Untitled

Transkript

Untitled

İç Kapak
ATA’MIZI ZİYARET ETTİK
TUSAŞ ailesini temsilen Yönetim
Kurulumuz ve yöneticilerimiz başta
olmak üzere, 29 Mayıs 2014,
Perşembe günü Anıtkabir’de Ata’nın
huzurundaydık.
Aslanlı yolda yürüyüş, mozoleye
çelenk konulması ve saygı
duruşunun ardından, TUSAŞ ailesi
adına Yönetim Kurulu Başkanımız
Yalçın Kaya şeref defterini özetle,
“TUSAŞ olarak havacılık ve uzay
alanında uluslararası iş birliği
faaliyetlerimizi artırarak,
Ülkemizin ve Şirketimizin adını
tüm dünyada duyurmaktayız.
Emanet ettiğiniz Cumhuriyeti,
bize işaret ettiğiniz doğrultuda ve
sorumluluğumuzun bilincinde
olarak, ilelebet yaşatmak için
elimizden geleni yapacağız.”
yazarak imzaladı.
Atamız, Büyük Önderimiz, Seni
minnet ve özlemle anıyoruz. Ruhun
Şad Olsun…
2013 YILI OLAĞAN GENEL KURUL TOPLANTISI DÜZENLENDİ
Şirketimizin 2013 yılı Olağan
Genel Kurul Toplantısı 28 Mart 2014
tarihinde gerçekleştirildi.
Şirketimizin yeni Yönetim
Kurulu Üyeleri ve görev
dağılımlarının belirlendiği, 2013 yılı
değerlendirmelerinin yapıldığı
Genel Kurul Toplantısı’nda Semih
Birdoğan Yönetim Kurulu Üyeliğine
seçildi.
Genel Kurul Toplantısı
sonrasında düzenlenen, Şirketimizin
yıl boyu gerçekleştirdiği
başarılarının değerlendirildiği akşam
yemeğinde, görev süresi dolan
Yönetim Kurulu Üyemiz Özden B.
Argüz’e Yönetim Kurulu Başkanımız
Yalçın Kaya ve Genel Müdürümüz
Muharrem Dörtkaşlı tarafından
hizmetleri anısına şilt takdim edildi.
Genel Kurul sonrasında
Şirketimiz Yönetim Kurulu
aşağıdaki şekilde değiştirildi.
Yönetim Kurulu Başkanı:
Yalçın Kaya
Yönetim Kurulu Başkan Vekili:
Sedat Güldoğan
Üyeler:
Namık K. Çalışkan
Hamdi Topçu
Bilal Aktaş
Mehmet Kılıçlar
Semih Birdoğan (Yeni üye)
2
TAI’NİN SESİ • HAZİRAN’ 2014
İçindekiler
TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.
ISSN 1301-6075
İçindekiler ...................................................................................... 3
TAI’NİN SESİ 97
TUSAŞ ADINA SAHİBİ
Yayın Kurulu’ndan .......................................................................... 4
Muharrem DÖRTKAŞLI
SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ
Işık TOSUN
YAYIN KURULU
Tamer ÖZMEN
Yönetim’den .................................................................................. 5
İş Geliştirme Faaliyetleri ............................................................. 6-11
Aslıhan ERSAN KARACA
Selen YILMAZ
Hande ERDEM
Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri ........................................... 12-29
Nevin ÜÇYILDIZ
İDARE YERİ
Organizasyon, Fuar ve Sergiler .................................................. 30-44
TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.
Fethiye Mah. Havacılık Blv. No: 17
Kazan 06980 Ankara / TÜRKİYE
Tesislerimizden ........................................................................ 45-47
•
P.K. 18, Kavaklıdere 06692 Ankara / TÜRKİYE
Tel: (312) 811 18 00
Havacılık Tarihi Köşesi .............................................................. 48-50
Faks: (312) 811 14 25
www.tai.com.tr
Personelimizden ...................................................................... 51-61
TASARIM, GRAFİK UYGULAMA
Etkileşim Grafik Tasarım
Tel: (312) 441 71 93
Sosyal Etkinliklerimiz ................................................................ 62-63
BASKI
Ankara Ofset
Basında TUSAŞ ........................................................................ 64-65
TV’de TUSAŞ ........................................................................... 66-67
Ziyaretçilerimiz ........................................................................ 68-70
Aktüel .......................................................................................... 71
3
Yayın Kurulu’ndan
Değerli Paydaşlarımız,
Dergimizin Aralık 2013
sayısından bu yana; gerek
Şirketimiz, gerekse sektörümüz pek
çok gelişme yaşadı. Yeniliklerle
karşıladığımız yeni yıla umut dolu
başladık.
Yılın başında, Şirketimizin ana
yükleniciliğinde Türk mühendisleri
ve teknisyenleri tarafından üretilen
T129 ATAK Helikopterimizi ilk defa
Bahreyn Havacılık Fuarı’nda
uçuşlu bir gösterimle dünya medya
ve kamuoyuna sunarak, takiben
ILA Berlin Fuarı’nda sergileyerek
gururlandık. Bu gururumuz,
geçtiğimiz günlerde T129 ATAK
Helikopterleri’nden ilk üçünün
Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na
teslim töreniyle perçinlendi.
Bu süreç içinde, Şirketimizin alt
yüklenici olarak görev aldığı Barış
Kartalı Programı kapsamında ilk
Havadan Erken İhbar ve Kontrol
(HİK) Uçağı ile yine
tasarımından
4
üretimine birçok aşamasında görev
aldığımız A400M ATLAS Stratejik
Ulaştırma Uçağı’nın Hava
Kuvvetleri Komutanlığı’na teslimi
ile hep birlikte yaşadığımız onur
dolu mutluluk devam etti.
Gurur kaynağı projelerimizden,
özgün olarak tasarlanıp üretilen
Yeni Nesil Eğitim Uçağı HÜRKUŞ ise
yakın bir zamanda aramıza
katılacak kardeşini beklerken, uçuş
testlerine başarıyla devam ediyor.
Şirketimizi dünya sivil
havacılığında tanınır kılan yapısal
tasarım ve üretim programlarımız
hızla gelişirken, bahçemizden
uzaya açılacak yeni kapılar da
aralanmış durumdadır.
Tüm bu gelişmeler sürerken
sektör lideri olan Şirketimiz pek çok
ödüle layık görüldü.
Burada bahsedemediğimiz
daha birçok projelerimiz ve
yatırımlarımız
hızla devam etmekte, personelimiz
Şirketimizi yurt içi ve yurt
dışındaki seçkin organizasyon ve
bilimsel faaliyetlerde büyük bir
başarı ile temsil etmekte, ilime ve
sanata katkı sağlayan
desteklerimizle, sosyal sorumluluk
anlayışındaki aktivitelerimiz örnek
seviyede devam etmektedir. Geçen
süre içinde, üstün hizmetleri
sonrasında aramızdan ayrılanlar
olduğu gibi aramıza yeni
katılanlar ve yönetim
kadromuzdaki değişikliklerle
Şirketimize taze kan geldi.
Tüm bu gelişmeleri ve daha
birçok haberi sayfalarımızda
bulacaksınız. Yılın ikinci yarısında
emek, gayret ve katkılarınızla
ortaya çıkacak nice güzel haberi
yine bu sayfalarda sizlerle
paylaşmayı umuyor, keyifle
okumanızı diliyoruz.
Saygılarımızla,
YAYIN KURULU
Yönetim’den
Kıymetli Okurlarımız,
TUSAŞ Ailesinin Değerli
Mensupları,
Bizim sektörümüzde, sonuçları
kısa sürede almak mümkün değildir.
Çünkü zor bir iş yapıyoruz ve yılların
ihmalini bir nesil olarak her alanda
kapatmamız gerekiyor. Sabır ve
kararlılık ile, yüksek motivasyon içerisinde doğru politikaları
uygulamayı gerektiriyor. Yaklaşık 10 yıldır; hep birlikte, ortak
akıl ve enerjimizi kullanarak ve samimiyet içerisinde yapmış
olduğumuz çalışmalar meyvelerini vermeye başladı, inşallah
artan bir şekilde arkası da gelecektir.
2013 ve devamında 2014’ün ilk ayları, üzerimizdeki
sorumlulukları başarı ile tamamladığımızı gösteren
gelişmelere ve törenlere sahne oldu. PO-III F-16 Seri Montaj
Modernizasyon Programı, PO-IV F-16 Blok50+ Tedarik
Projesi, Pakistan Hava Kuvvetleri F-16 Modernizasyonu
Projesi, T-38 Aviyonik Modernizasyon (ARI) Programı,
ANKA Blok A İHA Sistemi, HÜRKUŞ-Blok A, A400M
Stratejik Ulaştırma Uçağı, AWACS Barış Kartalı Havadan
Erken İhbar ve Kontrol Uçağı (HİK), Meltem II, A350-900
Aileron ve son olarak T129 ATAK Helikopterleri... Burada
detayına giremediğim ve iş bazımızda yer alan 150’ye yakın
projenin tamamında benzer başarılar ve haklı gurur
vesileleri gerçekleşti. Bir iki projede ise önümüzdeki
dönemde teslimat ve törenlerimiz planlanmaktadır. Aynı
döneme sıkışan ve her birinde üst üste gelen
sorumluluklardan, hep birlikte alnımızın akıyla çıktığımızı
düşünüyorum. Bu, tüm
personelimizin ve yöneticilerimizin
kolektif başarısıdır, içtenlikle
kutluyorum.
Nitekim sektörün en prestijli ve objektif ödül
değerlendirmelerinde de hakkımız teslim edilmiştir.
Dergimizin içeriğinde pek çok ödül haberini göreceksiniz.
Ben, Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) tarafından
düzenlenen ve pek çok kriteri harman eden Savunma
Sanayii Sektör Ödüllerindeki Birinciliğimizin ve Türkiye
İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından verilen Savunma ve
Havacılık Sektörü Türkiye İhracat Şampiyonluğumuzun altını
çizmek istiyorum.
Özetle söylemek istediğim şudur; önemli sorumlulukların
üstesinden geldik, bunun ödüllerini aldık ve daha büyük
sorumluluklar almaya hazırız. Bu cesaretimizin temelinde,
personelimize olan güvenimiz ve ispatlanmış
başarılarımızdan duyduğumuz kuvvet bulunmaktadır. Emeği
geçen herkesi teker teker kutluyorum, sağlık ve afiyet
içerisinde nice başarılar diliyorum.
Sevgi ve saygılarımla,
Muharrem DÖRTKAŞLI
Genel Müdür
5
İş Geliştirme Faaliyetleri
TUSAŞ BİR KEZ DAHA, SAVUNMA VE HAVACILIK SEKTÖRÜ “TÜRKİYE İHRACAT ŞAMPİYONU”
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin
20. Olağan Genel Kurulu
münasebeti ile 7 Haziran 2014
tarihinde İstanbul Haliç Kongre
Merkezi'nde yapılan “2013 Yılı
İhracat Şampiyonları Ödül
Töreni’nde, Şirketimiz, TUSAŞ-Türk
Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.,
geçen yıllarda olduğu gibi bu yıl da
Savunma ve Havacılık Sektörü
“Türkiye İhracat Şampiyonu” oldu.
Şirketimiz, genel sıralamadaki
yerini 10 basamak artırarak, 31’inci
sırada yer aldı.
TUSAŞ’ın bağlı ortaklarından
TUSAŞ Motor Sanayi A.Ş. (TEI) ise
Savunma ve Havacılık Sektörü
sıralamasında Şirketimizi takiben
ikinci, genel sıralamada da 55’inci
sırada yer aldı.
Törene Başbakan Recep Tayyip
Erdoğan ile çok sayıda bakan ve
milletvekili katılırken, İhracat
Şampiyonu olan firmalar ödüllerini
Bakanlar Ali Babacan, Mehmet
Şimşek, Hayati Yazıcı, Akif Çağatay
Kılıç ve Nihat Zeybekçi’nin elinden
aldı.
TUSAŞ’A SAVUNMA SANAYİİ BİRİNCİLİK ÖDÜLÜ
Şirketimiz, Savunma Sanayii
Müsteşarlığı (SSM) tarafından
düzenlenen 2014 yılı Savunma
Sanayii Sektör Ödülleri'nde
birincilik ödülüne layık görüldü.
Savunma ve Havacılık Sanayii
İmalatçılar Derneği’nin (SaSaD) 18
6
Mart 2014 tarihinde gerçekleştirilen
25’inci Olağan Genel Kurul
Toplantısı’nda, şirketlerin son üç
yıllık performansları dikkate
alınarak SSM tarafından
değerlendirmeler yapıldı, başarılı
sektör firmalarına ödülleri verildi.
Yapılan değerlendirmelerle
geçen yıl üçüncü olan Şirketimiz;
özellikle ihracat, Ar-Ge ve
özkaynak verimliliği
alanlarındaki
başarılarıyla
ön plana
çıkarak, 2014
yılı Savunma
Sanayii Sektör
Ödülleri’nde
birincilik
ödülüne layık
görüldü. Ödül,
Milli Savunma
Bakanı İsmet
Yılmaz tarafından
Genel Müdürümüz Muharrem
Dörtkaşlı’ya takdim edildi.
Ayrıca 77 delegenin oy
kullandığı toplantıda; Yönetim,
Denetim ve Disiplin Kurulları asil
ve yedek üyeliklere seçim yapıldı
ve Şirketimiz Genel Müdürü
Muharrem Dörtkaşlı SaSaD Yönetim
Kurulu Başkanlığı'na
seçildi.
TUSAŞ AR-GE MERKEZİ’NE ÖDÜL
Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı tarafından 4 Mart 2014
tarihinde Kocaeli’de düzenlenen
Ar-Ge Merkezleri Performans
Değerlendirmesi ve Teknoloji
Transfer Ofisleri ile İş Birliği
Çalıştayı’nda, başarılı Ar-Ge
Merkezleri ödüllendirildi.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı tarafından, Ar-Ge
Merkezlerinin; Teknoloji Üretebilme
Kapasitesi (Ar-Ge personeli,
doktoralı personel, yüksek lisanslı
personel ağırlığı), Ar-Ge Harcaması
ve Ticari Performans (Kârlılık,
ihracat ağırlığı, Ar-Ge harcamasının
ciroya oranı, Ar-Ge yoğunluğu artış
hızı, destek verimliliği), Proje
Performansı (Tamamlanan ve
yürütülen projelerin bütçe ve sayı
yoğunluğu ve katkı verimliliği),
Patent Performansı (Birikimli patent
yoğunluğu) verileri üzerinden
gerçekleştirilmiş olan performans
değerlendirmesi sonucunda Türkiye
genelindeki ve sektör bazında en
başarılı Ar-Ge Merkezleri belirlendi.
2012 yılı Ar-Ge Merkezleri
Performans Ödülleri’nin takdim
edildiği törende, Türkiye’de kurulu
bulunan 154 Ar-Ge Merkezi arasında
tek parça halinde en büyük Ar-Ge
Merkezi’ne sahip Şirketimiz, Ar-Ge
Merkezleri Performans Ölçüm
Endeksi Sıralamasında Havacılık
Sektöründe birinci oldu.
Düzenlenen törende ödül Bilim,
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık
tarafından Şirketimiz adına Genel
Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı’ya
verildi.
TUSAŞ ULTRASONİK TAHRİBATSIZ MUAYENE TEZGAHINA ÖDÜL
Şirketimizde üretilen kompozit
yapıların tahribatsız muayenesinde
kullanılacak olan ve Şirketimiz
Tesis Bakım ve İşletme Müdürlüğü
tarafından geliştirilen ikinci 10
eksenli ultrasonik tahribatsız
muayene tezgahında (TUSS2-TAI
Ultrasonic Scattering System)
ultrasonik sinyalin görüntüye
dönüştürülmesini sağlayan yazılım
ve donanımını geliştiren Kayseri
Erciyes Üniversitesi Öğretim Üyesi
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Turan
Özdemir, bu projesi ile Bilim,
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
tarafından ödüllendirildi.
Proje, Bilim ve Teknoloji Genel
Müdürlüğü tarafından yürütülen
Teknogirişim Sermaye Desteği 2013
yılı programında yaklaşık 1.700
başvuru arasında en yüksek puan
ortalaması ile desteklenmeye değer
bulundu.
Teknogirişim Sermaye Desteği
Programı kapsamında desteklenen
bir projenin Şirketimiz Ultrasonik
Tahribatsız Muayene Tezgahı
Geliştirme Projesi’nde hayata
geçmesi, Bilim ve Teknoloji Genel
Müdürlüğü tarafından Ar-Ge
faaliyetlerinin geliştirilmesi ve
desteklenmesi programının somut
bir çıktısı olması ve akademik bir
çalışma olmanın ötesinde bir ürüne
dönüşmesi nedeniyle ilgi ve
takdirle karşılandı ve üniversitesanayi iş birliğinin önemli bir
örneği olarak değerlendirildi.
Bu değerlendirmenin bir
sonucu olarak, Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve
Teknoloji Genel Müdürlüğü
tarafından 18 Şubat 2014 tarihinde
Ankara İl Müdürlüğü’nde
düzenlenen bir törenle, Yrd. Doç.
Dr. Ahmet Turan Özdemir’e
çalışmasından dolayı Bilim ve
Teknoloji Genel Müdürü Doç. Dr.
Cevahir Uzkurt tarafından bir takdir
plaketi verildi.
Ankara Sanayi Odası Başkanı
Nurettin Özdebir, Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanlığı Ankara İl
Müdürü Vural Örsdemir ile
TÜBİTAK, KOSGEB ve Şirketimiz
yöneticilerinin katıldığı toplantıda,
Şirketimiz Tesisler ve Varlık
Yönetimi Başkanı İsmail
Ulubayram, Şirketimizde geliştirilen
tahribatsız muayene tezgahları
hakkında bilgi verdi ve TUSS2
tezgahındaki katkısı nedeniyle Yrd.
Doç. Dr. Ahmet Turan Özdemir’e
bir teşekkür plaketi takdim etti.
7
ŞİRKETİMİZ İKİNCİ KEZ “İNSANA SAYGI” ÖDÜLÜ ALDI
Türkiye’nin en büyük aday veri
tabanına sahip insan kaynakları
portalı kariyer.net tarafından her yıl
düzenlenmekte olan “İnsana Saygı
Ödülleri” kapsamında “İş
Başvurularını En Hızlı ve En Yüksek
Oranda Yanıtlayan Firma”
kategorisinde Şirketimiz ikinci kez
ödüle layık görüldü.
12 Şubat 2014 tarihinde Lütfi
Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı’nda
gerçekleşen törende, ödülü Şirketimiz
adına İnsan Kaynakları Başkanı Oya
Tansu teslim aldı. Önceliği insan ve
çalışana saygı olan Şirketimiz
tarafından yapılan tüm başvurular
belirlenen kriterler doğrultusunda
titizlikle değerlendiriliyor ve başvuran
tüm adaylara olumlu ya da olumsuz
geri bildirim yapılıyor.
Gücünü sahip olduğu insan
kaynağından alan Şirketimiz bu
bilinçle insana saygı yaklaşımını
korumaya titizlikle devam ediyor.
3’ÜNCÜ SAVUNMA, GÜVENLİK VE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ SEKTÖREL İŞ BİRLİĞİ KONFERANSI’NA KATILDIK
Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın
(SSM) himayelerinde düzenlenen,
3’üncü Savunma, Güvenlik ve Bilgi
Teknolojileri Sektörel İş Birliği
Konferansı Şirketimizin de katılımı
ile 6 Mart 2014 tarihinde, İstanbul
Çırağan Oteli’nde gerçekleştirildi.
“Savunma Sanayi ve Bilişim
Teknolojileri” ve “4G Haberleşme
Alt Yapı Sistemleri ve 5G
Haberleşme Teknolojileri” isimli iki
oturum şeklinde gerçekleştirilen
programda Şirketimiz Uzay
Sistemleri Grup Başkanı Sinan Şenol
tarafından Türkiye’deki uzay
çalışmaları, uyduların tipleri,
kullanım alanları ve avantajları ile
Şirketimizin kurumsal bilgileri ve
uydu projeleri konularını içeren bir
sunum yapıldı.
TEKNOLOJİ DANIŞMA KURULUMUZ ÇALIŞMALARINA BAŞLADI
Şirketimizin geleceğe dönük
eğitim/öğretim ile Ar-Ge ve
Teknoloji alanlarında gelişimine
katkıda bulunmak üzere oluşturulan
Teknoloji Danışma Kurulumuz
çalışmalarına başladı.
Teknoloji Danışma Kurulumuzda;
ODTÜ Rektör Yardımcısı Prof.Dr.
Volkan Atalay, ODTÜ Havacılık ve
Uzay Fakültesi Bölüm Başkanı
Prof.Dr. Ozan Tekinalp, Bilkent
Üniversitesi Makine Mühendisliği
Bölüm Başkanı Prof.Dr. Adnan Akay,
Sabancı Üniversitesi Rektör
Yardımcısı Prof.Dr. Hasan Mandal,
İTÜ Rektör Yardımcısı Prof.Dr.
İbrahim Özkol, Çankaya Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi Dekanı
Prof.Dr. Celal Zaim Çil ve Anadolu
Üniversitesi Rektör Yardımcısı
8
Prof.Dr. Mustafa Cavcar olmak üzere
Türkiye’nin önde gelen
üniversitelerinden, değerli öğretim
üyeleri bulunuyor.
Kurulun ilk toplantısı 6-7 Aralık
2013 tarihlerinde Akıncı ve
Teknokent tesislerimizde
gerçekleştirdi. İlk toplantı
kapsamında Şirketimizin; teknoloji
yetkinliklerinin irdelenmesi ve
teknoloji vizyonunun geliştirilmesi,
teknoloji yol haritasının
oluşturulması, Ar-Ge ve teknoloji
politikalarının oluşturulması,
mühendislik eğitimi faaliyetlerinin
planlanması ve Üniversite-TUSAŞ iş
birliği iletişiminin geliştirilmesi
konuları tartışılarak; Şirketimizin
geleceğine yön verecek fikirler
ortaya çıkarıldı.
26 Şubat 2014 tarihinde
gerçekleştirilen ikinci toplantıda,
teknoloji hazırlık seviyeleri ve
Şirketimiz uygulamaları, bilgi
yönetimi çalışmaları, kişilerin ve
kurumun çok yönlü gelişimlerini
kolaylaştıracak yaklaşımlar, özgün
ürün geliştirme programları ve özgün
ürün tasarım süreçleri değerlendirilerek görüş ve önerilerde bulunuldu.
Son olarak 6 Haziran 2014
tarihinde Teknokent tesislerimizde
gerçekleştirilen üçüncü toplantıda ise
bilgi yönetimi kapsamında eş
zamanlı mühendislik, alınan dersler
yönetimi, kurumsal süreç iyileştirme
çalışmaları yanında Üniversite-Sanayi
iş birliği kapsamında TUSAŞ
Akademi, DKTM ve İnovasyon
Merkezi konuları tartışıldı.
ŞİRKETİMİZE ULUSLARARASI AYRICALIK KAZANDIRACAK BİR YETKİ DAHA
Şirketimiz, Gümrük ve Ticaret
Bakanlığı tarafından ticaretin
kolaylaştırılması amacıyla
düzenlenen ve uluslararası
geçerliliği olan prestij belgesi
“Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü
Belgesi” (AEO-Authorized Economic
Operator) almaya hak kazandı.
Söz konusu belge, sektörümüzde
sadece Şirketimizde, ülkemizde ise
sadece altı kuruluşta bulunmakta
olup, Tedarik Müdürlüğü İthalat
Birimi koordinesinde yapılan
çalışmalar ve denetlemenin
ardından 13 Mart 2014 tarihinde
teslim alındı.
Gümrük yükümlülüklerini yerine
getiren, kayıt sistemi düzenli ve
izlenebilir olan, mali yeterlilik,
emniyet ve güvenlik standartlarına
sahip bulunan ve kendi
otokontrolünü sağlayabilen
güvenilir firmalara verilen bu belge
ile Şirketimiz, gümrük
işlemlerinde kolaylık ve
imtiyazlar içeren uluslararası bir
statüye sahip oldu.
Yetkilendirilmiş Yükümlü
Sertifikamızı Törenle Teslim
Aldık
Türkiye ile Güney Kore
Yetkilendirilmiş Yükümlü
Uygulaması Karşılıklı Tanıma
Anlaşması, İstanbul Ticaret
Odası’nda (İTO) 9 Haziran 2014
tarihinde
düzenlenen bir törenle
imzalandı.
Ülkemizde “Yetkilendirilmiş
Yükümlü” uygulamasının başladığı
tarihinden itibaren bu sertifikayı
alma hakkı kazanan, seçkin şirketler
ile birlikte ilkler arasında bulunan
Şirketimize de sertifikası gerçekleşen
törende teslim edildi.
Sertifikayı Şirketimiz adına Ortak
Hizmetler Grup Başkanı Bekir Ata
Yılmaz, Gümrük ve Ticaret Bakanı
Hayati Yazıcı’dan aldı.
İthalat ve ihracat işlemlerimizde
Şirketimize önemli ayrıcalıklar ve
haklar getirerek süreçlerimizi
hızlandıracak ve maliyet avantajı
sağlayacak bu belgenin hayırlı
olmasını diliyoruz.
TUKOB (ÖZGÜN UÇUŞ KONTROL BİLGİSAYARI) PROJESİ’NE TESİD ÖDÜLÜ
Türk Elektronik Sanayileri
Derneği (TESİD) tarafından bu yıl
12’ncisi düzenlenen “TESİD
Yenilikçilik Yaratıcılık Ödülleri” 29
Ocak 2014 tarihinde, Işık
Üniversitesi’nde düzenlenen törenle
sahiplerini buldu.
Şirketimizin geliştirdiği “TUKOB
Özgün Uçuş Kontrol Bilgisayarı”,
Özgün Ürün Süreç Geliştirme
kategorisinde ödüle layık görüldü.
