu lise öğrencisi 220 kiĢinin yaĢamını yitirmesi.
Eylül 1958
U.I.T.P. : Beynelmilel Nakliyat İdareleri Birliği (Union Internationale
des Transports Publics)nin, Müdürler Komitesi‟nin; 8, 9, 10 Eylül
1958 günlerinde ĠETT‟nin konuğu olarak Ġstanbul‟u ziyareti.
(Kaynak: İETT Dergisi, s.24)
1959
Sirkeci-Kadıköy arasında araba vapuru seferlerinin baĢlatılması.
1959
ĠETT Filosuna 20 adet K. Bussing, 63 adet Mercedes, 5 adet
Magirus ve 1 adet Langia Binanche Marka otobüs eklenmesi ve 1
adet Scoda ile 1 adet B. Bussing Marka otobüsün filodan
düĢürülmesi (filo=567).
1959
Fransız L'Electro Entreprise Firması'nca 1968'de yenilenen
İstanbul Tüneli‟nin ilk örneğinin İsrail Hayfa kentinde yapılması (1.780
m. uzunluk, 120 m. çift hatlı kısım, 300 m. alt-üst seviye farkı, yukarı
istasyonda eğim % 30 ve 4 ara durak).
1959
Fransa-Paris ulaĢım otoritesi STP‟nin kurulması (2000 yılında
STIF‟e dönüşecektir).
1959
İETT Levent Garajı' nın hizmete açılması.
1959
Ġstanbul imar seferberliği çerçevesinde 7289 yapının
kamulaĢtırılması ve yıkılması.
1959
Portekiz Lizbon Metrosunun açılması.
1959
Uçak Fabrikasında üretimin durdurulması, sadece bakım onarım
iĢlerinin yapılması.
2 Şubat 1959
Üsküdar-Bağlarbaşı-Kadıköy otobüs hattının açılması.
1 Temmuz 1959
Kadıköy-Caddebostan otobüs hattının açılması.
18 Ağustos
1959
Kadıköy-Merdivenköy otobüs hattının açılması.
28 Eylül 1959
Kadıköy-Bostancı otobüs hattının açılması.
2 Kasım 1959
Üsküdar-Kadıköy otobüs hattının açılması.
11 Aralık 1959
Kadıköy-Kısıklı-KoĢuyolu otobüs hattının açılması.
Asker Yönetime El koyuyor: Siyaset Kirli Mi?
1960
ĠETT Filosuna 25 adet Magirus Marka otobüs eklenmesi ve 4 adet
Latille, 1 adet Langia Binanche, 22 adet Scoda, 26 K. Bussing, 14
B. Bussing Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=525
otobüs).
1960
Ġtalyan Fnamenica Firmasının Ġstanbul'da metro yapımıyla ilgili
giriĢimi (sonuçsuz kalmıĢtır).
1960
BaĢbakan Adnan Menderes ve döneminde görev yapan beĢ
Ġstanbul Belediye BaĢkanı hakkında istimlaklar sırasında
usulsüzlük yaptıkları gerekçesiyle dava açılması.
1960
Ġstanbul Boğazı Kandilli önlerinde 54 denizcinin yanarak
ölümüyle sonuçlanan Liberya ve Yugoslav bandıralı tankerlerin
çarpıĢması.
1960
Rusya Kiev Metrosunun açılması.
1960
Ġtalyan Luigi Piccinato'nun, İmar ve İskan Bakanlığı'nca
onaylanmayan 1/10.000 ölçekli 'Geçit Devri Nazım Planı'nın
tamamlanması.
1960
İmar ve İskan Bakanlığı'nın Ġstanbul'da OECD, BM desteği alan,
Tuğrul Akçura yürütücülüğünde bir Bölge Planlama Bürosu
açması.
1960
Högg'ün Bürosu ve Ġller Bankası Büroları‟nın kaldırılması ve
Belediyenin günlük iĢlerini izleyen İmar Müdürlüğü‟nden ayrı bir
İmar Planlama Müdürlüğü'nün, Turgut Cansever yönetiminde
Ġstanbul Belediyesi bünyesinde kurulması.
1960
Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) kurulması.
27 Mayıs 1960
Türkiye'de askeri darbe yapılması.
10 Haziran
1960
27 mayıs hareketini izleyen bocalama döneminden sonra,
Bakanlar Kurulu Kararıyla yeni seçimlere kadar Belediye
BaĢkanlarının görevine son verilerek, Belediye Kanunu‟nun 94.
maddesi uyarınca atama yoluyla baĢkanlar getirilmesi.
1960
27 Mayıs Hükümetinin 'Boğaz Köprüsü Projesi'ni durdurduğunu
açıklaması.
1961
Ġstanbul Nazım Planı 'geçit dönemi tedbirleri' hakkında Ģura
toplantısı. (Türkiye'de ilk katılımcılık anlayıĢı).
1961
Ġtalya'dan getirtilen Ansaldo San Giorgio Marka 1 adet körüklü
troleybüsün Ġstanbul'da Eminönü-Topkapı hattında deneme
seferleri yapması.
1961
Yönetmen Ertem Göreç‟in çektiği, Ayhan IĢık ve Türkan ġoray‟ın
baĢrollerinde oynadığı, Ayhan IĢık‟ın dürüst ĠETT Otobüs
Ģoförünü canlandırdığı YeĢilçam filmi Otobüs Yolcuları.
1961
Adnan Menderes'e verilen İstanbul Fahri Belediye Başkanlığı
ünvanının Belediye Encümeni kararıyla geri alınması.
1961
Ġstanbul Anadolu Yakasında banliyö hattının Pendik-Tuzla
bölümünün elektrifikasyonu ve çift hat haline getirilmesi.
1961
Ray değiĢtirme nedeniyle Tünelin 9 gün kapatılması
Yerli Otomobil: BaĢlayan ve Biten
1961
1.650.000,-TL brüt bütçe ile DDY atölyelerinde tümüyle yerli üç
prototip otomobilin üretilmesi.
1961
Ford Marka minibüslerin Türkiye'de montajına baĢlanması.
Ağustos 61
DPT'nin Karayolu Ulaştırma Araçlarının Yerli İmalatı ile İlgili
Çalışmalar Hakkında Ön Etüd baĢlıklı raporunun yayınlanması.
Eylül 61
23 mühendis tarafından tümüyle yerli Devrim adlı otobüsün ilk
törenle denenmesinde, benzinin unutulması üzerine denemenin
baĢarısızlıkla sonuçlanması.
Ocak 61
Prost'dan esinlenen Tarihi Yarımada İmar Planı‟nın onaylanması
(40 rakım ilkesi).
27 Haziran
1961
Troleybüslerin ilk Topkapı-Eminönü Hattında hizmete sunulması.
1961
76 adet troleybüsün teslim alınması.
12 Ağustos
1961
Ġstanbul Yakasında ĠETT ġiĢli Deposu‟ndan çıkarılan 128
numaralı tramvayın arkasına dizilmiĢ 6 tramvayla geçit töreni
yaptırılarak, elektrikli tramvayın iĢletmeden kaldırılıĢı. ĠETT Genel
Müdürü kurmay albay Orhan Ġlter:"İstanbul’u bir tramvay
seyahatiyle tanıyıp sevmiştim".
1962
KayıĢ kopma tehlikesi görüldüğünden Tünelin 7 gün kapatılması.
1962
19 adet troleybüsün teslim alınması.
1962
Doğu Marmara Bölgesi Kent Planlama çalıĢmaları.
Eylül 1962
Türkiyede Chrysler Sanayi AŞ'nin kurulması.
1963
5 adet troleybüsün teslim alınması.
Kalkınma EĢittir Planlama
1963
Türkiyede planlı döneme geçilmesi.
1963
İstanbul'da Otobüs Karoseri Sanayi AŞ'nin kurulması ve Alman
Magirus Deutz otobüs montajına baĢlaması.
1963
Turgut Cansever'in, Belediye İmar Planlama Müdürlüğü
yöneticiliğinden ayrılması.
1963
Ġstanbul Belediyesinin Tarihi İstanbul Sur içi Yarımadası Bölgeleme
Planı çalıĢmaları (1963-1966)
1963
Ġmar ve Ġskan Bakanlığı Bölgesel Planlama Dairesi'nce
hazırlanan 'Büyük İstanbul Bölge Planı'.
1963
Bakanlıklararası komisyon ve Ġstanbul Belediyesince birlikte
hazırlanan İstanbul Sanayi Sahaları Planlama çalıĢmaları (19631966)
1963
Otokar firmasının Ġstanbul'da komple otobüs üretimine (E 6 ve E
113) baĢlaması.
1963
Uçak fabrikasında traktör üretimine baĢlanması.
1963
Belediye yetkililerinin emri ile 1961'de hazırlanmıĢ bulunan
Ġstanbul için geçiş dönemi planları ve plan raporlarının
yakılması.
1963
Ġstanbul Anadolu yakasında banliyö hattının Tuzla-Gebze
bölümünün elektrifikasyonu ve çift hat haline getirilmesi.
1963
Kıbrıs Olaylarının baĢlaması ve Ġstanbul azınlıklarını etkilemesi.
1963
Sovyet Bandıralı geminin Ġstanbul Boğazı Rumelihisarı‟nda tarihi
yalıya girmesi.
25 Haziran
1963
Sabah 09.42‟de ĠETT talim otobüsü1954 model Bussing
otobüsün Karaköy‟den denize uçması. (3 ĠETT Ģöforu ölmüĢtür).
27 Temmuz
1963
Çıkarılan yasa ile belediye baĢkanlarının seçiminde tek dereceli
çoğunluk usulünün getirilmesi.
11 Ekim 1963
Türkiye‟de yerel seçimler yapılması ve Ġstanbul'da HaĢim
ĠĢçan'ın seçimle gelen ilk Belediye BaĢkanı olması.
1964
Sovyetler Birliği‟nin Ġstanbul için metro çalıĢmaları.
1964
Chrysler Sanayi Aġ'nin Türkiye‟de üretime geçmesi.
Otomativ Endüstrisinin Parlayan Yıldızı
1964
Otosan‟ın, Ġngiliz Ford ile Anadol Projesi‟ni baĢlatması.
1964
Fransız-Ġtalyan Grubunun (CIMT BaĢkanlığında 5 Fransız,
SACOP baĢkanlığında 3 Ġtalyan) Ġstanbul Metrosu teklifi.
1964
İstanbul Suriçi Bölgesi için 1/5000 ölçekli imar planının
onaylanması.
1964
Hazırlanamayan Bölgeleme-Zoning (Ġmar durumu ) planı yerine
İstanbul Kat Nizamları Planı'nın yürürlüğe sokulması.
1964
Milli Güvenlik Kurulu isteğiyle Bölge Planlama Bürosunun
hazırladığı İstanbul Sanayi Nazım Planının Belediye Meclisi
tarafından onaylanması.
1964
Bölge Planlama çalıĢmalarının tamamen durdurulması.
1964
İstanbul Su-Pissu Proje (DAMOC Konsorsiyum) çalıĢmasının
baĢlatılması (1967'de tamamlandı).
1964
İtalya Milano Metrosunun açılması.
1964
Ġstanbul Kuledibi'ndeki yangında 167 dükkan, 25 apartmanın
yanması.
1965
Volan (kayıĢ) onarımı nedeniyle Tünelin 23 gün kapalı kalması.
1965
ĠETT Filosuna 3 Scoda Marka otobüs eklenmesi ve 3 B. Bussing,
24 K. Bussing, 1 Mercedes ve 1 Causson Marka otobüsün
filodan düĢürülmesi (Filo=498 otobüs).
1965
Amerikan General Electric ile Gibes and Hill Steel CO.
Firmalarının birlikte ABD kredi koĢullarıyla Ġstanbul metro teklifi.
1965
Gürcistan Tiflis Metrosunun açılması.
1965
Türkiye'de ilk kez OECD ve Birleşmiş Milletler Örgütü'nün de
katılımı ve desteğiyle yabancı uzmanların danıĢmanlığından
yararlanılarak Doğu Marmara Bölge Geliştirme Planı‟nın yapılması.
1966
Otosan‟ın 5.000 otomobil kapasite/yıl olarak Anadol üretimine
baĢlaması.
1966
Ünver Sanayi Tesisi‟nin kurularak K.H.Deutz Marka kamyon ve
traktör ile Renault Marka küçük otobüs montajına baĢlanması.
1965
ĠETT otobüslerinde renk değiĢikliği: kırmızı kuĢaklı krem renk
yerine üst kısım krem bej, alt kısım kırmızı.
1965
Milli Güvenlik Kurulu'nun Ġstanbul, Ankara ve Ġzmir'in bir an önce
nazım planlarının yapılması için tavsiye kararı alması.
1965
Milli Güvenlik Kurulu tavsiyesi uyarınca Bakanlar Kurulu'nun,
Ġstanbul, Ankara, Ġzmir planlarının İmar ve İskan Bakanlığı‟nca
kurulacak bürolarca, İller Bankası tarafından finanse edilerek
yapılmasını kararlaĢtırması.
20 Temmuz
1965
Milli Güvenlik Kurulu‟nun tavsiyesi, bakanlar kurulunun
kararlarıyla Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun, metropoliten
alan içerisindeki tüm belediyelerden tek tek yetki alınarak,
Mithat Yenen baĢkanlığında kurulması.
1966
Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu (BĠNPB) tarafından yürütülen
Metropoliten Alan Planlama çalıĢmaları (1966-1972).
1966
İngiltere'nin Galler Bölgesi’nde İstanbul Boğaz Köprüsü’nün bir eşi
olan Severn Köprüsü’nün (şerit metre başına 60 ton yüke göre)
yapılması.
1966
775 sayılı „mevcut gecekonduların islahı, tasfiyesi ve yeniden
yapımını ve gecekondu bölgelerinin saptanıp ilanı‟nı öngören
yasayla gecekondu alanlarında farklı imar kurallarının
uygulanabileceğinin kabul edilmesi.
1966
Anadol Marka yerli otomobilin üretimine baĢlanması.
1966
Ġstanbul'da plaka sayısının dondurulması (Taksi:15.200, DolmuĢ
taksi:705).
1966
Topkapı ve Levent'i sanayi bölgesi olarak öneren kısmi planın
onaylanması.
1966
Latille Floirat Marka 1 otobüsün ĠETT'de troleybüse (Tosun)
dönüĢtürülmesi.
1966
ĠETT Filosu=489 otobüs.
1966
ĠETT Matbaası‟nın kurulması ve otobüs biletlerinin burada
basılması (1 kağıt bilet maliyeti 1 KrĢ.).
1966
İsveç Oslo ve Kanada Montreal'de Metro açılması.
1966
Sirkeci-Kadıköy arabalı vapur hattının kaldırılıp yerine SirkeciHarem arabalı vapur hattının açılması ve İstinye-Paşabahçe
arabalı vapur hattının eklenmesi.
1966
ÇarpıĢan iki tankerin Karaköy Ġskelesinin yanmasına yol açması.
Boğazı Karadan Geçmek
23 Haziran
1966
BaĢbakan Süleyman Demirel: “İstanbul Köprüsü bir hayal, bir
faraziye değil, bir hesap kitap işidir. De Leuw Cather'in etütlerini
tetkik ettim. Artık İstanbul Köprüsü…”
Anadolu Yakasında elektrikli tramvayın kaldırılıĢı.
14 Kasım 1966
1967
Karayolları Genel Müdürlüğü'nün, boğaz geçişiyle ilgili daha
önceki tüm çalıĢmaları güncelleĢtirerek İstanbul Çevre Yolu ve
Boğaz Köprüsü Ekonomik Etüdü baĢlığı altında yayımlaması.
1967
Arap-İsrail Savaşları sırasında Süveyş Kanalı‟nın kapanması
(Gerçek bir yolculuk talebi olmamasına rağmen, Birinci Boğaz
Köprüsü‟nün gündeme alınmasının uluslar arası jeopolitik
nedeni).
1967
TMMOB Mimarlar Odası‟nın Ġstanbul'da boğaz köprüsü ile ilgili
raporu: “Boğaz Köprüsü İstanbul şehrinin rasyonel gelişimini
olumsuz yönde etkileyecek, tek merkezli, ulaşım masrafları çok
yüksek, arsa spekülasyonuna açık bir şehir biçimi geliştirecektir.
Bunun sonucunda yeniden başka köprü ve çevre yollarının, pek
masraflı şehir içi arterlerinin inşası kaçınılmaz olacaktır...”
1967
MAN AŞ'ın Federal Almanya'nın MAN lisansı ile Türkiye‟de
otobüs montajına (590 HO Tipi) baĢlaması.
1967
Kadıköy KuĢdili'nde 15-20 tramvay aracı kullanılarak İETT
Tramvay Taşıt Müzesi‟nin açılıĢı, çalıĢabilir durumda 125'den çok
tramvayın Avcılar İETT Kampı‟na dinlenme konutu yapılmak üzere
gönderilmesi.
1967
Milli Prodüktivite Kurumu‟nca, İETT Taşıtlar dairesi İş Değerlendirme
Liyakat Takdiri ve verim Sistemleri Projesi Raporunun hazırlanması.
1967
DıĢ hatlarda jet seferlerinin baĢlaması.
1967
Azerbeycan Baku Metrosunun açılması.
1967
Haliç Ġskelelerinin sayısının 14'ten 6'ya indirilmesi.
Boğazda Ticari ĠĢletme: Deniz Motoru
1967
Ġstanbul deniz ulaĢımında deniz motorlarının devreye sokulması.
1967
Ġlk yerli otomobil üretimine baĢlayan fabrikanın açılması.
1968
Ġstanbul Belediye BaĢkanı HaĢim ĠĢcan'ın SSCB-Sovyet
Sosyalist Cumhuriyetler Birliği‟ne (TECHNO-EXPORT ġirketi)
metro projesi (Topkapı-Yenikapı-Eminönü-Karaköy-GalatasarayTaksim-Şişli-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu ve Beyazıt-SaraçhaneEdirnekapı-Topçular) yaptırması.
21 Mayıs 1968
ĠETT Filosuna 62 adet Leyland Marka otobüs eklenmesi ve 1 B.
Bussing, 8 K. Bussing, 1 Ikarus Marka otobüsün filodan
düĢürülmesi.
25 Ekim 1968
Yenilemek için Tünelin çalıĢmasının durdurulması.
1968
ĠETT atölyelerinde Tosun olarak adlandırılan troleybüsün
yapımının bitirilmesi.
1968
HaĢim ĠĢcan: “(Sovyetler projesini kastederek) İstanbul metro
biletini kestim”.
1968
Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nun hazırladığı 1/25.000 ölçekli
'Metropoliten Alan Nazım Plan Öneri Şeması'nın tamamlanması.
1968
Otomarsan'ın Federal Almanya'nın Mercedes Benz lisansı ile
Türkiye'de otobüs üretimine (0302 serisi) baĢlaması.
1968
Otoyol Firması‟nın Federal Almanya Büssing lisansı ile otobüs
üretimine (Consül) baĢlaması (1968-1973).
1968
Hollanda Rotterdam ve Almanya Frankfurt Metrolarının açılması.
1968
Uçak Fabrikası‟nın MKEK Tekstil Makineleri üretimine baĢlaması
(daha sonra kapatılacaktır).
1968
Ġstanbul Belediyesinden gelen sadece çevre yollarının ve
köprünün çizili olduğu planın, Ġmar ve Ġskan Bakanlığı 'Çevre
Yolları Mevzii İmar Planı' olarak onaylanması.
1968
Ġmar ve Ġskan Bakanlığı‟nca Ġstanbul'da Boğaz Köprüsü yapılma
kararının alınması ve Freeman Fox Firmasıyla proje
hazırlanması, De Leuw Cather Firması ile ekonomik etütlerin
yenilenmesi için anlaĢmaların yapılması.
Tarihi Tünelde Büyük DönüĢüm
1968
Tünelin Galata (Karaköy) istasyon ve binalarının yapımına
baĢlanması.
24 Kasım1968
Tünelin elektrifikasyonunun Fransız ġirketi Electro Enterprise
tarafından yapılması (Belediye BaĢkanı Fahri Atabey, ĠETT Genel
Müdürü Saffet Gürtav) için seferlerin durdurulması.
3 Aralık 1968
Tünelin modernizasyonu (elektrifikasyon) için Fransız Firmalar
Grubunu temsil eden L'Electro Entreprise Firması ile sözleĢme
imzalanması.
12 Nisan 1969
Ġstanbul Taksim Meydanı‟nda Atatürk Kültür Merkezi‟nin (AKM)
açılıĢı.
4 Haziran 1969
Buharlı tarihi tünel vagonları, buhar makineleri ve diğer
bölümlerinin ĠETT TaĢıt Müzesi‟ne kaldırılması.
29 Mayıs 1969
HaydarpaĢa-Gebze Banliyö Hattının elektrifikasyonun
tamamlanması.
1969
ĠETT Filosuna 238 adet Leyland Marka otobüsün eklenmesi ve
10 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=779
otobüs).
1969
OECD kaynaklarından UlaĢtırma bakanlığı‟nca derlenen raporun
yayımlanması: Şehir İçi Otobüs İşletmesinde Yenilik, Islah ve
İnkişaflar.
1969
Çin-Pekin ve Meksika-Mexico City Metrolarının açılması.
1969
Ġstanbul'da Koca Mustafa PaĢa, Langa, Aksaray, Zeyrek, Fatih
bölgelerinin koruma alanı olarak ilan edilmesi.