Ödül, TUKOB Proje Grubu adına,
Şirketimiz Uzay Sistemleri Grup
Başkanı Sinan Şenol’a takdim edildi.
TESİD’in teknolojik yaratıcılığı
özendirip, teşvik ederek rekabet
gücü yüksek, dünya ile rekabet
edebilen çağdaş bir sektörün
gelişmesine, Elektronik ve Bilgi
Teknolojileri Sanayii’nin güçlü bir
sektör olmasına katkı sağlayan
“Yenilikçilik Yaratıcılık Ödülleri”,
her yıl büyük firma ve kobi dalında
yaratıcı fikir/yenilikçi ürün, ürün
geliştirme süreci, yenilikçiliğin
ticarileştirilmesi kategorilerinde
veriliyor.
GENEL MAKSAT HELİKOPTERİ SÖZLEŞMESİ İMZALANDI
2007 yılından bu yana devam
eden Türk Genel Maksat
Helikopteri ihalesi kapsamında;
Şirketimiz ile Savunma Sanayii
Müsteşarlığı (SSM) arasında 109 adet
T70 helikopterinin TUSAŞ
tesislerinde üretilmesine ilişkin
sözleşme, 21 Şubat 2014 tarihinde
imzalandı.
SSM’de yapılan toplantıya başta
Savunma Sanayii Müsteşarı Murad
Bayar olmak üzere Şirketimiz
Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın
Kaya, Genel Müdürümüz Muharrem
Dörtkaşlı, Sikorsky Satış ve
Pazarlama Başkanı Bob Kokorda ve
diğer alt yüklenici firmaların
temsilcileri katıldı.
9
ŞİRKETİMİZ ÜNİVERSİTELER İLE İŞ BİRLİĞİNE DEVAM EDİYOR
Şirketimiz üniversiteler ile olan iş birliklerine yenilerini ekledi.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
Şirketimiz ile Gazi Üniversitesi
arasında 20 Şubat 2014 tarihinde
eğitim ve araştırma amaçlı olarak
ESKİŞEHİR OSMANGAZİ
ÜNİVERSİTESİ
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
(ESOGÜ) ile Şirketimiz arasında
eğitim, öğretim ve araştırmaya
yönelik iş birliğini geliştirmeyi
amaçlayan iş birliği protokolü 27
Mart 2014 tarihinde ESOGÜ
Rektörlük Senato Salonu’nda
gerçekleşen törenle imzalandı.
Törende Şirketimiz adına Genel
Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı,
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
Anadolu Üniversitesi ile 17 Nisan
2014 tarihinde ortak Ar-Ge ve
teknoloji üretme amaçlı olarak iş
birliği protokolü imzalandı.
10
SAYP iş birliği protokolü imzalandı.
Gazi Üniversitesi Rektörlük
Senatosu’nda gerçekleştirilen imza
törenine, Genel Müdürümüz
Muharrem Dörtkaşlı nezdinde
Şirketimiz Ortak Hizmetler Grup
Başkanı Bekir Ata Yılmaz, Uçak
Grup Başkanı Özcan Ertem, İnsan
Kaynakları Başkanı Oya Tansu,
Teknoloji Yönetimi Müdürü Dr.
Eyüp Serdar Gökpınar, Eğitim
Müdürü Cemal Şenyılmaz; Gazi
Üniversitesi’nden ise Rektör
Prof.Dr. Süleyman Büyükberber ve
Prof.Dr. Metin Uymaz Salamcı
katıldı.
Üniversite-Sanayi İş birliği
protokolü çerçevesinde; Gazi
Üniversitesi ile Şirketimiz arasında
imzalanan SAYP iş birliği protokolü
ile sanayinin ihtiyaç duyduğu Ar-Ge
çalışmaların gerçekleştirilebilmesi
için karşılıklı eşgüdüm sağlanması
ve tarafların birbirlerinin imkân ve
olanaklarından azami ölçüde
faydalanılmasına ilişkin koşullar
ana hatlarıyla düzenlendi.
ESOGÜ adına ise Rektör Prof.Dr.
Hasan Gönen protokole imza attı.
Şirketimizi temsilen İnsan
Teknoloji Yönetimi Müdürü Dr.
Eyüp Serdar Gökpınar ve Teknoloji
Yönetimi Bölümü’nden Dr. Erhan
Solakoğlu’nun katılım sağladığı
protokol imza törenine; ESOGÜ
yöneticileri ve öğretim üyeleri,
Eskişehir Havacılık Kümesi üyesi
sanayiciler, Hezarfen Havacılık ve
Uzay Kulübü üyesi öğrenciler ve
basın mensupları da katılım sağladı.
Bu kapsamda tesislerimizde
gerçekleştirilen imza törenine,
Şirketimiz Genel Müdürü Muharrem
Dörtkaşlı, Ortak Hizmetler Grup
Başkanı Bekir Ata Yılmaz, İnsan
Teknoloji Yönetimi Müdürü Dr. Eyüp
Serdar Gökpınar, Eğitim Müdürü
Cemal Şenyılmaz, ile Anadolu
Üniversitesi’nden Rektör Prof.Dr.
Naci Gündoğan, Rektör Yardımcısı
Prof.Dr. Ali Savaş Koparal,
Prof.Dr. Mehmet Şerif Kavsaoğlu,
Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık
Araştırma ve Uygulama Merkezi
Müdürü Prof.Dr. Mustafa Cavcar
katıldı.
İmzalanan Üniversite-Sanayi iş
birliği protokolü çerçevesinde,
Anadolu Üniversitesi ile Şirketimiz
arasında ortak öğrenim ve akademik
çalışmalarının yürütülmesi, Sivil
Havacılık Araştırma ve Uygulama
Merkezi ile gerçekleştirilebilecek
ortak Ar-Ge faaliyetleri için teknoloji
alanları bazında ortak Ar-Ge
planlaması yapıldı.
Rektör Prof.Dr. Hasan Gönen ve
Dörtkaşlı’nın birer konuşma yaptığı
törende, Hezarfen Havacılık ve Uzay
Kulübü tarafından Genel
Müdürümüze bir plaket sunuldu.
“İSTEMCİ SANALLAŞTIRMA PROJESİ”NE ÖDÜL
Şirketimiz Bilgi Teknolojileri
Müdürlüğü, 2-4 Nisan tarihleri
arasında gerçekleştirilen 5’inci IDC
(International Data Corporation)
Türkiye CIO (Chief of Information
Officer) Zirvesi 2014 etkinliğinde
yer aldı.
Etkinlik kapsamında düzenlenen
Ödül Programı’na, Şirketimizin altı
farklı kategoriyi içerecek şekilde
aday olduğu “İstemci Sanallaştırma”
konulu proje, “Best IT Cost
Efficiency Project of the Year in
Turkey 2014” kategorisinde birinci
oldu.
Bu kapsamda Şirketimiz Bilgi
Teknolojileri Müdürü Gülsen
Bayramusta ödüle layık görüldü.
TASARIMINDAN ÜRETİMİNE BİRÇOK AŞAMASINDA YER ALDIĞIMIZ A400M TÜRKİYE’DE
Airbus
Military
firmasının
A400M
Programı’nda
endüstriyel
ortağı olan
Şirketimizin,
tasarımdan üretime
birçok aşamasında görev aldığı
“A400M ATLAS Uçağı” Türkiye’ye
ulaştı.
Türk Silahlı Kuvvetleri'nin hava
nakliye ihtiyacını karşılayacak
A400M uçaklarının ilki, 16 Nisan
2014 tarihinde, konuşlu olacağı
Kayseri-Erkilet 12’nci Hava
Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı'na
teker koydu.
Uçağın filoya katılması nedeniyle
düzenlenen törene Hv.K.K. Değ. ve
Dent.Bşk. Korg. Hasan Küçükakyüz
ve 2'nci Hv.İkm.Bkm.Mrk.
Komutanı Tümg. Ali Demiral başta
olmak üzere birçok askeri ve sivil
yetkili katıldı.
Şirketimiz program kapsamında,
uçağın yapısal komponentlerinden;
ön orta gövde ve acil çıkış kapısı,
paraşütçü kapıları, arka gövde üst
bölüm ve kaçış kapağı, kuyruk
konisi, kanatçık ve sürat frenleri'nin
tasarım ve üretimini yapmakta,
ayrıca gövde kabloları ile
aydınlatma ve su/atık sistemlerini
üretiyor.
Ayrıca Şirketimiz A400M
uçaklarına hizmette kaldıkları
sürece, idame ve işletme dönemi
destek faaliyetleri kapsamında;
teknik destek, teknik
dokümantasyon güncelleme, yedek
parça ve yer destek teçhizatı
tedarik/üretimi, retrofit ve garanti
hizmetleri vermeye devam edecek.
11
Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri
BOEING 787 ELEVATÖR 200’ÜNCÜ ÜNİTE
BOEING-EVERETT TESİSLERİNE SEVK EDİLDİ
2007 yılında ALENIA firması ile
başlayan, 2013 yılı Eylül ayında
BOEING firması ile yürütülen
müzakereler sonucunda Şirketimiz,
BOEING 787 Elevatör Sözleşmesi
imzalamış ve bu sözleşme
kapsamında 171’inci ünite itibariyle
tüm sevkiyatları doğrudan BOEING
firmasına yapmaya başlamıştır.
21-23 Ocak tarihleri arasında
yapılmakta olan BOEING-TUSAŞ
PMR toplantısı vesilesi ile bir araya
gelen, Şirketimiz ve Boeing’in üst
düzey yöneticilerinin de katılımıyla;
üretim ve montaj faaliyetleri
tamamlanarak sevke hazır hale
gelen 200’üncü ünite sebebiyle bir
kutlama düzenlendi.
ÖZGÜR PROJESİ ÖN TASARIM GÖZDEN GEÇİRME TOPLANTISI GERÇEKLEŞTİ
Özgür Projesi Ön Tasarım
Gözden Geçirme Toplantısı 18-20
Aralık 2013 ve 6-8 Ocak 2014
tarihlerinde yapılan toplantılarla
proje takvimine uygun olarak
başarıyla tamamlandı.
Projede bir sonraki ana
kilometretaşı olan “Kritik Tasarım
Gözden Geçirme Toplantısı” için
çalışmalar devam ediyor.
SUKB TEKNOLOJİ GÖSTERİMİ PROJESİ KTGG SÜRECİ BAŞARIYLA TAMAMLANDI
Sayısal Uçuş Kontrol Bilgisayarı
(SUKB) Teknoloji Gösterimi
Projesi’nin Kritik Tasarım Gözden
Geçirme safhası, 26 Kasım 2013 ve
20 Ocak 2014 tarihlerinde
düzenlenen Kritik Tasarım Gözden
Geçirme Toplantısı-1 (Sistem) ve
Kritik Tasarım Gözden Geçirme
Toplantısı-2 (Yazılım) sonucunda
başarıyla tamamlandı.
6 Mart 2012 tarihinde imzalanan
ve 24 Mayıs 2012'de proje
Uygulama Takvimi başlayan
sözleşme kapsamında, HÜRKUŞ
Uçağı’nda kullanılması hedefine
TURNA “BEYAZ FIRTINA 2014 TATBİKATI”NDA
Şirketimiz, Dz.K.K. tarafından 30
Mayıs 2014 tarihinde gerçekleştirilen
Beyaz Fırtına 2014 Tatbikatı’na
Turna Hedef Uçak Sistemi ile iştirak
etti.
Tatbikat kapsamında TCG
Salihreis fırkateyninden fırlatılan
Turna hedef uçaklarıyla tehdit
benzetim görevleri başarıyla yerine
12
getirildi. Yapılan üç uçuşta
gemilerden atılan RAM, Sea Sparrow
ve ESSM füzeleri ile Turna
hedeflerine tam isabet kaydedildi.
Genelkurmay Başkanı, Kuvvet
Komutanları ve Dz.K.K. üst
kademesi tatbikatı, TCG Salihreis'ten
izledi ve tatbikat sonrasında Turna
sistemi ile ilgili takdirlerini belirttiler.
yönelik olarak geliştirilecek
Otopilot Sistemi, kabiliyet kazanımı
ve teknoloji gösterimi amacıyla
tasarlanacak olan Elektro-Mekanik
Uçuş Kontrol Sistemi (EMUKS),
Otopilot Sistemi ve EMUKS’un
kontrol bilgisayarı olarak çalışacak
olan Sayısal Uçuş Kontrol
Bilgisayarı ve sistemlerin
gerçekleşeceği bir test ortamının
hazırlanması hedefleniyor.
HÜRKUŞ’TA SON GELİŞMELER
Geçtiğimiz yıl 30 Ağustos Zafer Bayramı’nda ilk uçuşunu gerçekleştirerek Ülkemizin gururu olan HÜRKUŞ’umuzun uçuş testleri devam ediyor.
HÜRKUŞ 1 NOLU PROTOTİPİ UÇUŞ TESTLERİNİ BAŞARI İLE GEÇİYOR
İlk uçuşunu gerçekleştiren
HÜRKUŞ 1 Nolu prototip uçağımız
ile şu ana kadar yapılan 50 sortide
56 saat uçuş gerçekleştirildi ve
15.500 ft irtifaya ve 255 knot hıza
çıkıldı.
Yapılan testlerde ağırlıklı olarak
hava veri sistemi kalibrasyonu,
sistem kontrolleri, kontrol
edilebilirlik ve kararlılık testleri
farklı ağırlık merkezi ve
konfigürasyonlarda icra edildi.
HÜRKUŞ PROJESİ’NDE 2’NCİ UÇAK YER TESTLERİ SÜRECİ BAŞLADI
HÜRKUŞ Projesi kapsamında
üretilen 2 Nolu uçar prototip
uçağımızın ise ilk elektrik verme
işlemi 16 Mayıs 2014 tarihinde başarı
ile gerçekleştirildi ve “2’nci Uçak Yer
Testleri Süreci” başlatıldı.
2 Nolu uçağın Temmuz sonunda
yer testlerinin tamamlanarak taksi
işlemlerine geçilmesi planlanıyor.
13
HÜRKUŞ UÇAĞI SERTİFİKASYON YOLCULUĞUNDA YAZILIM VE ALINAN 20 DERS
ÖZET
Bu bildiride, Türk Başlangıç ve
Temel Eğitim Uçağı’nın (HÜRKUŞ)
tip sertifikasyonu yolculuğunda,
uçak üzerindeki cihazların içindeki
yazılımların “DO-178B” (Software
Considerations in Airborne Systems
and Equipment Certification) rehber
dokümanına ve projenin
sertifikasyon otoritesi “Avrupa Sivil
Havacılık Otoritesi” (European
Aviation Safety Agency (EASA))
tarafından açılan “Sertifikasyon
İşlem Maddelerine” (Certification
Review Item ((CRI)) uyum gösterimi
kapsamında izlenen süreçler,
gerçekleştirilen aktiviteler ve alınan
dersler anlatılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: DO-178B,
Yazılım, Sertifikasyon, EASA
1. GİRİŞ
19 Ocak 2005 tarihinde yapılan
Savunma Sanayi İcra Kurulu
toplantısında Hv.K.K.lığının
ihtiyacına yönelik Başlangıç ve
Temel Eğitim Uçağı (BTEU) Projesi
kapsamında Türk Başlangıç ve
Temel Eğitim Uçağı Geliştirme
Programı, 15 Mart 2006 tarihinde
Savunma Sanayi Müsteşarlığı ve
TUSAŞ arasında imzalanan sözleşme
ile yürürlüğe girmiştir. Türk
Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı
Geliştirme Programı (TBTEU) ile
özgün bir eğitim uçağı prototipinin
tasarlanması, geliştirilmesi, test ve
doğrulamasının yapılması,
üretiminin ve sertifikasyonunun
gerçekleştirilmesi, sisteme ait teknik
veri paketinin oluşturulması
hedeflenmiştir. Ayrıca proje
14
kapsamında yapılan tasarım, Avrupa
Sivil Havacılık Otoritesi (European
tarafından sivil tip sertifikası
alacaktır.
Adını Türk Havacılık Tarihi’nin
en önemli pilotlarından Vecihi
Hürkuş’tan alan “HÜRKUŞ” Uçağı
projesi kapsamında, TUSAŞ’ta
kurulan proje ekibi 2006 yılından
beri özverili çalışmalarına aralıksız
devam etmekte olup, uçağın 33
dakika süren ilk test uçuşu, 28
Ağustos 2013 tarihinde Ankara
Akıncı Hava Üssü’nde başarı ile
gerçekleştirilmiştir.
HÜRKUŞ Uçağı’nda yer alan
sistemlerdeki yazılımların bir kısmı
yeni geliştirilirken, bir kısmı da
Rafta Hazır Ticari Ürün (RAHAT)
(Commercial Off-The-Shelf (COTS))
olarak satın alınmıştır.
Bu bildiride, HÜRKUŞ Uçağı
üzerindeki yazılımların sertifikasyon
otoritesine uyum gösterimi
kapsamında yapılan çalışmalar,
yürütülen süreçler ve kazanılan
dersler anlatılmaktadır.
Bildiri kapsamında kullanılan
temel kavramlar ve önemli noktalar
aşağıda verilmiştir:
• Uçuşa Elverişlilik: Belirli bir hava
aracı konfigürasyonunun,
onaylanmış kullanım şartları ve
sınırlandırmalar içerisinde,
emniyetle uçuşunu
başlatabilme,
sürdürebilme ve
sonlandırabilmesi
özelliğidir.
• Tip sertifikası:
Sivil/Askeri Havacılık
Otoriteler tarafından yayımlanan
ürün tip tasarımının ilgili uçuşa
elverişlilik kural ve
gereksinimlerine uyumunu
gösteren ve tip tasarım,
operasyon sınırlandırmaları, tip
sertifikası bilgi sayfası (Type
Certification Data Sheet (TCDS)),
geçerli düzenlemeleri içeren
belgedir ve yalnızca bir tip için
verilir.
• Sertifikasyon: Ürün, servis,
organizasyon ve personelin;
konuya ilişkin otorite
gereksinimlerine uyumunun
belirlenmesi için uygulanan ve
Havacılık Otoriteleri tarafından
belgelendirilmesi ile sonuçlanan
sistematik süreçtir.
1980’li yılların başında
yazılımların hava araçları ve
motorlarında kullanımlarının artması
ile birlikte, uçuşa elverişlilik
gereksinimlerinin karşılanması için
kabul edilebilir bir yöntem
belirlenmesi ihtiyacı doğmuştur.
DO-178B rehber dokümanı bu
ihtiyacı gidermek üzere RTCA
(Radio Technical Commission for
Aeronautics) tarafından hazırlanmış
rehber bir dokümandır. Bu rehber
dokümanın, cihazın yazılımının
uçuşa elverişlilik gereksinimlerine
olan uyumunu kabul edilebilir bir
emniyet seviyesinde sağlamak için
endüstriye kılavuzluk etmesi
hedeflenmiştir.
ABD’de Amerikan Sivil Havacılık
Otoritesi, (Federal Aviation
Administration (FAA)), Avrupa
Birliği’nde ise Avrupa Sivil Havacılık
Otoritesi,
(European Aviation Safety Agency
(EASA)) iki önemli sivil havacılık
otoritesidir. Bunların haricinde, her
ülkenin kendi ulusal sivil havacılık
otoritesi bulunmaktadır. Sivil
havacılık otoriteleri, sivil hava
sahasında uçacak uçakların uçuşa
elverişlilik gereksinimlerini
karşılamalarını beklemekte, bu
gereksinimleri karşılayan hava
araçlarına da tip sertifikası
vermektedir. FAA bu gereksinimleri
Federal Aviation Regulations (FAR)
dokümanlarında, EASA ise
Certification Specifications (CS)
dokümanlarında tanımlamıştır.
Hava araçları için FAA’nın FAR
XX.1309 ve EASA’nın CS XX.1309 ve
diğer yerel otoritelerin de eş değer
emniyet gereksinimleri mevcuttur.
Burada bahsedilen XX, hava aracı
kategorisine göre değişmektedir.
Örneğin FAR 23.1309 küçük uçaklar
ile ilgili emniyet gereksinimlerini,
FAR 25.1309 ise büyük uçaklar ile
ilgili emniyet gereksinimlerini
tanımlar. FAA, EASA veya yerel
otoriteler, sivil hava sahasında
uçacak uçakların bu kurallara
uymasını beklemektedir. AC 1309,
FAR 1309’da yer alan gereksinimler
için gösterilebilecek kabul
edilebilir uyum yöntemlerini
anlatır ve hava aracı
yazılımlarının uyum gösterim
yöntemi kapsamında
AC20.115B dokümanına
referans
verir. FAA tarafından 1 Kasım 1993
tarihinde yayınlanan AC20.115B’ye
göre, DO-178B rehber dokümanı
tek uyum yöntemi olmamakla
beraber, hava araçlarında kullanılan
yazılımlar için kabul edilebilir Uyum
Yöntemi (Means of Compliance
(MoC)) olarak belirlenmiştir. Bu
kabulden sonra, FAA ve EASA dahil
tüm sertifikasyon otoriteleri
tarafından, hava aracı üzerinde
uçacak yazılımların uyum gösterim
yöntemi olarak DO-178B’ye uyum
şartı aranmaya başlanmıştır.
DO-178B, yazılım yaşam
döngüsü süreçlerinin amaçlarını
(objectives), bu amaçlara ulaşmak
için tamamlanması gereken
aktiviteleri ve amaçların sağlandığını
göstermek için üretilmesi gereken
kanıt dokümanları tanımlar.
DO-178B rehber dokümanının
1982 yılında yayımlanan ilk
sürümünün (DO-178) ardından,
yazılım teknolojisindeki hızlı gelişim
ve bunun beraberinde getirdiği
kritik konular ile ilgili ortak bir
anlayış sağlayabilmek için, 1985
yılında DO-178A sürümü, 1992
yılında da DO-178B sürümü
yayımlanmıştır. DO-178B sürümü,
oldukça uzun süredir kullanılmış
olup, 2011 senesinde şu an geçerli
son sürümü olan DO-178C
yayımlanmıştır.
DO-178B’ye uyumlu geliştirilmiş
yazılım, DO-178B’de yer alan ilgili
emniyet seviyesine ait amaçların
karşılandığı ve
gerekli kanıtların
geliştirildiği yazılım
anlamına
gelmektedir.
Geliştirilmesi gereken
kanıtlar DO-178B rehber dokümanının 11. bölümünde (Yazılım
Yaşam Döngüsü Verileri)
tanımlanmıştır. Bu kanıtlara örnek
olarak yazılım planları, yazılım
gereksinimleri, yazılım tasarımı,
kod, yazılım test prosedürleri, test
sonuçları kalite ve konfigürasyon
kayıtları verilebilir. DO-178B’de
belirtilen her bir emniyet seviyesi
için karşılanması gereken amaçlar
farklıdır. Bu amaçlar DO-178B, Ek A
Tablo 1-10’da belirtilmiştir. DO178B Telif Hakları nedeni ile bu
tablolar bildiriye eklenmemiştir.
Buna göre, Seviye A yazılım
(Ölümcül) için 66 amaç, Seviye B
yazılım (Tehlikeli) için 65 amaç,
Seviye C yazılım (Önemli) için 57
amaç ve Seviye D yazılım (Az
Önemli) için 28 Amaç
tanımlanmıştır. Seviye E için
karşılanması gereken herhangi bir
amaç bulunmamaktadır. Bu
seviyeler, yazılımın yerine getireceği
fonksiyonun uçuş emniyeti
üzerindeki etkisine göre ARP 4754A
(Guidelines for Development of
Civil Aircraft and Systems) rehber
dokümanına göre belirlenir.
Bir yazılım ürünü, DO-178B
rehber dokümanı yanısıra, IEEE
12207 Standardı gibi çeşitli
standartlara uyumlu olarak da
geliştirilebilir. Her ne kadar
belirlenen bir rehber doküman veya
standartlara uyumlu olarak yazılım
geliştirmek sertifikasyon
kapsamında gerçekleştirilen bir
aktivite olsa da, “Yazılımın
Sertifikasyonu” diye bir kavram
yoktur. Yazılımın sertifikasyonu
değil, yazılımın içinde bulunduğu
bütün bir sistemin sertifikasyonu
(Certified System) söz konusudur.
Sistemin sertifikasyonu için de,
yazılımın “Belgelendirilebilir”
(Certifiable) olması gerekir.
Yazılımın belgelendirilebilir olması
demek, yazılımın DO-178B rehber
dokümanı gibi bir dokümana
uyumlu olarak geliştirilmesi ve bu
uyumun bir sertifikasyon otoritesi
tarafından onaylanması demektir.
Sertifikasyon otoritesi yazılım
emniyet seviyesine göre
uygulanabilir DO-178B amaçlarının
karşılanma durumunu, üretilen
15
yazılım yaşam döngüsü süreçlerini
ve verilerini, yazılım geliştirme
süreçleri boyunca üretilen
doğrulama, kalite ve konfigürasyon
kayıtlarını inceleyerek/denetleyerek
değerlendirilir.
Türk Başlangıç ve Temel Eğitim
Uçağı Geliştirme Programı
kapsamında da yazılımların uyum
gösterim yöntemi olarak DO-178B
rehber dokümanı ve EASA
tarafından başlatılan Sertifikasyon
İşlem Maddesi (SİM) (Certification
Review Item (CRI)) belirlenmiştir.
Buna göre, uçak üzerindeki tüm
cihazların içindeki yazılımların
belirlenen yazılım seviyesine göre
DO-178B rehber dokümanı ve
SİM’lerde belirtilen gereksinimleri
karşılaması gerekmektedir. SİM,
tanımlanması, takip edilmesi ve
çözüm üretilmesi gereken önemli
teknik ve idari problemlerle ilgili
sertifikasyon konularıdır. Projede
yazılım uyum gösterim yöntemi
kapsamında DO-178B’ye ek olarak
EASA tarafından yazılım
kapsamında açılmış yedi adet SİM
mevcuttur.
Bildirinin devamında, HÜRKUŞ
Uçağı’ndaki hava aracı yazılımların
DO-178B ve SİM’lere uyum
gösterimi kapsamında pratikte
izlenen süreçler, tamamlanan
çalışmalar, karşılaşılan sorunlar ve
öneriler anlatılmaktadır. Bu
kapsamda, öncelikle ilgili konu
sonraki paragrafta da o konu ile
ilgili alınan ders/dersler (AD)
paylaşılmıştır.
2. PROJE UYGULAMASI
Hava araçları bünyelerinde farklı
ancak bir arada çalışan pek çok
sistemi (Hidrolik sistem, yakıt
sistemi, aviyonik sistem, elektrik
sistemi vb) barındırırlar. HÜRKUŞ
Uçağı’nda 18 farklı sistemde
bulunan 24 farklı cihazda, 23 farklı
yazılım mevcuttur. Bu yazılımların
çok büyük bir çoğunluğu Seviye C,
16
kalanları ise Seviye D şeklindedir.
HÜRKUŞ Uçağı’na takılan
cihazların içindeki yazılımlar proje
kapsamında aşağıdaki şekilde
sınıflandırılmış ve projenin başında,
her bir sınıf için uyum gösterim
kapsamında izlenecek süreçler ve
üretilecek kanıt dokümanları belirlenerek EASA ile üzerinde anlaşma
sağlanmıştır.
Sınıf 1: Yeni geliştirilen
yazılımlar
Sınıf 2: Daha önceden
geliştirilmiş ve DO-178B uyumu
sertifikasyon otoritesi tarafından
onaylanmış yazılımlar.
Sınıf 3: Daha önceden
geliştirilmiş ve DO-178B uyumuna
dair herhangi bir kanıtın olmadığı
yazılımlar.
Bildirinin devamında her bir sınıf
için, belirlenen yazılım emniyet
seviyesine göre DO-178B ve
SİM’lerde belirtilen amaçlara uyum
gösterimi kapsamında yapılan
çalışmalar, kazanılan deneyimler,
sorunlar ve konu ile ilgili öneriler
verilmiştir.
2.1. Sınıf 1: Yeni Geliştirilen
Yazılımlar
HÜRKUŞ Uçağı Geliştirme
Projesi kapsamında, üç ayrı alt
yüklenici tarafından yeni geliştirilen
altı ayrı yazılım vardır. Her bir alt
yüklenici, DO-178B ve SİM’lerde
tanımlanan amaçlara ve aktivitelere
göre gerekli olan yazılım yaşam
döngüsü verilerini ve kayıtlarını
oluşturmuştur. Bildiride yer alan
“Yazılım Sertifikasyon Konuları
Planı” ve “Yazılım Başarım Özeti”
bu verilerinden bazıları olup, tüm
yazılım yaşam döngüsü verileri ve
kayıtları, DO-178B rehber
dokümanı 11. bölümünde
listelenmiştir. Başta yazılım plan ve
standartları (gereksinim, tasarım ve
kodlama standartları) olmak üzere,
alt yükleniciler tarafından geliştirilen
yazılım yaşam döngüsü verileri
TUSAŞ tarafından gözden
geçirilmiş/denetlenmiş ve varsa
gerekli değişikliklerin
doğrulanmasından sonra
onaylanmıştır.
Yeni geliştirilen yazılımların DO178B rehber dokümanına uyumu
onayı, sertifikasyon otoritesi
tarafından SOI (Stage of
Involvement) adı verilen gözden
geçirmelerden sonra yapılan
değerlendirmeler ile
gerçekleştirilmektedir. DO-178B
rehber dokümanına uyumlu olarak
geliştirilmiş yazılımların onayı
süreci, FAA tarafından hazırlanan
8110.49 Software Approval
Guidelines dokümanında yer
almaktadır. Buna göre, yazılım
yaşam döngüsünün dört farklı
aşamasında sertifikasyon otoritesi
tarafından denetimler yapılarak,
üretilen yazılım yaşam döngüsü
süreç ve verilerinin, DO-178B
amaçlarını karşılama durumu
değerlendirilmektedir. Bu
denetimler, SOI #1 Planlama
Denetimi, SOI #2 Yazılım Geliştirme
Denetimi, SOI #3 Doğrulama
Denetimi ve SOI #4 Nihai
Denetimidir. Her bir SOI denetimine
ait soru listesi FAA tarafından
hazırlanan Job Aid (Conducting
Software Reviews Prior to
Certification) dokümanında
mevcuttur. Her bir denetim için
denetimden önce hazırlanarak
konfigürasyon kontrolü altına
atılması gereken yazılım yaşam
döngüsü verileri, FAA Order
8110.49 Software Approval
Guidelines dokümanında
anlatılmaktadır.
Proje kapsamında EASA
tarafından Aralık 2010 tarihinde
hava aracı yazılım kapsamında
tasarım organizasyonu onayı
(Design Organization Approval
(DOA)) denetimi gerçekleştirilmiştir.
Bu denetim ile mevcut TUSAŞ alt
yapısı, yazılım süreçleri, proje
çalışanlarının yetkinliği ve DO-178B
deneyimi EASA tarafından yeterli
olarak değerlendirilerek 21J.367
DOA sertifikası kapsamında, seviye
C ve altı hava aracı yazılımlarının
DO-178B’ye ve SİM’lere uyum onayı
Temmuz 2012 tarihinde EASA
tarafından TUSAŞ’a delege
edilmiştir. O tarihten itibaren, SOI
gözden geçirmeleri ve uyum onayı
kararı EASA adına TUSAŞ tarafından
gerçekleştirilmektedir. Proje
boyunca referans alınan TUSAŞ
yazılım süreçleri; Yazılım Planlama
Süreci, Yazılım Geliştirme Süreci,
Yazılım Doğrulama Süreci, Yazılım
Kalite Güvence Süreci, Yazılım
Konfigürasyon Yönetim Süreci ve
Sertifikasyon İrtibat Sürecidir.
Uçak üzerinde çok sayıda sistem
olduğu ve her bir sistem de ayrı bir
uzmanlık gerektirdiği için,
genellikle o sistem ile ilgili
uzmanlaşmış alt yüklenicilerden
sistemin tedarik edilmesi yoluna
gidilmiştir. Özellikle projede DO178B’e uyum şartı var ise, doğru alt
yüklenicinin seçilmesi projenin
başarısı için oldukça elzemdir. Alt
yüklenici seçiminde, sözleşme
bedeli önemli bir ölçüt olmakla
birlikte, seçim kapsamında ilave
ölçütlerin de dikkate alınmasının
faydalı olduğu değerlendirilmektedir. Bu ölçütler arasında, firmanın
yazılım geliştirme süreçlerinin ve alt
yapısının DO-178B amaçlarını ne
kadarını karşıladığı, firmanın
sertifikasyon ve DO-178B uyumlu
yazılım geliştirme deneyimi, daha
önce geliştirilen yazılımın seviyesi
ve karmaşıklık derecesi, yazılım
kalite güvence ve yazılım
konfigürasyon yönetimi alt yapısı
sayılabilir. Bu ölçütlerin dikkate
alınmadığı durumlarda, DO-178B
amaçlarını karşılayan süreç ve
verilerin çıkabilmesi için ana
yüklenicinin planlanandan daha
fazla dâhil olması gerekebileceği
değerlendirilmektedir.
Alınan Ders 1: Alt
yüklenicilerin seçiminden önce, alt
yüklenicinin DO-178B amaçlarını
karşılayacak süreçleri
gerçekleştirme ve yazılım yaşam
döngüsü verilerini üretebilme
durumlarının (imkân varsa firma
tesislerinde) yapılacak incelemeler
ile değerlendirilmesi önerilmektedir.
Değerlendirmenin olumlu olması
durumunda, ana yüklenici alt
yükleniciye belirlenen
dokümanların onay yetkisi
kapsamında delegasyon vererek
kendi iş yükünü de azaltabilir.
Değerlendirmenin olumsuz olması
durumunda ise, tespit edilen
iyileşmeye açık noktaların firma ile
paylaşılması firmanın ve sektörün
gelişimi için çok önemli bir fırsattır.
Yeterli alt yapı ve deneyime sahip
olmayan firmaların alt yüklenici
olarak seçilmesi durumunda,
tamamlanan süreçler ve üretilen
veriler uyum kapsamında yetersiz
olabilmekte, bu da ana yükleniciye
ilave çalışmalar getirebileceği için
planlanan iş gücü ve sertifikasyon
takvimi olumsuz yönde
etkilenebilmektedir.
Projenin yürürlüğe girmesi ile
birlikte, farklı disiplinlerde çalışan
Teknik Lider, Kalite Güvence
Sorumlusu, Uyum Doğrulama
Mühendisi, Uçuşa Elverişlilik
Uzmanı ve Konfigürasyon Yönetim
Sorumlusundan oluşan bir Yazılım
Ekibi kurulmuştur.
Akabinde, geliştirilen
yazılımların DO-178B ve SİM’lere
uyum gösterimi kapsamında TUSAŞ
yazılım ekibi tarafından yürütülecek
aktivitelerin, rollerin, görev ve
sorumlulukların anlatıldığı “Yazılım
Mühendisliği Aktiviteleri Planı”
hazırlanmış ve yayımlanmıştır. EASA
tarafından da onaylanan bu planda,
Sınıf 1, Sınıf 2 ve Sınıf 3
kategorisindeki tüm yazılımların
DO-178B’ye ve SİM’lere uyum
gösterimi kapsamında izlenecek
yöntemler, süreçler ve hem TUSAŞ
tarafından hem de alt yükleniciler
tarafından üretilecek yazılım yaşam
döngüsü verileri anlatılmıştır.
Alınan Ders 2: Yazılım
projeleri, diğer projelerde olduğu
gibi planlama fazı ile başlamakta
olup, projenin başında yazılım
planları üretilir. Yazılım geliştirme iş
paketi, ana yüklenicinin yerine alt
yüklenicinin sorumluluğunda olsa
bile, proje kapsamında ana
yüklenicide izlenecek süreçlerin,
gerçekleştirilecek faaliyetlerin,
kontrol noktalarının, üretilecek
verilerin ve müşteri/sertifikasyon
otoritesi ile irtibat sürecinin ve
yönteminin ana yüklenici tarafından
hazırlanacak bir planda
tanımlanması önerilmektedir.
EASA’nın TUSAŞ’a delegasyonu
öncesinde, uyum gösterimi
kapsamında gerçekleştirilen SOI
gözden geçirmeleri EASA tarafından
gerçekleştirilmiştir. EASA tarafından
gerçekleştirilen bu faaliyet öncesi
TUSAŞ tarafından alt yüklenici
firmalara benzer gözden geçirmeler
yapılmıştır. Böylelikle EASA
denetimlerinden önce alt
yüklenicilerde tamamlanan süreç ve
üretilen yazılım yaşam döngüsü
verilerindeki uygunsuzlukların
tespit edilerek giderilmesi
sağlanmıştır.
Alınan Ders 3: Sertifikasyon
içeren projelerde, sertifikasyon
otoritesi tarafından yapılacak SOI
gözden geçirmelerinde önce,
tespit edilebilecek potansiyel
uygunsuzlukların önüne geçmek
için ana yüklenici tarafından gözden
geçirmelerin gerçekleştirmesi ve bu
kapsamda gerekli planlamanın
proje planına dâhil edilmesi
önerilmektedir.
Alt yüklenici iş paketlerinde
sözleşme ödemeleri, üretilen
17
dokümanlarla birlikte (bu gözden
geçirmeler alt yüklenici tarafından
üretilen verilerin ve yürütülen
süreçlerin DO-178B amaçlarını
karşılayıp karşılamadığını gösterdiği
için) bu gözden geçirmelerin ve
açılan işlem maddelerinin başarı ile
tamamlanmasına da bağlanabilir.
Alınan Ders 4: Yazılım iş paketi
içeren sözleşmelerde ödemelerin,
yalnızca yazılım yaşam döngüsü
verilerine değil, ana yüklenici
tarafından gerçekleştirilen gözden
geçirmelerin başarı ile
tamamlanmasına bağlanması da
önerilmektedir.
EASA’nın TUSAŞ’a delegasyonu
sonrasında ise, alt yüklenici
firmalarda tamamlanan yazılım
geliştirme süreçleri ve üretilen
kapsamında TUSAŞ tarafından SOI
gözden geçirmeleri
gerçekleştirilmiştir. Gözden
geçirmeler sonrasında, raporları
hazırlanarak EASA ile paylaşılmış ve
açılan işlem maddeleri TUSAŞ
tarafından takip edilerek
kapatılmıştır.
SİM-F70 (Software Aspects of
Certification, application of ED12B/DO-178B, Field Loadable
Software, User Modifiable Software,
Use of COTS)’de her bir SOI gözden
geçirmesinin yapılabilmesi için
sağlanması gereken ön şartlar ve
konfigürasyon kontrolüne alınmış
olması gereken yazılım yaşam
döngüsü verileri belirtilmiştir. Proje
kapsamında EASA tarafından
özellikle SOI#2 (Geliştirme) ve
SOI#3 (Doğrulama) gözden
geçirmelerinin iki ayrı aşamada
yapılması istenmiştir. Bunun nedeni,
süreçte veya yazılım yaşam döngüsü verilerindeki olası önemli
(majör) uygunsuzlukların ilgili
fazının sonunda tespit edilmesinin
yaratacağı olumsuz etkidir. Çünkü
süreç sonunda tespit edilen
18
hataların düzeltilmesinin maliyeti,
özellikle de hata sistematik veya
önemli ise oldukça büyük olabilir.
Ayrıca çözülmeyen hatalar proje
ilerledikçe daha da karmaşıklaşarak
çözülmesi imkânsız hale gelebilir.
Örneğin, kodlama süreci resmi
olarak tamamlandıktan sonra
gerçekleştirilen SOI#2 gözden geçirmesinde tespit edilen ve
gereksinim geliştirme aşamasında
yapılmış sistematik bir hatanın
giderilmesi, yazılım gereksinimlerinin, yazılım tasarımının, kaynak
kodun ve test prosedürlerinin
değişmesine neden olabilir. Bu
durum, yazılım yaşam döngüsü
verilerinin güncellenmesi ve
değişiklik yönetimi kapsamında
yeni kayıtlarının üretilmesi ihtiyacını
doğurur, bu da iş yükünün
artmasına neden olur. Bu yaklaşımla
ve EASA’nın da talebi
doğrultusunda Proje kapsamında
yazılım geliştirme ve yazılım
doğrulama denetimleri iki ayrı
aşamada (Geliştirme_Fazı_Bölüm1,
Geliştirme_Fazı_Bölüm2 gibi)
yapılmıştır.
Bu aşamaların belirlenebilmesi
için, ilgili faza ait (örneğin
gereksinim geliştirme fazı) yazılım
yaşam döngüsü verilerinin (örneğin
yazılım gereksinimleri) %40’nın
üretilerek konfigürasyon kontrol
altına alınması, ikinci aşaması için
de benzer şekilde verilerin %75’nin
üretilerek konfigürasyon kontrol
altına alınması ölçüt olarak
belirlenmiştir. Bu rakamlar bu
projenin özelinde, yazılımın atanmış
emniyet seviyesine, üretilmesi
planlanan yazılım yaşam döngüsü
verilerinin içeriğine, yazılımın
karmaşıklığına ve alt yüklenici
firmanın DO-178B uyumlu yazılım
geliştirme deneyimine göre proje
kapsamında TUSAŞ tarafından
belirlenmiş ve EASA tarafından da
onaylanmış rakamlar olup, herhangi
bir istatistiksel değer
taşımamaktadır.
geliştirme süreçlerini süreç
tamamlandıktan sonra izlemek, olası
sistematik veya önemli hataların
süreç tamamlandıktan sonra tespit
edilmesine neden olur. Bu durum,
hatanın giderek karmaşıklaşmasına
ve etkilenen yazılım yaşam döngüsü
verilerinin ve süreçlerinin artmasına
neden olabilir. O nedenle, yazılım
ister alt yüklenicide ister ana
yüklenicide geliştirilsin ana
yüklenicinin ilgili yazılım yaşam
döngüsü süreci tamamlanmadan
süreci izleyecek şekilde bir alt yapı
kurması önerilmektedir.
Proje kapsamında alt
yüklenicilerde gerçekleştirilen
yazılım testlerine TUSAŞ tarafından
Yazılım Mühendisliği Aktiviteleri
Planı’da belirlenen oranda katılım
(test witness) sağlanmıştır. Bu
katılımın amacı ana yüklenici olarak
sürecin onaylanan yazılım
planlarına göre yürütüldüğünü
teminat altına almak/alındığını
kontrol etmektir. Alt
yüklenicilerdeki resmi yazılım
testlerine başlamadan önce, teste
başlama durumu Teste Hazırlık
Gözden Geçirme (THGG) Ölçüt
Listesi ile değerlendirildiğine dair
kanıtlar aranmıştır. THGG ölçüt
listesinde, teste girecek yazılıma ait;
yazılım gereksinimleri, yazılım
tasarım, kod, test prosedürleri
konfigürasyon kontrolünde olup
olmadığına, ana hat çekilip
çekilmediğine, bu verilerin
sürümlerinin birbiri ile senkronize
olup olmadığına, test ortamının ilgili
plan ya da prosedürde tanımlandığı
gibi kurulup kurulmadığına,
yazılımın emniyet seviyesine göre
bağımsızlık şartı sağlanmış olup
olmadığına dair sorular mevcuttur.
Resmi yazılım testlerine başlama
durumunu bu ölçütlere göre
değerlendirilerek başlanmıştır.
Alınan Ders 6: Sözleşmelere
veya alt yükleniciler tarafından
oluşturulan yazılım planlarına, resmi
yazılım testlerine başlama
durumunun belirli ölçütlere göre
değerlendirilmesini sağlayacak
şekilde ölçütlerin eklenmesi
önerilmektedir. Örneğin, test
prosedürlerine, koda,
gereksinimlere ana hat (baseline)
çekilmeden yapılacak resmi yazılım
testleri SİM-F70 Bölüm 2.5.3’ye göre
geçerli sayılamayacağı için projenin
başında sözleşme veya yazılım
planları aracılığı ile değerlendirme
ölçütlerin eklenmesi testlerin tekrar
koşulmasının önüne geçecektir.
Alınan Ders 7: Yazılım ister alt
yüklenicide ister ana yüklenicide
geliştirilmiş olsun, ana yüklenicinin
yazılım test koşularına belirli
oranlarda katılım sağlayarak sürecin
teminat altına alınması için proje
takvimine gerekli aktiviteleri
eklemesi önerilmektedir. TUSAŞ
bünyesinde tamamlanan ve devam
eden projelerde de, ana
yüklenicinin belirli oranlarda
testlere katılım sağlamasının
sertifikasyon otoriteleri tarafından
şart koşulduğu görülmüştür.
Yazılım testlerinde olduğu gibi,
sistem seviyesinde gerçekleştirilen
testlere yönelik de THGG ölçüt
listesinin oluşturulması, THGG
değerlendirmesinin daha nesnel
yapılmasına olanak verir. Sistem
seviyesinde yapılacak THGG için
ölçütlerden birisi de, o sistem içinde
koşacak yazılıma ait ölçütler
olmalıdır. THGG’ye konu olan
sistemindeki yazılıma ait varsa açık
işlem maddelerinin,
uygunsuzlukların ve hataların
sistemin emniyeti üzerindeki
etkisinin değerlendirilmesi gerekir.
Alınan Ders 8: Sistem
THGG’leri için hazırlanan ölçüt
listesine, sistem üzerinde koşacak
yazılıma ait varsa açık işlem
maddelerinin, hata ve
uygunsuzlukların sistem emniyetine
etkilerinin değerlendirilmesine
yönelik ölçütlerin eklenmesi
önerilmektedir.
DO-178B uyum denetimlerinden
sonuncusu, SOI#4 nihai yazılım
gözden geçirmesidir. Bu faaliyetin
amacı, üretilen yazılım yaşam
döngüsü verilerinin DO-178B
rehber dokümanına uyumunu,
planlarda hedeflenen yaşam
döngüsü süreçlerinin tamamlanarak
planlanan verilerin ve kayıtların
üretildiğini göstermektir.
Alınan Ders 9: Resmi uçuş
testlerinden veya motor
çalıştırmadan önce, sertifikasyon
otoriteleri tarafından uçuşta/motor
çalıştırma esnasında kullanılacak
yazılımların en az SOI#3 Yazılım
Doğrulama gözden geçirmesinin
tamamlanması beklendiği için ana
yüklenicilerin bu şekilde planlama
yapması önerilmektedir. SOI#4
gözden geçirmesinin de, testlerde
çıkabilecek olası yazılım hataları
nedeni ile uçuş testlerinden sonra
gerçekleştirilmesi ve sözleşmenin
bu şekilde hazırlanması
önerilmektedir.
DO-178B rehber dokümanına
göre tüm türetilmiş yazılım
gereksinimlerinin emniyet
değerlendirmesinin
gerçekleştirilmesi gerekir. Türetilmiş
gereksinim, yazılım geliştirme
süreçleri boyunca üretilen ve üst
seviye bir gereksinime izlenebilirliği
olmayabilen ilave gereksinimlerdir.
Türetilmiş yazılım gereksinimlerinin
DO-178B’e göre emniyet sürecine
gönderilmesi ve neden türetildiğine
dair gerekçenin (rational)
belirtilmesi gerekir. Bu
değerlendirmenin amacı, türetilmiş
yazılım gereksiniminin uçak
emniyetine olumsuz bir etkisinin
olup olmadığının
değerlendirilmesidir. Proje
kapsamında yazılım geliştirme
faaliyeti alt yüklenicilerde
gerçekleştirildiği için, bu emniyet
değerlendirmesi aktivitesi alt
yükleniciler tarafından geliştirilen
yazılım planlarına ekletilmiştir.
Ayrıca, yazılım gereksinim
standartlarında da türetilmiş
gereksinimlerin etiketleneceğine ve
gerekçenin belirtileceğine dair
kuralların ilave edilmesi
sağlanmıştır. Bu gereksinimlerin
emniyet değerlendirmesi, önce alt
yüklenici tarafından sistem
seviyesinde, sonra da TUSAŞ
tarafından uçak seviyesinde
gerçekleştirilmiştir. TUSAŞ’ta bu
süreç, ilgili rol ve sorumluluklar ile
birlikte tanımlanmış ve
değerlendirme bu sürece göre
gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda bir
veri tabanı oluşturulmuş ve tüm
türetilmiş gereksinimlerin emniyet
değerlendirme süreci bu veri tabanı
üzerinden takip edilmektedir.
Alınan Ders 10: DO-178B’e
göre türetilmiş yazılım
gereksinimlerinin emniyet
değerlendirmesine sağlanması
gerektiği için, disiplinler arası olan
bu sürecin tanımlanması ve gerekli
alt yapının kurulması
önerilmektedir. Alt yüklenicilerde
yazılım geliştirme iş paketi olması
durumunda ise, orada da konu ile
ilgili süreç ve alt yapının
kurulmasının sağlanması önemlidir.
göre, yazılım yaşam döngüsü
süreçleri için Geçiş Ölçütü
(Transition Criteria) tanımlanması
gerekir. DO-178B rehber
dokümanında geçiş ölçütlerinin
tanımlanması Seviye A,B ve C için
sağlanması gereken amaçlardan
birisidir. Geçiş Ölçütü, bir yazılım
yaşam döngüsü sürecine başlamak
için sağlanması gereken minimum
şartlar kümesidir. Örneğin, yazılım
19
tasarımına başlamak için ilgili
yazılım gereksinimleri
konfigürasyon kontrolünde
olmalıdır. Bu örneğe göre yazılım
tasarım sürecinin geçiş ölçütlerinden
birisi olarak, ilgili yazılım
gereksinimlerinin konfigürasyon
kontrolü alınması şartı
tanımlanabilir.
Proje kapsamında yeni
geliştirilen yazılımlar için geçiş
ölçütünün alt yükleniciler tarafından
geliştirilen planlarda tanımlanması
sağlanmıştır. TUSAŞ tarafından
gerçekleştirilen SOI gözden
geçirmeleri ile de, süreçler
arasından geçişlerin, tanımlanan
geçiş ölçütlerine göre
gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği
ilgili kalite kayıtlarına ve üretilen
yazılım yaşam döngüsü süreç ve
verilerine bakılarak doğrulanmıştır.
Alınan Ders 11: Yazılım yaşam
döngüsü süreçleri için geçiş
ölçütünün tanımlanması, DO-178B
rehber dokümanına göre
karşılanması gereken bir amaçtır.
Geçiş ölçütleri, yazılım geliştirme
süreçlerinin belli noktalarda kontrol
edilmesine imkân verdiği için
tanımlanması veya alt yüklenicilerde
tanımlatılması çok önemlidir. Bu
ölçütlerin tanımlanması bir sonraki
sürece, tanımlanan ön şartlar, bir
başka deyişle planlanan olgunluk
sağlandığında geçilmiş olacağı için,
yazılım yaşam döngüsünün
ilerleyen fazlarında çıkabilecek
potansiyel hatalar da azalacaktır.
HÜRKUŞ Projesi kapsamında
sözleşme kapsamında alt
yüklenicilerden gelen yazılım yaşam
döngüsü verileri TUSAŞ bünyesinde
konfigürasyon kontrolü altına
alınmaktadır. O nedenle, proje
kapsamında yalnızca alt yüklenici
denetimi yapılmamış, TUSAŞ
bünyesinde de, yazılım
konfigürasyon yönetimi gibi tüm
diğer entegre süreçleri de
20
kapsayacak şekilde iç denetimler
geliştirme iş paketi, ana yüklenici
firma yerine alt yüklenici firmalarda
da gerçekleştirilebilir. Böyle bir
modelde, yüklenicinin yalnızca alt
yüklenicilerde gerçekleştirilen
yazılım geliştirme süreçlerine
yönelik denetim planlaması değil,
aynı zamanda başta konfigürasyon
yönetimi süreçleri olmak üzere ana
yüklenicide yürütülecek tüm
entegre süreçleri de kapsayacak
şekilde iç denetimlerin de
planlaması önerilmektedir.