1969
Otobüs öncelikli sistem konusunda ilk bilimsel araştırmanın
İngiltere‟de Yol AraĢtırma Laboratuarı‟nda (RRL) yapılması.
1969
Ġstanbul kenti için bir geliĢme Ģeması seçilmesi ve varsayımların
sınanması için bir dizi araĢtırma planlanması.
1970
İstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu'nun bir bölümü ve Taksim'deki
Kültür Sarayı‟nın (Atatürk Kültür Merkezi) yanması.
1970
Ġstanbul Belediye BaĢkanı HaĢim ĠĢçan'ın kentte katlı kavşaklar
yaptırması.
1970
Sovyet TECHNOEXPORT Firması‟nın 9.800 dolar karĢılığı Enerji
Bakanlığı izniyle Levent-Karaköy Hattının Eminönü-YenikapıTopkapı yönünde uzatılmasıyla ( ikinci aĢamada yeni bir hatla
Eminönü-Edirnekapı-Gaziosmanpaşa bağlantısı, son aĢamada
boğazın iki kıyısı boyunca raylı sistem) ilgili metro fizibilite
raporu.
1970
105+22 milyon TL'na Boğaz Köprüsü‟nün (Birinci Köprü,
Boğaziçi Köprüsü) Alman-Ġngiliz Konsorsiyumuna ihalesi.
1970
TEK yasası ile elektrik üretiminin Türkiye Elektrik Kurumu' na
devri.
1970
Ġstanbul'da dolmuĢların çalıĢtığı hat sayısı: 269.
1970
Ġstanbul Ortaköy-Beylerbeyi arasında, 1.560 m. Uzunluğunda
dünyanın en büyük dördüncü köprüsü olan Boğaziçi Köprüsü‟nün
yapımına baĢlanması (1973'de bitirilmiĢtir).
1970
ĠETT Filosuna 15 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün
eklenmesi ve 56 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.
Krize Doğru Dörtnala
1970
Türkiye'de büyük oranlı devalüasyon.
1970
Almanya-Münih ve Çekoslovakya-Prag Metrosunun açılması.
1970
Ġstanbul'da nüfus sayımı sonucu: 2.849.950 kiĢi.
1970
Daha sonra Fatih Sultan Mehmet Köprüsü‟nün de
başmühendisliğini yapan Dr. William Brown'un Avustralya'da
gerçekleştirdiği Westgate Köprüsü‟nün çökmesi.
10 Ekim 1970
Boğaziçi Sahil Şeridi Yalıları‟nın korunması konusunda
Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun(GEEAYK)
aldığı ilk karar.
1971
ĠETT Taşıtlar Dairesi Reorganizasyon Etüdü.
1971
Ġstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu‟nun tümüyle yanması.
1971
Sovyet Technoexport Firması‟na İstanbul Metro Etüdü yaptırılması.
1971
Renault ve Fiat Marka otomobillerin Türkiye'de üretilmeye
baĢlanması.
1971
Paris ve çevresinde kent ulaşımını finanse etmek için yediden çok işçi
çalıştıran işverenlerin ödemek zorunda olduğu Kentiçi UlaĢımı Ġçin
Özel Vergi Uygulaması‟nın başlaması.
1971
ĠTÜ AraĢtırmasına göre Ġstanbul'da minibüs hat sayısı:19,
minibüs araç sayısı:3.125.
1971
ĠETT Filosuna 70 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün
eklenmesi ve 102 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi
(Filo=706 otobüs).
1971
Dünya Bankasının Ġstanbul'u kentsel projelerin finansmanına
giriĢmek için örnek kent seçmiĢ olmasının gerektirdiği aciliyete
bağlı olarak araĢtırmalar henüz tamamlanmadan, Nazım Plan
Bürosu‟nun 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı çizmesi.
1971
Otomobil üretimi yapan ikinci yerli fabrikanın açılması.
1971
Boğaziçi Sahil Şeridi Koruma Planı‟nın (1/5.000) hazırlanması.
1971
ĠTÜ'nün ĠETT için gerçekleĢtirdiği İstanbul Şehri Kamu Taşıma
Etüdü'nün yayımlanması.
1971
Tünelin Galata (Karaköy) istasyon ve binalarının yapımının
tamamlanması.
1971
OluĢturulan bilim kurulunca 1971'de tamamlanan İstanbul Nazım
Planı‟nın incelemeye alınması.
1971
Ġller Bankasınca metropolitan alanda Ġstanbul dıĢındaki
belediyelerin planlarını yapmak ve yaptırmak için İstanbul Mücavir
Belediyeler İmar Planlama Bürosu'nun kurulması.
1971
Hızırbey'in Ġstanbul sorumluluğuna atanmasının 518.
Yıldönümünde, her yılın 31 Mayıs‟ının Belediye Anma ve Saygı
Günü ilanı.
12 Mart 1971
Türkiye‟de askeri darbe yapılması.
Ġstanbul Tüneline KavuĢuyor
22 Ekim 1971
Ġstanbul Belediye Meclisinin Ġstanbul'da metro yapılması
hususunda Hükümete iletilmek üzere temenni kararı.
25 Ekim 1971
İngiltere-Belfort demiryolu atölyelerinde Alsthom, MTV,
Brissonneau&Lotz Firmalarının işbirliğiyle geliştirilen Turbotren
TGV 001 prototip elektrikli çekicinin yapımı (hızlı tren).
2 Kasım 1971
Ġstanbul Belediyesi Fahri Atabey‟in, ĠETT Genel Müdürü Saffet
Gürtav‟ın, halk ve basının katıldığı bir törenle yenilenmiĢ ve
elektrifikasyonu yapılmıĢ Tünelin yeniden iĢletmeye açılması.
Fransız firması Electro Entreprise tarafından 33 milyon liraya
yenilenmiĢ ve elektrifikasyonu tamamlanmıĢ tünelin seferlerine
baĢlaması.
3 Kasım 1971
9 Kasım 1971
Yenilenen Tünel iĢletmesi‟nin yolcu taĢımacılığına baĢlaması.
1972
BĠNPB‟nun 1/50.000 İstanbul Nazım Planı, İstanbul Boğaziçi SİT
Planı çalıĢmaları (1972-1981).
1972
ĠETT Filosuna 45 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün
eklenmesi ve 43 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi
(Filo=708 otobüs).
1972
İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi için Dünya Bankası'nın 2,3
milyon dolar kredi sağlaması (üç baĢlıktan biri olan ulaĢım
konusunda danıĢman firma Jameson McKay and Partner'dir)
1972
Türk, Fransız, Ġtalyan, Alman grubunun Ġstanbul'da MecidiyeköyKaraköy arasında metro projesi.
1972
Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Ġstanbul trafiği ve otopark
sorunuyla ilgili araĢtırması.
1972
Japonya-Yokohama, Rusya-Harkov, Almanya-Nürnberg, ABD-San
Fransisco metrolarının açılması.
1972
BirleĢmiĢ Milletler (BM) Dünya Mirası Koruma Sözleşmesi‟nin
imzalanması.
1972
Türk Hükümeti ile Dünya Bankası arasında İstanbul Şehirsel
Gelişme Projesi‟nin dıĢ finansmanını sağlayacak bir anlaĢma
yapılması.
1972
İstanbul Boğaziçi SİT Alanı‟nın ilan edilmesi.
1972
Ġmar Yasasına ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada, birden çok
belediyeyi ilgilendiren metropoliten alanlardaki imar planlama
sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na, ilgili belediyelerin kararı
olmadan, bölgede imar planları yapma ya da yaptırma yetkisinin
verilmesi.
5 Haziran 1972
İsveç-Stockholm‟de BM I. Dünya Çevre ve kalkınma Konferansı‟nın
yapılması. “İnsanın, özgürlük, eşitlik ve yeterli yaşam koşulları
sağlayan onurlu ve refah içinde bir çevrede yaşaması temel
hakkıdır.”
13 Mayıs 1972
Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK)
nin Boğaziçi ile ilgili kararının revize edilmesi.
26 Aralık 1972
Ġstanbul Belediye Meclisi‟nin Ġstanbul'da metro yapılması
hususunda Hükümete iletilmek üzere temenni kararı.
Aman Petrol Canım Petrol
1973
Dünya petrol krizi.
1973
İngiltere Norwich'de elektrikle çalışan otobüslerin denenmesi.
1973
Satate 200 km/s hız yapan hızlı trenlerin Japonya‟da hizmete girmesi.
1973
Ġstanbul Belediye BaĢkanı Fahri Atabey'in basın açıklaması:
“Metronun temeli Cumhuriyet Bayramı’nda atılacak”.
1973
ĠETT Filosuna 48 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün
eklenmesi ve 3 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.
1973
Çevre Belediyelerin otobüs iĢletmeleri.
1973
Güney Kore-Pyong Yang metrosunun açılması.
1973
İstanbul Boğazı ve Çevresi Sorunları Sempozyumu'nun yapılması.
1973
Jamieson Mackay araĢtırmasına göre Ġstanbul'da midibüs sayısı:
300.
29 Mayıs 1973
Ġstanbul Boğazı‟nda Alman Hochtief ve Ġngiliz Cleveland
Firmaları tarafından yapılan köprünün (Boğaziçi Köprüsü) açılıĢı.
Mayıs 1974
İstanbul Ulaşım Kongresi.
31 Mayıs 1974
Devletin Ġstanbul Metrosu yapımını üstlenmesi ve Bakanlar
Kurulu kararı ile görevi İmar Koordinasyon Kurulu'na devretmesi ve
ilk uygulama olarak bu tarihe kadar gerçekleĢtirilmiĢ proje ve
fizibiliteleri değerlendirmek üzere müĢavir firmaların
görevlendirilmesi.
1974
ĠETT Filosuna, Havayolları Genel Müdürlüğü' nden 5 Bussing ve 5
Magirus Marka otobüs alınarak eklenmesi ve 21 Scoda Marka
otobüsün filodan düĢürülmesi.
1974
Sudan-Hartum ve Kore-Seul Metrolarının açılması.
1974
İstanbul-Ankara Çift Hatlı Hızlı Tren Projesi'nin gündeme alınması.
1974
Şehir Hatları İstinye-Paşabahçe seferlerinin iptal edilmesi.
1974
TDĠ İstanbul Sirkeci-Yalova araba vapuru seferlerinin baĢlaması.
10 Eylül 1974
Çevre yolları ve Boğaziçi Köprüsü‟yle birlikte uluslar arası E-5
karayolunun Avrupa‟dan Asya‟ya ulaĢmasında önemli bağlantı
noktalarından birisini oluĢturan yeni Haliç Köprüsü‟nün hizmete
giriĢi.
1974
Dünya Bankası ile 1971'de baĢlatılan ve 1973'te sonuçlandırılan
görüĢmeler ve Ġnstitute of Public Administration+Buchanan
Grubu Konsorsiyumu‟nun danıĢmanlık katkılarıyla, İstanbul
Metropol Alanı Planlama ve Geliştirme sorunlarını ele alan
çalıĢmanın Wilhelm Molkte baĢkanlığında baĢlatılması.
1974
Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK)
nin Boğaziçi korularının ve ormanlarının korunmasına iliĢkin
kararı.
1974
TMMOB İnşaat Mühendisleri İstanbul Şubesi‟nce 1. İstanbul Ulaşım
Kongresi düzenlemesi.
1974
Uluslar arası petrol krizinin derinleĢmesi.
1975
Ġstanbul ulaĢtırma kesiminin yarattığı ulusal katma değer cari
fiyatlarla 8,6 milyar TL (% 26'sı kamu kesimi).
1975
Ġstanbul Aksaray Yer altı ÇarĢısının yanması.
1975
İstanbul-Ankara Hızlı Demiryolu yapımına baĢlanması
1975
ĠETT Filosuna Havayolları Genel Müdürlüğü' nden 4 Bussing
Marka otobüs alınarak eklenmesi ve 2 Scoda Marka otobüsün
Elazığ ve Akçakiraz Belediyelerine satılması (Filo=692 otobüs).
1975
Şili-Santiago ve Brezilya-Sao Paolo metrolarının açılması.
1975
Ġstanbul Sheraton Oteli‟nin hizmete girmesi.
1976
ĠETT tarafından SOFRETU Firması‟na (Societe Françoise D‟etudes
et de Realisation de Transports Urbains) yaptırılan reorganizasyon
etüdü. Tam adı: İETT‟nin Taşıt Servislerinin Mali, İdari ve
Organizasyon Etüdü.
1976
Belçika-Brüksel, ABD-Washington, Avusturya-Viyana metrolarının
açılması.
1976
Birleşmiş Milletler 1. Ġnsan YerleĢimleri Konferansı'nın (Habitat 1)
Kanada'nın Vancouver kentinde yapılması.
1976
İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nca bu yıla kadar yapılan tüm
çalıĢmaların genel bir değerlendirmesinin yapılması ve yeni bir
strateji öneren raporun hazırlanması.
Ortadan kapılı 1 adet Mercedes Benz Marka otobüsün deneme
seferleri.
1977
1977
Hollanda-Amsterdam, Japonya-Kobe, Özbekistan-Taşkent
Metrolarının açılması.
1977
Ġstanbul Intercontinental Oteli‟nin hizmete girmesi.
1977
Ġstanbul Boğazında ikinci köprü için fizibilite etüdünü hazırlamak
üzere, Freeman Fox Firması‟nın görevlendirilmesi ve
çalıĢmalarını tamamlaması.
1977
Uluslar Arası Toplu Ulaşım Birliği (UITP) Kanada-Montreal
Kongresi‟nin yapılması.
12 Mart 1977
Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nun 1977
sayılı kararıyla, Boğaziçi korularının koruma altına alınması.
9 Nisan 1977
Turizm ve Kültür Bakanlığı Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar
Yüksek Kurulu'nun kararıyla, Süleymaniye ve Çevresinin tescil
edilmesi.
3 Haziran 1977
Boğaziçi alanının tamamını kapsayan 1/5.000 ölçekli Nazım Ġmar
Planı ve Yönetmeliği‟nin yürürlüğe girmesi (1978 ve 1979
yıllarında revize edilmiĢtir).
15 Haziran
1978
Taksim-Sarıyer Hattında (Hat No: 40) çalıĢan ĠETT Büssing U47D
Marka otobüsün (filo no:1243) lastik patlaması nedeniyle
Tarabya'da denize uçması ve 30 kiĢinin ölümü.
11 Aralık 1978
Ankara'da Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü‟nün
ToplutaĢım Kongresi düzenlemesi (4 gün).
1978
Boğaziçi Üniversitesi‟nce yürütülen raporun yayımlanması: İETT
İşletmeleri Ulaşım Projesi.
1978
Ġsveç'te kamu ulaĢımının sorumluluğunu eyaletlerdeki belediye
ve eyalet meclislerine veren, Eyalet Kamu Ulaşım İdareleri'nin
kurulmasını sağlayan yasanın çıkarılması.
1978
Taksim-Mecidiyeköy Tercihli Yolu‟nun 8 km. olarak açılması (Daha
sonra Zincirlikuyu'ya uzatıldı).
1978
Ġstanbul belediye BaĢkanı Aytekin Kotil‟in basın açıklaması:
“Metronun temelini 1-1.5 yıl içinde atıyoruz”.
1978
ĠETT ulaĢım araçlarında mesafeye bağlı kıtalı bilet sistemine son
verilerek tüm mesafeler için geçerli tek tip, paralı-kumbaralı bilet
uygulamasına geçilmesi ve biletçi kadrolarının tasfiye edilmesi.
1978
Ġkinci Boğaz köprüsü fizibilite etüdü kapsamında, Karayolları
Genel Müdürlüğü‟nce Ġngiliz Freeman Fox Şirketi -Türk Botek
ortak giriĢimine yaptırılan etüdün sonunda 4.Levent-Yenikapı
arasında metro önerisi yapılması.
1978
Ġstanbul Belediyesi metro etüdü.
1978
Fransa-Marsilya ve Lyon metrolarının açılması.
1979
ĠETT Filosuna 128 adet Mercedes ile 30 Magirus-Dodge Marka
otobüs eklenmesi.
1979
Ġstanbul Belediyesi‟nin desteğiyle İstanbul Hasköy Mahallesi
Ulaşım Kooperatifi‟nin kurulması.
1979
İstanbul Etap Oteli‟nin hizmete girmesi.
1979
Uluslar arası Toplu Taşım Birliği (UITP) Helsinki Kongresinin
yapılması (Bu kongrede kamu taşımacılığında eğilimler, taşıma
kapasitelerine göre raylı kentiçi sistemlerin sınıflandırılması
yapılmıştır).
15 Şubat 1979
ĠETT, DPT, EGO ve ESHOT ve otobüs üreticileri arasında
finansmanı Maliye Bakanlığı‟ndan karĢılanmak üzere, otobüs
temini ile ilgili protokol imzalanması (ĠETT'ye 2 yıl içerisinde 500
ad. Magirus Deutz, 255 ad. Mercedes-Benz Marka otobüs).
1979
HaydarpaĢa Banliyö Hattında TCDD İşletmesi Adapazarı Demiryolu
Fabrikası‟nda üretilmiĢ elektrikli tren dizilerinin kullanılması.
1979
Ek otobüs gereksinimi doğması üzerine Macar Milli
Bankası‟ndan 30 milyon dolar kredi sağlanarak Ankara, Ġstanbul,
Adana için 550 ad. körüklü ve solo tip otobüs temini için Yüksek
Planlama Kururu kararı.
1979
ĠETT otobüs filosuna körüklü uzun otobüslerin (Macar İkarus)
katılması.
1979
ĠETT hatlarında Boğaz Köprüsü geçiĢleri için çift tarife
uygulaması.
1979
ABD-Atlanta, Romanya-BükreĢ, Hong Kong, Brezilya-Rio de
Janeiro Metrolarının açılması.
Marmara Denizi Alev Alev
11 Mart 1979
Taksim-Levent arasında 6,5 km' lik tercihli yol uygulamasına
baĢlanması: Ġlk çalıĢan otobüs Leyland.
1 Mayıs 1979
Kadıköy-HaydarpaĢa açıklarında İndependenta adlı Romanya
bandıralı tankerin bir ay süreyle yanması. (Boğaz bir süre trafiğe
kapatıldı, 43 kiĢi öldü).
13 Haziran
1979
Taksim-Levent tercihli yol otobüslerinde ilk biletçisiz kumbaralı
sistem deneme uygulaması.
4 Ağustos 1979
ĠETT ve Ġstanbul Belediyesi ile Macaristan Mogurt-Ikarus Firması
arasında otobüs alımı ile ilgili anlaĢma yapılması.
Ekim 1979
Otomarsan Türkiye'nin ürettiği 1000. belediye otobüsünün
üretimi.
3 Aralık 1979
Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü‟nce 2.Toplutaşım
Kongresi düzenlenmesi (4 gün).
24 Ocak 1980
Milli Güvenlik Konseyi‟nce alınan 24 Ocak ekonomik kararlarının
uygulamaya sokulması.
1 Nisan 1980
Toplu taĢıma araçlarında Aylık Kart uygulaması (Mavi Kart).
29 Temmuz
1980
Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nun hazırladığı ve sonraki
Belediye BaĢkanı Bedrettin Dalan tarafından uygulanmayan, 15
yıllık hedefleri içeren 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı'nın
İmar ve İskan Bakanlığı‟nca onaylanması.
Bu Kaçıncı: Bir Darbe Daha
12 Eylül 1980
Türkiye'de askeri darbe yapılması.
25 Eylül 1980
Bakanlıklararası Ekonomik Kurul kararıyla Ankara Metrosu
yapımının durdurulması.
1980
Milli Güvenlik Konseyi‟nin, büyük kentlerde çevre belediyelerin
ana belediyeye bağlanmasıyla ilgili 34 sayılı kararının
açıklanması.
1980
Ġstanbul Fener Plastik Fabrikası‟nda çıkan yangında 50'den fazla
ev ve iĢyerinin yanması.
1980
ĠETT araçlarında yolculuk bedeli olarak yolcudan para
toplanmasından vazgeçilerek, kağıt bilet uygulamasına
geçilmesi.
1980
ĠETT tarafından Boğaziçi Üniversitesi' ne yaptırılan ulaşım projesi.
1980
4 kapılı ve ses düzeni olan Ġkarus 280'lerden 80 adedinin ĠETT'ye
teslimi.
1980
İngiltere-Yorkshire Belediyesi‟nin sıvı gazla (LPG) işleyen otobüs
çalıştırması.
1980
İkinci Boğaz Köprüsü‟nün, 1980 Nazım Planına aykırı olarak
onaylanması.
1980
ABD-New Castle ve Çin-Tianjin Metrolarının açılması.
1980
Ankara Belediye baĢkanı Ali Dinçer tarafından Meclis-Ulus
arasında 3.5 km. metro temelinin atılması (Ankara‟nın nüfusu 2.3
milyon).
9 Şubat 1981
1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı‟nın 57 sayılı bildirisiyle
Ġstanbul'daki 25 çevre belediyenin Ġstanbul Belediyesine
bağlanması.
16 Şubat 1981
Mülga çevre belediyelere ait 142 adet çeĢitli marka otobüsün
ĠETT' ye devri.
11 Mart 1981
1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı‟nın 81 sayılı bildirisiyle
Ġstanbul'daki 22 köyün tüzel kiĢiliğinin kaldırılarak Ġstanbul
Belediyesine bağlanması.
12 Eylül 1981
Ekspres sefer deneme uygulamalarının baĢlatılması.
1981
Kadıköy İtfaiyesi‟nin talebi üzerine KuĢdili ĠETT TaĢıt Müzesi‟nin
kapatılması ve müzedeki örnek tramvay araçlarının Avcılar İETT
Kampı‟na gönderilmesi.
1981
İstanbul Sorunları Sempozyumu‟nun (SĠSAV) yapılması.
1981
ABD-Calgary, San Diego, Japonya-Fukuoka, Kyoto ve ErmenistanErivan Metrolarının açılması.
1981
Haliç Tersanesi‟nde küçük kapasiteli ilk motorbotun yapılması.
1981
Mimar Sinan'ı anma toplantılarının yapılması.
Mart 1982
Turizmi TeĢvik Yasasının çıkarılması.
8 Nisan 1982
Ġstanbul Belediyesi ile ĠTÜ arasında Genel Ulaşım Etüdü (kavşak
sinyalizasyonu+otopark+genel ulaşım) protokolü.
4 Haziran 1982
Kadıköy İskele-Altıyol tercihli yolunun açılması.
9 Eylül 1982
Yasa değiĢikliği ile tüm ĠETT elektrik hizmetlerinin TEK'na devri.
16 Eylül 1982
Devlet Planlama Teşkilatı eĢgüdümünde Ulaştırma Ana Planı‟nı
(1983-1993) hazırlık çalıĢmaları.
12 Mart 1982
2634 sayılı Teşvik Yasası‟yla Ġstanbul'da yeĢil alan ve tarihsel
bahçelerin özel imar koĢullarıyla yüksek ve yoğun yapılaĢmaya
açılması.
1982
Yeni ilkeler doğrultusunda Ġstanbul Boğaziçi için yeni plan
hazırlanması kararı alınması (Sahil ġeridi, Ön görünüm: 4.300 ha,
geri görünüm:1.000 ha, etkilenme bölgesi: 5.300 ha)
1982
Ankara'da, Türkiye Birinci Şehircilik Kongresi'nin yapılması.
1982
Ġstanbul Valisi Nevzat Ayaz'ın tüm metro projeleri ve öyküsünü
içeren bir dosyayı Ankara‟ya sunması.
1982
Ġstanbul Belediyesi‟nin aldığı bir kararla, halk otobüslerini (özel)
yönetmelik çerçevesinde yaygınlaĢtırması.
1982
1.000 otobüs alımı için ihaleye çıkılması ve DPT' den teĢvik
uygulama belgesi sağlanması.
1982
Kadıköy-Altıyol tercihli otobüs hattının açılması.
1982
Finlandiya-Helsinki Metrosunun açılması.
1982
İstanbul Boğaz Köprüsü eşi olan İngiltere'deki Severn Köprüsü'nün
askı çatlamaları üzerine 49 askı kablosunun köprü yapımının 3 katı
maliyetle değiştirilmesi ve bu soruna bağlı olarak köprülerde kabul
edilen yük standartlarının (şerit m. başına yük olarak BS 153 yerine
BS 5.400) değiştirilmesi.
Paratransit UlaĢım: Minibüs
1983
Ġstanbul kentiçi toplutaĢımda 14 kiĢilik minibüslerin trafiğe
katılması.
1983
Denizcilik Bankası TAO'nın yasal ve yönetimsel değiĢikliğe
uğrayarak kurum ünvanının Türkiye Denizcilik Kurumu'na (TÜDEK)
dönüĢmesi.
1983
Ġstanbul Tarihi TaĢkıĢla Binası‟nın, TC Kültür ve Turizm
Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu‟nca,
aynen korunması gereken taĢınmaz kültür varlığı olarak tescili.
1983
Taksim-Levent ve Kadıköy-Altıyol otobüs tercihli yolunda bariyer
uygulaması.
1983
Otobüs duraklarının 500 m. Mesafe ilkesine göre yeniden
düzenlenmesi, 112 durağın kaldırılması
1983
TEM Otoyolu‟nun 1980 Nazım Planı‟na aykırı olarak onaylanması.
1983
İngiltere-Baltimore, İspanya-Caracas, Fransa-Lille Metrolarının
açılması.
1983
Türkiye'nin BM Dünya Mirası Koruma Sözleşmesi‟ni imzalaması.
1983
DPT tarafından hazırlanan 10 yıllık Ulaşım Ana Planı (1983-1993).
1983
ANAP Hükümeti Bayındırlık ve Ġskan Bakanı Safa Giray'ın
müjdesi: “Gecekondulara imar affı”.
1983
OYAK Renault'nun kurşunsuz benzin kullanan araba üretimine
baĢlaması.
Ġstanbul‟un Rantı ve Büyük Oyunlar
Ocak 1983
Bakanlar Kurulu kararı ile Boğaziçi‟nde plana bağlı olarak
yürütülen imar uygulamalarının sınırlandırılması.
14 Şubat 1983
BM Dünya Kültürel ve Doğa Mirasının Korunmasına Dair
Sözleşme'nin Türkiye'de onaylanarak Resmi Gazete'de
yayınlanması.
16 Mart 1983
Ġmar Affı Yasası.
Ağustos 1983
İTÜ Genel Ulaşım Etüdü Önraporu‟nun sunumu.
22 Temmuz
1983
Ġstanbul Belediyesi, Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu ve İller
Bankası üyelerinden oluĢan planlama grubu tarafından
hazırlanan Boğaziçi Nazım İmar Planı‟nın (1/5.000) ve Sahil Şeridi
ve Öngörünüm Bölgesi Koruma Geliştirme Planı‟nın (1/1.000)
onaylanması ve Boğaziçi İmar Uygulama Planı‟nın yürürlüğe
girmesi.
18 Ekim 1983
İstanbul Boğaziçi Yasası‟yla Boğaziçi‟nde yapılaĢmaya yol
açılması.
14 Kasım 1983
İngiliz Freeman, Fox and Partners Firması‟na 2. köprü projesinin
ihalesi .
Haziran 1983
ĠBB talebi üzerine havagazı üretim ve dağıtım faaliyetlerinin ĠETT
tarafından durdurulması.
1984
ĠETT‟nin Ġstanbul Teknik Üniversitesi' ne yaptırdığı Genel Ulaşım
Etüdü‟nün tamamlanması.
1984
TOFAġ'ın kurşunsuz benzin üreten araba üretimine baĢlaması.
24 Şubat 1984
Ġmar affı.
26 Mart 1984
Türkiye'de yerel seçimlerin yapılması ve Bedrettin Dalan'ın
(ANAP) Ġstanbul'un ilk seçilen Büyükşehir Belediye Başkanı
olması.
14 Mayıs 1983
Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu‟nca Ġstanbul Taşkışla
Binası‟nın (ĠTÜ) 'aynen korunacak' birinci sınıf tarihi eser olarak
14947 sayılı kararla tescil edilmesi.
21 Haziran
1984
3029 sayılı Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri Hakkında Kanun‟un
çıkarılması.
27 Haziran
1984
3030 sayılı, Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun‟un
çıkarılması.
16 Temmuz
1984
Troleybüs İşletmesinin tasfiye edilmesi ve 75 adet ĠETT
troleybüsünün Ġzmir Belediyesi ESHOT ĠĢletmesi' ne satılması.
13 Ağustos
1984
Ömerli İçme Suyu Havzası Koruma Planı‟nın (1/25.000) çıkarılması
ve Sultanbeyi'nin 'gelişmesi sınırlandırılacak köy' olarak
tanımlanması.
1 Aralık 1984
İTÜ Taşkışla Binası‟nın bahçesiyle birlikte 5 yıldızlı otel yapılması
için Maliye ve Gümrük Bakanlığı‟nca 49 yıllığına kullanma
hakkının ESKA Aġ'ye verilmesi. (Bina, Milli Müdafaa Vekaleti'nce,
Reisicumhurun emirleriyle, 1943'te Maarif Vekilliği‟ne, İstanbul
Yüksek Mühendislik Okulu'nun bina sıkıntısının giderilmesi
koĢuluyla tahsis edilmiĢti).
1984
2981 sayılı İslah İmar Planı Yasası.
1984
Hindistan-Kalküta, Almanya-Karlsruhe, Filipinler-Manilla, ABD-Miami,
Polonya-Minsk Metrolarının açılması.
1984
İngiltere'de çıkarılan London Regional Transport Act (Londra
Bölgesel Ulaşım Kanunu) ile London Transport'un (LT) yeniden
merkezi hükümetin denetimine geçmesi ve otobüs-metro işletimi için
ek şirketler kurulması.
1984
Ġstanbul Adalarının (Prens Adaları) SĠT (Ġngilizce, city
sözcüğünden) alanı ilan edilmesi.
1984
Boğaziçi Tüp Geçiş ve Ġstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı
doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin
tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi konusunda
Prof. Afife Batur'un çalıĢmalarına baĢlaması (1986'da
tamamlanmıĢtır).
1984
Kadıköy (Ġstanbul) sahilinin (ilk aĢama Dalyan-Caddebostan)
doldurulmaya baĢlanması (Kadıköy Belediyesi‟nce URANSAN
Firması‟na ihale edilen iĢ, 1987'ye kadar sürmüĢtür).
1984
BaĢbakan Yardımcısı Kaya Erdem'in müjdesi: “Gecekondulara
kredi ve altyapı hizmeti götürülmesi”.
1984
Türkiye Denizcilik Kurumu'nun yeniden düzenlenerek Türkiye
Denizcilik İşletmeleri ve Türkiye Gemi Sanayii AŞ olarak iki iktisadi
devlet teĢekkülü oluĢturulması.
1984
Freeman Fox (Ġngiliz) ve Botek AŞ (Türk) tarafından İkinci Boğaz
Köprü Geçişi Fizibilite Etüdü‟nün yapılması.
1984
TC BaĢbakanlık DPT tarafından İstanbul Belediyesi Otobüs İhtiyacı
Etüdü'nün TÜMAġ'a yaptırılması.
1984
Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Demiryolları Liman ve Hava
Meydanları İnşaatları Genel Müdürlüğü‟nün (DLHĠ) İstanbul Ulaşım
Etüdü ihalesi açması (Ġhaleyi kazanan firmalar: ABD'li Parsons
Brinckerof ve Kaizer firmaları ile STFA-Temel Mühendislik ve
TÜMAġ).
1984
Bayındırlık Bakanlığı‟nca, ABD'nin Parsons firması‟na
Ġstanbul'da metro için 'fizibilite ve avan proje' yaptırılması.
1985
Avrupa Konseyi‟nce, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın
kabul edilmesi (m.3/2: “Belediye meclislerinin varlığı, yasaların
izin verdiği durumlarda, halkoylaması (referandum) ya da
doğrudan doğruya kenttaş katılımına olanak veren kenttaş
meclislerine başvurmayı hiç bir biçimde engellemeyecektir”.
1985
Londra dışındaki ulaşım şirketlerinin deregülasyonu.
1985
London Transport tarafından otobüs servislerini işletmek için
London Buses Limited‟in (Londra Otobüs Şirketi) kurulması.
1985
İsveç'te kentiçi ulaşım hizmetlerinin özelleştirilmesi.
1985
Ġstanbul'da nüfus sayımı: 5.771.000 kiĢi.
1985
Ġstanbul Kavacık-Rumelihisarüstü arasında Fatih Sultan Mehmet
Köprüsü‟nün yapımına baĢlanması (1988'de tamamlandı).
1985
Ġstanbul'da Bizans sarnıcı Yerebatan Sarayı‟nın restorasyonuna
baĢlanması.
1985
Ġstanbul Beyoğlu Belediyesi‟nin kararıyla Perşembe Pazarı‟nın
yeĢil saha içine alınması üzerine 1.100 esnafın Ġstanbul Ġdare
Mahkemesi‟ne dava açması.
1985
ĠETT‟ye 400 otobüs alımı için uluslar arası ihaleye çıkılması.
1985
700 otobüs kapasiteli ĠETT İkitelli Garaj Projesi‟nin onaylanması.
1985
ĠETT araçlarında, güçlüğü nedeniyle, toplanan kağıt biletlerin
sayımından vazgeçilmesi ve biletlerin kumbara içinde yakılması.
1985
UKOME Kararı‟yla Ġstanbul'da Özel Halk Otobüsleri‟nin (ÖHO),
ĠETT ile aynı bilet ve tarife uygulaması içine alınması ve toplanan
ÖHO biletlerinin ĠETT tarafından sayılarak kendilerine ödeme
yapılması.
1985
3194 sayılı İmar Yasası‟nın çıkarılması.
1985
Rusya-Nijni Novgorod, Novo Sibirsk, Brezilya-Porto Allegre, Recife,
Güney Kore-Pusan ve Tunus Metrolarının açılması.
1985
2600 yıllık İstanbul Tarihi Yarımadası‟nın BM Dünya Listesi‟ne
alınması.
1985
Ġstanbul'un UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesine alınması.
1985
Ġstanbul Taksim-4. Levent Metrosu hazırlık çalıĢmalarının
baĢlatılması.
1985
UlaĢtırma Bakanlığı‟nca uluslar arası bir konsorsiyum olan
IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz Demiryolu Tünel
Projesi çalıĢmalarına baĢlaması (637 milyon dolara mal olan
proje 30 ay sürmüĢtür).
1985
Yeni Galata Köprüsü‟nün (486 m. uzunluk, 42 m. geniĢlik, ortası
açık, 130 dükkan) Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce STFA-Thyssen
ortak giriĢimine ihale edilmesi.
1985
Yük ve banliyö demiryolu taĢımacılığında görev zararı
uygulamasının kaldırılması (TCDD bu tarihten sonra sürekli zarar
etmiĢtir).
3 Mayıs 1985
Boğaziçi Yasası‟nda değiĢiklik öngören 3194 sayılı İmar Yasası
eklentileriyle Bogaziçi Öngörünüm Bölgesi‟nin yapılaĢmaya
açılması.
7 Haziran 1985
10.10.1985'ten önce Ġstanbul Boğaziçi'nde yapılan kaçak yapılara
3290 sayılı yasa ile imar affı getirilmesi.
1 Ekim 1985
820 Özel Halk Otobüsü' nün “yönetim, denetim ve yürütümü” için
ĠETT' ye bağlanması.
30 Kasım 1985
841 dolayında ÖHO taĢımacısına ĠETT‟ce iĢletme ruhsatı
verilmesi.
28 Şubat 1986
Üsküdar Belediye Meclisi‟nce yeĢil alan ve mesire yeri olarak
ilan edilen, 1977 tarihli Anıtlar Kurulu‟nca alınan, Boğaziçi SĠT
Alanı içinde yer alan Küçük Çamlıca Tepesiyle ilgili kararın, ĠBB
Meclisince onayı (Ancak ĠBB BaĢkanı B.Dalan'ca karar
bekletilmiĢ, daha sonra villa tipi yapılaĢmaya açılmıĢtır).
1 Mart 1986
ÖHO‟lerin 4 ĠETT iĢletme bölgesinde (Anadolu, Ġstanbul, ġiĢli,
Levent) karma ya da kendi hatlarında rotasyonlu çalıĢmaya
baĢlatılmaları.
ĠBB'nin ( BaĢkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaĢımı doğrultusunda
Fransız Bouygues Firması‟yla, daha sonra ağır koĢulları nedeniyle
1 Temmuz 1986 DPT tarafından reddedilen, (Ahırkapı-Harem arasında 'yap-iĢletdevret yöntemiyle) 'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaĢma
yapması.
19 Temmuz
1986
400 otobüs kapasiteli ĠETT Anadolu I Garajı‟nın iĢletmeye
açılması.
11 Aralık 1986
Anayasa Mahkemesi‟nin 3194 sayılı İmar Yasası‟yla Boğaziçi
öngörünüm bölgesinde yapılaĢmayı getiren eklerinin iptal
edilmesi.
1986
İstanbul Boğaziçi'nde Boğaziçi İmar Yasası gereği Kuruçeşme
Kömür Depoları‟nın alan dıĢına çıkarılması.
1986
İngiltere ve Fransa'nın ortak girişimiyle ilgili açıklama: Manş
Denizi’nin altına tünel açılacak.Uzunluk: 49 km.
1986
ĠETT otobüslerinde egzoz gazı çıkıĢlarının otobüslerin tavanları
üstüne alınması.
1986
ĠETT Rami Kışla Otobüs Park Yeri düzenlemesi.
1986
Ġstanbul Bakırköy'de, Türkiye‟de ilk zincir mağaza (department
store) olan ÇarĢı'nın açılması.
1986
ĠETT Filosuna 160 MAN SL200, 108 MAN SG220 Marka otobüs
eklenmesi ve 24 Bussing U7D, 7 Magirus, 9 Leyland Marka
otobüsün filodan düĢürülmesi.
1986
Hafif Raylı Sistem‟in (LRT) 1. aĢaması, Ferhatpaşa-Aksaray
Hattının (7 km) İsveç ASEA+Türk Yapı Merkezi’nce yapımına
baĢlanması.
1986
Brezilya-Belohorizonte, Kanada-Vancouver metrolarının
açılması.
1986
Japon devlet finansman kuruluĢları ve ticari bankaları tarafından
sağlanan krediyle, Japon Firmalarının ağırlıklı olduğu Japon,
Ġtalyan ve Türk (IHI-C.ITOH-STFA) firmalar konsorsiyumu
tarafından, Ġstanbul Boğazı üzerinde ikinci asma köprünün
yapımına baĢlanması.
1986
Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Bedreddin Dalan‟ın
desteğiyle, Ġstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen geniĢ
bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç Köprüsü
öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan Essen Uygulama
Planı‟nın, Essen Üniversitesinde görevli birkaç kiĢi ve
Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı ġirketçe
hazırlanması ve '3. Boğaz Köprüsü ve Tünel Önfizibilite Etüdleri'
raporunun yayınlanması.
Bir Ġki Üç Daha Fazla Köprü Ama Tek Ġstanbul
1986
ĠETT araçlarında öğrenci ve er'lerle birlikte öğretmenlerin de
indirimli tarifeye sokulması.
1986
Fransız Bouygues firmasınca 3. köprüye seçenek olarak tünel
önerilmesi.
1986
Ġstanbul Eminönü-Karaköy arasında Yeni Galata Köprüsü‟nün
yapımına baĢlanması.
9 Şubat 1986
Gemi mühendisleri Odası Yönetim Kurulu BaĢkanı TaĢkın Çilli:
"Deniz otobüsü kitle taşımacılığına uygun değil".
17 Şubat 1986
Ġstanbul hızlı tramvay projesinin (4.5 yılda bitecek ve 640 milyon
Ġsviçre Frankı) ticari ve teknik sözleĢmesinin ĠBB ve Ġsveç ASEA
ile Türk ortağı Yapı Merkezi arasında imzalanması.
7 Mart 1986
ĠETT Şişli Garajı‟nın (63 dönüm) iĢ merkezi gökdelen yapılması
için ĠBB'ye 6 milyar TL karĢılığında devredilmesi (ĠETT Encümen
kararı: 17 Mart 1987).
8 Ekim 1984
Anayasa Mahkemesinin Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri
Hakkında Yasayı iptal etmesi: "Ülkede yabancıların arazi ve
emlak edinmesi, salt bir mülkiyet sorunu gibi değerlendirilemez.
Toprak devletin, vazgeçilmesi olanaksız, temel unsuru,
egemenlik ve bağımsızlık simgesidir".
Temmuz 1986
TMMOB Mimarlar Odası‟nın Saray Sineması‟nda 'Yaşayan
Beyoğlu İçin' paneli düzenlemesi. Prof. Ahmet Keskin: “Şehir
ulaşım için değildir, ulaşım şehir içindir. Bu nedenle ulaşımı
rahatlatıyoruz diye şehri katledemeyiz”.
11 Aralık 1986
İmar Kanunu‟nun Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yoğunluk
artıĢı getiren, 47. maddesi ile İmar Affı Yasası‟nın geçici 7.
maddesinin Anayasa Mahkemesi‟nce iptal edilmesi (Yürürlüğe 4
ay sonra, 18.4.1987'de girmiĢtir).
23 Aralık 1986
Yıldız Üniversitesi Gemi İnşa Bölüm Başkanı Prof.Dr.Suavi Eyice:
"Bu gemilerin (deniz otobüsü) İstanbul limanında hız
yapamayacağını, hız düşürülürse yakıt masrafları bakımından
çok pahalıya mal olacağını belirttim. Hiç olmazsa bir tane alınsın,
Türkiye’de yapımı görüşülsün, dedim. Belediye Başkanına da
söyledim, ama bir baktım 10 tane birden almışlar. En az 22 mil
sürat yaparsa normal yakıt yakar. 20 mile bile düşse pahalıya
gelir".
1987
ĠETT Filosuna 72 MAN SG220 Marka otobüs eklenmesi ve 41
Bussing U7D, 26 Leyland ve 5 adet çeĢitli marka çevre belediye
otobüsünün filodan düĢürülmesi.
1987
IRTC (Konsorsiyum) tarafından Ġstanbul ulaĢım modeli
kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için (YenikapıTaksim Metro Hattıyla bağlantılı Üsküdar-Şemsipaşa-Sarayburnu
tüp geçişi) 60 rapor ve 400‟ün üzerinde projenin
ayrıntılandırılması.