Yazılım geliştirme projelerinde,
yazılım yaşam döngüsü verilerinin
etkin bir şekilde gözden geçirilmesi
ve gözden geçirme kayıtlarının
konfigürasyon kontrolü altında
saklanması kritiktir. Gözden
geçirmelerin soru listeleri gibi belirli
ölçütlere göre gerçekleştirilmesi
gözden geçirmelerin daha nesnel
bir zeminde gerçekleştirilmesine
katkıda bulunur. DO-178B ve
SİM’lerde belirtilen doğrulama
sürecine yönelik amaçların
karşılandığını gösteren kanıtların
başında gözden geçirme süreçleri
ve bu süreçte üretilen kayıtlar gelir.
O nedenle gözden geçirme
sürecinin, ölçütlerinin ve
sonuçlarının konfigürasyon
kontrolü altında olması çok
önemlidir.
Alınan Ders 13: Yazılım yaşam
döngüsü verilerini gözden
geçirirken üretilen kayıtların (soru
listelerinin, gözden geçirme kayıtları
gibi) konfigürasyon kontrolü altına
alınması önerilmektedir.
Geliştirdikleri yazılıma ileride
DO-178B uyum onayı almak gibi
vizyonu olan firmalar için bu
kayıtların konfigürasyon
kontrolünde olması kritiktir. Kredi
almak, DO-178B’de belirtilen bir
amacın karşılandığını gösteren
süreç, ürün veya kanıtın
kabul edilmesi anlamına gelir.
Gözden geçirme sürecinde
kapsamında “Bağımsızlık
(Independence)” konusuna da
kısaca değinmekte fayda var.
Bağımsızlık, nesnel bir
değerlendirmenin sağlanması için
sorumlulukların ayrılması anlamına
gelir. Bağımsızlığın yansıması,
doğrulama sürecine ve yazılım
kalite güvence süreçlerine
olmaktadır. Doğrulama sürecinde
bağımsızlık, doğrulama
aktivitesinin, doğrulanan ürünü
geliştirenden farklı bir kişi
tarafından yapılması olarak
düşünülebilir. Yazılım Kalite
Güvence sürecinde bağımsızlık ise,
proje organizasyonundan bağımsız
bir kalite organizasyonu anlamına
gelir. Sağlanması gereken
bağımsızlık yazılımın seviyesine
göre değişmektedir. Sağlanması
gereken bağımsızlık şartları seviye
bazında DO-178B rehber
dokümanının Ek A bölümünde
verilen Tablo A.1-10’de belirtilmiştir.
Buna göre, Seviye A ve B yazılımlar
için doğrulama süreci kapsamında
bağımsızlık şartı aranırken, yazılım
kalite güvence organizasyonu
kapsamında Seviye A, Seviye B,
Seviye C ve Seviye D yazılımlar için
bağımsızlık şartı aramaktadır.
Yazılım yaşam döngüsü boyunca
dikkat edilmesi gereken en önemli
faktörlerden birisi de
izlenebilirliktir. İzlenebilirlik,
arasındaki ilişkiyi gösteren
kanıtlardır. Üretilen bir yazılım
yaşam döngüsü verisi ve
sürümünün, hangi verinin hangi
sürümünden üretildiğinin izlenebilir
olması gerekmektedir. Örneğin
hangi sistem gereksinimleri setinin
hangi sürümünden, hangi yazılım
gereksinim setinin hangi
sürümünün üretildiğinin takip
edilebilir olması ve bu
izlenebilirliğin de konfigürasyon
kontrolü altına alınması gereklidir.
Kurulması gereken izlenebilirlik
atanan yazılım seviyesine göre
değişmekte olup, detaylar DO-178B
rehber dokümanının Ek A
bölümünde verilen tablolarda ve
Bölüm 5.5 “İzlenebilirlik” başlığı
altında verilmiştir. Proje kapsamında
yeni geliştirilen yazılımlar için ilgili
sistem gereksinimleri alt
yüklenicilerin sözleşmelerine dâhil
edilmiştir. Yazılım gereksinimleri ile
sistem gereksinimleri arasında
izlenebilirlik kurulmuş ve kurulan
izlenebilirliklerin doğruluğu ve
tamlığı TUSAŞ tarafından
gerçekleştirilen gözden geçirmeler
ve denetimlerle teminat altına
alınmıştır.
Alınan Ders 14: Tüm yazılım
projelerinde, yazılım yaşam
döngüsü verileri, veriler ile verilerin
üretildiği süreçler, süreçler ile süreç
çıktıları arasındaki ilişkiyi gösteren
kanıt dokümanlarının oluşturulması
ve izlenebilirliğin takip edilebileceği
bir alt yapının kurulması
önerilmektedir. Kurulan sağlıklı bir
izlenebilirlik, yazılım yaşam
döngüsü verilerinde olabilecek
değişikliklerin üretilmiş veriler
üzerindeki etki analizinin doğru bir
şekilde gerçekleştirmesine ve
yalnızca etkilenen süreç ve verilerin
doğru ve hızlı bir şekilde tespit
edilmesine olanak verir. Bu
kapsamda kurulmuş sağlıklı bir alt
yapı (süreç ve araç), değişiklik
sürecinin maliyetini azaltan önemli
faktörlerden birisidir.
HÜRKUŞ Uçağı’ndaki yazılımlar
ile ilgili bir başka önemli konuda,
cihazın hangisi sürümü üzerinde
yazılımın hangi sürümünün
koştuğunu takip etme konusudur.
Cihaz üreticileri ekipman ve
ekipman üzerinde koşan yazılımın
sürümünü takip etmek için farklı
yöntemler kullanmaktadır. Örneğin
uçaktaki bazı cihazların üreticileri
yazılımın sürüm bilgisini, cihazın
üzerine ayrı bir etiket olarak
yapıştırırken, bazıları da cihazın
numarası ile yazılımın sürüm
bilgisini içeren tek bir numara ile bu
takibi yapmaktadırlar. Bazı üreticiler
ise, ekipman numarası ile yazılım
sürümünü kendi konfigürasyon
yönetimlerinde takip ettikleri için,
yazılımın sürüm bilgisini ekipman
üzerinde bulundurmamaktadır.
Özellikle ikinci ve üçüncü
durumlarda, yazılımın hangi
sürümünün cihazın hangi
sürümünde koştuğunu takip etmek
daha da kritik bir hale gelmektedir.
Projede bu kapsamda özel bir alt
yapı kurulmuştur. Buna göre,
cihazların üzerinde koşan
yazılımların sürümleri, proje
kapsamında kullanılan veri yönetim
aracındaki ürün ağaçlarında cihaz
ve cihaza bağlı yazılım ürün ağaçları
ile yönetilmektedir. Bu kapsamda
uçağa takılacak cihaza, içinde koşan
yazılım tanımlaması (identification)
ve sürümü ile ilişkilendirilerek
yayımlanmaktadır. Böylelikle veri
yönetim aracında cihaz
yayımlandığında, cihazın parça
numarası, seri numarası, sürümü ve
satıcı parça numarası, cihaz içinde
koşan yazılım tanımlaması ve sürüm
bilgisi ilişkilendirilmiş olmaktadır.
İster yeni geliştirilen yazılımlar
olsun, ister RAHAT yazılımlar olsun
genellikle cihazın içindeki yazılımın
sürümünü bir ekrana (Multi
Function Display (MFD) gibi)
bağlayarak tespit etme imkânı
bulunmamaktadır. O nedenle, satın
alınan yazılımın sürüm bilgisini
içeren dokümantasyonunun cihazla
ilişkilendirilerek konfigürasyon
kontrolü altına alınması elzemdir.
Alınan Ders 15: Yazılımın
sürüm takibi çok kritik bir konu
olduğu için, cihazın içindeki
yazılımın sürümünün cihazın
üzerinde ayrı bir etiket olarak
basılması ve sözleşmelerin bu şartı
gerçekleştirecek şekilde
hazırlanması önerilmektedir. Ayrıca,
yeni geliştirilen yazılımlar için
cihazın içindeki yazılımın
sürümünü, cihazı bir ekrana (Multi
Function Display (MFD) gibi)
bağlayarak tespit edebilmeye imkân
verecek şekilde olması ve bu
kapsamda özel yazılım
gereksinimlerinin tanımlanması
önerilmektedir.
EASA tarafından da başlatılan ve
Proje kapsamında işletilen SİMF72’de detayları verilen bir başka
süreç de Açık Hata Raporlarının
(AHR)(Open Problem Report
(OPR)) yönetilmesi sürecidir. AHR,
sertifikasyon aşamasında halen
çözülememiş yazılım ile ilgili hata
raporlarıdır. Bütün AHR’ler motor
çalıştırma ve uçuş öncesinde TUSAŞ
tarafından değerlendirilmektedir. Bu
değerlendirmenin amacı, halen
çözülmemiş olan bir hata raporunun
motor çalıştırma veya uçuşa
emniyetine etkisinin olup
olmadığını tespit etmektir. Bu konu
ile ilgili EASA tarafından açılan SİM72 (Management of Open Problem
Reports for Airborne Software and
Airborne Electronic Hardware)’ye
göre TUSAŞ’ta ilgili süreç
tanımlanmış ve AHR’lerin yönetimi
için bir veri tabanı oluşturulmuştur.
HÜRKUŞ Uçağı’na takılan cihazlara
ait AHR’ler, tanımlanan sürece göre
ilgili veri tabanında emniyet, sistem,
tasarım ve yazılım sorumlularının
katılımı ile değerlendirilmiştir.
Alınan Ders 16: AHR’ler uçağın
uçuş konfigürasyonuna göre
sınırlandırma (limitation), hafifletme
(mitigation) ve tasarım değişikliğine
neden olabilir. O nedenle, cihazı
satın alırken mümkünse açık hata
raporu olmayan cihazların satın
21
alınması, hataların olması
durumunda da, bu hataların cihaz
alım aşamasında değerlendirilerek
ilgili tasarımcılarla gerekli geri
beslemenin sağlanması önerilir.
1
Alınan Ders 17: Cihaz alım
aşamasında AHR’ler bir
değerlendirme ölçütü olarak
eklenmesi, mevcut AHR’lerin ilgili
tasarımcıya aktarılması da dahil tüm
sürecin tanımlanması ve AHR’lerin
yönetimi için bir veri tabanının
yaratılması/alt yüklenicilerde
yaratılması önerilmektedir.
2.2. Sınıf 2: Daha Önceden
Geliştirilmiş ve DO-178B Uyumu
Sertifikasyon Otoritesi
Tarafından Onaylanmış
Yazılımlar
Bu sınıfa giren yazılımlar, DO178B rehber dokümanına uyumlu
olarak geliştirilmiş ve bu uyumun
da EASA/FAA gibi bir sertifikasyon
otoritesi tarafından onaylandığı
yazılımlardır. Bu yazılımların
üreticileri, yazılım geliştirme fazı
boyunca üretmiş oldukları yazılım
yaşam döngüsü verileri ve DO178B’ye uyum beyanlarını taahhüt
ettikleri dokümanlar (Declaration of
Design and Performance (DDP)) ile
sertifikasyon otoritelerine
başvurmaktadır. DDP’lerde,
yüklenici firmanın adı, sistemin
oluşturan alt bileşenler ve bu
bileşenlerin numaraları, yazılıma ait
sürüm ve tanımlama bilgileri,
yazılım geliştirme seviyesi,
uygulanabilir spesifikasyonlar,
yeterlilik (qualification) test
raporlarına referanslar gibi başlıklar
yer almaktadır. Sertifikasyon
otoriteleri DDP’leri inceleyerek ve
gerek görürse firma tesislerinde
gerekli incelemeleri yaparak
geliştirilen yazılımın DO-178B’ye
uyumlu geliştirilip geliştirilmediğini
değerlendirir. Eğer değerlendirme
olumlu ise, yazılımın uyumunu
1
22
http://www.easa.europa.eu/certification/docs/etsoauthorisations/etsoa.pdf
Figür 1. European Technical Standard Order (ETSO) Onaylı Cihaz
onaylayarak EASA/FAA web
sitesinde onaylı cihazlar listesine
ekler. Konunun
görselleştirilebilmesi için bir örnek
seçilmiştir. Proje kapsamında
sertifikasyon otoritesi EASA olduğu
için, EASA internet sayfasında1 yer
alan cihazlardan bir örnek
seçilmiştir.
Figür 1’de verilen örnek, EASA
tarafından onaylanmış cihaz
listesinde yer alan bir cihazdır. Bu
cihaz HÜRKUŞ Uçağı’nda yer
almayıp, konunun anlaşılması için
rastgele seçilmiş bir cihaza ait bir
kayıttır.
Proje kapsamında EASA
tarafından onaylanarak listeye
girmiş ve TUSAŞ tarafından
belirlenen yazılım seviyesini de
karşılayan sekiz yazılım vardır. Bu
yazılımlara ait onayların proje
kapsamında geçerliliği, yukarıda
verilen EASA internet sayfasından,
proje kapsamında satın alınan
cihaza ait DDP’ler incelenerek
Eğer satın alınan cihaza ait DDP,
EASA’nın onayladığı DDP
sürümünden yeni ise, EASA
onayından sonra üretici firma
tarafından yazılım kapsamında bir
değişiklik yapılmış olabilir. Bu
durumda DDP’ler incelenerek
yapılan değişikliklerin yazılım
kapsamında olup olmadığı
incelenir. Eğer değişiklik yazılım
kapsamında ise değişikliğin
içeriğinin, değişiklikten etkilenen
yazılım yaşam döngüsü verilerinin
ve değişiklik sonrasında üretilen
doğrulama sonuçlarının incelenerek
mevcut uyumun geçerliliğine veya
uyumun devam edebilmesi için
yapılması gereken ilave çalışmaların
neler olduğuna karar verilmesi
gerekir.
Alınan Ders 18: Uçağa
takılacak cihazların seçimini
yaparken, alternatif cihazların
üzerinde koşan yazılımlara ait
sertifikasyon bilgilerinin cihaz
seçimi aşamasında seçim ölçüt
listesine eklenmesi önerilir. Bu
bilgiler;
a. Yazılım içeren cihaz
EASA/FAA gibi bir sertifikasyon
otoritesi tarafından onaylanmış mı?
b. Uçağa takılacak cihaz,
EASA/FAA tarafından onaylanan
cihaz mıdır? (Bu kontrol, satın
alınan cihaza ait DDP numarası,
tarihi ve sürümü ile birlikte EASA
internet sayfasından yapılabilir)
c. Onaylanan cihazın içindeki
yazılımın seviyesi nedir?
d. Proje kapsamında yapılan
emniyet çalışmalarına göre
belirlenmiş yazılım seviyesi nedir?
e. Onaylanan cihazın içindeki
yazılım seviyesi, proje kapsamında
belirlenen yazılım seviyesini
karşılamakta mıdır? (Örneğin
onaylanan cihazdaki yazılım
geliştirme seviyesi B iken, projede
gerçekleştirilen emniyet
çalışmalarına göre atanan yazılım
seviyesinin B, C veya D olması gibi)
Yazılım içeren cihazın seçiminin,
emniyet değerlendirmesi sonrasında
belirlenen yazılım emniyet
seviyesine göre yapılması,
sertifikasyon takviminin ve
maliyetinin gerçeğe daha yakın
planlanmasına katkıda bulunur.
Örneğin, projenin başında DO-178B
seviye C uyumlu geliştirilmiş yazılım
içeren bir cihaz satın alınmış iken,
proje kapsamında gerçekleştirilen
emniyet çalışmalarında o cihazın
içindeki yazılımın emniyet seviyesi
B olarak belirlenebilir. Bu durum,
yeni bir SİM açılarak ilave
aktivitelerin gerçekleştirilmesi ve
yeni dokümanların üretilmesi ile
sonuçlanabilir. Ayrıca bu
aktivitelerin tamamlanması,
yazılımın DO-178B’e uyum
kapsamında sertifikasyon otoritesi
tarafından onaylanacağını da garanti
altına almaz. Böyle bir durumda,
yazılıma atanan emniyet seviyesinin
düşürülmesi için sistemde
değişiklikler yapılması bile
gerekebilir. Projenin ilerleyen
fazında bu mümkün olmayabilir
veya çok büyük ilave maliyetler
getirebilir.
Alınan Ders 19: Cihaz seçimi
aşamasında, yazılım seviyesinin
belirlenmiş olması ve projenin
yazılım, sertifikasyon ve emniyet
sorumlularının sürece dâhil edilmesi
önerilmektedir.
2.3. Sınıf 3: Daha Önceden
Geliştirilmiş ve DO-178B
Uyumuna Dair Herhangi Bir
Kanıtın Olmadığı Yazılımlar
göre, daha önce geliştirilmiş ve
uyum onayı olmayan tüm
yazılımların belirlenmiş yazılım
seviyesinin gerektirdiği DO-178B ve
SİM’lerin tüm amaçlarını karşılaması
gerekir.
Sınıf 3’e giren yazılımlar, DO178B rehber dokümanının önceki
sürümü DO-178A ile uyumlu
geliştirilen yazılımlar ve uyuma ait
herhangi bir kanıtın olmadığı
yazılımlar olmak üzere iki grupta
değerlendirilebilir.
Grup 1: DO-178A (Legacy)
Uyumlu Geliştirilmiş Yazılımlar
Bu gruba giren yazılımlar, DO178B rehber dokümanının önceki
sürümü olan DO-178A ile uyumlu
olarak geliştirilen ve uyumun daha
önceden EASA/FAA gibi bir
onaylandığı yazılımlardır. Bu
yazılımlarda, eğer yazılımda bir
değişiklik yok ise yazılımın mevcut
onayı halen geçerlidir. Değişiklik
olması durumunda da, değişikliğin
büyüklüğüne ve değişiklik
kapsamında yapılacak aktivitelerin
çıktılarına göre mevcut onayın
geçerliği ilgili sertifikasyon otoritesi
tarafından değerlendirilir. DO-178A
Tablo 1. Yazılım Denklik Tablosu
uyumlu geliştirilmiş yazılımların,
DO-178B uyumu gerektiren
projelerde kredi alabilmesi için,
yazılıma atanan emniyet seviyesine
göre denkliğinin (equivalence)
gösterilmesi gerekir. Denkliğin
gösterilebilmesi için SİM-70’de
belirtilen ve aynı zamanda da FAA
Order 8110.49 Software Approval
Guide dokümanında yer alan
aşağıdaki Tablo-1 kullanılmaktadır.
Tablonun kullanımının kolay
anlaşılabilmesi için bir örnek
verilmiştir.
Örneğin tabloya göre DO/178A
Seviye 2 (Level 2)’ye uyumlu
geliştirilmiş bir yazılım, DO-178B
Seviye A uyumlu geliştirilmiş bir
yazılım ile denklik gösteremezken
(No olarak görünmekte), DO-178B
Seviye 1 (Level 1)’e uyumlu
geliştirilmiş bir yazılım, DO-178B
Seviye B uyumlu geliştirilmiş bir
yazılım ile denklik gösterebilir (Yes
olarak görünmekte). Tablo 1’e göre
denkliğin sağlandığı yazılımlar için
ilave bir aktivite ihtiyacı olmadan
uyum gösterilebilir. Tabloda da
görüldüğü gibi, bazı seviyeler
arasında da bir takım analizler
yapılarak denklik
gösterilebilmektedir.
Bu tabloya göre göre denklik
gösterilmişse veya uyumun ilave bir
takım aktiviteler ile gösterilmesi
planlanıyor ise, bu durumun
tarafından Yazılım Sertifikasyon
Konular Planı, (Plan for Software
Aspects of Certification (PSAC))
dokümanında belirtilerek
sertifikasyon otoritesi ile anlaşma
sağlanması gerekir.
HÜRKUŞ Uçağı’na takılan
cihazların içinde bu sınıfa giren
yazılımlar vardır. Bu yazılımlar, DO178A Level 2 uyumlu olarak
geliştirilmiş bir yazılım olup, proje
kapsamında TUSAŞ emniyet
süreçlerine göre yazılım için atanan
seviye C’dir. Bu durumda, Tablo 1’e
göre herhangi bir ilave çalışma
23
ihtiyacı olmadan denklik
gösterilmiştir. Bu kapsamda uyum
dokümanı olarak, alt yüklenici firma
tarafından Yazılım Sertifikasyon
Konular Planı ve Yazılım Başarım
Özeti (Software Accomplishment
Summary (SAS)) hazırlanmış, TUSAŞ
tarafından da incelenerek gerekli
güncellemelerin doğrulanması ile
onaylanmıştır.
Yazılım Sertifikasyon Konuları
Planında, yazılıma ve yazılımın
dahil olduğu sisteme genel genel
bakış, sertifikasyon kapsamında göz
önünde bulundurulacaklar, uyum
gösterim yöntemi, yazılım yaşam
döngüsü süreç ve verileri, varsa
servis geçmişi, yazılım
geliştirme/doğrulama sürecinde
kullanılan araçların yeterliliği
(qualification) gibi konuların
anlatılarak otorite ile doküman
üzerinde anlaşma sağlanması
gerekir.
Yazılım Başarım Özeti (SAS)
dokümanında ise, Yazılım
Sertifikasyon Konular Planı’nda
verilen bilgilere ilaveten yazılım
karakteristikleri (kaynak
sınırlamaları, çalıştırılabilir nesne
kodunun boyutu gibi), yazılım
tanımlaması, varsa yazılım değişiklik
tarihçesi, varsa sertifikasyon
sırasında çözülemeyen hata
raporlarının statüsü, bu hatalara
bağlı olarak oluşturulan varsa
sınırlandırmalar (limitation) ve DO178B’ye uyum beyanı bulunur.
Grup 2: DO-178B Uyumuna
Dair Herhangi Bir Kanıtın
Olmadığı Yazılımlar
Bu gruba giren yazılımlar,
cihazın içindeki yazılımın DO178B’ye uyumlu geliştirildiğine dair
herhangi bir resmi kanıtın veya
onayın olmadığı RAHAT
yazılımlardır.
Bu yazılımlar için EASA
tarafından SİM-F70’de de belirtildiği
gibi, en az Yazılım Sertifikasyon
Konular Planı, Yazılım
24
Konfigürasyon İndeksi (Software
Configuration Index (SCI)) ve
Yazılım Başarım Özeti
dokümanlarının üretilmesi gerekir.
Yazılım Sertifikasyon Konular
Planı ve Yazılım Başarım Özeti
dokümanlarından Grup 1’de kısaca
bahsedilmişti. Yazılım
Konfigürasyon İndeksi dokümanı
ise, yazılım ürünü, çalıştırılabilir
nesne kodu, her bir kaynak kod
bileşenleri, yazılım yaşam döngüsü
verileri, çalıştırılabilir nesne koduna
ait kurulum talimatı gibi bilgileri
içerir.
RAHAT ürünün daha önceden
üretilmiş olduğu mevcut süreç
çıktıları, DO-178B’ye göre üretilmesi
gereken yazılım yaşam döngüsü
verilerini ve içeriklerini tam olarak
karşılamıyor ise, tamamlanması
gereken ilave aktivitelerin ve varsa
üretilecek yeni yazılım yaşam
döngüsü verilerinin hazırlanacak
Yazılım Sertifikasyon Konular
Planında belirtilmesi
beklenmektedir. Bu sınıfa giren
yazılımlar, yazılımın servis
geçmişinden kredi alabilir. Bu
durum, yazılımın içinde bulunduğu
cihazın uçtuğu platform, yazılımın
uçtuğu saat, uçuşlar boyunca varsa
açılan hata raporunun sayısı, hata
raporlama sürecinin yeterliliği gibi
ölçütlere bağlı olarak sertifikasyon
otoritesi tarafından değerlendirilir.
Projede bu kapsama giren
yazılımlar bulunmaktadır. Bu
yazılımların geliştirme fazı boyunca
üretilmiş yazılım yaşam döngüsü
verileri incelenerek yazılıma atanan
seviyeye göre DO-178B ve
SİM’lerde belirtilen amaçların ne
kadarını karşıladığını gösteren fark
analizi çalışmaları yapılmıştır. Fark
analizleri çalışmalarına göre,
tedarikçi firmalarda üretilmiş
mevcut yazılım yaşam döngüsü
verilerini, doğrulama, kalite ve
konfigürasyon kayıtlarını incelemek
üzere firma tesislerinde denetimler
gerçekleştirilmiştir. Denetimlerde,
DO-178B ve SİM’lerde belirtilen
amaçları karşılamak için
gerçekleştirilmesi gereken ilave
aktiviteler ve hazırlanması gereken
ilave yazılım yaşam döngüsü verileri
tespit edilmiş ve ilgili Yazılım
Sertifikasyon Konular Planında bu
bilgiler belirtilmiştir.
Alınan Ders 20: DO-178B
uyumu gerektiren projelerde
RAHAT yazılım ve daha önceden
geliştirilmiş yazılım içeren tasarım
çözümlerinde, proje sertifikasyon
otoritesinin onayladığı yazılımların
seçilmesi proje sertifikasyon
takvimini olumlu yönde
etkilemektedir. Bununla birlikte,
onaylanmış yazılımların maliyetleri
genellikle daha yüksek olduğu için,
başta maliyet olmak üzere çeşitli
kısıtlamalar nedeni ile projelerde
uyumu resmi olarak onaylanmamış
yazılımlar ile ilerlemek durumunda
kalınabilmektedir. Bu durumlarda,
alternatif ürünler arasında seçim
yapılırken, aday tedarikçilerin ISO
9001:2008, CMMI, AQAP, ISO 12207
sertifikalarının, yapılabilecek bir ön
değerlendirme ile firmanın yazılım
geliştirme süreçlerinin DO-178B
amaçlarını ne ölçüde karşıladığının
ve mevcut kalite ve konfigürasyon
alt yapısının değerlendirilmesi
önerilmektedir. Bu değerlendirme,
projenin sertifikasyon takviminin
gerçeğe daha yakın planlanmasına
yardımcı olacaktır.