1987
Nüfus baĢına günlük yolculuk: 1,44, toplam yolculuk: 7.700.000,
otomobillerin kentiçi yolculuk payı: % 20, Yaya: % 40,
ToplutaĢım: % 20.
1987
Konya'da Hafif Raylı Sistemin yapımına baĢlanması .
1987
KPMG Konsorsiyumu‟nca İETT Sistem ve İşletme Reorganizasyon
Çalışması‟nın yayımlanması.
13 Ocak 1987
Yeni Galata Köprüsü‟nün temelinin atılması.
20 Şubat 1987
ĠETT Ģoförlerinin toplusözleĢme görüĢmelerinin çıkmaza girmesi
üzerine pasif direniĢ (yavaĢlatma) baĢlatması.
18 Mart 1987
İTÜ Taşkışla Binası‟nın Bakanlar Kurulu‟nca turizm merkezi ilan
edilmesi.
18 Nisan 1987
Boğaziçi Yasası‟nda değiĢiklik yapan yasanın Anayasa Mahkemesi
tarafından "kamu yararı gözetilmediği için" iptal edilmesi.
26 Nisan 1987
ĠBB BaĢkanı B.Dalan ve ekibinin, Norveç Firması Fjellstarnd'a
ısmarladığı 10 deniz otobüsünden ikisini törenle teslim almaları
(39 m.boy, 9,5 m.geniĢlik, 4 m. derinlik, katamaran tip, 24/32 knot
hız, 449 yolcu kapasite)
Haziran 1987
Ġstanbul Bağdat Caddesi‟nde tek yön trafik uygulamasının
baĢlatılması.
Denizde Otobüs ÇalıĢtırmak
8 Haziran 1987
Ġstanbul Bostancı-Kabataş arasında ilk deniz otobüsü
seferlerinin baĢlatılması.
2 Temmuz 1987
İTÜ Taşkışla'yı 1. sınıf eski eser sayan Anıtlar Kurulu‟nun 3479
sayılı yeni bir kararla, ESKA'nın otel projesinin uygulanmasında
sakınca bulunmadığı kararı alması.
11 Temmuz
1987
ĠETT Ġkitelli Garajı‟nın hizmete açılması.
26 Temmuz
1987
Prof.Kemal Kutlu: "Ben şahsen (trafikte) tek yön uygulamasına
karşıyım. Dünyanın en kötü sistemi. Geniş yollara ve alternatifi
olmayan yollara tek yön uygulaması yapamazsınız. Vatandaşları
şaşırtır".
28 Ağustos
1987
ĠBB meclisinde Tarlabaşı ve İstiklal Caddesi Bölge Düzenleme
Projesi‟nin onaylanması.
29 Eylül 1987
ĠBB BaĢkanı B.Dalan: “Alıcam o köĢklerin hepsini elinden (Çelik
Gülersoy'un). Alıcam ve ihaleyle bunları Ġstanbul'un en iyi
lokantalarına vericem.(…) Bu kadar çok düĢünmek zorunda
olduğum iĢler içinde, Çelik Gülersoy'u benim düĢünecek vaktim
olmaz”.
29 Eylül 1987
ĠBB Belediye Meclisi kararıyla Levent Parkı‟nda, Demirören
ġirketi‟nin arsasında yapılaĢma izni verilmesi.
16 Ekim 1987
DPT'nin, ĠBB BaĢkanı B.Dalan'a, 3. Köprü ve Tüp Geçit'in aynı
firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile birlikte
değerlendirilmesini isteyen yazısı.
16 Ekim 1987
Ġstanbul'un trafik sorunlarının çözümü için aktarma merkezi
olarak planlanan Yenikapı UlaĢım Merkezi‟nin temelinin atılması.
14 Ekim 1987
Haliç'te Eyüp-Alibeyköy arasında kazıklı yol yapımı temelinin
atılması.
1 Kasım 1987
Prof.Ahmet Keskin: "Essen Planı öylesine yanlıştı ki, başkaları
alıp kenti iyice mahvetmesin diye işi kabul ettim. Elimden geldiği
kadar insani ölçülere indirmeye çalıştım".
Temmuz 1987
Ġstanbul'da doğal gaz şebekesinin yapımı için kazıların AvcılarEsenyurt'ta baĢlaması (3 aĢamalı projeye göre, 1992'de
bitirilecek ve 800 bin aboneye ulaĢılacaktı).
1987
DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaĢtırmak için, tüpgeçitle
birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü Boğaziçi
Köprüsü‟nün, ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ın baskısı ve BaĢbakanın
(Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı Tüpgeçidi İhalesi‟nden
ayrılarak, tek baĢına ihale edilmesi.
1987
Ġstanbul Şan Tiyatrosu‟nun yanması.
1987
Boğazda Abraham PaĢa, Fethi PaĢa ve Çamlıca Korularının
halka açılması.
1987
UlaĢtırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları
Genel Müdürlüğü (DLH)'nün; mevcut proje ve etütlerin hızla
büyüyen Ġstanbul'un gereksinimleri için yetersiz kaldığı
görüĢüyle uluslar arası bir konsorsiyuma (IRTC) İstanbul Kentsel
Ulaşım Etüdü'nü yaptırması (1985 verileri 2005 yılı
projeksiyonuyla değerlendirilmiĢtir) ve Topkapı-UnkapanıŞişhane-Taksim-Mecidiyeköy-4.Levent Metrosu ve YenikapıSirkeci-Üsküdar-Söğütlüçeşme Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi
karma önerisi.
1987
İETT Şişli Garajı' nın Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi' ne
devredilmesi.
1987
6831 sayılı Orman Yasası‟na 2. madde ekiyle orman alanları
tahsisi ve % 6 imar hakkı getirilmesi.
1987
Mısır-Kahire, Rusya-Samara, Japonya-Sendai ve Singapur
Metrolarının açılması.
1987
Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı‟nın Sivil Havacılık Genel
Müdürlüğü'ne dönüĢtürülmesi.
1987
Norveç'ten satın alınan ve ilk üretimi Kuzey Denizi‟nde petrol
platformlarına eĢya ve insan taĢımak için 1981'de
gerçekleĢtirilen katamaran tipi gemilerin (449 yolcu kapasiteli)
ĠDO Aġ tarafından iĢletmeye konuluĢu (Ġlk 2 hat: BostancıKabataş, Bostancı-Bakırköy; 38.80 m uzunluk, 9.40 m geniĢlik,
3,97 m.derinlik; ilk üç gemi sırasıyla Çakabey, Umurbey,
Yeditepe).
1987
Üsküdar-KabataĢ arabalı vapur hattının hizmetine son verilmesi.
1987
ĠETT araçlarında öğrenci, er, öğretmenlerle birlikte yargıç
(hakim) ve savcıların da indirimli tarife kategorisine sokulması.
1987
Kamuoyunun tepkisi üzerine Ġstanbul'da kentiçi ulaĢım
ücretlerinin (belediye, banliyö, vapur) % 20-25 oranında
indirilmesi.
AlıĢveriĢin Tapınakları
1988
Ġstanbul Bakırköy'de Galleria alıĢveriĢ merkezi, Ataköy Marina,
Holiday-Inn Plaza‟nın açılması.
1988
IRTC ulaĢım modeline uygun avan proje ve teknik raporların
DLH'nin talebi ile ĠTÜ Yapı ve Deprem Uygulama Araştırma
Merkezi‟nce incelenmesi.
1988
UlaĢtırma Bakanlığı İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü‟nün 371 pafta
projeli bir uygulama planıyla baĢlatılması (raylı sistem ve
demiryolu tüp geçit).
1988
ĠBB UKOME Kararıyla ÖHO‟lere Mavibüs adı verilmesi.
1988
Rusya-Sverdlovsk ve İspanyaValencia Metrolarının açılması.
1988
Avrupa Yaya Hakları Bildirgesi‟nin kabülü.
1988
ĠTÜ Uygar Araştırma Merkezi tarafından metro raporlarının
yeniden değerlendirilmesinin yapılması.
1988
Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi Ulaşım Nazım Planı raporlarının
Temel Mühendislik tarafından hazırlanması.
1988
Ġstanbul Master Ulaşım Planı model çalıĢmalarının Halkow Fox
Grubu tarafından yapılması.
1988
ĠBB BaĢkanı Bedrettin Dalan'ın Üsküdar-Ortaköy arasına üçüncü
köprü istemesi.
21 Ocak 1988
İstanbul 2. İdare Mahkemesi‟nce, Ġstanbul Boğazı‟nın Arnavutköy
Bölgesi‟nde denize kazıklar çakılarak yapılan yolun, Bayındırlık ve
İskan Bakanlığı‟nın onayı alınmadığı gerekçesiyle 90 gün süreyle
yapımının durdurulması.
31 Ocak 1988
Bayındırlık Bakanı Sefa Giray: "Bir metroyu kârlı işletmek
dünyada kimseye nasip olmamıştır. Böyle bir şey yok. Tren dolu
giderken otobüse göre kârlıdır. Dünya uçağa gidiyor… Bugünün
son teknolojisi neyi getirdi, ona bakın. Avrupa trene yatırım
yapmıyor. Bir memleketin bütün ulaşımı demiryolu ile olabilir mi
sanıyorsunuz?"
4 Mart 1988
1/25.000 ölçekli Beykoz İlçesi, Köyleri ve Çevresi, Çevre Düzeni
İmar Planı‟nın kabulü (Polonezköy'de yağmayı hızlandırmıĢtır).
14 Mart 1988
Yıldız Üniversitesi Mühendislik Fakültesi‟nin 50.yıl kutlama
töreninde ĠBB BaĢkanı Dalan: “İstanbul'da yaşamak kolay
olmamalı.Önümüzdeki yıllar için İstanbul artık bir endüstri şehri
hüviyetinden çıkarak hizmet sektörü, turizm, eğitim gibi
konuların ağırlık kazandığı bir şehir olacaktır. Bunun için
nüfusun denetim altına alınması gerekmektedir. Bu da şehirde
yaşamanın faturasının daha ağırlaşması demektir”.
20 Mart 1988
İstanbul 2. İdare Mahkemesi‟nce verilen 'yapımını durdurma'
kararına karĢın yapımı hızla yapılan Arnavutköy'deki 'yasadışı'
kazıklı yolun, ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ca bando eĢliğinde törenle
hizmete açılması.
12 Nisan 1988
ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ın imzaladığı vaziyet planı ile Beykoz Saip
Molla Özel Ormanı‟nda 1452 villanın yapımına baĢlanması.
1 Mayıs 1988
ĠBB tarafından (Bedrettin Dalan) borçları karĢılığı ĠETT'nin Levent
Garajı‟na (44 dönüm) , iĢ merkezi ve otel yapılmak üzere el
konulması.
Şubat 1988
Ġstanbul 2. Numaralı Kültür ve tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu‟nun göreve baĢlaması.
Mayıs 1988
İstanbul Boğazı üzerinde ikinci köprünün (Fatih Köprüsü)
hizmete açılması.
1988
Beyoğlu Belediyesi‟nin Galata Kulesi ve Çevresini Düzenleme
Projesi'ni programına alması.
8 Şubat 1988
Birinci köprünün 600 m. güneyinde kurularak 'tünel-viyadüktünel' sistemleriyle otomobilleri Yıldız Sarayı sırtlarından
'doğrudan‟ PiyalepaĢa'ya ulaĢtıracak bir ekspres yol olarak
tasarlanan 3. Çevre yolu Boğaz Geçişi Ön Etüdü ve teklifinin
ENKA-Cleveland Ortaklığı‟nca ĠBB'ye sunulması.
2 Temmuz 1988
TMMOB Mimarlar Odası‟nın Ġstanbul ġubesi‟nce 'İstanbul Ulaşımı
ve 3. Boğaz Köprüsü' panelinin yapılması.
2 Temmuz 1988
25 km. lik Güney Haliç Kanalizasyon Projesi‟nin tamamlanması
(Atık suyu Yenikapı Arıtma Tesisi‟sine veriyor).
15 Temmuz
1988
3194 sayılı İmar Kanunu‟na dayanılarak ve koruma kurulları onayı
alınmadan hazırlanan 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Revizyon Nazım
İmar Planı'nın ĠBB tarafından onaylanması.
30 Ekim 1988
Haliç'te kazıklı yol olarak tanımlanan Eyüp-Alibeyköy arası ana
arterin tamamlanarak trafiğe açılması. ĠBB BaĢkanı B.Dalan:
"Haliç'te iş bitti, her şey düzenli gidiyor, ama birçok profesör ne
olduğunu anlamadı".
21 Kasım 1988
Avrupa Konseyi tarafından Strasbourg'da Avrupa Yerel Yönetimler
Özerklik ġartı'nın kabul edilmesi.
22 Kasım 1988
BüyükĢehir Belediyesi‟ne Boğaziçi kıyısında gezi alanı yapılmak
üzere 5 yıl içinde arazi kamulaĢtırma yetkisi tanıyan Boğaziçi
Yasası‟nın geçici 10. maddesinin yürürlükten kalkması
2 Aralık 1988
İstanbul 3. İdare Mahkemesi‟nce Taşkışla'nın ESKA Aġ‟ye
kiralanmasıyla ilgili tüm karar ve onaylar için yürütmeyi
durdurma kararı alınması
14 Aralık 1988
Mimarlar Odası İstanbul Şubesi‟nin, 15.7.1988 tarihli 1/5.000 ölçekli
Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın
iptali için İstanbul 1. No.lu İdare Mahkemesi‟ne baĢvurması
20 Aralık 1988
ĠBB BaĢkanı B. Dalan: “Londra'da Times'da 22 tane köprü var,
New York'ta 40 köprü var, tabii İstanbul'da birçok köprü olabilir.
Biz üçüncü köprüyü yapacağız. Karşı çıkanlar da paşa paşa
üzerinden geçecek.”
Haziran 1988
ĠETT'den TEK'na özlük hakları korunarak geçen memur
personelin ĠETT araçlarından ücretsiz yararlanmalarını sağlayan
pasolarının geri alınması giriĢimi.
Ġlk Metro
1988
Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu projesinin tamamlanması
1989
London Buses Limited'in yerel otobüs servislerini işletmek üzere 10
yarı özerk şirket kurması.
1989
Topkapı-Sirkeci arasında tercihli yol yapımı için proje
çalıĢmalarının baĢlaması.
1989
Türkiye-Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi‟nin
onaylanması.
1989
VIPS II Projesi çerçevesinde İETT Hat Rasyonalizasyonu
uygulamaları.
1989
VOLVO Firması‟nca (VTS Transportation Systems corporation) İETT
için Seyahat ve Gecikme Süresi Etüdü Raporu‟nun yayımlanması.
1989
ĠETT tarafından Ġsveç Volvo Frması‟na yaptırılan VIPS II Hat
Rasyonalizasyonu ve Yönetim Bilgi Kontrol Sistemi Projesi
Raporunun yayımlanması.
1989
Hindistan-Mumbai, Meksika-Guadalajara, Türkiye-İstanbul, Konya,
ABD-Los Angeles Metrolarının açılması.
1989
İstanbul Aksaray-Kartaltepe Hafif Raylı Sistem‟in (LRT, Hafif Metro)
açılması ve Esenler'e uzatılması.
1989
KuruçeĢme Kömür Depoları‟nın yerinin park alanı olarak
düzenlenmesi.
1989
BaĢbakan onayıyla Bayındırlık Bakanlığı‟nca yayınlanan
genelgeyle, 3194 sayılı İmar Yasası‟nın 8.ve 9. maddelerindeki
bakanlık yetkisinin turizm merkezi ilan edilen yerlerde de
yürürlüğe sokulması.
1989
ĠBB'ce İstanbul Kent Bilgi Sistemi Projesi çalıĢmalarına
baĢlanması.
1989
ĠBB UKOME Kararıyla Mavibüs denen otobüslerin adlarının Özel
Halk Otobüsü‟ne dönüĢtürülmesi ve renklerinin turuncu-krem
olarak (iki renk) belirlenmesi.
1989
OPEL'in Türkiye‟de kurşunsuz benzin yakan araba üretimine
baĢlaması.
1989
Ġstanbul Harbiye'de Cemal Reşit Rey Konser Salonu‟nun yapımı.
1989
Ġstanbul Ataköy‟de Atrium Alışveriş Merkezi‟nin yapımı.
26 Mart 1989
Türkiye'de yerel seçimlerin yapılması ve ĠBB yönetiminin SHP'ye
geçmesi.
12 Nisan 1989
CumhurbaĢkanı Kenan Evren'in görevlendirmesi ile Devlet
Denetleme Kurulu'nun Boğaziçi‟nde istenmeyen dağiĢimlerle ilgili
raporunun hazırlanması.
28 Haziran
1989
Anayasa Mahkemesi‟nin 1988/61 esas no.lı kararı ile yalnızca
sahil Ģeridi ve öngörünüm bölgesinde değil, tüm Boğaziçi‟nde
imar affı uygulamalarının iptal edilmesi.
19 Ocak 1990
Bolu Dağı Tünel (Demiryolu) Geçişi için sözleĢme imzalanması
23 Şubat 1990
İstanbul'un 1 No.lı Mahkemesi‟nin Boğaziçi Geri Görünüm ve
Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptali baĢvurusu için
yürütmeyi durdurma kararı vermesi.
10 Nisan 1990
Ankara Metrosu‟nun yapımına baĢlanması (Batıkent'de ilk
kazmanın vurulması).
22 Ağustos
1990
İTÜ ve Mimarlar Odası‟nın itiraz ettiği İstanbul Tarihi Yarımada
Koruma İmar Planı'nın ĠBB Meclisi‟nce onaylanması.
UlaĢımda Nostalji: Beyoğlu‟nun Tramvayı
24 Ağustos
1990
Ġstanbul'un Küçük Armutlu gecekondu bölgesinde yapılan polis
operasyonunda 3 polis, 9 yurttaĢın yaralanması.
20 Aralık 1990
ĠETT Taşıt Müzesi‟nden geriye kalan ve korunan 3 motris ve 2
römorkün onarılması ve 1,7 km. uzunluğunda Beyoğlu Tramvayı'
nın onarılan tramvay araçlarıyla, 12,5 milyar TL harcanarak
iĢletmeye alınması.
23 Aralık 1990
Beyoğlu Tramvayı’nın deneme seferlerine baĢlatılması.
29 Aralık 1990
Beyoğlu Tramvayı‟nın fiilen hizmet vermeye baĢlaması.
1990
Otobüslerin renginde değiĢiklik yapılması: üst kısım turuncu, alt
kısım mavi renk.
1990
AB Ülkelerinin mimarlık meslek örgütlerini biraraya getiren Avrupa
Mimarlar Konseyi (Architects' Council of Europa, ACE) nin
Brüksel'de kuruluşu.
1990
Ġstanbul ĠETT Hatağında aktarmalı sisteme geçilmesine bağlı
olarak tek, çift ve kademeli bilet uygulaması.
1990
ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün 500 solo, 150 körüklü olmak üzere
toplam 650 otobüs için uluslar arası ihaleye çıkması (Ġhaleyi
Macaristan İkarus Firma‟sı kazanmıĢtır).
1990
Ankara'da 3. Toplutaşım Kongresi‟nin yapılması.
1990
Ġstanbul Beyoğlu İstiklal Caddesi‟nin trafiğe kapatılarak yaya
bölgesine dönüĢtürülmesi.
1990
Rusya-Dniepropetrovsk, İtalya-Cenova ve Napoli, Meksika-Monterrey
Metrolarının açılması.
1990
ĠBB'nin, IRTC raporlarına dayanarak 16 km. lik Topkapı-4. Levent
Metro Hattı‟nı kredili olarak ihale edilmek üzere, ODTÜ M. Parlar
Vakfı‟na ihale belgelerini hazırlatması ve bazı uluslar arası yapım
firmalarına ön yeterlilik vermesi.
1990
Moda Sahili‟nin doldurulmaya baĢlanması (1993'e kadar
sürmüĢtür).
1990
Trafikteki araçlarla ilgili EURO 0 Çevre Standartı‟nın uygulanma
tarihi.
22 Ağustos
1990
ĠBB Meclisi tarafından Tarihi Yarımada Koruma Planı‟nın
onaylanması.
4 Eylül 1990
Ġstanbul Suriçi Tarihi Yarımada Koruma Nazım Planı‟nın
onaylanması.
1990
Ġstanbul'da nüfus sayımı: 7.309.000 kiĢi.
1990
Ġstanbul için yapılmıĢ mevcut ulaĢım etütlerinin, ĠBB tarafından
Metroplan Firması‟na incelettirilmesi ve önemli uygulamaların
değerlendirilerek Kentsel Ulaşımı İyileştirme Projesi adı altında
toplanması.
1990
ĠETT tarafından Ġstanbul'da Aksaray-Topkapı Otobüs Özel
Yolu‟nun (tercihli yol) hizmete açılması.
1991
Beyoğlu Bölgesi‟nde 1.600 m. yaya bölgesi, Kumkapı‟da 4.500
m2, Nurosmaniye'de 4.700 m2 yayalara açık alan düzenlemesi.
1991
ĠTÜ+ĠETT iĢbirliğiyle çift yakıtlı (doğal gaz+dizel) otobüs
dönüĢüm projesi çalıĢmalarının baĢlatılması.
1991
Hafif Raylı Sistem (LRT, Hafif Metro) Hattı‟nın FerhatpaşaHavaalanı arası 2. aĢamasının yapımına baĢlanması.
1991
ĠBB'nin metro projesini aĢamalara bölerek özkaynaklarla
gerçekleĢtirme kararı ve Taksim - 4. Levent güzergahının öne
alınması.
1991
Yol açtığı güçlükler nedeniyle ĠETT araçlarında tek, çift ve
kademeli bilet uygulamasından vazgeçilmesi ve eski
uygulamaya (tek bilet) dönülmesi.
1991
Yakıt hava karışımını dengeleyen Turbo Şarj sistemi.
1991
Belçika-Antwerppe, Mısır-İskenderiye Metrolarının açılması.
1991
Ġlan edilen turizm bölgelerinde Bakanlığın yetkili kılındığı
genelgeye dayanak olan, 3194 sayılı İmar Yasası‟na 1987 yılında
eklenen maddenin, Danıştay 6. Dairesi‟nce iptal edilmesi.
1991
Ġstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı‟nın Bölge Ġdare
Mahkemesince iptal edilmesi.
31 Ocak 1991
Ġstanbul gecekondu bölgesi Küçük Armutlu'da 3.000 polis ve
jandarma tarafından gerçekleĢtirilen operasyonda 131 kiĢinin
gözaltına alınması.
11 Şubat 1991
ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP): “Toplu taşımaya taraftar
olmak siyasal bir tercihtir. Ben elimden gelse otobüsleri arttırıp
minibüsleri kente sokmamak istiyorum.”
27 Şubat 1991
Sirkeci-Aksaray arasında çalıĢacak tramvayın Yapı Merkezi
ĠnĢaat Sanayii Aġ'ye ihale edilmesi.
10 Nisan 1991
Aksaray-Sirkeci Tramvay Hattı‟nın temelinin, İETT ile Yapı merkezi
İnşaat Sanayii AŞ arasında imzalanan sözleĢmeye göre atılması
(15 milyar TL, iki yönlü, 4 km.).
19 Nisan 1991
ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP): “Öyle sanıyorum ki yabancı
turistler de vardıkları kültür düzeyi ve ziyaret ettikleri birçok
ülkedeki gözlemleri nedeniyle tarihi eserlerin korunması
konusundaki titizliği yadırgamayacaklar, ayrıca trafikten
arındırılmış yaya bölgelerinin çoğalmasını olumlu
karşılayacalklardır.”
4 Mayıs 1991
Ġstanbul‟da ilk, ĠETT Ģoförleri iĢ yavaĢlatma eylemi.
8 Mayıs 1991
Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın TBMM'nin çıkardığı 3723
sayılı yasayla onaylanması.
Mayıs 1991
Yönelim Araştırma ve Danışmanlık AŞ'ce Ġstanbul BüyükĢehir
Belediyesi Otobüs Araştırmaları Çalışması‟nın yapılması.
Ağustos 1991
Türkiye Gemi Sanayi AŞ'ye bağlı İstinye Tersanesi‟nin (Boğaziçi)
kaldırılması.
Temmuz 1991
Ġstanbul-Osmanbey'de bulunan ve halk arasında ahtapot denen
yaya geçidinin kaldırılması ve yeni kavĢak düzenlemesi
yapılması.
30 Eylül 1991
Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu sondaj çalıĢmalarının (ön
tünel) baĢlaması.
Kasım 1991
Canlı hayvan taĢıyan bir geminin (22 bin koyun) Ġstanbul
Boğazı‟nda batıĢı.
1991
ĠETT Filosuna Macaristan ve Yugoslavya‟dan alınan Ġkarus
Marka körüklü ve solo tip otobüs katılması.
Nisan 1992
Ġstanbul metro uygulama projelerini ve denetim hizmetlerini
yürütecek firmanın iĢe baĢlaması.
Ağustos 1992
Ġstanbul metro yapımını üstlenen yüklenicilerle (müteahhit)
sözleĢme imzalanması.
1992
Fransa-Bordeaux, ABD-Boston, Peru-Lima, İngiltere-Manchester,
ABD-New Haven, New Jersey, Sacramento, Tayvan-Tai Pei
Metrolarının açılması.
11 Eylül 1992
Ġstanbul (Taksim - 4. Levent arasında 7 km. yer altı, 6 istasyonlu)
metro temelinin ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP) tarafından
atılması.
1992
Sultanbeyli'nin ilçe yapılması.
1992
İstanbul'un Kentsel Gelişme Sorunları ve Avrupa Metropolleri
Kollokyumu'nun yapılması.
1992
„Kültürel varlıkların ve doğal çevrenin korunmasına yönelik
kriterlerini, birlik organlarının tümü ve birlik üyesi tüm ülkeler
için tartışmasız, uyulması gereken kriterler’ olarak kabul eden
Avrupa Birliği (AB) Matrix Antlaşması‟nın imzalanması.
1992
Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı‟nın Türkiye‟ce onaylanması.
1992
Türkiye‟nin de onayladığı Avrupa Kentsel Şartı: “Madde 4/1: Kente
karşı otomobil. Durum artık buna çok yakındır. Otomobil kentleri
öldürmektedir. Öyle ki, 2000'li yıllar, ikisi bir arada
olamayacağından, otomobil ya da kentten birini seçmemizi
zorunlu kılacaktır…”
1992
Ġstanbul'da 2. Kentiçi Ulaşım Kongresi‟nin yapılması.
1992
Japon köprü firmalarının Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi‟ne seçenek
(alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve merkezi Türk
yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiĢtir).
1992
TÜSĠAD'ın İstanbul Raporu: “İstanbul'u ancak özerklik
kurtarabilir.”
İETT Taşıt Müzesi‟nden kalan 2 tramvay, yolcu ve vatman
mankenler ve 30 m. lik özgün rayın, Hasköy Lengerhane
Binası‟nda bulunan Rahmi Koç Sanayi Müzesi‟nde sergilenmesi.
1992
1992
Sirkeci-Aksaray-Topkapı Otobüs Özel Yolu güzergahı üzerine 10,7
km. lik tramvay hattının (çağdaĢ Tramvay) yapılması ve hizmete
girmesi (Kapasite gün:60.000, yolculuk-gün:20.000).
1992
BirleĢmiĢ Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı‟nın (Yeryüzü
Zirvesi) Rio de Janeiro'da (Arjantin) yapılması.
1992
Sütlüce Vapur İskelesi‟nin yanması.
16 Ocak 1992
Avrupa Konseyi üyesi devletler ile Avrupa Kültür SözleĢmesi‟ne
taraf diğer ülkeler arasında Malta'da, Arkeolojik Mirasın
Korunmasına Yönelik Avrupa SözleĢmesi'nin imzalanması.
18 Mart 1992
Avrupa Konseyi Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Konferansı
Strasbourg Olağan Toplantısı‟nda Avrupa Kentli Hakları
Deklerasyonu'nun kabülü: “Otomobil kenti öldürmeketedir.”
1 Ağustos 92
Koalisyon Hükümeti UlaĢtırma Bakanlığı‟nın, ihale ilanlarında
Ġstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü silerek İstanbul
Boğazı Geçişi deyimini kullanması.
16 Mayıs 1992
Ġstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleĢtiren tarihi Galata
Köprüsü‟nün (1875'te Ġngilizlere 105 bin altına yaptırılmıĢtı)
yanması.
1992
Yanan Galata Köprüsü‟nün onarıldıktan sonra Haliç‟e, BalatHasköy arasına çekilmesi.
1992
Yeni Galata Köprüsü‟nün trafiğe açılması.
11 Eylül 1992
Özel Halk Otobüsü Ģirketi Özulaş‟ın (Ġstanbul Anadolu Yakası
iĢletmecileri) kurulması.
22 Ekim 1992
Çevre Bakanlığı‟nın yayınladığı tebliğle "zorunlu egzos gazı
ölçümü" öngörülmesi.
5 Kasım 1992
Ümraniye Belediye Meclisi‟nin 66 numaralı kararıyla ilçe sınırları
içinde tüm kooperatif ve toplu konut sitelerine birer kat ekleme
hakkı verilmesi.
16 Aralık 1992
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası‟nca 2. Kentiçi Ulaşım Kongresi
düzenlenmesi (16-18 Aralık 1992).
Aralık 1992
Uluslar arası HABĠTAT II Konferansı‟nın Türkiye-İstanbul'da
yapılması için BM'nin karar alması.
Ocak 1993
Ġstanbul'un sorunlarını saptamak ve insanların uygar bir düzen
içinde yaĢamasını sağlamak için, DYP Samsun Milletvekili Ali
Eser'in baĢkanlığında Meclis Araştırma Komisyonu kurulması.
Şub.93
İzmir Metrosu için Ġsveç-Ġsviçre ortaklığı ABB ve Türkiye ortağı
Yapı Merkezi ile 387 milyon 565 dolara sözleĢme imizalanması
(Fahrettin Altay Meydanı-Basmane arası hafif raylı sistem, İslam
Enstitüsü-Hatay-Üçyol-Halil Rıfat Paşa-Konak-Gümrük-Basmane
kısmı metro)
Haziran 1993
ĠETT Havagazı Fabrikaları‟nın tasfiye edilmesi.
1993
26 adet çift katlı DAF-OPTARE Marka otobüslerin filoya
katılması.
1993
Avrupa Birliği Ülkelerinde kurşunlu benzinin yol açtığı çevre
kirlenmesi (kurşun oranı) nedeniyle yasaklanması.
1993
Trafikteki araçlarla ilgili EURO I Çevre Standartı‟nın uygulanma
tarihi.
1993
ĠETT çift katlı otobüsleri için özel tarife (çift bilet) ve biletçili
sistem uygulaması.
1993
Ġstanbul ġehiriçi Tramvayın (ÇağdaĢ Tramvay) TopkapıKarayolları arası 3. aĢamasının yapımına baĢlanması.
1993
ĠETT iĢçi personelin yazlık-kıĢlık iĢ giysilerinin renklerinin
değiĢtirilmesi (bejden maviye).
1993
ABD-Dallas, St. Louis, İngiltere-Sheffield Metrolarının açılması.
1993
İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Yolcu Biniş Süreleri Ölçümü
Araştırması‟nın yapılması.
1993
İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Boğaziçi Köprüsü‟nde Bir
Şeridin İETT Otobüslerine Ayrılması Fizibilite Raporu‟nun
hazırlanması.
1993
İstanbul 3 no.'lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun; SĠT
alanı olan Boğaziçi‟nin hiçbir yerinde köprü geçirilemeyeceği
kararı alması.
14 Mart 1993
Türkiye Tarihi Evleri Koruma Derneği ile Mimarlar Odası İstanbul
Anakent Şubesi'nce düzenlenen "İstanbul'un Sahibi Kim?"
panelinin yapılması.
17 Eylül 1993
Ġstanbul'daki 10 turizm merkezinin bakanlar kurulunca iptal
edilmesi.
1993
Ġstanbul-Etiler Akmerkez Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
1993
Ġstanbul-Altunizade Capitol Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
21 Eylül 1993
Doğalgazlı (çift yakıtlı) sisteme dönüĢtürülmüĢ 100 adet ĠETT
otobüsünün iĢletmeye verilmesi.
2 Aralık 1993
Bayındırlık ve İskân Bakanı Onur KumbaracıbaĢı (CHP): “İlerde
sıkıntı çıkmasın diye, Karayolları 17.Bölgemiz ön etütleri yapıyor.
Köprü kuzeye düşünülüyor. Yani, şehrin görüntüsünü
bozmayacak bir şekilde. Üçüncü bir çevre yoluyla birlikte
planlanacak. Bu çevre yolu Gebze-Çorlu arasını birbirine
bağlayacak... Köprünün yapımıyla ilgili bir girişimimiz yok. Bunu
da açıklıkla vurguluyorum. Arzu edildiği anda devreye girecek
bir şekilde hazırlanıyor. Çünkü biz inanıyoruz ki bu talep bir süre
sonra İstanbullulardan gelecek...”
31 Ocak 1994
Hızlı tramvayın (LRT) Yeni Otogar-Merter arasında hizmet
vermeye baĢlaması.
Mart 1994
Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından ikinci Metropoliten
Plan‟ın onaylanması (kısa bir süre sonra Recep Tayyip
Erdoğan'ın ĠBB BaĢkanlığı döneminde iptal edilmiĢtir).
17 Mart 1994
Ġstanbul Boğazı‟nın petrol yolu olamayacağı yönünde Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı.
27 Mart 1994
Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi yönetimini Refah Partisi‟nin adayı
Recep Tayyip Erdoğan‟ın kazandığı yerel seçimlerin yapılması.
Ġklim DeğiĢiyor Mu? Çevre Uygulamaları
Nisan 1994
TS 11365 ile Egzos Gazı Kirleticileri-Trafikteki Dizel Motorlu Taşıtlar
İçin Ölçüm Metodu tayini ve sınır değerleri belirlenmesi.
1994
İl Mahalle Çevre Kurulu kararıyla, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü‟ne
bağlı Gürültüyle Mücadele Birimi‟nin kurulması.
6 Mayıs 1994
İngiltere'yi Avrupa'ya (Fransa-Calais) bağlayan ManĢ Tüneli‟nin
açılması (toplam maliyet: 16 milyar $).
Temmuz 1994
Ġstanbul (Polonezköy ve yakın çevresinin) Orman Bakanlığı
tarafından (yaklaĢık 3000 hektarlık bir alan) tabiat parkı ilan
edilmesi.
17 Kasım 1994
İstanbul 4. İdare Mahkemesi‟nin, 1990 tarihli İstanbul Suriçi Koruma
İmar Planı‟nı, mevcut ve yeni yasadıĢı uygulamaları arttıracağı
gereekçesiyle iptal etmesi.
1994
Avrupa Birliği programı çerçevesinde MEDMET Projesi (Akdeniz
Bölgesi' nde Kentiçi Ulaşımının Gelişim Yönetimi) Ġstanbul
çalıĢması.
1994
Ġsveç Ulusal Karayolu KuruluĢu (SNRA), Ulusal Polis TeĢkilatı
(Rikspolisstyrelsen) ve Yerel Yönetimler Birliği'nin (Svenska
Kommunförbunder) işbirliği ile 1995-2000 yıllarını kapsayan 5 yıllık
Ulusal Trafik Güvenliği Planı hazırlanması. Hedefler: 1. Halk
arasında trafik kazalarını sağlık sorunu sayanların oranı % 30
arttırılacak, 2. Alkollu araç kullanıcısı % 27 azalacak, 3. Hız ihlalleri %
35 azaltılacak, 4. Hız ihlali dışında trafik kuralı ihlalleri % 50 azalacak,
5. Sürücü ve yolcu emniyet kemeri kullanma oranı % 95 olacak, 6.
Gece yollarda açıkca görünebilir olacak yaya ve bisikletli oranı % 60
olacak, 7. Bisiklet ve motosiklet kullanıcılarının en az % 80'i kask
takacak, 8. Binek araçlarının çarpışmadan etkilenmeme endeksi %
12 arttırılacak, 9. Trafik güvenliği gereklerini karşılamayan yol
uzunluğu azaltılacak.
1994
Tünelin Karaköy giriĢinde yeni İETT Müzesi‟nin hizmete açılıĢı
(Yazlık atlı tramvay, atlı tramvay durağı, direk, levha, çeĢitli
ekipmanlar sergilenmeektedir).
1994
Ġstanbul Özel Halk Otobüsleri‟nde ĠETT'den ayrı bilet
uygulamasına geçilmesi ve biletçilerle otobüs içinde yolcuya
bilet satılması.
1994
Ġstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen tüzüğün yayınlanması.
1994
İtalya-Catania, Fransa-Rouen, Strasbourg, Polonya-Varşova
Metrolarının açılması.
1994
1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı‟nın tamamlanması ve
onaylanması.
1994
CumhurbaĢkanı Süleyman Demirel'in, 30 maddelik bir
talimatname hazırlayarak, hükümetten Ġstanbul'u 2000'li yıllara
taĢıyacak 'makro plan'ın hemen devreye girmesini istemesi.
1994
Meclis AraĢtırma Komisyonu‟nun İstanbul Raporu: “İmar affı
getirilmemeli, gecekondu ve kaçak inşaat yapılmamalı, ağır
cezalar uygulanmalı.”
1994
ĠBB Refah partisi adayı Recep Tayyip Erdoğan: “Ben de kaçak
yapıda oturuyorum.”
1994
Ġstanbul'da dolmuĢ taksi araçlarının 7 kiĢilik yeni araçlarla
(Otosan) yenilenmesi.
1994
İETT APK Daire Başkanlığı tarafından 1992 yılından itibaren iki yıl
süren yolcu sayım çalışmasıyla ilgili sonuç raporunun
yayınlanması.
1994
Ġstanbul Topkapı-Zeytinburnu arasında tramvay (çağdaĢ
tramvay) istasyonlarının yapılması.
1994
Hafif Raylı Sistem (LRT, Hafif Metro) Hattının ZeytinburnuBakırköy istasyonlarının hizmete açılması.
1994
TC BaĢbakanlık DPT tarafından VII. Beş Yıllık (1995 -1999)
Kalkınma Planı Ulaştırma Sektörü Özel İhtisas Komisyonu
Raporu‟nun yayınlanması.
Dünyada UlaĢımı ÖzelleĢtirme Furyası
Ocak 1995
London Transport'un (LT; İngiltere-Londra) sahip olduğu otobüs
şirketlerinin özelleştirilmesi.
1995
ĠETT tarafından 'İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü' kitapçığının
yayınlanması.
1995
Danimarka'da otobüs servislerinin özelleştirilmesi için ihaleye
çıkılması.
1995
ĠETT ihalesiyle Tuzla-Topkapı Hattı‟nda 175 özel otobüsün
çalıĢtırılması.
1995
ĠETT‟ce, 7 adet dumanölçer satın alınarak garajlarda hizmete
sunulması.
1995
Emisyonla ilgili olarak ĠETT'nin carbon clean aygıtı kullanımına
geçmesi.
1995
ĠETT‟ce 5 adet carbon clean aygıtı satın alınarak garajlarda
hizmete sunulması.
1995
229 kayıp insanın fotoğraflarını taĢıyan Umut Otobüsü‟nün sefere
konulması.
1995
ĠETT otobüslerinde % 100 doğal gaz yakıtlı otobüs projesi
çalıĢmalarına baĢlanması.
1995
ĠETT otobüslerinde devingen (mobil) reklam uygulaması.
1995
Dini bayramlarda ĠETT otobüsleriyle ücretsiz taşımacılık
uygulaması.
1995
İETT ile Piknikli Günler sloganıyla yaz sezonu boyunca piknik
alanlarına sefer düzenlenmesi.
1995
Kentiçi otobüs taĢımacılığında ĠETT' nin ilk özelleştirme
çalıĢmaları.
1995
Ġstanbul-Bakırköy Carousel Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
1995
Tayvan-Bangkok Metrosunun açılması.
1995
Ġstanbul'un tarihi yarımadasının (Suriçi) korunmasıyla ilgili SĠT
kararının alınması (1 yıl içerisinde hazırlanması gereken Koruma
Planı hazırlanmamıĢtır).
1995
Yüksek yargının, Mimarlar Odası‟nın 1990 yılında yaptığı
baĢvuruyu sonuçlandırarak, ilk hazırlık ve ihalesi ĠBB BaĢkanı B.
Dalan döneminde yapılan, Nurettin Sözen döneminde yürürlüğe
giren İstanbul Suriçi İmar Planı‟nı iptal etmesi.
1995
3 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nca Sarıyer ve
Beykoz Ġlçelerinin (Ġstanbul) doğal SİT ilan edilmesi.
1995
Ġstanbul Belediye BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbul'a
göçü önleme yolu olarak vize uygulaması önerisi.
1995
T.C Hükümeti‟nin GATS'a (Hizmet Ticareti Genel Anlaşması) imza
atmasıyla birlikte, yerel hizmetlerin (sağlık, çevre, vb.) özel ve
uluslar arası sermayeye açılması.
1995
Ġstanbul Ataköy ve Yenibosna Metro Ġstasyonları‟nın iĢletmeye
açılması (toplam istasyon sayısı: 15 ).
1995
İETT APK Daire Başkanlığı’nca, Yolcu sayım ve Ölçümlerine İlişkin
İstatistik Sonuç ve Değerlendirmeler Raporu‟nun yayımlanması.
12 Ocak 1995
İstanbul 1 No.lı İdare Mahkemesi‟nin, Boğaziçi Geri Görünüm ve
Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptal edilmesi kararı
vermesi (Kararın iptali için ĠBB DanıĢtaya gitmiĢtir).
20 Nisan 1995
Ankara'da 3 gün süren, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Uygulamaları ve Sorunları Sempozyumu'nun yapılması.
27 Haziran
1995
Ġstanbul tarihi yarımadanın karma SĠT alanları bütünü olarak ilan
edilmesi.
2 Temmuz 1995
ĠETT Kağıthane (Poligon) Garajı‟nın hizmete girmesi.
12 Temmuz
1995
İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 6848
sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi
yarımadanın 1. derecede SİT alanı ilan edilmesi.
2 Ağustos 1995
İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 6898
sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi
yarımadanın geçiĢ dönemi yapılaĢma koĢullarının belirlenmesi.