3. SONUÇ
Bu bildiride, HÜRKUŞ
Uçağı’nının üzerinde bulunan
cihazların içindeki yazılımların DO178B rehber dokümanına ve EASA
tarafından açılan Sertifikasyon İşlem
Maddelerine uyum gösterimi
dersler paylaşılmıştır. Bu paylaşımın
amacı, yeni projelerde benzer
süreçleri yaşayacak firmalara
kazanılan tecrübeleri ve alınan
dersleri aktararak benzer sorunlar
ile tekrar karşılaşılmaması için
gerekli çalışmaların planlanmasına
katkıda bulunmaktır.
Proje kapsamında kazanılan
deneyimler bildirinin ana metninde
verilmiştir. Bunların dışında,
sertifikasyon içeren projelerde
sertifikasyon otoritesi ile etkin ve
verimli bir iletişim yönteminin
projenin en başında kurulması ve
özellikle sözleşmelerde yer alan
önemli kilometre taşlarından önce
beklentilerinin neler olduğu
bilgisinin alınması önemlidir.
Özellikle uyum gösterimini
etkileyebilecek problemlerle
karşılaşıldığında, bu problemlerin
sertifikasyon otoritesi ile zamanında
paylaşılmasının sertifikasyon
sürecini olumlu yönde etkilediği
tecrübe edilmiştir.
Özellikle sertifikasyon içeren
projelerde, ürün veya bir iş paketi
kapsamında alt yüklenici seçimini
yaparken, yalnızca maliyet faktörü
göz önünde bulundurulduğunda,
her ne kadar başlangıçta yapılan
düşük maliyetli sözleşme kârlı gibi
görünse de, projenin ilerleyen
aşamalarında bu kâr, ürün/alt
yüklenici tarafından üretilen veriler
sertifikasyon gereksinimlerini
karşılayamaz ise zarara
dönüşmektedir. O nedenle, seçim
yaparken, ürünün sertifikasyon
bilgileri ve bunun DO-178B
amaçlarını karşılama durumu, alt
yüklenicinin mevcut alt yapısı,
sertifikasyon ve DO-178B deneyimi
of ED-12B/DO-178B, Field
Loadable Software, User
Modifiable Software, Use of COTS,
(2008)
5. European Aviation Safety
Agency, CRI-F72 (SİM-72)
Management of Open Problem
Reports for Airborne Software and
Airborne Electronic Hardware,
(2008)
mutlaka dikkate alınmalıdır.
Son olarak da, sertifikasyon
otoritelerinin projelerde başlattığı
SİM’ler ve bu SİM’lerin kapatılması
sürecinde yapılan çalışmalar,
sonraki benzer projeler için çok
önemli girdiler olduğundan,
sektördeki tüm SİM’ler ve ilgili
çözüm yöntemlerinin sektör
kullanıcılarına açık bir veri tabanına
aktarılmasının çok faydalı olacağı
değerlendirilmektedir.
REFERANSLAR
1. Radio Technical Commission
for Aeronautics (RTCA), DO-178B,
(1992)
2. Federal Aviation
Administration, FAA Order 8110.49 Software Approval Guide, (2003)
3. Federal Aviation
Administration, Job Aid, Conducting
Software Reviews Prior to
Certification, (1998)
4. European Aviation Safety
Agency, CRI-F71(SİM-70) Software
Aspects of Certification, application
Tuba SARAÇ
2002 yılında Gazi Üniversitesi
Endüstri Mühendisliği
Bölümü’nde lisans, 2005
yılında aynı bölümde yüksek
lisans eğitimini
tamamlamıştır. 2002 yılında
çalışmaya başladığı özel bir
yazılım şirketinde “Yazılım Kalite Güvence
Sorumlusu”, “Yazılım Test Mühendisi” ve “Kalite
Yönetim Temsilcisi” sorumluluklarını yürütmüştür.
2005 yılında, TUSAŞ ailesine “Ürün Bütünlüğü”
Bölümü’nde katılan personelimiz, HÜRKUŞ Projesi
kapsamında “Hava Aracı Elektronik Donanım”
alanında da çalışmalar yapmaya başlamıştır. Hava
aracı yazılım/donanımlarının DO-178B ve DO-254
rehber dokümanlarına uyum gösterimi
çalışmalarının yer aldığı sertifikasyon içeren projeler
ağırlıklı olmak üzere, Erciyes, HÜRKUŞ, ANKA,
A400M, ARI, SUKB ve Maske II Projeleri’nde
“Yazılım/Hava Aracı Elektronik Donanım Kalite
Güvence Sorumlusu”, “Yazılım/Donanım Uçuşa
Elverişlilik Sorumlusu”, “Yazılım Uyum Doğrulama
Mühendisi” olmak üzere farklı rollerde görev
almıştır. Şu an, “Uçuşa Elverişlilik ve Emniyet
Yönetimi Müdürlüğü” bünyesinde yer alan “Uçuşa
Elverişlilik ve Sertifikasyon” Bölümü’nde
çalışmalarına devam etmektedir.
25
HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZİ (FAILURE MODES AND EFFECT ANALYSIS-FMEA)
Yapısal Parçalar, Uçak,
Helikopter, İnsansız Hava Aracı,
Uzay Sistemleri ve Lojistik Hizmetler
de dahil olmak üzere faaliyet
gösterdiğimiz her alanda,
Şirketimizin misyon, vizyon ve
stratejilerini göz önüne alarak nihai
hedefimizin paydaş memnuniyetini
en üst düzeylere taşımak olduğunu
söyleyebiliriz. Bu sebeple kalite
politikamız da “Sürekli iyileştirme
yaklaşımıyla müşteri memnuniyeti
sağlamak” olarak belirlenmiştir.
Müşteri Kimdir?
Müşterinin Sesi Nedir?
Kapsam içerisine alınan
süreçlerin çıktısından faydalanan
kişi ve kuruluştur. Üretici/hizmet
sağlayıcı ve Müşteri için etkileşim
kümesinin artırılması nihai amaçtır.
Müşterinin beklentilerini üç ana
başlıkta toplamak gerekirse,
zamanında sevkiyat yani teslimat
performansı, maliyet etkinlik yani
fiyat performansı ve istenilen
kalitede ürün teslimatı olacaktır.
Müşterinin Sesi
Müşteri beklentilerinin
netleştirilmesi için “Müşterinin Sesi”
çalışması her müşteri ve her ürün
grubu için yapılmalıdır. Müşterinin
sesi, müşterinin üretilecek ürünle
ilgili ve/veya sunulacak hizmetle
ilgili istek ve ihtiyaçları olarak
değerlendirilebilir. Örneğin:
Toleranslar, kontrol limitleri,
spesifikasyonlar, teslimat
planı/takvimi v.b. müşterinin sesine
cevap vermek önemlidir. Çünkü
işletme için parasal katkıyı sağlayan,
müşterinin ürün veya hizmete
biçtiği fiyattır. Ayrıca Havacılık ve
Uzay Sanayii sektöründe yer alan
bir şirket olarak kalite düzeyini en
yüksek seviyede tutmamız ürün
güvenilirliği ve şirket itibarını
korumak için kritik bir öneme
sahiptir.
FMEA-Failure Modes and Effect
Analysis, yani Hata Türleri ve Etki
Analizi çalışması, ürün ve süreç
risklerinin analizi için kullanılan,
standartlaştırılmış analitik bir metot
olup, potansiyel hata türlerinin
kritikliğini ve önceliğini belirleyerek
riskleri bertaraf etmek ya da
azaltmak amacıyla yapılan bir süreç
çalışmasıdır.
İki temel FMEA çalışması vardır.
FMEA çalışmasının çıktısı
süreçlerin barındırdığı risklere ait
önleyici ve azaltıcı işlem
maddeleridir. Bu metot düzeltici
faaliyetlerden çok önleyici
faaliyetler üzerine odaklanmaktadır.
Süreç içerisinde hata yapmaya açık
bir nokta bırakmayacak bir yapı
amaçlanmaktadır.
FMEA çalışmasını ne tetikler?
• Yeni bir ürün/proses (yeni
tasarım mimarisi, yeni bir
teknolojinin süreçlere dahil
26
edilmesi ve malzeme yenilikleri)
• Ürün tasarımında ve/veya
sürecinde değişiklik
• Ürün veya prosesin çalışma
koşullarındaki değişiklikler (yeni
malzeme tedarikçisi, yeni
teknoloji gereksinimleri, yeni
çevre koşulları, yeni lokasyon,
yeni uygulamalar), yeni
mevzuat.
• Önceki/mevcut programlardaki
ürünlerle ilgili sorunlar: Müşteri
tarafından tespit edilen
uygunsuzluklar/geri bildirimleri,
alınan dersler, uygunsuzluk
raporları, hurdalar vb.
FMEA çalışması neden yapılır?
• Ürün tasarımı ve proseslerle ilgili
risklerin görünür hale gelmesi
• Üretim maliyetlerinin (yeniden
işleme, tamir, hurda v.b.)
düşürülmesi
• Müşteri şikayetlerinin ve garanti
maliyetlerinin düşürülmesi
• Müşteri memnuniyetinin
artırılması
• Ürün sevkiyatlarındaki artışın ve
yardımcı sanayii firmalarına en
etkin şekilde iş transferlerinin
sağlanması
• Potansiyel risklerin erken tespiti
ile ilave maliyetlerin
engellenmesi
• Farklı konularda uzmanlaşmış
ekibin bilgi birikiminin bir araya
getirilmesi
• Maliyet odaklı tasarım
• Ürün ve proses anahtar
karakteristiklerini belirlemeye
katkıda bulunması
• Önleyici Bakım Planı
oluşturulmasına katkıda
bulunması
• Benzer işlemlerin
tekrarlanmaması için
Müşteri/TUSAŞ arasında bilgi
birikiminin ve Alınan Derslerin
paylaşılması
FMEA zaman isteyen bir ekip
çalışmasıdır. Genel olarak uygulama
yapılacak süreç sahiplerinin
desteğine ihtiyaç duymaktadır.
Sadece otomotiv sektörü için değil
tüm üretim dünyası için
kullanılabilecek bir standart
olmuştur. Çalışmalar ürün geliştirme
sürecinin mümkün olan en erken
safhasında başlamalıdır.
Müşteri taleplerini ve FMEA
çalışmalarının başlatılması
konusundaki gereksinimleri de göz
önüne alarak Proses-FMEA
çalışmaları Şirketimizde Eylül 2013
yılında başlatılmıştır. Airbus firması
yetkilisi de bu çalışmalar boyunca,
sürecin oluşturulması konusunda
destek vermiştir. Çalışmanın ilk
basamağında Airbus yetkilisi, ilgili
yöneticiler ve Şirketimiz
çalışanlarına farkındalık eğitimi
vermiştir. Ancak çalışmaların
içselleştirilmesi ve etkin bir şekilde
yönetilmesi için üretim alan liderleri
ve görevlendirdikleri iş görenlerin
de dâhil olduğu eğitimler
Çalıştaylar, P-FMEA
çalışmalarının ilk oluşturulması
safhasında haftalık olarak
planlanmış ve gerçekleştirilmiştir.
İmalat Mühendisliği, Kalite Muayene
İşlemleri, Proses Liderlikleri, Kalite
Mühendisliği ve Kurumsal Risk
Yönetimi bölümlerinin katılımıyla
gerçekleştirilmiştir. Kapsam, her
P-FMEA çalışması için ayrı ayrı
belirlenmiştir. Yürütülmekte olan
P-FMEA çalışmaları: Detay parça
üretimi (Sac metal, NC işleme,
kompozit), Sac metal montaj
(Section 18 panelleri) ve Kompozit
montaj (A350 Aileron, A330
Rudder). Tasarım FMEA çalışmaları
Yapısal Mühendislik Müdürlüğü
tarafından yürütülmektedir.
Kapsam belirlendikten sonra
ilgili sürece ait akış şemaları
hazırlanmıştır. Akış şemaları, sürece
dâhil olan operasyonlar,
spesifikasyonlar, kullanılan takım,
aparat, ekipman ve araçlar, kalite
muayene noktaları vb. bilgileri
içermektedir. Her bir operasyona/alt
sürece ait kalite geçmişi de hatanın
olasılığının hesaplanmasında oran
verecektir.
Akış haritasında belirlenmiş her
bir operasyon P-FMEA raporlarında
sıralanmıştır. Her bir operasyonda
oluşabilecek olası hatalar, olası
hataların gerçekleşmesi sonucunda
şirket içi ve şirket dışı etkileri
belirlenecektir.
Her bir olası hata türü için Balık
Kılçığı ve beş neden analizleri
kullanılarak kök-nedenler
belirlenmiştir. Sahip olduğumuz
kalite verileri kullanılarak, her bir
kök-nedenin ve hata türünün
gerçekleşmeleri hesaplanmıştır. Bu
değerler ilgili hata türü ve/veya
kök-neden için olasılık puanı olarak
kullanılmıştır. İlgili hata türüne ait
önleyici ve keşfedici kontrol
yöntemleri de kalite muayene
bölümleri tarafından belirlenerek,
dokümanlara işlenmiştir. Ayrıca
kök-nedeni belirlenmiş maddeler
için de önleyici işlem maddeleri
varsa dokümanlara eklenmiştir.
Tüm bilgiler ışığında her hata tipine
ait Risk Öncelik Değerleri
belirlenmiştir. Bu hata tiplerinden
yüksek puanlı olanlar için öncelikli
çalışmalar yürütülerek sürece ait
toplam risk değerinin düşürülmesi
amaçlanmaktadır. Ayrıca hatanın
gerçekleşmesi durumunda müşteriyi
etkileyebilecek kritik noktalar,
potansiyel anahtar karakteristikler
(key characteristic-KC) olarak
P-FMEA takımı tarafından
değerlendirilerek, gerekli görüldüğü
durumlarda KC listelerine
eklenmiştir. Bu şekilde de sürecin
kontrolu ve müşteriyi etkileyecek
karakterlerdeki sapmaların sürekli
takibi temin edilmiştir.
Tamamlanmış P-FMEA
çalışmaları yukarıdaki tabloda
özetlenmiştir.
FMEA sürekli iyileştirme
araçlarından bir tanesidir; Bu
nedenle aylık olarak güncellenmesi
gerekmektedir. Bu doğrultuda tüm
FMEA çalışmaları yaşayan birer
dokümandır.
Mısra KIRAL
2010 yılında T.O.B.B. Ekonomi
ve Teknoloji Üniversite
Endüstri Mühendisliği
Bölümü’nden mezun olan
Mısra Kıral daha sonra
Master of Business
Administration (İşletme Yönetimi) Yüksek Lisans
Programı’nı tamamlamıştır. 2010 yılı Kasım ayında
TUSAŞ ailesine katılan Kıral, şu anda Kurumsal Risk
Yönetimi uzmanı olarak görev yapmaktadır.
27
YALIN KABLO DONANIM VE ELEKTRİKSEL MONTAJ
Merhabalar,
Geçen sayıda Yalın İmalat
Çalışmaları hakkında bilgi vermiş,
Şirketimiz Yapısal Grup Başkanlığı,
Metal Parça İmalat Müdürlüğü’nde
bu konuda devam eden faaliyetlerin
nasıl bir sistematik çerçevesinde
yaygınlaştırıldığını ve
yürütüldüğünü anlatmıştık.
Bu sayımızda ise bir çalışma
alanını en iyi bilen orada
çalışanlardır yaklaşımı ile
müdürlüğümüz bünyesinde yapılan
Yalın İmalat Çalışmalarını işin asıl
sahibi, yapılan iyileştirmelerin
mimarı teknisyen arkadaşlarımızdan
dinleyelim istedik. Bu doğrultuda
bu sayımızda, tüm bu çalışmaların
sahibi teknisyen arkadaşlarımızı
temsilen Kablo Donanım ve
Elektriksel Montaj Birimi personeli
Orhan Arslan ile röportaj yaptık.
Dilerseniz röportajımıza
geçmeden önce müdürlüğümüzde
yürütülmekte olan yalın imalat
çalışmaları konusunda tekrar bir
bilgilendirme yapalım:
Müdürlüğümüzde yalın
çalışmaların yayılım süreci
başlangıcında ilk örnek alan
(otomatik boya tesisi) seçilip
çalışmalar bu bölgede başlamıştır.
Bu bölgede alınan olumlu sonuçlar
doğrultusunda yönetimimizin de
desteği ile tüm alan liderlerine
eğitimler verilmiş, çalışmaların
mantığı, sistematiği ve uygulama
yöntemleri anlatılmıştır. Alınan
28
eğitimlerdeki bilgiler lider
arkadaşlarımız tarafından kendi
birimlerinde çalışan teknisyenlere
aktarılarak Yalın İmalat
Çalışmalarına tüm müdürlükte
başlanmıştır. Bu sayede teknisyen
arkadaşlarımızın yapılan yalın imalat
çalışmalarını daha kolay
benimsemesi ve bu çalışmalara
daha fazla katkı vermeleri
sağlanmıştır. Kullanmakta
olduğumuz formlarda, yöntemlerde
ve gemba toplantılarında teknisyen
arkadaşlarımıza aktif roller verilerek
çalışmalarımızın içselleşmesi,
çalışanlarda farkındalık artırımı ve
alanlarımızda daha otonom bir
yönetim sağlanması gibi faydalar
edinilmiştir. Sonrasında çalışmaların
sürekliliğini ve gelişimini sağlamak
adına karar merci olarak bir yayılım
ekibi (difüzör ekip) kurulmuştur.
Halen difüzör olarak görev
yapan arkadaşımız Barış Taşan’ın
bölümü olan Kablo Donanım ve
Elektriksel Montaj Birimi’nde Yalın
İmalat Çalışmaları hızla devam
etmektedir. Kablo Donanım ve
Elektriksel Montaj Birimi’nde
yaklaşık 1,5 yılda, 70 5S projesi, 10
kaizen yapılmıştır. Ayrıca ilgili
birimimiz 5S puanında da
fabrikamızda lider durumdadır.
-
Merhaba Orhan Bey,
kendinizi kısaca tanıtabilir
misiniz?
-
İsmim Orhan Arslan, 1980
yılında Kahramanmaraş’ta
doğdum. 1988 yılında ailemle
beraber Ankara’ya taşındık, o
tarihten itibaren de Ankara’da
yaşamaktayım. 1998 yılında Gazi
Endüstri Meslek Lisesi-Elektrik
Bölümü’nden mezun oldum.
2006 yılında TUSAŞ’ta,
Elektriksel Montaj Birimi’nde
çalışmaya başladım ve halen
aynı birimde devam etmekteyim.
Evliyim ve üç çocuğum var.
-
Çalıştığınız bölüm ve
yaptığınız işten bize biraz
bahsedebilir misiniz?
-
Elektriksel Montaj Bölümü’nde
farklı projelere kablo demeti ve
elektriksel panel üretimi ve
bunların test operasyonlarını
yapmaktayız. Atölyemizde lazer
kablo markalama cihazımız ve
bir etiket markalama odamız
bulunuyor. Ayrıca bölümümüzde
koaksiyel, güç, fiberoptik gibi
çok çeşitli kabloların üretimini
ve testlerini yapma kabiliyetimiz
var. Üretilen kablo demetleri
üzerine metal ve nomex örgü
örebilmekteyiz. Ben de
kabloların örüldüğü kısımda
çalışmaktayım. Çalıştığım
kısımda A400M kablolarının
örgü işlemini yapmaktayım.
Ördüğümüz kabloların ilgili
teknik dokümanlara
uygunluğunu kontrol etmek de
görevlerim arasında yer almakta.
-
TUSAŞ’ta çalışmak, bu ailenin
bir ferdi olmak nasıl bir
duygu?
-
Her şeyden önce, TUSAŞ’ta
çalışmak insana hem mutluluk
hem de gurur veriyor. Havacılık
Sanayi’nde yer alan, ülkemizde
bu sektörde liderlik eden bir
fabrikada çalışmanın manevi bir
hazzı oluyor. İlerde fabrikamızın
havacılık sektöründe dünyada
ilk on şirket içerisinde yer
alacağından hiç şüphem yok ve
umarım o günleri görüp
yaşamak, fabrikamızı o günlere
taşımak bizlere de nasip olur.
-
Biriminizde ne kadar süredir
Yalın İmalat Çalışmaları
yapıyorsunuz?
-
Bu çalışmaları sistematik olarak
yaklaşık 1,5 yıldır yapıyoruz.
-
Bize bu süreçten biraz
bahsedebilir misiniz? Yalın
İmalat Çalışmaları ile beraber
işinizde neler değişti? Bu
süreç bölümünüze ve size
neler kattı?
-
Kişisel faydalarından bahsedecek
olursam, ilk olarak bu
çalışmalarla beraber çalışmakta
olduğum ortamı daha çok
sevmeye başladım. Düzenli ve
temiz bir ortamda çalışmak daha
bir keyifli oluyor diyebilirim.
Ayrıca yaptığımız iyileştirmelerle
beraber artık işlerimizi daha
rahat yaptığımızı, işlerimizin
öncesine göre daha ergonomik
olduğunu rahatlıkla
belirtebilirim. Bunlarla beraber,
sürekli olarak yaptığımız takım
çalışmalarının birim içi
iletişimimizi de güçlendirdiğini
ve bizleri aynı hedefler
doğrultusunda birleştirdiğini
görüyorum. Son olarak ise
yaptığımız çalışmaların üretim
maliyetini azaltmakta olduğunu
ve Şirketimizin rekabet gücünü
artırdığını görmek bizleri daha
fazla motive ediyor.
-
Biriminiz Yalın İmalat
Çalışmalarında çok başarılı
bir süreç geçirdi. 5S
puanında da lider
durumdasınız. Bu başarıyı
neye borçlusunuz?
-
Arkadaşlarımızla beraber işimizi
severek yapıyoruz. Bunun etkisi
yüksektir diye düşünüyorum.
Yine Yalın İmalat Çalışmalarını
da severek yaptık ve yapmaya
devam ediyoruz. Ayrıca
yaptığımız çalışmaların faydasını
yine kendimiz gördük,
görüyoruz; işyerimiz artık daha
düzenli, daha güvenli ve işimizi
daha kolay yapıyoruz.
Yöneticilerimiz de bu süreçte
bize çok destek oldular. Tüm
bunlar bir araya gelince
sonuçları da güzel oldu.
-
Son olarak eklemek
istedikleriniz nelerdir?
-
TUSAŞ’ta çalışmak, bu ailenin bir
parçası olmak çok güzel bir şey.
Böylesine ülkemizin gözbebeği
bir işletmede çalışmaktan dolayı
hem mutluyum hem de
gururluyum. Yalın İmalat
Çalışmaları ile beraber işimi daha
da çok sevmeye başladım. Bu
süreçte bize destek veren, bu
çalışmaları bize kazandıran
herkese buradan ayrıca teşekkür
etmek istiyorum. Son olarak tüm
çalışma arkadaşlarıma da
buradan selamlarımı yolluyorum,
iyi ki varlar.
Röportaj:
Onur ÖZATKAN
Metal Parça İmalat Müdürlüğü
Kimyasal İşlemler Kıdemli Proses Lideri
29
Organizasyon, Fuar ve Sergiler
T129 ATAK HELİKOPTERİ TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİMİZİN HİZMETİNDE
Şirketimiz ana yükleniciliğinde
Türk mühendisleri ve teknisyenleri
tarafından üretilen T129 ATAK
Taarruz ve Taktik Keşif
Helikopterlerimiz Türk Silahlı
Kuvvetlerimize teslim edildi.
Eylül 2007’de Savunma Sanayii
Müsteşarlığı (SSM) ve TUSAŞ
arasında sözleşmesi imzalanan
Taarruz ve Taktik Keşif Helikopteri
(ATAK) Projesi kapsamında üretilen
helikopterlerden ilk üçünün kabulü
tamamlanarak 10 Haziran 2014
tarihinde Kara Havacılık
Komutanlığı’nda gerçekleştirilen
tören ile Kara Kuvvetleri
Komutanlığı envanterine alındı.
Törene Cumhurbaşkanı
Abdullah Gül, TBMM Başkanı Cemil
Çiçek ve Başbakan Recep Tayyip
Erdoğan, Genelkurmay Başkanı
Necdet Özel, çok sayıda bakan ve
üst düzey askeri yetkili katıldı.
Tören, Kara Havacılık
Komutanlığı Birinci Alay Komutanı
ve SSM Proje Müdürü’nün projeye
ilişkin sunumları ile başladı.
Törende konuşma yapan
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan,
yerli savunma sanayiinin
30
geliştirilmesinin bir nevi istiklal ve
istikbal mücadelesi olduğunu
belirterek, hep bu bilinçle hareket
ettiklerini belirtti.
ERDOĞAN: “Helikopter Satın
Alan Değil Üreten ve Satan Bir
Türkiye”
Erdoğan, konuşmasında
başlatılan projelerin
sonuçlanmasından duyduğu
memnuniyeti dile getirerek “Bugün
başarı zincirine bir yenisini daha
ekliyoruz. İlk helikopterlerimizin,
TSK envanterine girmesinin
mutluluğunu yaşıyoruz” dedi.
Helikopterlerin sınırlarımıza yönelik
her türlü saldırıda caydırıcı rol
oynayacağını sözlerine ekleyen
Erdoğan, “Helikopterlerin tek
üretim hattı Türkiye’de kuruldu.
Dolayısı ile üçüncü ülkelere
satılacak helikopterlerde buradan
çıkacak. Türkiye artık helikopter
satın alan değil üreten ve satan ülke
konumuna yükseldi. Ülkemiz için
iftihar edilecek bir durumdur.” dedi.
Erdoğan, ATAK Projesi’nin ülkemize
ve Türk Silahlı Kuvvetleri’mize
hayırlı olmasını dileyerek projede
emeği geçen herkese teşekkür etti.
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ise
yaptığı konuşmada 2004 yılında
Savunma Sanayi İcra Kurulu’nda
alınan stratejik kararların altında
imzası olan herkese teşekkür
ederek “Bu gurur hepimizin” dedi.