Ekim 95
Elektronik biletin (AKBİL) çift katlı otobüslerde pilot
uygulamasına baĢlanması
20 Ekim 1995
Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından (BaĢkan Recep tayyip
Erdoğan dönemi) 1/50.000 ölçekli; su havzalarının ĠSKĠ
Yönetmeliği‟ne bağlandığı ve ardından yönetmeliğin
değiĢtirildiği, onaydan sonra Mimarlar Odası'nın hakkında dava
açtığı, DanıĢtay'ın BüyükĢehir‟i yetkisiz, Bayındırlık Bakanlığı
onayını zorunlu gördüğü kararıyla, tümüyle iptal edilen,
Metropolitan Alan Alt Bölge Nazım Planı'nın onaylanması.
Kasım 95
HABİTAT II Türkiye Ulusal Rapor Taslağı‟nın temel fikri: “Türkiye
küreselleşmenin dışında kalmamalı.”
Kasım 95
Kültür Bakanlığı 3 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulu‟nca Beykoz ve Sarıyer‟deki tüm ormanlık bölge, tarım
alanları, köy-belde yerleĢmelerini, Elmalı Su Havzası‟nı ve
Karadeniz Kıyı KuĢağı‟nı 'doğal SİT Alanı' ilan etmesi.
15 Kasım 1995
7755 Sayılı Karar‟la Ġstanbul'un kuzeyinde, Beykoz ve Sarıyer
Ġlçe ve Beldelerinin 1 ve 2 No.lı doğal SİT alanı ilan edilmesi.
27 Kasım 1995
Engelli vatandaĢlar için özel tasarımlı Berkhof Marka 7 otobüsün
ĠETT‟ce hizmete veriliĢi.
5 Aralık 1995
Bosna Hersek'e 10 ĠETT otobüsü hibe edilmesi.
Aralık 95
İETT Encümeni tarafından tasfiye edilen Yedikule Havagazı
Tesisleri‟nde bulunan gazometreler, fırın ve ocak tesislerinin
ihaleyle Metal Döküm Sanayi Ticaret AŞ'ye satılması.
1996
Trafikteki araçlarla ilgili EURO II Çevre Standartı‟nın uygulanma
tarihi.
1996
ĠETT ihalesiyle 128 adet çift katlı özel otobüsün ĠETT yönetim,
yürütüm ve denetiminde çalıĢtırılması.
1996
Elektronik biletin (AKBĠL) tüm ĠETT otobüslerinde
yaygınlaĢtırılması.
1996
ĠETT otobüslerinde eski renge dönüĢ (üst kısım krem bej, alt
kısım kırmızı).
1996
ĠETT bütçesinde AR-GE için ilk kez kaynak ayrılması (3,5 milyar
TL).
1996
ĠETT'nin ĠTÜ ile ĠETT dizel otobüs motorlarında yanma odasının
kaplanması konusunda (GPX seramik kaplama teknolojisi) ortak
çalıĢma yürütmesi (sonuç alınamamıĢtır).
1996
ĠETT yatırım programına % 100 doğal gaz yakıtlı otobüs alımı
projesinin konulması.
1996
ĠETT yeni otobüs satın alma teknik koĢulu olarak ihale
Ģartnamelerine EURO II Çevre Standartı‟nın konulması.
1996
ĠETT‟de Ģikâyetlerin alınabildiği 0800'lü bir telefon hattı açılması.
1996
Sirkeci-Eminönü Tramvay (Çağdaş Tramvay) İstasyonlarının
tamamlanması (Toplam: 21 istasyon).
1996
İspanya-Bercelona, İsviçre-Basel, Bern, Cenevre, Lozan, AlmanyaBremen, Ulm, Dortmund, Dresden, Duisburg, Düsseldorf, Bonn,
Essen, Hannover, Köln, Leipzig, Mannheim, Stutgart, İngiltereBristol, Edinburgh, Liverpool, Hindistan-Kalküta, DanimarkaKopenhag, ABD-Detroit, Houston, Maryland, New Orleans,
Philadelphia, İrlanda-Dublin, İsveç-Göteborg, Avustury- Graz,
Salzburg, Japonya-Hiroshima, Nagasaki, Rusya-Leningrad, PolonyaLodz, Avustralya-Melbourne, Sydney, Fransa-Nantes, Tolouse,
Bulgaristan-Sofya, Ukrayna-Temeşvar, İsviçre-Zürich, İtalya-Torino,
Macaristan-Szeged, Hollanda-Utrecht Metrolarının açılması.
1996
ĠETT tarafından Özel Araç (Otomobil) Kullanıcıları Anketi
yaptırılması.
1996
ÖHO‟lerin rotasyon yerine bölgeye bağlı çalıĢmalarının (3 bölge)
sağlanması.
Mart 1996
UlaĢtırma Bakanlığı‟nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş Bağlantısı‟nın
etüd-proje çalıĢmasının yeniden, Yüksel Proje-Louis Beerger
(ABD) ve De Consult (Alman) Konsorsiyumu‟na, 16 ayda bitirilmek
üzere ihale edilmesi.
ĠETT‟nin Bilimsel Atakları
6 Mayıs 1996
ĠETT'nin düzenlediği 1. Ulusal (Uluslar arası katılımlı) Ulaşım
Sempozyumu.
3 Haziran 1996
BM-HABĠTAT II uluslar arası toplantının Ġstanbul'da yapılması (314 Haziran 1996).
3 Haziran 1996
BM-İnsan Yerleşimleri 2. Konferansı‟nda (Ġstanbul) Habitat Ticaret
Fuarı‟na Güney Amerika-Brezilya'nın Curitiba Kenti‟nde iĢletilen
metro otobüslerin sergilenme amacıyla getirilmesi.
10 Haziran
1996
ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün televizyonda yayınlanmak üzere
(Kanal 7) ilk kez reklam sözleĢmesi imzalaması.
Temmuz 1996
Booz Allen-Hamilton (ABD) Firması‟nca hazırlanan
'Demiryollarında Yeniden Yapılanma Raporu: “Türkiyede demiryolu
ağı azaltılmalı ve yolcu potansiyeli yüksek hatlar
özelleştirilmeli'.”
30 Ağustos
1996
ĠĢletmeciliğini BUGSAŞ (Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri
Proje Tah. San. A.Ş.) adlı Belediye kuruluĢunun yaptığı
Ankaray‟ın (hafif raylı sistem) hizmete girmesi.
4 Eylül 1996
İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 7981
sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi
yarımadanın geçiĢ dönemi yapılaĢma koĢullarının yeniden
düzenlenmesi.
16 Eylül 1996
Prof.Ergun Gedizlioğlu: "İstanbul'daki trafik sorununun taşıt
sayısıyla ilişkisi yok, yönetim hatasından kaynaklanıyor."
19 Eylül 1996
Öğretim Görevlisi Ġsmail Acar: "Bir Viyana'yı, bir Londra'yı
dolaşın, tarihisel kalıntısı olan kentleri dolaşın. Kent
merkezlerinde bir tane katlı kavşak yoktur… Kent merkezinde
katlı kavşak kesinlikle çözüm değil. Bunu bütün dünya idrak etti.
Ama biz hala kurdele kesmek için katlı kavşak yapmaya
çalışıyoruz."
Boğaz‟a, Bitmeyen Yeni Köprü AĢkı
11 Aralık 1996
Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Boğaz‟a üçüncü köprü yapılması
yönünde imar planı değiĢikliği önerisi.
1997
ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 134 adet Mercedes Marka
otobüs alımı.
1997
Haliç Çevre Koruma Projesi‟nin baĢlatılması.
1997
Ġstanbul'da nüfus sayımı geçici sonuç: 9.600.000 kiĢi.
1997
Ġstanbul-Maltepe‟de Grandhouse Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
1997
ĠBB+ĠTÜ iĢbirliği ile ĠTÜ tarafından 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım
İmar Planı temel alınarak 2010 yılı hedefli İstanbul Ulaşım Master
(Ana) Planı'nın hazırlanması ve Sonuç Raporu‟nun yayımlanması.
1997
ĠETT APK Daire BaĢkanlığı tarafından Çift Katlı Otobüs Yolcu
Anketi yapılması.
Ocak 1997
ĠETT APK Daire BaĢkanlığı tarafından İETT Memur Anketi
Çalışması yapılması.
10 Mart 1997
ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün televizyonda yayınlanmak üzere
(Kanal 7) ikinci kez reklam sözleĢmesi imzalaması.
Temmuz 1997
İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Coğrafi Bilgilendirme Sistemi
(GIS) ile ilgili rapor hazırlanması.
2 Eylül 1997
Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) toplantısında
Ġstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine üçüncü köprüyü uygun
bulması.
2 Eylül 1997
Bayındırlık ve İskân Bakanı YaĢar Topçu: “İkisini de (üçüncü
köprü ve tüp geçit) yap-işlet-devret modeliyle ihaleye çıkaralım,
hangisinin müşterisi çıkarsa onu yapalım.”
1997
Yüksek Planlama Kurulu‟na (YPK), ENKA DanıĢmanlık Hizmeti‟nce
hazırlandığı notuyla, Haydarpaşa-Piyalepaşa Otoyolu adıyla
üçüncü boğaz köprüsü projesinin sunulması.
1997
Sera gazları (greenhouse gas-GHG) emisyonlarının azaltılması
çerçevesinde Birleşmiş Milletler‟ce Kyoto Protokolü‟nün
imzalanması.
12 Eylül 1997
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası‟nın Tarık Zafer Tunaya Kültür
Merkezi‟nde düzenlediği brifingde Boğaz Köprülerine Tercihli
Otobüs Yolu Önerisi yapılması.
Ekim 1997
ĠçiĢleri Bakanlığı (Bakan: Murat BaĢesgioğlu) Mahalli Ġdareler
Genel Müdürlüğü'nce 'Yerel Yönetimler Reformu Yasa Taslakları'
adlı kitabın yayınlanması
16 Ekim 1997
BaĢbakan Mesut Yılmaz'ın Ġzmit Körfezi köprüsü (3.5 km
karayolu köprüsü) ile ilgili sözleĢmesi imzalaması
16 Aralık 1997
ġahinkaya (Beykoz) Park Garajı' nın hizmete açılması
28 Aralık 1997
ĠĢletmeciliğini BUGSAŞ (Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri
Proje Tah. San. A.Ş.) adlı Belediye kuruluĢunun yaptığı Metro‟nun
Ankara‟da hizmete girmesi.
ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 213 adet Mercedes Marka
otobüs alımı.
1998
1998
ĠETT kapalı duraklarının yenilenmesi.
1998
ĠETT tarafından Otomobil Kullanıcıları Anketi yaptırılması.
1998
Dersaadet'den İstanbul'a Tramvay adlı kitabın 1. cildinin ĠETT
yayını olarak yayımlanması. (Yaz. R. Sertaç Kayserilioğlu).
1998
Sayısal (digital) göstergeli ĠETT hat tabela uygulaması.
1998
Ġstanbul Boğazı trafiğini düzenleyen tüzüğün güncelleĢtirilmesi.
1998
ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bütçe konuĢması:
“Elektromekanik Sistem İhalesi’yle ilgili krediye zamanında onay
vermeyen Hazine, metronun 11 ay gecikmesine neden oldu.”
1998
Ġstanbul-Mecidiyeköy‟de Profilo Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
1998
Ġstanbul-Akatlar‟da Mayadrom Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
1 Ekim 1998
ĠETT'nin düzenlediği 2. Uluslararası Ulaşım Sempozyumu.
6 Ağustos 1998
ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Milliyet Gazetesi ziyareti:
"Gebze-Çorlu Hattını birbirine bağlayacak en kuzeyde bir çevre
yoluyla köprü düşünülürse, buna sıcak bakabilirim."
Ağustos 1998
Ulaştırma Bakanlığı ve TCDD'nin birlikte düzenlediği 2. Ulusal
Demiryolu Kongresi'nin Ankara'da yapılması.
Ağustos 1998
Ġstanbul Valisi Erol Çakır'ın trafik önerisi: “Haftada 1 gün trafiğe
çıkma yasağı”(uygulanmamıĢtır).
Ağustos 1998
ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbula göçe vize
uygulamasına Göç-Der'in tepki göstermesi.
Eylül 1998
İTO ve Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Anabilim Dalı‟nın
birlikte hazırladığı İstanbul Ulaşımında Acil Eylem Planı
sonuçlarının açıklanması.
11 Eylül 1998
Mahkemelik olduğu için bakımı yapılamayan Yeni Galata
Köprüsü‟nün hidrolik sisteminin arızalanması.
12 Kasım 1998
Danıştay 8. Daire‟nin kararı üzerine İçişleri Bakanlığı‟nca görevden
alınan ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yerine ĠBB
Meclisi‟nce seçilen Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi BaĢkanvekili
Ali Müfit Gürtuna'nın göreve baĢlaması.
24 Aralık 1998
Prof. Haluk Gerçek'in açıklaması: “İstanbul'a 102 km. metro ve
88 km. hafif metro olmak üzere toplam 190 km. uzunluğunda
yeni raylı sistem hattının yapımı gereklidir” ve “İstanbul
trafiğinde araçların ortalama hızı 30 km. ye düşmüş olup, 10 yıl
içerisinde bu 21 km. ye düşecektir.”
1999
ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartları‟nda 49 adet körüklü Mercedes
Marka otobüs alımı.
1999
Tünel‟in Karaköy giriĢindeki Taşıt Müzesi‟nin kapatılması.
3 Ocak 1999
Boğaz‟da üçüncü köprüye karĢı direnen Arnavutköy Semt
Girişimi'nin oluĢumu.
6 Ocak 1999
ĠBB UKOME'de İstanbul Ulaşım Planı‟nın onaylanması.
Mart 1999
1 Nisan-30 Haziran 1999 tarihleri arasında geçerli olmak üzere
1600 cc'ye kadar olan otomobiller için ek taĢım alım vergisinin %
12'den % 6'ya düĢürmesi.
Nisan 1999
Ġstanbul Valiliği‟nin İstanbul‟un Trafik ve Ulaşım Sorunu Paneli
düzenlemesi.
Nisan 1999
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Şubesi ve Yapı Endüstri Merkezi
yayın organı Yapı Dergisi'nin ortaklaĢa Metro Projesi ve
Uygulaması Gün Işığında konulu sempozyum düzenlemesi.
27 Mayıs 1999
Uluslararası Toplu Ulaşım Birliği‟nin (UITP) Kanada-Toronto 53.
Kongresi‟nde "Kamu Taşımacılığı-Yaşanabilir ve Desteklenebilir
Gelişmelere Ana Katkı" baĢlıklı Toronto Protokolü‟nün
imzalanması.
Büyük Deprem Geri Mi Dönüyor?
17 Ağustos
1999
Marmara'da 7,4 Ģiddetinde Ġstanbul'u sarsan Gölcük depremi.
Ağustos 1999
Yaya Hakları Lobisi’nce Yaya Hakları Bildirgesi'ni imzaya açması.
22 Eylül 1999
Avrupa ülkelerinde 20 milyon kiĢinin otomobil kullanımını, bir
günlüğüne bisiklet kullanarak protesto etmesi.
7 Ekim 1999
Fransa-Strasbourg'da 'Avrupa Tarihi Kentler Birliği' kuruluĢ
toplantısının yapılması.
13 Ekim 1999
Avrupa Konseyi öncülüğünde imzalanan Arkeolojik Mirasın
Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi‟nin imzalanarak Resmi
Gazetede yayınlanması.
12 Kasım 1999
7,2 Ģiddetinde Düzce Depremi sonucu Bolu Tüneli‟nin çökmesi.
1999
İETT İkitelli Motor Yenileme Fabrikası' nın hizmete giriĢi.
1999
Bayındırlık Bakanlığı‟nın Ġstanbul'a üçüncü köprü avan projesini
ĠBB'ye sunması.
1999
İETT APK Daire Başkanlığı‟ca Genel Ulaşım Raporu‟nun
hazırlanması.
V. ÜÇÜNCÜ BĠNYILIN (MILLENIUM)
EġĠĞĠNDE ĠSTANBUL
2000
ÖHO renklerinin değiştirilerek mavi-açık mavi (daha sonra yeşil)
yapılması.
2000
Trafikteki araçlarla ilgili EURO III Çevre Standartı‟nın uygulanma
tarihi.
2000
ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 159 adet Mercedes Marka
otobüs alımı.
2000
Avrupa Konseyi'nce 50. yıldönümünde Avrupa: Bir Ortak Miras
Kampanyası baĢlatılması.
2000
Türkiye Tarihi Kentler Birliği'nin kurulması.
2000
İstanbul-Zeytinburnu‟nda Olivium Outlet Center AlıĢveriĢ
Merkezi‟nin açılması.
17 Şubat 2000
ĠTO‟ nun İstanbul Üniversitesi‟ne (proje yöneticisi Emre Kongar)
yaptırdığı araĢtırmaya göre, Ġstanbul'un en önemli sorununun
'trafik, ulaşım, altyapı otopark' olarak belirlenmesi.
17 Nisan 2000
ĠETT'nin düzenlenmesine katıldığı 1. Çevre ve Teknoloji
Sempozyumu yapılması.
Temmuz 2000
Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metro bağlantısı teknik deneme
sürüĢlerine baĢlanması.
Temmuz 2002
ĠETT‟ce Sultançiftliği-Edirnekapı Raylı Taşıma Sistemi yapımına
baĢlanması (2007 yılı sonunda hizmete girdi)
Eylül 2000
Taksim-Levent Metrosunun (Taksim - 4. Levent Metro) iĢletmeye
baĢlaması.
2001
Ġstanbul-Acıbadem‟de Tepe Nautilus Alışveriş Merkezi‟nin açılması
2002
Ġstanbul'da yerel ulaĢım iĢletmelerinin Akbil bilet satıĢ ve
yolculuk gelirlerinin İETT havuzunda toplanması uygulamasına
baĢlanması.
2002
Curitiba kent projesinin mimarı Brezilya-Curitiba‟lı efsane şehircilik
uzmanı Jaime Lerner‟in Uluslar arası Mimarlar Birliği Genel
Kurulu‟nda (UIA) başkan seçilmesi.
Eylül 2002
Yıldız Teknik Üniversitesi Ulaştırma Uygulama ve Araştırma Merkezi
(UYGAR) tarafından İETT için İETT Hatlarının Etüdü ve
Rehabilitasyonu çalıĢmasının yapılması.
12 Kasım 2002
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, Ġstanbul BüyükĢehir Belediye
BaĢkanlığı‟na “1995 yılında onaylanan Metropolitan Alan
Planı’nın mahkemelerce geçersiz kılındığına, bu nedenle yeni bir
nazım planın üretilerek Bakanlıkça onaylanabilmesi için
Büyükşehir Belediyesinin Valilik kanalıyla, Bakanlıkla ortak
planlama çalışmasını öngören bir protokol taslağının
hazırlanmasına ilişkin”, 2513 sayılı yazısı.
24 Haziran
2002
Ulaşım AŞ.‟ce işletilen İstanbul Hafif Raylı Sistem'in (LRT) Atatürk
Havalimanı‟na (YeĢilköy) kadar uzatılması.
2003
Kadıköy-Moda Tramvay Hattı‟nın yapımı.
31 Ocak 2003
Kalamış-Moda Otoyolu İçin Yoğurtçu Çayırı Caddesi-Münir Nurettin
Caddesi Köprü ve Karayolu Bağlantı Yolu İnşaatı Projesi‟ne
baĢlanması.
2003
Moda otoyolu ve buna bağlı Kurbağalıdere üzerinden
Fenerbahçe bağlantılı Münir Nureddin Selçuk Viyadüğü'nün
planlanması (halkın tepkisiyle durduruldu).
2003
Ġstanbul'un büyük hemĢerisi ve sevdalısı Çelik Gülersoy'un
ölümü.
2003
Bağımsız Çevre Bakanlığı‟nın kaldırılarak Orman Bakanlığıyla
birleĢtirilmesi ve Çevre ve Orman Bakanlığı‟nın kurulması.
2003
Ġstanbul'da yerel yönetime bağlı mevcut raylı sistemlerin ve
yapılacakların (metro, LRT, tramvay) ĠETT Genel Müdürlüğü
yönetiminde özerk iĢletmeler olarak toplanması.
Kent Mi Otomobil Mi?
17 Şubat 2003
Londra'da sabah 07:00 ile akĢam 18:30 arasında otomobillerin
kent merkezine giriĢlerinde ceza ödeme (günde 5 pound)
uygulamasına baĢlanması.
24 Mayıs 2003
Belediye İş İETT Taşıt Şubesi‟nin organize ettiği, İETT‟nin
Özelleştirilmesinde Çalışanlarının ve İstanbul Halkının Yaşayacağı
Sorunlar-Çözüm Önerileri Paneli‟nin yapılması.
Mayıs 2003
Uluslararası Tarihi Kentler Birliği Bursa Toplantısı‟nın
gerçekleĢtirilmesi.
3 Temmuz 2003
Köy Yasası‟nda yapılan değiĢiklikle 'yabancılara toprak satışının
serbest bırakılması' (1 yıl içinde 43.521 yabancı toplam 298 bin
dekar arazi satın almıĢtır).
1 Ağustos 2003
Çift katlı otobüsler ve Özel halk Otobüsleri (ÖHO) hariç yerel
yönetime bağlı tüm ulaĢım iĢletmelerinde geçerli olacak bilet ve
ücret entegrasyonu uygulamasına baĢlanması
1 Ekim 2003
Ġstanbul çevresindeki ilçe ve beldelerde (Büyükçekmece, Silivri,
Çatalca, Ümraniye) hizmet veren 697 midibüs ve otobüsün özel
UKOME Kararı‟yla Halk Otobüsü (ÖHO) kapsamına sokularak,
ĠETT Genel Müdürlüğü yönetim, yürütüm ve denetimine alınması.
Ġstanbul‟un Rayları
Ekim 2003
Kabataş-Eminönü arasında tramvay hattının yapımına
baĢlanması.
17 Ekim 2003
Paris‟te, BM UNESCO Konferansı‟nda, Somut Olmayan Kültürel
Mirasın Korunması SözleĢmesi‟nin kabülü. Türkiye bu sözleĢmeyi
19 Ocak 2006‟da, 5448 sayılı kanunla onaylamıĢtır.
31 Ekim 2003
Ġstanbul Boğazı‟nda gemi trafiğini ve güvenliğini sağlama
amacıyla yapılan radar kulelerinin hizmete girmesi ve sistemin
Denizcilik Müsteşarlığı‟ndan alınarak Kıyı Emniyeti ve Gemi
Kurtarma İşletmeleri‟ne devredilmesi.
1 Kasım 2003
Kadıköy-Moda Tramvay Ring Hattı‟nın hizmete açılması.
2003
Taksim-Dolmabahçe Raylı Tünel Sistemi‟nin (Funiküler) yapımına
baĢlanması.
2003
Eminönü-Kabataş Raylı Sistem Projesi‟nin (tramvay) yapımına
baĢlanması.
2003
Sultançiftliği-Vezneciler Raylı Sistem Projesi‟nin (tramvay) yapımına
baĢlanması.
2003
Ġstanbul-Levent‟de Metrocity Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
2003
Ġstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavĢak
düzenlemesi yapımına baĢlanması.
2003
Yeni Araç alımında 20 yaĢ üzeri araçlarını hurdaya ayıranlara 3,5
milyar TL tutarında ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) indirimi
uygulamasının baĢlaması.
2003
2B (Orman kanunu, 2. Maddesi) Orman Arazilerinin satıĢıyla ilgili
yasa tasarısının CumhurbaĢkanı Ahmet Necdet Sezer‟ce veto
edilmesi.
2003
Yeni Yüksektepe Kültür Derneği tarafından, Geleneksel Türkiye
Ulusal Fotoğraf Yarışması'nın konusu olarak ulaşımın seçilmesi.
2003
UNESCO Miras Listesi sorumlularından Minja YANG: "İstanbul'a
hayran olmak çok kolay; bu kente karşı zaten başka duygu zaten
olanaksız… Ama yok edilen mirası seyrederek hayran olmayı da
ben burada görüyorum…"
2003
Ġstanbul Burgazada'da çıkan yangında ormanlık alanın yok
olması.
14 Ocak 2004
Financial Times: “İstanbul Boğazı’ndaki tanker yığılması petrol
sıkıntısı tehdidi oluyor.”
Şubat 2004
KurĢunlu benzin kullanımının Türkiye'de çevre sorunları (KurĢun
yüzdesi 31 kat fazla) nedeniyle yasaklanması.
8 Şubat 2004
İtalya'da başkent Roma ve pek çok kent ve kasabada aşırı hava
kirliliği nedeniyle 1 gün boyunca saat 11:00-18:00 arasında
otomobillerin trafiğe çıkarılmasının yasaklanması.
28 Mart 2004
Türkiye‟de yerel seçimlerin yapılması ve ĠBB BaĢkanlığına Adalet
ve Kalkınma Partisi (AKP) adayı Kadir TopbaĢ'ın seçilmesi.
26 Nisan 2004
ĠBB BaĢkanı: “Sultançiftliği-Edirnekapı güzergahında yapılacak
raylı sistemler tamamen yanlış.”
2 Mayıs 2003
BaĢbakan Recep Tayyip Erdoğan‟ın katıldığı törenle, mimari
yapıtların maketlerinin sergilendiği Miniatürk Müzesi‟nin Ġstanbul
Haliç Kıyısı‟nda açılması.
Köstebek Operasyonu
6 Mayıs 2004
Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak
Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi Yapımı Sözleşmesi‟nin, TaiseiKumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak GiriĢimi‟yle Ulaştırma Bakanlığı
arasında imzalanması (2,5 milyar dolar harcamayla, 2008'de
bitmesi planlanan projenin daha sonra Ġstanbul raylı
sistemleriyle entegrasyonu yapılacaktır).
Mayıs 2004
Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi‟nin, anahtar
teslim olarak yaklaĢık 2 milyar dolar maliyetle ve Japon
kredisiyle yapımına baĢlanması (2007'de kazı iĢlemlerinin
bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar arasında tamamlanması
planlanan projenin, 13,3 km. si deniz altında olmak üzere toplam
uzunluğu 76,3 km).
9 Mayıs 2004
Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi‟nin temel atma
töreninin Üsküdar'da yapılması. UlaĢtırma Bakanı: "Hiçbir zaman
İstanbul için ne köprü ne tüp geçit tartışması yok. Zamanı
geldiğinde şehrin köprüye de, tüp geçide de ihtiyacı olabilir.
İstanbul'un yoğun trafik yükü belki bir başka tüp geçidi de,
üçüncü köprüyü de ihtiyaç haline getirecektir. Tüp geçit, üçüncü
köprünün alternatifi değildir. İhtiyaç doğdukça ve zamanı
geldikçe bunlar sırasıyla ele alıncaktır.”
Mayıs 2004
Çevre sağlığı nedeniyle Haziran ayında uygulanmak üzere AB
standartları çerçevesinde Hükümetin kurşunlu benzin satıĢını da
yasaklayan yönetmeliği imzalaması.
26 Mayıs 2004
Cari açığın yükselmesine önlem olarak, çevre kaygısıyla yaĢlı
otomobillerin trafikten çekilmesi ve yeni araçlarla değiĢtirilmesi
için uygulamaya sokulan ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) indirimi
miktarının, yurtdıĢından Türkiye‟ye giren otomobil sayısında
aĢırı yükselmeden ötürü, düĢürülmesi.
Mayıs 2004
Meteksen Sistem tarafından, TÜBĠTAK-ODTÜ- Bilkent proje
desteği ile 3 yıllık bir AR-GE çalıĢması sonucu Trafikkent Sürücü
Eğitim Simülatörü'nden sonra Trafikent ürün ailesine Trafikent
Psikoteknik Sürücü Değerlendirme Sistemi'ni kazandırması.
Haziran 2004
TBMM Meclis BaĢkanlığına „İstanbul Ulaşım İdaresi Genel
müdürlüğünün Kuruluş ve Görevleri hakkında Kanun Teklifi‟
verilmesi. Teklif geri çekilmiĢ, yasalaĢmamıĢtır.
16 Haziran 2004
Ġzmir BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Ahmet PriĢtina‟nın (CHP)
beklenmedik (51 yaĢında) ölümü.
24 Haziran
2004
27-28 Haziran 2004 tarihlerinde Ġstanbul'da yapılacak NATO
zirvesi için Ġstanbul kentiçi ulaĢımının sınırlandırılması ve ĠETT
seferlerinin süre boyunca yeniden düzenlenmesi ya da iptal
edilmesi.
4 Temmuz 2004
Türkiye-Ġstanbul'da 10. Dünya Ulaştırma Araştırma Konferansı'nin
(World Conference on Transport Research, WCTR) toplanması (3
gün sürmüĢtür).
10 Temmuz
2004
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu‟nun Resmi Gazetede
yayınlanarak yürürlüğe girmesi.
2004
Birleşmiş Milletler Kültür, Eğitim ve Bilim Örgütü (UNESCO)
tarafından, Ġstanbul'un, 'tehdit altındaki Dünya Mirası Listesi'ne
alınması yolundaki önerisinin değerlendirilmesinin 2006 yılında
yapılmasını kararlaĢtırması.
2004
OPET Petrolcülük AŞ.‟nin, TEMA Vakfı ve Karayolları Genel
Müdürlüğü ile "Yeşil Yol" projesini baĢlatması.
2004
2004 yılının Türkiye Trafik Yılı ilan edilmesi.
2004
Karayolu TaĢımacılık Yasası‟nın ve yönetmeliklerinin çıkarılması.
11 Temmuz
2004
Kocaeli-TavĢancık arasında kentlerarası demiryolu treni ile
Ġstanbul banliyö treni arasında sinyalizasyon hatasına bağlı
ölümlü ve yaralanmalı kaza.
13 Temmuz
2004
Yeni 5216 sayılı BüyükĢehir Belediyesi Yasası‟nın Resmi
Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesi.
14 Temmuz
2004
5226 sayılı Kültür ve tabiat Varlıklarını Koruma yasasının TBMM‟de
kabülü.
15 Temmuz
2004
Ġngiltere'de, tren taĢımacılığının stratejik yönetiminin özel Ģirket
Strategic Rail Authority'den alınarak, yeniden kamu yönetimi
denetimine alınması, yani bir yerde dolaylı kamulaĢtırma
yapılarak ilgili bakanlıkça denetlenen Network Rail'e verilmesi.
22 Temmuz
2004
Ġstanbul-Ankara arasında çalıĢtırılan hızlandırılmış tren'in
Sakarya dolayında büyük can kaybı ve yaralanmalara yol açan
kaza yapması (Normal tren seferlerine 16 gün sonra baĢlandı).
Ağustos 2004
Toplam sayısı 20'yi bulan Koruma Bölge Kurulları‟nın yapısını
değiĢtirerek, üye sayısını 5'ten 7'ye çıkaran ve Ģehir
planlamacısı, mimar, arkeolog ve sanat tarihçisi yanında
hukukçu üye öngören, 5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında
Kanun'un yürürlüğe girmesi.
11 Ağustos
2004
Ġstanbul'da Ģiddetli yağıĢlar sorucu 3 ölü, 1.277 su baskını ve
maddi hasarlı kayıpların oluĢması (2 gün sürmüĢtür).
16 Ağustos
2004
Ġstanbul JMO BaĢkanı Dr.Yıldırım Güngör: "Dünyada deprem
riski bu kadar yüksek olan, ama buna karşın bağrında tüpçüleri,
ilaç fabrikalarını, boya fabrikalarını, kozmetik depolarını, benzin
istasyonlarını ve fırınları barındıran başka bir kent yok. Yani
İstanbul deprem olmadan da patlamaya hazır bir bomba gibi."
13 Eylül 2004
Şehir Plancıları Odası ikinci baĢkanı Buğra Gökçe: "Kent
merkezine daha çok araç gelmesini sağlayacak seçenekler
yerine çağdaş ulaşım politikalarının uygulanması, toplu taşım
öncelikli seçimlerin yaşama geçirilmesi gerektiği anlaşılacaktır."
6 Ekim 2004
Ekim 2004
Kültür ve Turizm Bakanlığı ve ĠBB'nin iĢbirliğiyle Birleşmiş Milletler
Bilim, Kültür Teşkilatı‟nın (UNESCO) Tarihi İstanbul Yönetimi
Kentsel Yönetim Stratejileri ve Eylem Planı Geliştirme Uluslararası
Arama Konferansı'nın Ġstanbul'da yapılması (6-8 Ekim): "Minja
Yang: Eğer Suriçi'nin her gün daha fazla yok olan sivil mimarlık
dokusunu kurtaracak yasal ve yönetsel bir önlem alınmazsa,
İstanbul 'Risk Altındaki Miras' listesine aktarılacak.”
Ġstanbul köy ve mahalle muhtarlarına İETT Denetim Kartı
verilmesi.
2 Kasım 2004
Otomobil ithalatının yavaĢlatılması amacıyla binek
otomobillerden alınan Özel TaĢıt Vergisi'nin (ÖTV) % 7- 9
oranında arttırılması.
2004
BirleĢmiĢ Milletler üyesi (aynı zamanda Güvenlik Kurulu)
Rusya'nın Kyoto Protokolü‟nü imzalaması ile imzalamayan
ABD'ne rağmen protokolün uluslararası yasa statüsü kazanması
(Protokol sera gazlarının 2014 yılına kadar belli bir düzeye
indirilmesini sağlayacak uygulamalar öngörmektedir).
2004
ĠETT ekspres otobüslerin (E-Otobüs) iĢletmeye konulması.
19 Kasım 2004
Aralık 2004
ĠBB BaĢkanı Kadir TopbaĢ (AKP): “Kent merkezine özel araçla
girişin bir bedeli olmalı, bunun üzerinde çalışıyoruz.”
5272 sayılı Belediyeler Yasası‟nın çıkarılması.
2004
5281 sayılı Vergi Kanunlarının YTL ile Uyumu Hakkında Kanunda
Değişiklik Yapılması Hakkında Yasa. 5272 sayılı kanunun geçici 1.
maddesinin yürürlükten kaldırılması: „Hazine arazilerinin
belediyeleri devri.‟
2005
ĠBB‟ce kentin imar ve ulaĢım planlarını hazırlamak amacıyla,
İstanbul-Tepebaşı TÜYAP Binası‟nda İstanbul Metropoliten
Planlama ve kentsel Tasarım Merkezi‟nin oluĢturulması.
Ocak 2005
Kabataş-Eminönü Raylı Sistemi‟nin hizmete açılması.
30 Ocak 2005
Kabataş-Eminönü Tramvay Hattı‟nın (8.321.009 dolara mal olan
hattın uzunluğu 2.8 km.) iĢletmeye açılması. ĠETT Genel Müdürü
Muammer kantarcı: “Hat ile hem yolculuk sayısı yüzde 12
artacak, hem de daha konforlu, hızlı ve güvenli bir ulaşım
sağlanacak.”
31 Ocak 2005
ĠETT‟de geçmiĢ yıllarda çalıĢan ünlülerin yer aldığı İlk Durak
belgeselinin tanıtım töreninin, ünlülerin katılımıyla Cemal Reşit
Rey Konser Salonu‟nda yapılması.
16 Şubat 2005
Rusya‟nın, Kyoto Protokolü‟nü („2012 yılına kadar sera salımı
1990 düzeyinin en az % 5 altına indirilecek’)imzalamasıyla
protokolün yürürlüğe girmesi.
22 Mart 2005
Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) bünyesindeki Ģehir hatları
vapurlarının ĠDO‟ya devri.
2005
Dünya Mimarlık Kongresi‟ne Ġstanbul‟un ev sahipliği yapması.
2005
Ġstanbul-ġiĢli‟de Cevahir Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
16 Haziran
2005
5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların
Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması hakkında yasanın TBMM‟ce
kabülü. Yasanın ilk uygulamaları Sulukule ve TarlabaĢı‟nda
gerçekleĢtirilmiĢtir.
Ekim 2005
ĠETT‟ce, Otogar-Bağcılar Raylı Sistem (LRT) yapımına baĢlanması.
Ekim 2005
ĠETT‟ce, Kirazlı-Başakşehir Raylı Sistem (Metro) yapımına
baĢlanması.
29 Kasım 2005
12 gün sürecek BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve
SözleĢme Konferansı‟nın Kanada-Montreal‟de açılışı.
2005
Trafikteki araçlarla ilgili EURO IV Çevre Standartı‟nın uygulanma
tarihi.
2005
Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı‟na (JICA), ĠBB‟ce Ulaşım
Master Planı hazırlatması.
2005
ĠETT iĢletmeciliğinde sigortalı yolculuk (ferdi kaza sigortası)
döneminin baĢlatılması.
2005
2005
2005
ĠDO Aġ.‟nin eski Ģehir hatları vapurlarını iĢletmeden kaldırarak
yeni vapurları devreye sokma projesine karĢı sivil örgütlerce
„vapurlarımızı vermiyoruz’ kampanyasının baĢlatılması.
ÖHO personeline giyim standardı getirilmesi.
ĠETT‟nin eski BağlarbaĢı Garajı‟nın yerinde İETT Kültür Merkezi ve
Ulaşım Müzesi yeniden düzenlenmesi.
2005
Kadıköy-Kartal Raylı Sistemi‟nin (metro) yapımına baĢlanması.
2005
ĠETT beyaz masa uygulaması (internet ortamında) baĢlaması.
2006
ĠETT‟nin kuruluĢ kanununda değiĢiklik yapılarak „iĢletir-iĢlettirir‟
sözcüklerinin ilgili maddeye (3. Madde) eklenmesi.
2006
İETT Stratejik Plan hazırlık çalıĢmaları.
2006
Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından Ġstanbul için Metrobus
Hattı (Topkapı-Avcılar) ön çalıĢmaların baĢlatılması.
2006
Ġstanbul‟da Lastik Tekerlekli Tramvay Hatları (Metrobüs) için
ĠETT‟nin çalıĢmalar baĢlatması.
2006
Klimali, EURO III çevre standartlı, yüzde yüz alçak tabanlı yeni 450
adet Mercedes Citaro Marka otobüsün ĠETT filosuna katılması.
2006
ĠETT‟nin Ġkitelli Garajı‟nda bulunan merkez ambarın yenilenmesi.
2006
ĠETT‟de gece seferleri uygulamasının baĢlaması.
2006
ĠETT‟ce, 350 solo, 100 körüklü (Mercedes Citaro Marka) otobüs
alınması.
27 Mart 2006
ĠETT otobüslerinde tutamak reklam uygulaması.
Mart 2006
Nisan 2006
7 Tepe 7 Tünel Projesinin ĠBB‟ce baĢlatılması. Ġstanbul‟un iki
yakasında 26 karayolu tüneli yapımı öngörülüyor.
Hükümetin özelleĢtirme programına karĢı, İstanbul 5 No.lı Kültür
ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu‟nca, HaydarpaĢa Gar
Binasıyla birlikte tüm çevresinin „tarihi sit’ ilan edilmesi.
Nisan 2006
Ġstanbul‟un ulaĢım tarihini anlatan dizinin üçüncü kitabının
Dersaadet‟ten İstanbul‟a Tünel I adıyla ĠETT yayını olarak
yayımlanması.
11 Nisan 2006
Brüksel-Avrupa Parlamentosu‟nun uluslar arası büyük jürisince,
Ġstanbul‟un 2010 Avrupa Kültür Başkenti olarak kabul edilmesi.
13 Mayıs 2006
Haziran 2006
Haziran 2006
Haziran 2006
Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) Stratejisi Hakkında Karar
alınması.
Özürlüler ve refakatçileri için ĠETT „beyaz kart’ uygulamasının
baĢlaması.
.
ĠBB‟nin, Çevre ve Orman ile Sanayi ve Ticaret Bakanlıklarının
Ömerli Su Havzası‟nı organize sanayi böyle yapma amacıyla
imara açma giriĢimiyle ilgili dava açması.
ĠETT Karaköy Gar Binası‟nın restorasyonu.
2006
6 Haziran 2006
1 Temmuz
2006
1 Temmuz
2006
Ġstanbul-Levent‟de Kanyon Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
ĠBB‟nin Bimtaş‟a (İstanbul Metropoliten Planlama Bürosu) yaptırdığı
1/100.000 ölçekli İstanbul çevre Planı‟nın TMMOB‟ce oratk
bildiriyle eleĢtirisi.
BüyükĢehir Belediyesi‟nce, „tek bilet akbil’ uygulamasına
geçilerek, ĠETT ve Özel Halk Otobüsleri, ġehir Hatları Vapurları,
Metro, Deniz Motorları ve Banliyö Trenlerinin aynı bileti
kullanması ve sistem genelinde mavi akbil‟in (aylık abonman)
geçerli olması.
Taksim-Kabataş arasını 110 saniyeye indiren 640 m.
Uzunluğundaki Tünel (Füniküler) Sistemi‟nin, 29 Haziran 2006
günü BaĢbakan ve BüyükĢehir Belediye BaĢkanı‟nın katıldığı bir
törenden sonra iĢletmeye alınması.
4 Temmuz
2006
ĠBB- Ġstanbul UlaĢım Aġ‟nin, Uluslararası Toplu Ulaşım Birliği
(UITP) ile birlikte düzenlediği Toplu Taşımacılık Türkiye
Konferansı‟nın yapılması.
14 Temmuz
2006
İBB Stratejik Planı‟nın BüyükĢehir Belediye Meclisi‟nde
onaylanması. Planda, Ġstanbul için „7 Tepe 7 tünel‟ projesi
baĢlığıyla 2011 yılına kadar 20 adet tünel yol yapımı
öngörülmektedir.
2006
ÖHO iĢletmecilerinin yönetiminde haftalık Kentiçi Toplu Taşıma
Gazetesi‟nin yayına baĢlaması.
12 Ocak 2007
2007
Akyolbil için 100 ĠETT otobüsüyle pilot uygulama baĢlatılması.
50 adet çift katlı, kırmızı (DAF Mjt Marka), 44 solo (Mercedes
Citaro Marka) otobüs alınması.
2007
İETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 44 adet Mercedes Marka
normal, 50 adet Mercedes Capasity körüklü otobüs alımı.
2007
Avcılar-Topkapı Metrobus Hattı‟nda çalıĢtırılmak üzere yüksek
yolcu kapasiteli, konforlu 31 adet (Mercedes Capacity Marka)
otobüsün alınması.
2007
“Boss” adı verilen bir sürücüsüz araba ile çok sayıda başka
sürücüsüz arabanın, Victorville Kaliforniya‟da (ABD) gerçeğe yakın
koşullardaki bir caddede öteki araçlarla birlikte trafikte denenmesi.