GÜL: “Bu Helikopterleri
TUSAŞ’ta Türkiye’de Ürettik,
Gururumuz Büyük”
Helikopterlerin sadece mekanik
kısımlarının değil, çok önemli
elektronik harp sistemlerinin de
Türkiye’de yapıldığını ifade eden
Gül, “Bugün gururumuz daha
büyük. Buraya birkaç kilometre
uzak mesafede, TUSAŞ’ın ana
yüklenici olduğu yerde, bu
helikopterleri Türkiye’de ürettik.
Bu, Türk Savunma Sanayi’nin
helikopter yapımında “know how”
başta olmak üzere geldiği noktayı
göstermektedir.” dedi.
Çok sofistike, ileri teknoloji
gerektiren konularda da başarı
sağlandığını belirten Gül, “Tabiki
bunların gururunu yaşama hakkımız
da vardır” dedi.
Konuşmaların ardından günün
anısına hatıra fotoğrafı çekildi ve
takiben T129 ATAK helikopterleri
için hazırlanan helikopterin teknik
özellik ve yeteneklerinin anlatıldığı
film izlendi. Filmin ardından canlı
yayın ile T129 ATAK
Helikopterlerinin tesislerimizden
havalanarak Kara Havacılık
Komutanlığı tören alanına intikal
etmesi tören alanına canlı olarak
aktarıldı.
T129 ATAK’ın manevralarının
izlendiği başarılı gösteri uçuşlarının
ardından Gül ve Erdoğan pilot
montu giyerek helikopterleri
inceledi.
Tören verilen kokteyl ile sona
erdi.
Ülkemizde helikopter sanayii alt yapısının kurulmasında çok önemli bir kilometre taşı olan ATAK Projesi
kapsamında, 42 farklı aviyonik/silah ekipmanın yurt içinde üretimi gerçekleştirilmiş, Türkiye’de ilk defa
“Pal” üretim kabiliyeti kazanılmış ve helikopterin tek üretim hattı TUSAŞ’ta kurulmuştur. Helikopter
gövdesinde yaklaşık 6.400 adet parçadan 6.200 parça detay üretimi TUSAŞ tarafından gerçekleştirilmektedir.
TUSAŞ ilk kez böyle büyük çaplı bir projede ana yüklenici olarak sistem entegratörü, tüm ürünün
imalat/üretim mühendisliği ve ömür devri lojistik destek sorumluluğunu üstlenmiştir.
Önümüzdeki dönemde Türkiye'nin savunma sanayii ihracatında önemli bir paya sahip olması
öngörülen T129 ATAK Helikopterinin üçüncü ülkelere satışında, projedeki mevcut iş paylaşımı aynen
korunacak olup, üretim yalnızca TUSAŞ’ta kurulan üretim hattında gerçekleştirilecektir.
31
32
ŞİRKETİMİZ, DENİZ HAVACILIĞININ 100. YILI KUTLAMALARINDA
Şirketimiz, Deniz
Havacılığının 100. Yılı
münasebetiyle, 20-22
Haziran 2014 tarihleri arasında
Kartepe Cengiz Topel Deniz Hava
Üs Komutanlığı’nda gerçekleşen
kutlamalara katıldı.
TURNA, ŞİMŞEK ve R300
insansız hava araçlarımızın, hangar
içerisinde yer alan standımızda
sergilendiği etkinlikte, HÜRKUŞ ve
S2E uçakları ise uçarak ulaştıkları
Üs’te, ilk gün statik alanda
sergilendi. Standımızı başta Deniz
Kuvvetleri Komutanı Ora. Bülent
Bostanoğlu olmak üzere birçok
askeri ve sivil yetkili ziyaret etti.
Yeni Nesil Temel Eğitim
Uçağı “HÜRKUŞ” İlk Uçuş
Gösterisini Gerçekleştirdi
Etkinlik kapsamında, TUSAŞ
mühendisleri tarafından tasarlanan
ve teknisyenleri tarafından üretilen,
uçuş testleri başarıyla devam eden
Yeni Nesil Temel Eğitim Uçağı
“HÜRKUŞ” ilk kez Şirketimiz dışında
görücüye çıktı.
HÜRKUŞ, Kocaeli’nde
bulunan Kartepe Cengiz
Topel Deniz Hava Üs
Komutanlığı’na uçarak intikal
etmesinin yanı sıra, 22 Haziran 2014
tarihinde, katılımcılar tarafından
büyük beğeni ile izlenen bir uçuş
gösterisi yaptı. Gösteri uçuşunda
HÜRKUŞ’a 21 Haziran 2014,
Cumartesi günü solo bir uçuş
gösterisi de gerçekleştirmiş olan
S-2E/T Test Uçağı eşlik etti.
33
BAHREYN HAVACILIK FUARI’NDA ATAK’A KALKTIK
Şirketimiz, 16-18 Ocak 2014
tarihleri arasında Bahreyn Sakhir Hava
Üssü’nde düzenlenen Uluslararası
Bahreyn Havacılık Fuarı’na, Savunma
Sanayii Müsteşarlığı’nın (SSM)
himayelerinde katıldı.
Fuarın ilk gününde standımız
başta Bahreyn Krallığı Veliaht Prensi
Salman Bin Isa Hamad Al Khalifa
olmak üzere birçok üst düzey yetkili
tarafından ziyaret edildi.
Şirketimiz tarafından, yüksek
teknolojiye sahip özgün aviyonik
ekipmanlarla donatılan “T129 ATAK”
UÇUŞ OKULUMUZ İLK JANDARMA MEZUNLARINI VERDİ
Jandarma Genel Komutanlığı ile
Şirketimiz arasında imzalanan “Pilot
Yetiştirme Sözleşmesi” gereğince 28
Kasım 2013 tarihinde, TUSAŞ Uçuş
Okulu’nda teorik eğitime başlayan
beş Jandarma Pilot adayı, yoğun bir
eğitim süresi sonunda, eğitimlerini
34
başarıyla tamamlayarak Hususi
Helikopter Pilot Lisansı (PPL-H)
almaya hak kazandılar.
Sivil Havacılık mevzuatı gereği,
eğitim programı süresince 45 saat
uçuş eğitimi ve 114 saat teorik
eğitim alan kursiyerler, 14 Şubat
2014 tarihinde Jandarma Genel
Komutanlığı Lojistik Başkanı Tümg.
Harun Ocaklı ve Jandarma Genel
Komutanlığı yetkililerinin de katılım
ile Şirketimizde gerçekleşen törende
sertifikalarını aldılar.
fuar sırasında başarılı bir uçuş
gösterisi gerçekleştirdi. Gösteri başta
Majesteleri, Bahreyn Kralı Shiekh
Salman Bin Hamad Al Khalifa olmak
üzere çok sayıda kişinin beğenisini
topladı.
ŞİRKETİMİZ SATELLITE 2014 ETKİNLİĞİNDE
Dünyanın en önemli uydu
etkinliklerinden biri olan ve 33
yıldır artan bir şekilde ilgi gören
SATELLITE 2014, bu yıl 10-13 Mart
2014 tarihleri arasında, 350’nin
üzerinde firmanın katılımıyla
ABD’nin başkenti Washington
D.C'de düzenlendi.
Şirketimizin, ikinci kez ve uzay
sistemlerine yönelik bir stand ile
katıldığı etkinlikte Uydu Montaj,
Entegrasyon ve Test (UMET)
Merkezi ve Göktürk-2 maketleri
sergilendi.
Açılışını bizzat TÜRKSAT Genel
Müdürü Özkan Dalbay ve SSM
Uzay ve İnsansız Sistemler Daire
Başkanı Müjdat Uludağ’ın yaptığı
standımızı, çok sayıda üst düzey
bürokrat, SSM Washington
temsilcisi Ferah Özbek, yabancı
firma yöneticileri ve temsilcileri
ziyaret etti. Ziyaretler sırasında
haberleşme uyduları başta olmak
üzere, gündemdeki diğer uydu
projelerine ilişkin uygun iş birliği
modeli ve potansiyel paydaşlar
konularında görüş alış verişinde
bulunuldu. Yöneticilerimiz bazı
müşterek ve paralel konferans
oturumlarına iştirak etti.
Anılan etkinliğe katılım ile;
Şirketimiz tarafından işletilecek
UMET Merkezi’nin ve Şirketimiz
uydu projelerinin tanıtılması, uzay
sistemleri montaj, entegrasyon ve
test hizmetlerinin pazarlanması,
Şirketimizin uzay alanında
uluslararası tanınırlığının artırılması,
potansiyel iş birliği konularının
araştırılması, gelişmiş ülkelerdeki
geleceğe yönelik uzay programları
ve sektörün yönü hakkında bilgiler
alınması gibi kazanımlar edinildi.
ŞİRKETİMİZ FIDAE 2014 FUARI’NA KATILDI
Şirketimiz, 25-30 Mart 2014
tarihleri arasında Şili’de düzenlenen
Uluslararası Havacılık Fuarı’na bu
yıl ilk defa katılım sağladı.
Özgün ürünlerimizin
sergilendiği ve büyük ilgi gördüğü
fuarda, standımızı Ekvador
Savunma Bakanı Dr. Carlo Larrera
ve Şili Türk Büyükelçisi Naciye
Gökçen olmak üzere birçok askeri
ve sivil yetkili ziyaret etti.
35
HAVACILIK MALZEMELERİ VE KONTROL TAHRİK SİSTEMİ TEKNOLOJİLERİ PROJELERİ İMZA TÖRENİ GERÇEKLEŞTİ
Savunma Sanayii
Müsteşarlığı’nın (SSM) vizyonu ile
yürütülen teknoloji yönetimi
çalışmaları ile havacılık alanında
yedi adet Ar-Ge projesi başlama
aşamasına gelinmesi ile birlikte
Havacılık Malzemeleri ve Kontrol
Tahrik Sistemi Teknolojileri
Projeleri Sözleşme İmza Töreni
gerçekleştirildi.
Projeler sonunda elde edilecek
yetenekler ile ülkemizin ileri
teknoloji alanlarında bilgi birikimi
ve derinliğini artırmak; gelecekteki
ürünlerin geliştirilmesine katkı
sağlamak ve yurt dışına bağımlılığı
azaltmak hedefleniyor.
Şirketimiz, iştirakimiz TEI ve
çok sayıda yerli firmanın
çalışmaları, üniversitelerin
destekleriyle gerçekleşecek bu
projeler için 20 Şubat 2014
tarihinde SSM’de gerçekleşen imza
töreninde, Savunma Sanayii Eski
Müsteşarı Murad Bayar bir
konuşma yaparak, savunma
sanayisinin eski dönemlerde
mühendis istihdam etmekte
yetersiz kaldığını ifade etti.
Bugün savunma sanayisinde
doktora sahibi mühendislere
ihtiyaç duyulmaya başlandığını
sözlerine ekleyen Bayar, “Savunma
sanayimiz işçilikten teknisyenliğe
oradan da mühendisliğe terfi etti.
Bugün artık bilime terfi ediyor”
dedi.
36
Hayata geçirilen Ar-Ge
projelerinin hepsinin belli amaçlara
yönelik olduğuna dikkati çeken
Bayar, “Bunların hepsi bir plan ve
yol haritasıdır. Burada yapılacak
her çalışma, silahlı kuvvetlerimize
bir yetenek olarak kazandırılacak”
diye konuştu.
Daha sonra kürsüye gelen
Şirketimiz Genel Müdürü
Muharrem Dörtkaşlı, sektörün hızla
geliştiğini ifade ederek, bunun
sağlam bir yol haritalarının
olmasından kaynaklandığını
söyledi.
Konuşmaların ardından Türk
savunma sanayisi için kritik öneme
sahip ve ihracat sınırlamalarına tabi
olan bazı malzemeler ile kontrol
tahrik sistemlerinin milli imkânlarla
yurt içinde geliştirilmesine yönelik
olarak toplam yedi sözleşme
imzalandı.
Projeler ve içerikleri aşağıdaki
gibidir.
1. HAVACILIKTA KULLANILAN
KARBON ELYAF TAKVİYELİ
TERMOSET REÇİNELİ PREPREG
GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ
Yüklenici: TUSAŞ-Türk Havacılık
ve Uzay Sanayii A.Ş. ve DOWAKSA
İleri Kompozit Malzemeler San. Ltd.
Şti.’nden oluşan İş Ortaklığı
Kapsam:
Prepreg malzemeler düşük
ağırlık, yüksek dayanım ve
korozyon direnci avantajları ile
havacılık, uzay/uydu, deniz ve
otomotiv sektörlerinde geniş
kullanım alanına sahiptir. Yüksek
dayanım ve korozyon direnci
sayesinde kullanıldıkları hava
platformlarının ömrünün
uzatılmasına katkıda bulunurlar.
Projenin amacı,
havacılık
sektöründe büyük ölçüde kullanıma
sahip olan, ülkemizde üretilmeyen,
ihracat lisansına tabii bir prepreg
malzemenin geliştirilmesi, üretilmesi,
malzeme ve tasarım doğrulama
testlerinin yapılması ve bir uçak
yapısının (ANKA kiriş parçası) küçük
ölçekli statik testinin
gerçekleştirilmesidir.
Proje ile yapısal karbon elyaf
takviyeli prepreg ve yapısal olmayan
cam elyaf takviyeli prepreg malzeme
geliştirilecektir. Karbon elyaflı
prepreg malzeme, düz dokuma, 5’li
saten dokuma ve tek yönlü olmak
üzere üç tipte olacaktır.
Bilindiği gibi yurt dışından ithal
edilen malzemelerin tedariğinde
büyük güçlükler yaşanmakta ve bu
durum ekonomik anlamda sıkıntı
yaratmaktadır. Yerli prepreg
malzemenin üretiminin
gerçekleştirilmesi ile havacılık
sektörü için büyük önem taşıyan
malzemenin tedariğinde dışa
bağımlılık ortadan kalkacak ve
ülkemize bilgi ve teknoloji birikimi
anlamında büyük kazanımlar
getirecektir.
KARBON ELYAF TAKVİYELİ
TERMOPLASTİK REÇİNELİ
PREPREG GELİŞTİRİLMESİ
PROJESİ
ve Uzay Sanayii A.Ş. ve
MİR AR-GE’den oluşan İş Ortaklığı
Kapsam:
Projede havacılık sektöründe
gelecek vaat eden, ülkemizde
üretilmeyen, ihracat lisansına tabii
termoplastik reçineli prepreg
malzemenin geliştirilmesi, üretilmesi,
malzeme ve tasarım doğrulama
testlerinin yapılması
amaçlanmaktadır.
Proje ile termoplastik reçineli
yapısal karbon elyaf takviyeli
prepreg ve yapısal olmayan cam
elyaf takviyeli prepreg malzeme
geliştirilecektir. Karbon elyaflı
prepreg malzeme, 5’li saten dokuma
(5HS (Harness Satin)) ve tek yönlü
(UD (unidirectional tape)) olmak
üzere iki tipte olacaktır. Belirlenecek
Karbon elyaf ve PEEK (Polieter-eterketon) reçine tipleri ile prepreg
süreç geliştirilmesine başlanılacak ve
en iyi sonuç veren süreç ile
doğrulama işlemleri yapılacaktır.
Yerli prepreg malzemenin
üretiminin gerçekleştirilmesi ile
havacılık sektörü için büyük önem
taşıyan ve yurt dışından tedariğinde
güçlük yaşanan malzemeler için dışa
bağımlılık ortadan kalkacak ve
ülkemize bilgi/tecrübe/üretim
anlamında büyük kazanımlar
getirecektir.
MAGNEZYUM DÖKÜM
TEKNOLOJİSİ GELİŞTİRİLMESİ
PROJESİ
ve Uzay Sanayii A.Ş
Alt Yüklenici: VİG METAL San.
ve Tic. Ltd. Şti.
Danışman: ODTÜ
Kapsam:
Helikopter platformlarında
kullanılmak üzere magnezyum
alaşım döküm teknolojisi ve
sürecinin kazanılması,
helikopterlerde yüksek yorulma
direncine sahip hafif dişli kutusu
gövde parçalarının üretilmesi ve
döküm sürecinin doğrulanması
amaçlanmaktadır.
Proje, deneysel çalışma ile
doğrulanmış süreçler ve mühendislik
yöntemleri kullanılarak, ATAK
helikopterinin dişli kutusu üst
gövdesinin yerli tasarım ve döküm
süreci ile üretilmesi ve magnezyum
döküm sürecine ait tasarım
parametrelerinin belirlenmesi ile
Teknik Veri Paketi (TVP)
hazırlanmasını kapsamaktadır.
4. TİTANYUM ALAŞIMLARI
İÇİN SÜPERPLASTİK
ŞEKİLLENDİRME PROSESİNİN
Yüklenici: TUSAŞTürk Havacılık ve Uzay
37
Sanayii ile TUSAŞ Motor Sanayii
A.Ş.’den oluşan İş Ortaklığı
Danışman: Atılım Üniversitesi
Kapsam:
Titanyum alaşımları için
süperplastik şekillendirme süreci
gerek uçak gövde parçalarında
gerekse uçak motor parçalarında
kullanılmakta olup, Proje ile,
“Süperplastik Şekillendirme”
sürecinin ülkemize kazandırılması
amaçlanmaktadır.
Süperplastik şekillendirme süreci;
havacılık sektöründe, metalürjik ve
mekanik özelliklerinden dolayı uçak
gövdelerinde ve uçak motorlarında
yoğunlukla kullanılmakta olan
titanyum alaşımlı büyük ve karmaşık
parçaların tek bir operasyonla imal
edilebilmesine olanak sağlamaktadır.
Bu proje kapsamında;
• Titanyum alaşımından imal
parçaların SPF süreci ile
üretilebilmesi için gerekli süreç
parametrelerinin optimizasyonu
hakkında tecrübe kazanılması,
• Parça geometrisinden bağımsız
olarak, sonlu elemanlar metodunun
kullanılması amacıyla süreç
simülasyon araçlarının geliştirilmesi
sayesinde, pahalı deneme/yanılma
yöntemlerine başvurulmadan kalıp
tasarımının gerçekleştirilmesi, süreç
parametrelerinin optimize edilmesi,
süreç sonucunda oluşacak geometri
hakkında bilgi edinilmesi ve
• Kazanılan alt yapı ve bilgi
birikiminin mevcut ve gelecek
projelerde (süperplastik şekil verme
ve difüzyon kaynağı yöntemlerinin
birleştirilmesi gibi) kullanılması
hedeflenmektedir.
TİTANYUM DÖKÜM
PROJESİ
Yüklenici: TUSAŞ Motor Sanayii
38
A.Ş.
Alt Yüklenici: Gür Metal Hassas
Döküm San. ve Tic. Ltd. Şti.
Kapsam:
Projenin amacı, hava
platformlarında ihtiyaç duyulan
titanyum alaşım parçaların vakum
hassas döküm yöntemi ile yerli
olarak üretim kabiliyetinin
kazanılmasıdır.
Proje, havacılık uygulamalarına
yönelik belirlenen parçaların yerli
tasarım ve döküm süreci ile
üretilmesini ve titanyum döküm
sürecine ait tasarım
parametrelerinin belirlenmesi ile
Teknik Veri Paketi (TVP)
hazırlanmasını kapsamaktadır.
6. HAVACILIKTA
KULLANILAN NİKEL ALAŞIM
KATMANLI İMALAT
PROJESİ
Yüklenici: TUSAŞ Motor Sanayii
A.Ş
Danışman: Koç Üniversitesi
Kapsam:
Dünyanın önde gelen havacılık
şirketleri tarafından geleceğin
imalat teknolojisi olarak görülen
katmanlı imalat (additive
manufacturing) teknolojisinin,
fonksiyonel parça imalatına yönelik
olarak ülkemize kazandırılması,
ülkemiz ve özellikle havacılık
sektörümüz açısından oldukça
önemlidir. Bu proje ile katmanlı
imalat teknolojilerinden biri olan
Lazerle Metal Toz Ergitme (LAMing. Selective Laser Melting, Direct
Metal Laser Sintering, Laser Cusing,
vb.) sürecinin ülkemiz havacılık
sektörüne kazandırılması
amaçlanmaktadır.
Bu proje kapsamında; yüksek
sıcaklık uygulamalarında kullanılan
nikel süperalaşımı (UNS N06625)
LAM süreci ile üretilebilmesi için
gerekli bilgi birikimi oluşturulması
ve tecrübe kazanılması, LAM süreci
sonrasında, ikincil işlemlerin (ısıl
işlemler, yüzey iyileştirme, vb.)
süreç çıktılarına olan etkilerinin
karakterizasyonu, LAM süreci
sonrasında üretilen parça üstünde
termal artık gerilmelerden dolayı
oluşabilecek çatlak ve deformasyon
gibi istenmeyen unsurların süreç
öncesinde öngörülebilmesini
sağlamak maksadıyla sürecin sonlu
elemanlar metoduyla modellenmesi
bulunmaktadır.
Proje, nikel alaşım katmanlı
imalat teknolojisinin geliştirilmesi
ve bu imalat teknolojisine ait süreç
limitlerinin belirlenmesi ile Teknik
Veri Paketi (TVP) hazırlanmasını
kapsamaktadır.
7. SERVO MOTOR
Yüklenici: TUSAŞ-Türk
Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. ve
FEMSAN Elektrik Motorları San.
Tic. A.Ş.’den oluşan İş Ortaklığı
Kapsam:
Projede, TUSAŞ tarafından
üretilen ANKA İHA ve gelecekte
üretilmesi muhtemel Stratejik İHA
platformlarına ait servo
motorların/hareketlendiricilerin
milli imkânlarla geliştirilmesi
amaçlanmaktadır.
Proje kapsamında; havacılığın
gerektirdiği güvenilirlik standartları
(DO-178 ve DO-254) ve askeri
standartlar çerçevesinde
geliştirilecek servo
motorların/hareketlendiricilerin
tasarımı, üretimi, testleri ile bu
hareketlendiricilerde
kullanılabilecek elektrik
motorlarının yerli tasarımı, üretimi
ve testleri gerçekleştirilecektir.
TUSAŞ SOFEX 2014’TE
6-8 Mayıs
2014 tarihleri
arasında
Ürdün’ün
başkenti
Amman’da
düzenlenen
Ortadoğu’nun
en önemli savunma sanayii
fuarlarından olan SOFEX 2014
Uluslararası Savunma Fuarı ve
Konferansı’na katıldık.
Ürdün Kralı II. Abdullah’ın
himayelerinde ve Ürdün Prensi
Faisal Bin Al Hussein’in
başkanlığında düzenlenen fuarda
sergilediğimiz ANKA, HÜRKUŞ ve
T129 ATAK maketlerimiz
katılımcılardan yoğun ilgi gördü.
Fuarın ilk gününde standımızı,
aralarında Ürdün Prensi Faisal Bin
Al Hussein ve Milli Savunma Bakan
Yardımcısı Hasan Kemal
Yardımcı’nın da bulunduğu birçok
üst düzey sivil ve askeri yetkili
ziyaret etti.
ILA 2014’ÜN İLGİ ODAĞI TUSAŞ
Şirketimizin bu yıl ilk kez katılım
sağladığı Uluslararası Berlin
Havacılık Fuarı ILA 2014’e 20-25
Mayıs 2014 tarihleri arasında
Almanya’da gerçekleştirildi.
HÜRKUŞ Eğitim Uçağı’nın silahlı
versiyonunun canlı mockup’ının
Şirketimiz standında, ANKA İnsansız
Hava Aracı ve T129 ATAK Taaruz ve
Taktik Keşif Helikopteri’nin ise ILA
Plaza’da statik olarak sergilendiği
fuarda, TUSAŞ özgün ürünlerinin
yanı sıra uydu tasarım ve uzay
sistemleri montaj, entegrasyon ve
test alt yapısı, ayrıca sivil yolcu
uçakları komponent tasarım ve
üretim yeteneklerine vurgu yapıldı.
Standımızı aralarında Ulaştırma
Bakanı Lütfi Elvan ve Alman
Savunma Bakanı Ursula Von Der
Leyen’in de bulunduğu birçok
askeri ve sivil yetkili ziyaret etti.
Fuarda HÜRKUŞ, ANKA ve T129
ATAK Helikopteri büyük ilgi gördü.
39
STRATEJİK ULAŞTIRMA UÇAĞI A400M ATLAS
GÖREVE HAZIR
Airbus Defense & Space
firmasının A400M Programı'nda
endüstriyel ortağı olan Şirketimizin
tasarımdan üretime birçok
aşamasında görev aldığı A400M
ATLAS Stratejik Ulaştırma Uçağı’nın
Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na
teslim töreni, Cumhurbaşkanımız
Abdullah Gül, Genelkurmay
Başkanı Org. Necdet Özel, Milli
Savunma Bakanı İsmet Yılmaz,
Hava Kuvvetleri Komutanı Org.
Akın Öztürk ve Savunma Sanayii
Müsteşarı Prof.Dr. İsmail Demir’in
katılımıyla 12 Mayıs 2014 tarihinde
40
gerçekleştirildi.
A400M ATLAS Uçağı’nın konuşlu
bulunacağı Kayseri 12. Hava
Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı’nda
gerçekleştirilen törende, başta
Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın
Kaya ve Genel Müdür Muharrem
Dörtkaşlı olmak üzere projede yer
alan Şirketimiz personeli de hazır
bulundu.
Şirketimiz program kapsamında,
uçağın yapısal komponentlerinden;
ön orta gövde ve acil çıkış kapısı,
paraşütçü kapıları, arka gövde üst
bölüm ve kaçış kapağı, kuyruk
konisi, kanatçık ve sürat frenleri'nin
tasarım ve üretimini yapmakta,
ayrıca gövde kabloları ile
aydınlatma ve su/atık sistemlerini
üretmektedir.
Ayrıca Şirketimiz, A400M
uçaklarına hizmette kaldıkları
sürece idame ve işletme dönemi
destek faaliyetleri kapsamında;
teknik destek, teknik
dokümantasyon güncelleme, yedek
parça ve yer destek teçhizatı
tedarik/ üretimi, retrofit ve garanti
hizmetleri vermeye devam
edecektir.
BARIŞ KARTALI PROGRAMI’NDA TESLİMAT YAPILDI
Şirketimizin Boeing firmasının alt
sözleşmecisi olarak yer aldığı,
“Parça/Komponent İmalatı”,
“Entegre Lojistik Destek” ve
“Tadilat, Montaj, Test ve Teslimat”
sözleşmelerini içeren ve toplam dört
uçaktan oluşan Barış Kartalı
Programı kapsamında ilk uçak
31 Ocak 2014 tarihinde Hava
Kuvvetleri Komutanlığı’na teslim
edildi.
Hv.K.K. Proje Yönetim D.Bşk.
Tuğg. Suat Murat Semiz ve 3’üncü
Ana Ket Üs Komutanlığı 131. HİK
Filo Komutanı Alb. Fikret Çelik
idaresindeki uçak Akıncı Üssü’nden
kalkış yaptı ve Konya’ya intikal etti.
Kalkış öncesi, Şirketimizde
çalışanlarımızın katılımıyla bir
uğurlama gerçekleştirildi ve
Konya’da da Üs Komutanı’nın
himayesinde davetlilerin katıldığı bir
karşılama töreni düzenlendi.
Program kapsamında;
modifikasyonu Şirketimiz tarafından
gerçekleştirilen ikinci uçak olan,
Havadan Erken İhbar ve Kontrol
Uçağı “Güney”in teslimatı ise 30
Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirildi.
HAVA KUVVETLERİ’NDEN BARIŞ KARTALI’NA GÖRKEMLİ TÖREN
Ülkemizin hava savunmasında
etkin rol oynayacak olan Havadan
İhbar ve Erken Uyarı Uçağı Barış
Kartalı, 21 Şubat 2014 tarihinde,
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül,
TBMM Başkanı Cemil Çiçek,
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan,
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu,
Ulaştırma Bakanı Lütfi Elvan,
Genelkurmay Başkanı Necdet Özel,
Hava Kuvvetleri Komutanı Akın
Öztürk, Savunma Sanayii Müsteşarı
Murad Bayar’ın katıldığı tören ile
Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na
teslim edildi.
Konya 3. Ana jet Üssü’nde
gerçekleştirilen törene başta
Şirketimiz Yönetim Kurulu Başkanı
Yalçın Kaya, Genel Müdürümüz
Muharrem Dörtkaşlı olmak üzere
çok sayıda yöneticimiz ve proje
çalışanı katıldı.
Törende bir konuşma yapan
Cumhurbaşkanı Gül, Atatürk’ün
“İstikbal Göklerdedir” sözü
temelinde özel ve anlamlı bir gün
olduğunu söyleyerek, Barış Kartalı
uçakları ile savunma yeteneğimizin
daha ileriye getirildiğini görmekten
gurur duyduğunu belitti.
Başbakan Erdoğan ise yaptığı
konuşmada bu projenin ülkemizin
savunma gücünün artırılmasında
önemli bir kilometre taşı olacağını
söyleyerek “Kendi insanımıza, kendi
firmalarımıza güvendik, her alanda
stratejik çalışmalar başlattık ve
bugün emeklerimizin karşılığını
alıyoruz” dedi.
Ülkemizin ilk Barış Kartalı
Uçağı’nın görkemli teslim töreni
basında da geniş yer buldu.
41
ŞİRKETİMİZ DSA 2014’TE
14-17 Nisan 2014 tarihleri
arasında Kuala Lumpur, Malezya’da
gerçekleşen DSA 2014’te (The 14th
Defence Services Asia Exhibition &
Conference), Şirketimiz bir stand ile
katılım
sağladı.
Özgün
ürünlerimizin
büyük ilgi
gördüğü
fuarda, standımızı başta Brunei
Sultanı Haji Hassanal Bolkiah,
Malezya Başbakanı Dato' Sri Mohd
Najib, Çin Halk Cumhuriyeti Hava
Kuvvetleri Komutanı Yardımcısı Liu
Ming Bao, Filipinler Hava Kuvvetleri
Komutanı Yardımcısı Korg. Virgilio
O. Domingo, Pakistan Silahlanma
Direktörü Korg. Syed Shafqat
Asghar, Azerbaycan Üretim Bakanı
Yaver Cemalov ve Milli Savunma
Bakan Yardımcısı Hasan Kemal
Yardımcı olmak üzere birçok askeri
ve sivil yetkili ziyaret etti.
KADEX 2014’TE ŞİRKETİMİZİ TEMSİL ETTİK
22-25 Mayıs 2014 tarihlerinde
Kazakistan’ın başkenti Astana’da
bu yıl üçüncüsü gerçekleştirilen
KADEX 2014 Fuarı’na Şirketimiz
bir stand açarak katılım sağladı.
Türk heyetine Milli Savunma
Bakanı Yardımcısı Hasan Kemal
Yardımcı’nın başkanlık ettiği
KADEX 2014 Fuarı esnasında
Şirketimiz standını başta
Kazakistan Savunma Bakanı Serik
Akhmetov ve Genelkurmay
Başkanı Tümg. Saken Zhasuzakov
olmak üzere çok sayıda üst düzey
yetkili ve Kazak ve Pakistan
delegasyonları ziyaret etti.
Ziyaretçilere yöneticilerimiz
tarafından Şirketimiz imkân ve
kabiliyetleri ile ilgili detaylı bilgi
verildi.
gerçekleştirildi.
SSM Müsteşar Yardımcısı Dr.
Faruk Özlü’nün konuşmacı olarak
katıldığı ve moderatörlüğünü
yaptığı bu özel oturumda, Şirketimiz
Uzay Sistemleri Grup Başkanı Sinan
Şenol, Şirketimiz ve Şirketimizin
uzay faaliyetleri, kabiliyetleri ve alt
yapıları hakkında bilgi aktardı.
Şirketimize yoğun ilginin olduğu
ve çok sayıda sorunun
cevaplandırıldığı oturumdan sonra,
çok sayıda öğrenci, Uzay Sistemleri
Grup Başkanımız ile birebir
görüşme şansı buldu ve etkinlikten
büyük memnuniyet ile ayrıldı.
“GENÇ TÜRKİYE ZİRVESİ”NE KATILDIK
Şirketimiz, 23-24 Mayıs 2014
tarihleri arasında, İstanbul Lütfi
Kırdar Kongre Merkezi’nde, 165
ülkeden ve Türkiye’nin 81 ilinden
yüzlerce gencin katılımı ile
gerçekleştirilen Yıldız Teknik
Üniversitesi “Genç Türkiye
Zirvesi”ne katılım sağladı.
Ana teması “İnovatif düşün,
geleceği yönet” olan Genç Türkiye
Zirvesi’nin ikinci gününde, “Stratejik
Sektörler: Savunma, Uydu ve Uzay
Teknolojileri” adlı özel bir oturum
42
1. ULUSLARARASI PLAZMA TEKNOLOJİLERİ KONGRESİNE KATILDIK
arasında Kayseri Abdullah Gül
Üniversitesi Sümer Kampüsü’nde
düzenlenen “1. Uluslararası Plazma
Teknolojileri Kongresi” etkinliğine,
Şirketimiz Uzay Sistemleri standı
açarak katılım sağladı.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan
Yardımcısı Doç.Dr. Murat Ercan,
Türkiye Kömür İşletmeleri Genel
Müdürü Mustafa Aktaş, Anadolu
Plazma Teknoloji Enerji Merkezi
Genel Müdürü Prof.Dr. Beycan
İbrahimoğlu başta olmak üzere çok
sayıda üst düzey uluslararası
araştırmacının katılım sağladığı
etkinliğin açış konuşması Abdullah
Gül Üniversitesi Rektörü Prof.Dr.
İhsan Sabuncuoğlu tarafından
yapıldı.
Kongrede, Genel Müdürümüz
Muharrem Dörtkaşlı da konuşmacı
olarak yer aldı, Şirketimiz ve
yürütülen projeler hakkında bilgi
verdi.
Etkinlikte Şirketimiz Uzay
Sistemleri Grup Başkanlığı Sistem
Mühendisliği Müdürü Gizem Karslı
Demirbaş tarafından yapılan
sunumda, uzay sistemleri
alanındaki kabiliyet ve alt
yapılarımız ile plazma itki
sistemlerine yönelik çıkarım ve
yaklaşımları aktarıldı.
THK ÜNİVERSİTESİ HAVACILIK VE UZAY GÜNLERİNE KATILDIK
Şirketimiz, Türk Hava Kurumu
Üniversitesi’nde, 24-25 Nisan 2014
tarihleri arasında düzenlenen
“Havacılık ve Uzay Günleri”
etkinliğine Uzay Sistemleri standı
açarak katıldı.
Etkinlikte ayrıca Şirketimizi ve
Şirketimizin uzay sistemleri
kabiliyet ve alt yapılarını içeren bir
sunum yapıldı. Standımız, çok
sayıda Türk ve yabancı öğrenci
tarafından ziyaret edildi.
7’NCİ ULUSAL YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ SEMPOZYUMUNA KATILDIK
Ege Üniversitesi Bilgisayar
Mühendisliği Bölümü ev
sahipliğinde İzmir’de gerçekleştirilen
7’nci Ulusal Yazılım Mühendisliği
Sempozyumu’na, Şirketimiz Kalite
ve Sertifikasyon Başkanlığı, Uçuşa
Elverişlilik ve Emniyet Yönetimi
Müdürlüğü’nden katılım sağlandı.
“HÜRKUŞ Uçağı Sertifikasyon
Yolculuğunda Yazılım ve 20 Alınan
Ders” konulu sunumun yapıldığı
konferansta, Türk Başlangıç ve
Temel Eğitim Uçağı’nın (HÜRKUŞ)
tip sertifikasyonu yolculuğunda,
uçak üzerindeki cihazların içindeki
yazılımların “DO-178B” (Software
Considerations in Airborne Systems
and Equipment Certification) rehber
dokümanına ve projenin
sertifikasyon otoritesi “Avrupa Sivil
Havacılık Otoritesi” (European
tarafından açılan “Sertifikasyon İşlem
Maddelerine” (Certification Review
Item (CRI)) uyum gösterimi
dersler paylaşıldı.
Sunulan bildiri organizasyon
komitesi ve katılımcılar tarafından
ilgi ile karşılandı.
43
ŞİRKETİMİZ BU YIL 41’İNCİ YILDÖNÜMÜNÜ İDRAK EDİYOR
Kuruluş tarihi 28 Haziran 1973
olarak kabul edilen Şirketimiz,
41’inci Kuruluş Yılı’nda havacılık ve
uzay alanında birçok özgün ve milli
projede hızla yoluna devam
ederken, uluslararası projelerdeki iş
birlikleri ve ortaklıklarını da başarı
ile sürdürüyor ve sektörün ihracat
şampiyonluğu unvanını elinde
bulunduruyor.
Savunma Sanayii Müsteşarlığı
(SSM) tarafından 2014 yılı Savunma
Sanayii Sektörü birincilik ödülüne
layık görülen Şirketimiz, ülkemizin
2023 vizyonu çerçevesinde
hedeflediği amaçlara da jet eğitim
uçağı ve muharip uçak ihtiyacının
milli imkânlarla karşılanmasına
yönelik olarak başlatılan TFX Projesi
ve Türk Bölgesel Yolcu Uçağı
Projesi için çalışarak hizmet etmeye
devam ediyor.
Büyük Önder Atatürk’ün yaklaşık 80 yıl önce belirlemiş olduğu “İstikbal Göklerdedir” vizyonu
doğrultusunda ve “Kendi Uçağını Kendin Yap” toplumsal motivasyonuyla, 28 Haziran 1973 tarih ve 1784
sayılı kanun çerçevesinde, Türk Uçak Sanayii A.Ş.’nin (TUSAŞ) kuruluşu Cumhuriyet Dönemi’nin en kapsamlı
havacılık girişimi ile başlamıştır. Bu kapsamda, Şirketimizin kuruluş tarihi olarak 28 Haziran 1973 kabul
edilmiş olup, 28 Haziran “TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayii Günü” olarak kutlanmaktadır.
Şirketimiz, 1984 yılında, F-16 Uçağı’nın üretimi, uçak üzerindeki sistemlerin entegrasyonu ve uçuş
testlerini yaparak Hava Kuvvetlerimize teslim etmek üzere, Türk-ABD ortak yatırım şirketi olarak kurulmuş ve
hedeflenen büyük projelerin tamamlanmasını takiben, 2005 yılında yabancı ortağın hisselerini de satın
alarak TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. adıyla tek çatı altında milli bir şirket konumuna gelmiştir.
41’İNCİ KURULUŞ YILDÖNÜMÜMÜZ’DE SOMANIN ACILARINA ORTAK OLDUK
Şirketimiz, her yıl 28 Haziran
olarak belirlenen “Havacılık ve Uzay
Sanayii Günü” etkinliklerini bu yıl
Manisa’nın Soma ilçesinde yaşanan
maden kazası dolayısıyla iptal etti.
Şirketimiz Soma’da hayatını
kaybeden madenci yakınlarına
hassasiyetle yardımda bulunma
çabalarını sürdürüyor. Bu kapsamda
çalışanlarımızdan toplanan ve
Şirketimiz katkı payını da içeren
destek Genel Müdürümüz
Muharrem Dörtkaşlı tarafından 27
Haziran 2014, Cuma günü AFAD
(Afet ve Acil Durum Başkanlığı)
Genel Müdürlüğü’ne teslim edildi.
44
Tesislerimizden
TUSAŞ’TAN YEŞİL VE ENERJİ VERİMLİ BİR PROJE DAHA: KOJENERASYON TESİSİ’NİN TEMELİ ATILDI
Tesislerimizde yapılacak olan
MTU firmasının yükleniciliğini
üstlendiği, 8,5 MW kurulu
kapasiteye sahip Doğalgaz
Kojenerasyon Tesisi’nin inşaatına
28 Şubat 2014 tarihinde düzenlenen
temel atma töreni ile başlandı.
Tesisin temel atma törenine
Dörtkaşlı, Şirketimiz yöneticileri ve
çalışanları ile MTU Motor Türbin
San. ve Tic. A.Ş. CEO’su Ekrem
Kuraloğlu ve MTU yetkilileri katıldı.
2012 yılında yapılan fizibilite
çalışmalarıyla yatırım kararı alınan
kojenerasyon tesisi; dört adet
doğalgaz motoru, dört adet buhar
kazanı, tesis ve yardımcı
ekipmanlardan oluşuyor. Tesis
yaklaşık 8,5 MW elektrik enerjisi, 5
ton/h buhar, 680 kW kızgın su,
4650 kW sıcak su üretilecek ve
Şirketimizin tükettiği enerjinin
kısmen karşılanması sağlanacak.
Tesisin toplam yatırım bedeli
4.265.000 Euro olup, Ağustos
2014’te işletmeye alınması ve 2’nci
yılın sonunda kara geçmesi
bekleniyor. Bugünkü işletme
şartları ile gaz ve elektrik fiyatları
baz alındığında, tesisin enerji
giderlerimizde yılda 2.000.000 Euro
tasarruf sağlaması planlanıyor.
Tesisimizin Şirketimiz ve ülke
ekonomisi için hayırlı olmasını
diliyoruz.
YERLİ KAYNAKLARLA ÜRETİLEN İLK GERDİRME PRESİ TESİSLERİMİZDE
Şirketimiz Yapısal Grup
Başkanlığı tarafından yürütülen
Airbus A320/319 Section-18 Projesi
kapsamında sac panellere gerdirme
yöntemi ile form vermek için
tedarik edilen 800 ton kapasiteli
gerdirme presinin tesislerimizde
kurulumu tamamlandı ve 3 Mart
2014 tarihinde kabul işlemleri
gerçekleştirildi.
Sac metal panellere enine
gerdirme yöntemi ile form veren bu
tip yüksek bedelli bir pres, ilk defa
yerli kaynak kullanılarak, Şirketimiz
ve Coşkunöz firması iş birliği ile
ülkemize kazandırılmış oldu.
YANGIN TATBİKATI GERÇEKLEŞTİRİLDİ
Yönetimi Başkanlığı, Yangından
Koruma Bölümü tarafından 4’üncü
Ana Jet Üs K.lığı Yangın Ekibi ile
birlikte 26 Nisan 2014 ve 21 Mayıs
2014 tarihlerinde tesislerimizde
yangın tatbikatı düzenlendi.
Tatbikatta görevli personel, kısa
sürede alarm verilen bölgeye
ulaşarak, jet yakıtı(JP8) yangınına
müdahale, söndürme ve kurtarma
işlerini gerçekleştirildi ve tatbikat
başarı ile tamamlandı.
Gerçekleştirilen tatbikatlar ile
personelimizin, yangın ve yardımcı
ekiplerin olası afetlere karşı
hazırlıklı oldukları tespit edildi.
45
Tesislerimizden
MELTEM II PROGRAMI TAMAMLANDI
Şirketimiz Uçak Grup Başkanlığı
tarafından yürütülen, Temmuz
2003’den bugüne sürmekte olan
Meltem II Programı kapsamında
modifikasyonu tamamlanan MPA-1
numaralı son Deniz Karakol Uçağı,
Ana Yüklenici Thales firmasına teslim
edildi. Uçak 18 Şubat 2014 tarihinde
tesislerimizden havalanarak İzmit
Cengiz Topel Üssü’ne intikal etti.
Böylelikle, Meltem II Programı
kapsamında, tesislerimizdeki
faaliyetler sona erdi.
MPA-1 Uçağı’nın Deniz Kuvvetleri
Komutanlığı’mıza nihai teslimatı
Thales firması tarafından Mart 2014’te
Cengiz Topel Üssü’nde
gerçekleştirildi.
MİLLİ/NATO TESİS GÜVENLİK BELGESİ YENİLEME DENETİMİ BAŞARIYLA TAMAMLANDI
Akıncı, Balgat ve Teknokent
tesislerimizin MİLLİ/NATO Tesis
Güvenlik Belgesi yenileme tetkikleri
13-14 Şubat 2014 tarihleri arasında,
Şirketimiz Tesisler ve Varlık Yönetimi
Başkanlığı koordinesiyle
gerçekleştirildi.
5202 Sayılı Savunma Sanayii
Güvenliği Kanunu ve ilgili diğer
mevzuat çerçevesinde, Milli Savunma
Bakanlığı ile Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanlığı personelinden
oluşan denetim heyetince, her üç
yerleşkemizde ayrı ayrı olmak üzere
yapılan denetimlerde, majör düzeyli
bir aksaklık tespit edilmedi.
Tesislerimizin tesis güvenlik alt
yapılarının oluşumu, sistemin
dokümantasyonu ve denetim
heyetine aktarılması sürecinin başarılı
yürütülmesi sonucunda, her üç
birimimiz için de beş yıl geçerli
olacak şekilde yeniden
belgelendirme yapılması yönünde
karar verildi.
ERCİYES PROGRAMI’NDA PROTOTİP UÇAKLARIN KAYSERİ İNTİKALİ GERÇEKLEŞTİ
Şirketimiz Uçak Grup Başkanlığı
tarafından yürütülen, Hv.K.K.
envanterindeki yedi adet C-130E ve
altı adet C-130B nakliye uçağı
modernize edilmesini kapsayan
C-130 Aviyonik Modernizasyon
(Erciyes) Programı’nda prototip
aşaması için kabul yer ve uçuş
testleri tamamlandı.
İki adet uçağın Kayseri 2’nci
46
HİBM Komutanlığı tesislerine
intikali, Aralık ayının son haftasında
gerçekleşti.
Programın seri üretim aşaması
“Tamamlayıcı Tip Sertifikası”nın
verilmesi ve kabul faaliyetinin
tamamlanmasını takiben sonrasında
başlatılacak.
C-130 modernizasyon projesi ile
uçaklar; uluslararası seyrüsefer
ihtiyaçlarına (GATM, RVSM, CAT-II)
uyumlu, dört MFD ve iki CDU ile
modernize edilmiş, yüksek harekat
etkinliğine sahip çok amaçlı görev
bilgisayarı ve yer görev planlama
sistemi ile gece görüş uyumlu
gösterge ve aydınlatma sistemleriyle
donatılmış olarak teslim edecektir.
Program kapsamında iki adet
prototip uçak üzerinde yapılacak
tasarım, entegrasyon, üretim, yer ve
uçuş testleri ile kalifikasyon
faaliyetlerini takiben, kalan 11
uçağa takılacak kitlerin üretimi
Şirketimiz tarafından
gerçekleştiriliyor. 11 uçağa sistemin
giydirilmesi ise 2’nci HİBM
Komutanlığı’nca Kayseri’de
gerçekleştirilecek. Teslimat sonrası
Entegre Lojistik Destek faaliyetleri
de Şirketimiz tarafından icra
edilecek.
Erciyes Programı ile birlikte
C-130 nakliye uçağı kullanan pek
çok ülkenin de modernizasyon
ihtiyacının karşılanmasında önemli
bir avantaj elde edilmesi
planlanıyor.
Tesislerimizden
BOMBARDIER C SERİSİ FTE ÜRETİM PROGRAMI İŞBAŞI EĞİTİMİ TAMAMLANDI
TUSAŞ tesislerinden sevk edilecek olan FTE montajına ait temsili resim ve
kanadın üzerindeki yerini gösterir temsili resim
Bombardier C Serisi FTE-Kanat Üzerindeki Lokasyonu
Başkanlığı tarafından
yürütülen 2011-2019 yılları
arasında 1.700 set FTE
montajını içeren Bombardier
C Serisi FTE Üretim Programı
kapsamında; Bombardier-Belfast
Wing Production Unit (WPU)
tesislerinde, 6 Ocak 2014 tarihinde
başlayan ve transferin
gerçekleşmesindeki en önemli
kilometre taşlarından biri olan işbaşı
eğitimi, 4 Nisan 2014 itibariyle
başarılı bir şekilde tamamlandı.
Ekibin eğitimi tamamlaması
münasebetiyle, Türkiye’ye dönüşleri
öncesinde Bombardier tesislerinde
bir kutlama düzenlendi.
Program kapsamında Şirketimiz,
C Serisi FTE Üretim Programı’nda
tek kaynak olacak ve TUSAŞ üretimi
ilk CS100 sevkiyatı 22
Ağustos 2014’te ve TUSAŞ
üretimi ilk CS300 sevkiyatı
25 Ocak 2015’de yapılacaktır.
Montaj faaliyetlerine
tesislerimizde önümüzdeki günlerde
başlanması planlanıyor.
İLK YERLİ İMALAT OTOKLAVIMIZ İŞLETMEYE ALINDI
Başkanlığı tarafından yürütülen JSF
Projesi kapsamında, yatırımı
planlanan ve endüstriyel ölçekte ilk
defa yerli bir firmaya yaptırılan
otoklavın kabul işlemleri 4 Nisan
2014 tarihinde tamamlanarak
işletmeye alındı.
Tesislerimizde İleri Kompozitler
İmalat Tesisi’nde yer alan otoklav
4*14mt (çap*boy) boyutlarında olup,
10 bar, 260°C, 120 kanal ısıl çift
sensör, 72 adet vakum port
bağlantılı, yedekli PLC kontrol
sistemli ve çift cidarlı hava çevrimi
vb. gibi kapasite ve özelliklere
sahip.
Bugüne kadar yurt dışından ithal
edilen kompozit parça imalatı kür
işlemlerinde kullanılan bu
büyüklükteki bir endüstriyel
otoklav, ilk defa yerli kaynak
kullanılarak, Şirketimizin
mühendislik, bilgi ve tecrübe
desteğiyle Sistem Teknik A.Ş.
tarafından tasarlanıp, üretildi.
Söz konusu otoklav bu ölçekte
ülkemizde bir ilk olma özelliğini de
taşıyor. Montajı tamamlanarak test
ve kalibrasyon işlemleri yürütülen
yerli otoklavda, sertifikasyon amaçlı
ilk test parçası üretiminin ardından
kabul işlemleri tamamlandı.
47
Havacılık Tarihi Köşesi
Yazan:
İsmail YAVUZ
Uçak Mekanik Öğretmeni
TUSAŞ Eğitim Merkezi
e-posta: [email protected]
TÜRK HAVA KURUMU GAZİ UÇAK MOTOR FABRİKASI (1947-1950)
cevabını aldım. Fakat hemen ekledi,
“Basit tadilatlarla uçak motoruna
çevirebilirdik.”
MAKİNE VE UÇAK
MÜHENDİSİ ŞÜKRÜ ER
“Geçmişini bilmeyen
milletler, geleceklerini asla
kuramazlar”
Türk Hava Kurumu Gazi Uçak Motor Fabrikası, 1947.
Kaynak: Yavuz Kansu Arşivi
GAZİ UÇAK MOTOR
FABRİKASININ KURULUŞU
Sevgili TAI’nin Sesi okurları bu
haftaki konumuz Gazi Motor
Fabrikası olarak bilinen uçak motor
fabrikasıdır. Atatürk Orman
Çiftliği’nde 1945 yılında inşasına
başlanmış 1947 yılı sonlarında
yapımı tamamlanarak üretime
geçmiştir. THK uçak fabrikasında
imal edilen uçakların motorlarını
karşılamak amacı ile kurulmuştur.
Günümüzde Gazi Orman
Çiftliği’ndeki Türk traktör
fabrikasıdır.
Uçak Motor Fabrikası ilk olarak,
İngiliz De Havilland şirketinin
lisansı altında Gipsy Mayor 10
motorlarını üretime başlamıştır.
Fabrika yılda 200 adet motor imal
etmek üzere planlanmıştır. 4
silindirli olan motor, 145 beygir
gücünde idi.1 Gövdesi direkt
İngiltere’den gelmekte, birçok
parçası Gazi’de imal edilerek motor
montajı yapılmaktaydı. 30 adet
üretilmiştir. Bu motorlar özgün
projeler olan THK-2, THK-5, THK11, THK-15 gibi uçaklarında
kullanılmıştır.