2007
Ġstanbul-Bakırköy‟de Capacity Alışveriş Merkezi‟nın açılması.
2007
Ġstanbul-Ġstinye‟de İstinye Park Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
Haziran 2007
Ġstanbul‟un ulaĢım tarihini anlatan serinin dördüncü kitabının
Dersaadet‟ten İstanbul‟a Tünel II adıyla ĠETT yayınları arasında
yayımlanması.
5 Temmuz 2007
UITP‟ nin Türkiye Bürosu‟nun Ġstanbul‟da açılıĢı.
13 Temmuz
2007
ĠETT ilk Stratejik Planı‟nın (2008-2012) BüyükĢehir Belediye
Meclisi‟nde onaylanması.
17 Ağustos
2007
Akyolbil ile ilgili çalıĢmaların yürütüleceği Komuta Kontrol
Merkezi`nin İETT Kağıthane Garajı‟nda açılması.
24 Ağustos
2007
Ġstanbul‟un kuzeyinde ormanlık alanda Uluslar arası Formula-1
otomobil yarıĢının baĢlaması (ĠETT eriĢim için toplutaĢım desteği
sağlamıĢtır.)
Ne Deve Ne KuĢ: Metrobüs
17 Eylül 2007
Avcılar-Topkapı arasındaki yolculuk süresini 22 dakikaya indiren
Metrobüs Hattı‟nın ĠETT‟ce iĢletmeye alınması.
1 Ekim 2007
ĠETT otobüslerinin zararlı mikroorganizmalara karĢı haftada bir
kez dezenfekte edilmeye baĢlanması.
4 Aralık 2007
İstanbul Kentsel Dönüşüm Yasası‟nın çıkarılması.
2008
Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü‟nün WEB‟de yayımı
(www.zkirmizi.com).
1 Ocak 2008
Ocak 2008
18 Şubat 2008
Mart 2008
2008
ĠETT‟de kağıt biletin uygulamadan kaldırılması ve yerine beĢ
biletlik kartların (beĢibiryerde) geçirilmesi.
ĠETT‟ce, Sultançiftliği Hafif Raylı Sistemi‟nin devamı olan,
Edirnekapı-Topkapı Hattı‟nın yapımına baĢlanması.
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Fakültesi Ulaştırma Anabilim
Dalı Başkanı Prof. Dr. Güngör Evren‟in açıklaması: “Bazı
bölgelerde talebin acilen karşılanması için metrobüs iyi bir
çözüm. Ancak, İstanbul gibi büyük kentlerde tekerlekli sistemler
kısa sürede işlevini yitiriyor.”
TEMA, Doğa Derneği, ÇEKÜL, Doğal Hayatı Koruma Derneği, Dünya
Araştırmalar Enstitüsü'ne bağlı Sürdürülebilir Ulaşım Merkezi
(EMBARQ-İstanbul), Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye),
Türkiye Ormancılar Derneği, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve
Kuş Araştırmaları Derneği temsilcilerinin katıldığı toplantıda,
onaylanmıĢ il çevre düzenleme planına karĢın Ġstanbul
Boğazı‟nda yapılacak üçüncü köprüye ortaklaĢa direnme kararı
alınması.
ĠETT‟ce, 2 adet EURO III çevre standartında çift katlı kırmızı (Daf
Mjt Marka), metrobüs hattında çalıĢtırılmak üzere EURO IV
standartında 100 adet körüklü( Mercedes Capasity Marka), 8 adet
körüklü (Phileas Marka) otobüs alınması.
2008
1 adet lastik tekerlekli tramvay (Phileas Marka) alınması (AvcılarTopkapı Metrobus Hattı‟nda çalıĢtırılmak üzere; yüksek yolcu
kapasiteli, hibrit motorlu, yüksek teknolojiyle donatılmıĢ).
Mart 2008
ĠETT‟li ustaların Tünel‟in ilk vagonlarını (hizmete açıldığı yıl
1875‟te kullanılan) birebir aslına uygun Ģekilde yenilemesi.
2008
Ġstanbul ġiĢli‟de City‟s Nişantaşı Alışveriş Merkezi‟nin açılması.
Mart 2008
21 Mart 2008
24 Eylül 2008
16 Ekim 2008
7 Kasım 2008
Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Kadir TopbaĢ' ı „yanlıĢ ve
kural dıĢı iĢler‟ konusunda 5 kez mektupla uyardığını ancak
yanlıĢta hep ısrar edildiğini vurgulayan eski İETT Genel Müdür
Yardımcısı Cemal Acar”ın Büyükşehir Çalı(şı)yor adlı kitabının
yayımlanması.
Ġstanbul Levent'teki 46 bin metrekarelik İETT Garajı arsasının 705
milyon dolar (KDV dahil 1 milyar 156 milyon 400 bin YTL) teklif
veren Sama Dubai'ye satılması. (Açık arttırmayı kazanan Dubai
ġeyhi El Maktum arazinin ücretini, Mimarlar Odası'nın açtığı ve
arazide yapılan imar değiĢikliğinin iptalini isteyen dava ile
ihalenin iptalini isteyen davayı gerekçe göstererek ödemedi.
ġirket, ihale sürecinin askıya alınmasını talep etti.)
Tarihi Yarımada ve Haliç‟ten sorumlu İstanbul 4 No.lı Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu‟nun 2399 sayılı kararında;
„Fenerbahçe, PaĢabahçe ve Maltepe vapurlarının kent kültürüne
ve kent anılarına katkıları nedeniyle korunmalarının uygun
olacağı‟nın belirtilmesi.
İETT Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı‟nca düzenlenen Kentiçi
Ulaşımda Alternatif çözümler: Metrobüs Sistemleri panelinin
yapılması. Panel kitabı Ocak 2009‟da yayımlandı.
Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi‟nce (ĠBB) Taksim - 4. Levent
Metro Hattının 7 km. uzatılmasıyla inĢa edilen, Şişhane-Maslak
Atatürk Oto Sanayi Sitesi (AOS) metro hattında deneme
seferlerine ĠBB BaĢkanı Kadir TopbaĢ‟ın da katıldığı bir törenle
baĢlanması. (ġiĢhane-Maslak arasında yolculuk süresini 21
dakikaya indirecek olan hat, Ocak 2009‟da hizmete verilecek.
Toplam 15 kilometre uzunluğa sahip, günde 600 bin yolculuğun
gerçekleĢeceği ġiĢhane-Maslak AOS hattında 10 istasyon
bulunuyor. )
8 Kasım 2008
Ġstanbul-GaziosmanpaĢa‟da bir ĠETT otobüsünün yüzleri maskeli
kiĢilerce Molotof kokteyli atılarak yakılması.
21 Kasım 2008
16 su tankı üzerinde bulunan Karaköy Vapur İskelesi‟nin Ģiddetli
lodosta batması.
28 Kasım 2008
Kasım 2008
„Bisiklet‟ sloganıyla kent yaşamına kattığı “bike sharing”in Milano‟da
hayata geçirilmesi. (Ekolojik bir araç olarak nitelenen, çevreyi
kirletmeyen bisiklet taşımacılığı, ilk aşamada 65 istasyon ve 800
bisikletle hizmet verecek Milanolulara. Belediye otobüsleri, metro ve
benzeri yüzey araçlarının işletmeciliğini yürüten ATM‟nin
kontrolündeki bisiklet hizmeti, müşterilere kentin 65 farklı noktasında
elektronik kart karşılığında seçtiği bisikleti bir taşıma aracı olarak
kullanabilmesini, istediği hedefe ulaşabilmesini sağlıyor.)
İETT Avcılar- Mecidiyeköy Metrobüs Hattı‟nın Boğaziçi Köprüsü
üzerinde ayrılan Ģerit üzerinden Anadolu Yakası‟nda
Kozyatağı‟na bağlanması iĢinin baĢlaması (ġubat 2009‟da,
Avcılar-Topkapı-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu-Altunizade-Kozyatağı
Metrobüs Hattı hizmete girecektir.)
30 Kasım 2007
Aralık 2008
5 Aralık 2008
2009
15 Ocak 2009
30 Ocak 2009
Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü (DDY) ile ĠBB arasında
imzalanan protokol uyarınca, HaydarpaĢa ve dolayıyla ilgili plan
yapma yetkisini ĠBB‟nin DDY‟den devir alması.
ĠETT‟nin, ĠETT ve ulaĢımla ilgili haber ve yazıları içeren Durak adlı
ücretsiz dergisini yayımlamaya baĢlaması.
Yap-işlet-devret (YĠD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz Tünel
Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney Kore‟den SKECSamwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong Ģirketlerinden oluĢan
“TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi”nin alması. (1 milyar dolara mal
olması beklenen tünel geçiĢi, 4 yıl 7 ayda tamamlanacak.
Projenin iĢletme süresi ise 30 yıl 6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki
kıta, denizin altından karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak.
KazlıçeĢme‟den baĢlayacak, Göztepe KavĢağı‟nda bitecek
projede 3.3 kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. Ġki katlı
ve ikiĢer Ģeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri
gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiĢ yapacağı
öngörülüyor. )
Trafikteki araçlarla ilgili EURO V Çevre Standartı”nın uygulanma
tarihi.
5831 Sayılı, Orman Yasası‟nın 2/B bendine gönderme yapan ve
yeni bir düzenleme getiren (orman niteliğini yitirmiĢ arazilerin
imara açılması) Tapu Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun‟un TBMM‟de kabül edilmesi. Ġzleyen
günlerle CumhurbaĢkanınca onaylanarak resmi gazetede
yayımlanmıĢ, yürürlüğe girmiĢtir.
Şişhane-Taksim ile 4.Levent-Atatürk Oto Sanayi Sitesi Metro
Hatlarının BaĢbakanın da katıldığı törenle iĢletmeye açılması.
KAYNAKLAR
Ahunbay, Zeynap; Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, 1998, Yapı Endüstri
Yayınları, İstanbul
Alpöge, Atila; İstanbul Ulaşımı ve Metro,1977, İstanbul
Alus, Sermet Muhtar; Ġstanbul Yazıları, 1994, İBB, İstanbul
Amicis, Edmondo de; İstanbul, 1981, ?, İstanbul
Bayrak, M. Orhan; İstanbul Tarihi, 1996, İnkilap Yayınları, İstanbul
Belge, Murat; İstanbul Gezi Rehberi, 1993, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul
Beyaz,Metin/Koçak,Hüseyin; İmar Uygulamaları, 2004, ?
Bookchin, Murray; Kentsiz Kentleşme, 1999, Ayrıntı yayınları, İstanbul
Carbognano, Cosimo Comidas de ; 18.Yüzyılın Sonunda İstanbul, 1993, Eren
Yayıncılık, İstanbul
Çeçen,Kazım/Kutlu, Kemal; Çağını Yakalayan Osmanlı, 1995, İstanbul
Çelebi,Funda/Aksal,Bahri/ Öğretmen, Filiz, Proje Koord.; Kent Araştırmaları
Bibliyografyası, 2001, Tarih Vakfı, İstanbul
Daver, Abidin; Dünkü Bugünkü Yarınki İstanbul, 1944, Belediye Matbaası,
İstanbul
Daver, Abidin; Yenileşen İstanbul, 1947, Belediye Matbaası, İstanbul
Dumont, Paul; Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, 1996, Tarih Vakfı
Yayınları, İstanbul
EGO Genel Müdürlüğü ; Cumhuriyetin 50.Yılında EGO, 1973, EGO Genel
Müdürlüğü, Ankara
Ekinci, Oktay; İstanbul'u Sarsan 10 Yıl.1983-1993, 1994, Cumhuriyet Gazetesi,
11-20 Ocak 1994, İstanbul
Ekinci, Oktay; İstanbul Dosyaları, 1996, Anahtar Yayınları, İstanbul
Erder, Sema; Ümraniye: İstanbul'da Bir kent Kondu, 1996, İletişim yayınları,
İstanbul
Ergin, Vahidettin; Tünel, 2000, Simurg Yayınları, İstanbul
Ergin, Vahidettin; Rumeli Demiryolları,1993, İstanbul
Ergin, Osman Nuri; İstanbul Şehreminleri, Haz.Ahmet Nezih Galitekin, 1996,
İBB, İstanbul
Ergin, Osman Nuri; Mecelle-i Umur-ı Belediyye (8 cilt), 1995, İBB, İstanbul
EriĢçi, Lütfü; Türkiyede İşçi Sınıfının Tarihi, 1951, İstanbul
Erol, Kaya; Kentleşme ve kentlileşme, 2003, İlke yayınları, İstanbul
Ertan, Ünal; Tramvaylar Tarihe Karıştı, 1964, Radyo Kültür yayınları, İstanbul
Evren, Burçak; Galata Köprüleri Tarihi, 1994, Milliyet Yayınları, İstanbul
Faroqhi, Suraiya; Osmanlıda Kentler ve Kentliler, 1993, Tarih Vakfı Yayınları,
İstanbul
Freund,P/Martin, G.; Otomobilin Ekolojisi, 1993, Ayrıntı yayınları, İstanbul
Gencer, Ali Ġhsan; Türk Denizcilik Tarihi Araştırmaları, 1986, İstanbul
Gökdağ, Remzi ; Park Otel "Olayı", 1992, Anahtar Yayınları, İstanbul
Göksel, Ali Akif; İstanbul'un Yolları ve şehir Yollarının Tarihçesi, 1955, İstanbu
Göncüoğlu, S.Faruk; İstanbul'un 'İlk'leri, 'En'leri, 2003, İBB, İstanbul
Göymen, Koral; Türkiye'de Kent Yönetimi, 1997, Boyut Publishing yayınları,
İstanbul
Güçlük, G./BeĢiroğlu, Z.;İstanbul Metropoliten Taşıma ve Ulaşım Ücretleri
Araştırması, 1973, Karayolları Genel Müdürlüğü, Ankara
Gülersoy, Çelik; Tramvay İstanbul'da, 1989, İstanbul Kitaplığı, İstanbul
Gülersoy, Çelik; Eski İstanbul Arabaları, TÜRİNG yayınları, İstanbul
Gülersoy, Çelik; Kayıklar, 1983, Türing yayınları, İstanbul
IRTC Konsorsiyumu; Boğaz Demiryolu Tüneli Geçişi ve İstanbul Metrosu
Fizibilite Etüdleri ve Avan Projeleri. Kentsel Ulaşım Etüdü Alternatiflerinin
Değerlendirilmesi. Nihai Rapor,1987, İstanbul
ĠETT; İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü Tarihçesi, Teşkilatı, Mevzuatı ve
Faaliyeti,1956, İETT, İstanbul
ĠETT; İstanbul ve Civarında Yolcu Taşıma İhtiyacı ve Metro Konusu, 1973, İETT,
İstanbul
ĠETT; Tünel 100 Yaşında,
1975, İETT
ĠETT; Dünyada Otobüsün Tarihsel Gelişimiyle İstanbul'da Otobüs İşletmesinin
Kuruluşu ve Gelişimi 1926-1988, 1988, İETT, İstanbul
ĠETT; İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü Tarihçesi, 1995, İETT, İstanbul
ĠETT; İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü-Kuruluş Kanunu, İlgili Yönetmelik ve
Yönergeler, 2004, İETT, İstanbul
Ġlter, Ġsmet; Boğaz ve Haliç Geçişlerinin Tarihçesi, 1973, Karayolları Genel
Müdürlüğü, Ankara
Ġstanbul Belediyesi; Cumhuriyet Devrinde İstanbul: Otobüs, 1948, İstanbul
Belediyesi, İstanbul
Ġstanbul Valiliği; İstanbul'un Kitabı, Kitap 1, 1958, İstanbul Valiliği, İstanbul
Kaygılı, Osman Cemal; Köşe Bucak İstanbul, 2003, Selis Yayınları, İstanbul
Kaynak, MuhteĢem; Osmanlı Demiryollarına Bir Bakış, 'Yapıt', 1984, Yapıt, s.59,
İstanbul
Kayra, Cahit ; Eski İstanbul Haritaları, 1990, İstanbul
Kayserilioğlu, R. Sertaç; İETT Tarihçesi: Otobüsün Tarihçesi, 1994, İETT,
İstanbul
Kayserilioğlu, R. Sertaç; Dersaadet'ten İstanbul'a Tramvay I, 1998, İETT,
İstanbul
Kayserilioğlu, R. Sertaç; Dersaadet'ten İstanbul'a Tramvay II,1999, İETT,
İstanbul
Kayserilioğlu, R. Sertaç/Mazak, Mehmet/Ton, Kadir; Osmanlıdan Günümüze
Havagazının Tarihçesi, Cilt 1,1999, İGDAŞ, İstanbul
KeleĢ, RuĢen ; 100 Soruda Türkiyede Şehirleşme, Konut ve Gecekondu, 1983,
Gerçek Yayınları, İstanbul
KeleĢ, RuĢen; Kentbilim Terimleri Sözlüğü, 1998, İmge Yayınları, Ankara
KeleĢ, RuĢen; Kentleşme Politikası, 2002, İmge Yayınları, Ankara
Keskin, Ahmet; İstanbul Şehri Metro İhtiyacı, 1962, İstanbul
Kılıçbay, Mehmet Ali ; Şehirler ve Kentler, 1993, Gece Yayınları, İstanbul
Kıray, Mübeccel B.; Örgütleşemeyen Kent: İzmir, Bağlam Yayınları, İstanbul
Kızıltuğ, Celal; İstanbul'da Toplu Ulaşım ve İETT, 1989, İETT, İstanbul
Koçu, ReĢat Ekrem; İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul
Kuban, Doğan; İstanbul:Bir kent Tarihi, 1996, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul
Kutlu, ġemsettin; Bu Şehr-i İstanbul Ki, 1972, Milliyet Yayınları, İstanbul
Laborit, Henri ; İnsan ve Kent, Payel Yayınları, İstanbul
Mansel, Philip; Konstantinopolis:Dünyanın Arzuladığı Şehir 1453-1924, İstanbul
MEB; İstanbul Albümü 1950-1953, 1954, MEB, Ankara
Mengi, AyĢegül; İmar Hukukuna Giriş, 2003, İmge Yayınları, Ankara
Okyay, Ġsmet; Fransa'da Kentsel Sit Alanlarının Korunması: Malraux Yasası,
2001,Yapı Endüstri Yayınları, İstanbul
Onur, Ahmet; Türkiye Demiryolları tarihi 1860-1953,1953, Genel Kurmay
Başkanlığı, Ankara
Orhon, Onur; İstanbul Toplutaşın Tarihi, 1980, Yayınlanmamış
Orhonlu, Cengiz; Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine
Araştırmalar, 1984, Ege Üniv., İzmir
Ramazanoğulları, Turgut Sırma, Ġstanbul'un Yönetimi, 2004 , Anahtar kitaplar
yayınevi, İstanbul
Rasim, Ahmet; Şehir Mektupları, 1971, Arba yayınları, İstanbul
Sahırsılan, Necmettin; Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları,1932,
İstanbul
Sanayi Bakanlığı; Türk Sanayiinde 50 Yıl, 1973, Sanayi Bakanlığı, Ankara
Sarıarslan, Ümit; Demir Ağlardan Örümcek Ağlarına-Cumhuriyet demiryolculuğu
ve Ötesi, 2004, Otopsi Yayınları, İstanbul
Sayar,M/C.; İstanbul'un Surlar İçindeki Kısmınının Jeolojisi, 1962, İTÜ Maden
Fak., İstanbul
Serçe, Erkan; İzmir'de Belediye: Tanzimattan Cumhuriyete (1868-1945), 1998
Dokuz Eylül yayınları, İzmir
Sezer, S./Özyalçınar, A.; İstanbul'un Taşı Toprağı Altın, 1995, Altın Kitabevi
yayınları, İstanbul
Tarih Vakfı, Ġstanbul Ansiklopedisi, 1993
TC Karayolları; İstanbul Ulaşımında 50 Yıl,1973, TC Karayolları, Ankara
Tekeli, Ġlhan; Modernite Aşılırken Kent Planlaması, 2001, İmge Yayınları, Ankara
Tekeli,Ġ/Okyay,T.; Dolmuşun Öyküsü, 1981, Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği,
İstanbul
TMMOB Mimarlar Odası; Boğaz Köprüsü Üzerine Mimarlar Odası Görüşü, 1970,
TMMOB yayınları, Ankara
Tunalı ÇalıĢkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah; İstanbul Tramvay İşletmeleri, 1998,
Yayınlanmamış, İstanbul
Tunalı ÇalıĢkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah; Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü,
2008, www,zkirmizi.com
TÜRĠNG; İstanbul Kuitaplığı Katalogu, 1988, TÜRİNG Kurumu, İstanbul
Tutel, Eser; Şirket-i Hayriye, 1994, İletişim yayınları, İstanbul
Uslu, Ġbrahim/Büyükyılmaz,Altan, Ed.; İstanbul Rehberi, 2002, İBB, İstanbul
wowTURKEY.com WEB Sitesi
www.iett.gov.tr WEB sitesi
www.ibb.gov.tr WEB sitesi
Yapı Merkezi; Tünel Projeleri, 2000, Yapı Merkezi, İstanbul
Yerasimos, Stefanos; İstanbul İmparatorluklar Başkenti, 2000, Tarih Vakfı Yurt
yayınları, İstanbul
Yurt Ansiklopedisi, C.6: 'İstanbul:Kentiçi ulaşım”, 1982, Ana Yayıncılık,
İstanbul