1
48
Şükrü Er, Teşebbüs Hürriyeti, s.49
1948-1949 yıllarında Gazi Uçak
Motor Fabrikasında etüt bürosu şefi
Y.Müh. Şükrü Er ve ekibi tarafından
projelendirerek ilk özgün motor
projesi, 5 bg gücünde tek pistonlu
motor, tamamen yerli ve fabrika
imkânları ile genel maksatlı olarak
imal edilmiştir. Bu motorun bir
adedi Türk Hava Kurumu
Müzesinde sergilenmektedir.
1949-1950 yıllarında ise ikinci
özgün motor projesi olarak, 10 bg
gücünde boksör-tip motordan 10
adet imal edilmiştir. Tamamen yerli
ve fabrika imkânları ile üretilen
motor tüm testleri başarılı olarak
tamamlamıştır. Gazi Üniversitesi
Makine Mühendisliği Fakültesi’nde
bir adeti mevcut olup,
sergilenmektedir. Etüt bürosu şefi
Y.Müh. Şükrü Er ve ekibi tarafından
projelendirerek imal edilmiştir. Bu
fabrika 1952 yılında MKEK’na
devredilmiş ve daha sonra da yön
değiştirmiştir.
Uçaklarda çok kullanılan Boxer
tipi motorlardan esinlenerek
yapıldığını düşündüğümüz bu
motoru, Şükrü Er’e bu motoru
uçaklarda kullanma amaçlı mı
yapıldığını sorduğumda ‘hayır’
Vecihi Hürkuş hakkında
araştırma yaparken Şükrü Er ile
yolumuz kesişmişti. 1945’li yıllarda
İTÜ’de öğrenci kolları başkanı iken
Vecihi’yi konuşmacı olarak davet
ettiğini öğrenmiş sorular
sormuştum. Bize Vecihi’nin,
“Geçmişini bilmeyen milletler,
geleceğini asla kuramazlar” sözünü
anlatmıştı. İlk defa genç mühendis
arkadaşlarım Öner Soyer ve Günay
Kahvecioğlu ile birlikte ziyaretine
gittiğimizde, görüşmemizin iki saat
süreceğini planlamıştık ama altı saat
sonra yanından zorla ayrılabilmiştik.
Aslında karşılaştığımız kişinin başka
bir Vecihi olduğunu hemen
anlamıştık. Daha sonra ki yıllarda
ise kendisinden birçok konuda
istifade edilmiştir.
Cumhuriyetin ilanından hemen
sonra 7 Aralık 1923’de Samsun'da
doğmuş, ilköğretimini Samsun’da
tamamladıktan sonra babasının
tayinleri nedeni ile Antalya
Lisesi’nden mezun olmuştur.
Babasının kendisini maddi
imkânsızlıktan dolayı
okutamayacağını söylemesi üzerine
Gipsy Mayor 10 Motoru, T.H.K. Gazi Uçak Motor Fabrikası 1948.
Kaynak: Şükrü Er Arşivi
İkinci Yerli Motor, T.H.K. Gazi Uçak Motor Fabrikası, 1950.
Kaynak: İsmail Yavuz
İlk Yerli Motor, T.H.K. Gazi Uçak Motor Fabrikası 1949.
İstanbul’a gitmiş ve okulunu
birincilikle bitirdiği için Gülhane
Askeri Tıbbiyesine imtihansız
girmiştir. Durumunu inceleyen
mülakat komisyonunda bulunan
yüzbaşı onun lise mezuniyet
notlarını gördüğünde, Yüksek
Mühendislik Mektebi’ne (İTÜ)
girmesinin daha uygun olacağını,
memleketin tayyare mühendisine
ihtiyacı olduğunu söylemiş ve
imtihanlara girmesini sağlamıştır.
2.000 kişi içersinde 20’inci olarak
1942 yılında İ.T.Ü.’ne giren Şükrü Er
1948 yılında Makina Fakültesinden
Tayyare Yüksek Mühendisi olarak
mezun olmuştur.
Üniversite yıllarında yaz tatili
yapmayarak tatil dönemlerinde
Etimesgut THK Uçak Fabrikasında
dört sömestri yakın işçi olarak
çalışmış, mühendislik konusunda
ilerde kullanacağı pratik tecrübeler
kazanmış ve bu süre içinde hayatı
boyunca kullanacağı mesleğini en
iyi şekilde öğrenmiştir. Bu sırada
THK Uçak fabrikasında özgün milli
proje ile yapılan uçaklardan biri
olan THK-5 Uçağı’nın tecrübe
uçuşlarını, Uluslararası Uçuş
rekorları olan tecrübe pilotu Âli
Yıldız ile birlikte gerçekleştirmiştir.
Üniversiteyi bitirdikten sonra;
onun bilgi ve becerisini keşfeden
Motor Hocası ve THK Etüt bürosu
şefi olan Profesör Belkovski
tavsiyesi üzerine THK Uçak Motoru
fabrikasında işe başladıktan kısa
süre sonra Etüt Bürosu Şefi (AR_GE)
şefliğine terfi ettirilmiş ve 1948-50
yıllarında burada çalışmıştır. De
Havilland lisansı ile kısmen yerli
imalat olan 30 adet uçak motorunun
imalatında görev almıştır. En
önemlisi ise tamamen yerli proje
olan 5 ve 10 Bg. gücünde 10 adet
genel maksatlı benzin motoru ve
santrifüj pompasının imalatını servis
arkadaşları ile birlikte
gerçekleştirmişlerdir.
1950 yılından sonra askeri
siparişlerin kesilmesi, Amerika’nın
karşılıksız yardımları dolayısıyla
imalat konularının değişmesi,
fabrikanın MKE’ye devredilerek
traktör fabrikasına çevrilmesinin
ardından askerlik görevini
tamamlayan Şükrü Er bir daha
havacılık sektöründe çalışamaz.
Yaşadığı hayal kırıklığını,
“Üniversiteden mezun olduğumda iş
hayatında ömrünü uçak
fabrikalarında geçireceğimi ve
memleketine bu alanda kıvançla
hizmet vereceğimi sanırken,
memleketimizin uçak endüstrisinin
acı sonu ile karşılaştık ve
memlekete ihtisasımız dışında
hizmete zorlandık” diye anlatıyordu.
Uçak motorları üzerindeki
çalışmalarını, yapacakları icatları
hayalleri ile birlikte sonlandırmak
zorunda kalmış ve iki yıldan sonra
diplomasında yazan uçak mühendisi
kısmını hiç kullanamamıştır.
Şükrü Er, askerden döndükten
hemen sonra Türkiye Zirai Donatım
Kurumu’na atanmış ve 1951-53
yılları arasında Diyarbakır’da Zirai
Makineler Atölyeler Amiri ve Bölge
Müdürü olarak çalışmış, 1953-57
yıllarında İller Bankası Termik
Servisinde Başuzman olarak
çalışmış, dizel-jeneratör grubu ile
çalışan 53 elektrik santralı ile
kasabaların şebekelerini içeren
yatırımları yönetmiştir. Mecburi
hizmetini tamamlaması ile İller
Bankası’ndan istifa ederek, serbest
çalışmaya başlayan Şükrü Er,
Türkiye’nin endüstrileşmesi için
hizmet vermiştir. İlk işi olarak
Ankara EGO Maltepe havagazı
deposunu yapmış, “yerli yapamaz”
diyerek ihaleye dahi almayanlara
“Türk mühendis, teknisyen ve
işçisinin” gücünü, yeteneğini
ispatlamıştır.
1961 yılında Makine
Mühendisleri Odası Başkanı olan
Şükrü Er bu sırada Türkiye
Otomotiv Endüstrisi Kongresi
49
T.H.K. Gazi Uçak Motor Fabrikası Etüt (Ar-Ge) Bürosu, 1948.
başkanlığını da yapmış, Devrim
arabalarının gerçekleştirilmesinde
büyük çabalar harcamış ve projenin
ateşleyicilerinden olmuştur.
1964 yılında ise IŞIK Makine
İmalat ve Pazarlama A.Ş.’nin kurucu
ortağı ve murahhas üyesi olmuştur.
1992 yılına kadar çalışmış, Keban,
Atatürk barajları dahil 30 civarında
barajın yapımı ve ağır sanayi
vinçlerini fabrikalarında imal ederek
Türkiye endüstrisinde çığır açan
sanayi işlerini gerçekleştirmişlerdir.
Ankara D.M.M. Akademisi
Yüksek Teknik Öğretmen
Okulunda, öğretim görevlisi olarak
dört yıl yapı makineleri dersleri
vermiştir. Endüstri ve ekonomimizle
ilgili yüzden fazla makalesi muhtelif
dergi ve gazetelerde yayımlanmış
olup, radyo ve televizyon
programında konuşmalar yapmıştır.
Şükrü Er’in teknik, ekonomik ve
sosyal konularda 35 kitabı
bulunmaktadır. Birçok onursal
çalışmalarda da bulunmuş olan
Şükrü Er üstlendiği diğer bazı
görevleri şunlardır: Makine
Mühendisleri Odası Başkanı 19611969, MESS-Türkiye Metal
Sanayicileri Sendikası, Yönetim
Kurulu Başkanı 1973-1982, MİBMakine İmalatçıları Birliği, Kurucu
Üye ve Yönetim Kurulu Başkanlığı
1990-1999.
Şükrü Er, Türkiye’nin
endüstrileşmesi için yıllarca gerek
bir işçi, gerek bir mühendis, gerekse
bir iş adamı olarak bıkmadan,
usanmadan çalışmıştır.
1923 doğumlu Şükrü Er Beyi ne
yazık ki 19 Ağustos 2012 tarihinde
kaybettik, hayatının son beş yılında
beraber olduğum ve
Şükrü Er, 15 Ocak 2009 Tarihinde TUSAŞ tesislerinde THK Uçak Fabrikaları üzerine konferans vermişti.
50
T.H.K. Gazi Uçak Motor Fabrikası, Şükrü Er tezgahta çalışırken, 1948.
araştırmalarımda hiçbir yardımı
esirgemeyen Şükrü Er’i şükran ve
sonsuz saygıyla anıyorum.
Mustafa Kemal’in yetiştirdiği
genç cumhuriyet çocuklarından
olan Şükrü Er, onun kurduğu
fabrikalarda çalışmış, kapanışlarını
görmüş, kapanmamaları için
çabalamış bir şey yapamamayla
kahrolmuş ama hiçbir zaman pes
edip durmamıştır. O da tıpkı Vecihi
Hürkuş, Selahaddin Reşit Alan, Âli
Yıldız, Nuri Demirağ, arkadaşı
Mehmet Kum gibi Türk havacılık
sanayisi için büyük çabalar
göstermiştir.
Bu mütevazı insanların
yaptıklarının arkasından
baktığımızda Cumhuriyetimiz bu
kahramanların sayesinde endüstride
ilerlemiş, sanayisi ve ekonomisi
ayakta kalmıştır ve kalmaktadır.
1923 doğumlu Şükrü Er’i ne yazık ki 19 Ağustos 2012 tarihinde kaybettik.
Kendisini şükran ve sonsuz saygıyla anıyoruz.
Personelimizden
ORGANİZASYON ŞEMAMIZ
51
Personelimizden
ATAMALAR
Ocak 2014’te:
Demircan Demirel “Spirit Aerosystems Montajları Montaj Lideri” kadrosuna, Fuat Kamışlı “İmalat Mühendisliği
Lideri” kadrosuna,
Şubat 2014’te:
Pınar Altınten “İş Sağlığı ve Güvenliği Lideri” kadrosuna, Özge Kerman “Tedarik Kontrol Şefi” kadrosuna, Sinan
Vural “N/C Talaşlı İmalat Proses Lideri” kadrosuna, Sedat Babaoğlu “Kompozit Serme/Metal Yapıştırma Şefi”
kadrosuna, Emre Yaban “Yapısal Tasarım Lideri” kadrosuna, Zeki Doğan “Otomasyon Mühendisliği Şefi” kadrosuna,
İsmail Şahin “Üretim Planlama Lideri” kadrosuna, Serhan Yüksel “Sabit Kanat Uçuş Test ve Değerlendirme
Mühendislik Lideri” kadrosuna, Mehmet İzzet Tok “Döner Kanat Uçuş Test ve Değerlendirme Mühendislik Lideri”
kadrosuna, Mahmut Kürşad Arpacıoğlu “Telemetri ve Veri Tabanı Mühendisliği Lideri” kadrosuna,
Mart 2014’te:
Hande Erdem “Kurumsal İletişim Lideri” kadrosuna, Bülent Özkütük “Finansman Şefi” kadrosuna, Selçuk Yıldız
“Bütçe Hazırlama Ve Raporlama Lideri” kadrosuna, Ayhan Demirkol “Programlar ve Sözleşmeler Direktörü”
kadrosuna, Akif Çetintaş “Mühendislik Direktörü” kadrosuna, Yasin Kaygusuz “Silah Sistemleri Lideri” kadrosuna,
İlhami Tanyolu “Tedarik ve Sanayileşme Başkanı” kadrosuna, İlyas Toprak “Pal Tasarım Lideri” kadrosuna, Nilay Şut
“Yapısal Tasarım Şefi” kadrosuna, Nedim Kumral “Ürün Müdürü” kadrosuna, Hüseyin Kaan İmren “Montaj ve Uçuş
Hattı İşlemleri Montaj Lideri” kadrosuna, Barış Atakan “Programlar Müdürü” kadrosuna, Bülent Korkem “Yapı ve
Uçak Sistemleri Müdürü” kadrosuna, Gizem Karslı “Sistem Mühendisliği Müdürü” kadrosuna, Tamer Özmen
“Kurumsal İletişim ve Koordinasyon Şefi “kadrosuna,
Nisan 2014’te:
Muhammed Ekşi “Proses Lideri” kadrosuna, Yalçın Yıldız “Yazılım Mühendisliği Şefi” kadrosuna, Barış Gider
“Yapısal Analiz Lideri” kadrosuna, Bilhan Ulusoy “Yapısal Analiz Lideri” kadrosuna, Hüseyin Sağırkaya “HÜRKUŞ B
Aviyonik Sistemleri Lideri” kadrosuna, Bora Karabulut “HÜRKUŞ B Yapı ve Sistem Yerleşimi Lideri” kadrosuna,
Aysun Doğangün Akın “Malzeme ve Proses Teknolojileri Şefi” kadrosuna, Zeynel Özer Yılmaz “Yalın Üretim Şefi”
kadrosuna, Ozan Erdem “Kablo Donanım ve Elektriksel Montaj Üretim Planlama ve Kontrol Lideri” kadrosuna, Fatih
Çatalkaya “Kompozit İşlemleri Üretim Planlama ve Kontrol Lideri” kadrosuna, Musa Civil “Rf Sistemler ve Faydalı
Yükler Lideri” kadrosuna, Saba M.M.Oğulları Başol “Arge Projeleri Yönetimi Lideri” kadrosuna, Can Kurgan “Yapısal
Analiz Şefi” kadrosuna, Murat Taşpınar “Kalite ve Sertifikasyon Başkanı” kadrosuna,
Haziran 2014’te:
Emrah Uğur “Mekanik Bakım Liderliği” kadrosuna, Ahmet Erdoğan “Proses Lideri” kadrosuna, İlker Genç “Sac
Metal Şekillendirme Proses Lideri” kadrosuna, Mehmet Orhun Seymen “Veri Kotarma Sistemleri Lideri” kadrosuna,
Tarık Demiraslan “Boru Şekillendirme ve Kaynak Ürünler Proses Lideri” kadrosuna atanmıştır.
Kendilerine yeni görevlerinde başarılar dileriz.
PERSONEL İSTATİSTİKLERİ
CİNSİYET
MEDENİ HALİ
YAŞ ORTALAMASI
EĞİTİM DÜZEYİ
YABANCI DİL SEVİYESİ*
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
kadın
614
%13
erkek
3.908
%87
Mayıs 2014
sonu itibarı ile
evli
3.330
%71
bekar
1.192
%29
-29
1.148
%27
30-39
2.122
%42
40+
1.252
%31
TUSAŞ’ta çalışan toplam personel sayısı: 4.522
TUSAŞ’ta çalışan toplam mühendis sayısı:1.724
ilköğretim lise/eml myo/önlis. üniv.
114
1.374 777
2.257
%2
%31
%17
%49
az-orta
186
%11
iyi
861
%55
teknik personel sayısı: 3.507
idari personel sayısı: 1.015
* Yabancı Dil Seviyesi istatistikleri, mesleki açıdan dil bilmesi zorunlu olan personel sayısı üzerinden hesaplanmıştır (1.560 kişi).
52
mükemmel TOPLAM
4.522
513
%34
Personelimizden
YÖNETİM KADROMUZA YENİ KATILANLAR
İLHAMİ TANYOLU
1961 yılında Ankara’da
doğan İlhami Tanyolu, 1984
yılında Orta Doğu Teknik
Üniversitesi, Makine
Mühendisliği Bölümü’nden
mezun olmuştur. Haziran
1987 tarihinde çalışmaya
başladığı TUSAŞ-Türk Havacılık
ve Uzay Sanayii Şirketi’nde sırasıyla F-16 Montaj ve
Modifikasyon Şeflikleri, Montaj Müdürlüğü, İmalat
Müdürlüğü, Üretim Direktörlüğü, F-16 Projeleri
Direktörlüğü ve Entegre Uçak Operasyonları
Direktörlüğü görevlerinde bulunmuştur. 3 Mart 2014
tarihinde Tedarik ve Sanayileşme Başkanlığı görevine
atanan İlhami Tanyolu evli ve bir çocuk babası olup,
İngilizce bilmektedir.
MURAT TAŞPINAR
1964 yılında Ankara’da doğan Murat Taşpınar, ilk, orta
ve lise öğrenimini Ankara’da tamamlamış, 1986 yılında
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Metalürji Mühendisliği
Bölümü’nden mezun olmuştur. Askerlik görevini Zırhlı
Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanlığı’nda
tamamlayan Taşpınar, Erkunt Döküm Sanayi ve Türkiye
Elektrik Kurumu’nda Mühendis olarak görev yaptıktan
sonra, 1990 yılında, TUSAŞ’ta Kalite Teminatı Mühendisi
olarak göreve başlamıştır. TUSAŞ’ta sırasıyla, Malzeme
İnceleme Kurulu Kalite Teminatı Mühendisliği, Tasarım
Kalite Teminatı Mühendisliği, MRB/Düzeltici İşlemler Kalite
Teminatı Mühendisliği,
MRB/Düzeltici İşlemler Kalite
Teminatı Liderliği, Kalite
Muayene İşlemleri
Müdürlüğü ve Kalite
Muayene İşlemleri Entegre
Sistemler Müdürlüğü görevlerini
yürüten Taşpınar, 30 Nisan 2014
tarihinde Kalite ve Sertifikasyon
Başkanlığı görevine atanmıştır. Murat Taşpınar evli ve iki
çocuk babası olup, İngilizce bilmektedir.
AYHAN DEMİRKOL
1967 yılında Çerkeş’de
doğan Ayhan Demirkol, 1988
yılında İstanbul Teknik
Üniversitesi, Uçak ve Uzay
Bilimleri Fakültesi, Uçak
Mühendisliği Bölümü'nden
mezun olmuştur.
1991-2005 yılları arasında
TUSAŞ’ta Kalite Güvence Temsilci,
Baş Mühendis ve Kalite Yönetimi ve Sertifikasyon Şefi
olarak çalışan Demirkol, 2005-2011 yılları arasında STM
şirketinde sertifikasyon uzmanı ve sertifikasyon müdürü
olarak görev yapmıştır.
Mayıs 2011-Şubat 2014 tarihleri arasında TUSAŞ Kalite
ve Sertifikasyon Başkanlığı Uçuşa Elverişlilik ve Emniyet
Yönetimi Müdürlüğü’nde görev yapan Ayhan Demirkol 24
Şubat 2014 tarihi itibariyle İHA Sistemleri Grup Başkanlığı,
Programlar ve Sözleşmeler Direktörlüğü’ne atanmıştır.
1963 yılında Ankara’da doğan Akif Çetintaş, orta ve
lise eğitimini TED Ankara Koleji’nde tamamladıktan
sonra, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Havacılık
Mühendisliği Bölümü’nden mezun olmuştur. 1988-1989
yılları arasında askerlik görevini MSB F-16 Sistem
Yönetimi Dairesi Bşk.lığında “Mühendis Atğm.” olarak
tamamlayan Çetintaş, Mart 1990’da TUSAŞ F-16 Montaj
Müdürlüğü’nde F-16 Orta Gövde Montaj Lideri olarak
çalışmaya başlamıştır. 1991-2001 yılları arasında
Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü’nde sırasıyla “CN-235
MRB (Malzeme İnceleme Kurulu) Kıdemli Mühendis”,
“MRB Lider Mühendis” olarak çalışan Çetintaş, ayrıca
Zirai İlaçlama Uçağı, Meltem II ve Barış Kartalı
Projeleri’nde görev almıştır.
2001 yılında Tasarım ve Geliştirme Müdürlüğü’nde
yeni kurulan Sistem
Mühendisliği Şefliği’ne
atanmıştır. 2003 yılından
itibaren A400M Sistemler
Proje Şefi olarak görev
yapan Çetintaş, 1 Eylül 2007
tarihinde, Entegre Uçak
Sistemleri Grup Başkanlığı’nda
“Uçak Sistemleri Müdürlüğü” (daha
sonra ismi Hava Aracı Mühendisliği
Müdürlüğü olarak değiştirilen) görevine getirilmiştir. 4
Kasım 2013 tarihinde Uçak Grup Başkanlığı, Mühendislik
Direktörlüğüne vekaleten atanan Çetintaş, aynı göreve 3
Mart 2014 tarihinde asaleten atanmıştır. Evli ve iki çocuk
babası olan Akif Çetintaş, İngilizce bilmektedir.
AKİF ÇETİNTAŞ
53
Personelimizden
HÜSEYİN ÇELİKBİLEK
1960 yılında
Günyüzü/Eskişehir’de
doğan Hüseyin Çelikbilek,
2001 yılına kadar K.K.K.lığı
Kara Havacılık birlik ve
kurumlarında bakım,
öğretmen ve Proje subaylığı
görevlerinde bulunmuştur.
2001 yılında TSK’dan ayrılarak,
TÜBİTAK’da Görev Bilgisayarı ve Gerçek Zamanlı
İşletim Sistemi geliştirmesi projelerinde Proje
Yöneticiliği ve Projeler Koordinatörü olarak 2010 yılına
kadar görev yapmıştır.
Şubat 2010 yılından itibaren, TUSAŞ’ta, ATAK
Programı Program Şefliği görevine başlamıştır. 1 Aralık
2011’den itibaren ATAK Programı Müdür Vekili olarak
görev yapmıştır.
12 Haziran 2014 tarihinde Saha Operasyonları
Müdürlüğü’ne atanan Hüseyin Çelikbilek, İngilizce
bilmekte olup, evli ve iki çocuk babasıdır.
BARIŞ ATAKAN
2001 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi,
Havacılık Mühendisliği Bölümü’nden mezun olmuştur.
2001-2004 yılları arasında çeşitli sektörlerde proje ve
satış mühendisi olarak görev aldıktan sonra 2004
yılında TUSAŞ’ta MRB/RMT Mühendisi olarak çalışmaya
başlamıştır. 2005 yılında Taktik İHA sözleşme
koordinatörü olarak başladığı İHA projeleri
çalışmalarına, 2007 yılında Gözcü Kısa Menzil Taktik
İHA Sistemi Proje Lideri, 2008 yılında İHA Projeleri
Sistem Mühendisliği Lideri olarak devam etmiştir. 2012
yılında İHA Grup
Başkanlığı’nda Ürün
Bütünlüğü Şefi olarak
atanmıştır. 2013 yılında
Yeni Programlar ve Sistem
Mühendisliği Müdürlüğü’ne
vekalet eden Barış Atakan,
Mart 2014 tarihinde Programlar
Müdürü olarak atanmıştır. Barış
Atakan evli olup, İngilizce bilmektedir.
HAKAN TAŞKAYA
doğan Hakan Taşkaya, Orta
Doğu Teknik Üniversitesi,
Havacılık ve Uzay
2001 yılında mezun olmuştur.
Çalışma hayatına 2002 yılında
İstanbul’da Uzel Makine A.Ş.‘de
Tasarım Mühendisi olarak başlayan
Taşkaya, 4 Ağustos 2003 tarihinde Asistan Tasarım
Mühendisi olarak TUSAŞ’ta göreve başlamıştır.
TUSAŞ’ta sırasıyla Tasarım Mühendisi, Proje Lideri,
Yapısal Tasarım Fonksiyon Şefi görevlerinde bulunan
Taşkaya, Haziran 2014 tarihinde Uçak Grup Başkanlığı
Yapısal Mühendislik Müdürlüğü görevine atanmıştır.
Hakan Taşkaya çok iyi derecede İngilizce, temel
seviye Almanca bilgisine sahip, evli ve bir kız çocuk
babasıdır.
ZİYA ÇİFTÇİ
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Havacılık Mühendisliği
mezunu olan Ziya Çiftçi, TUSAŞ-Türk Havaclık ve Uzay
Sanayii A.Ş.’de Sistem Mühendisi olarak göreve başlamış
olup, sırasıyla Güvenilirlik-İdame Edilebilirlik Liderliği,
Sistem Mühendisliği Liderliği, Ürün Liderliği, ATAK Ürün
Şefliği görevlerini icra etmiştir.
Bu dönemde Endüstri Mühendisliği Mühendislik
54
Yönetimi Yüksek Lisans
programını tamamlayan Çiftçi,
12 Haziran 2014 tarihi itibarı
ile ATAK Program Müdürlüğü
görevine atanmıştır.
Ziya Çiftçi iyi derecede
Personelimizden
HALUK ŞABİ
doğan Haluk Şabi, 1998
Üniversitesi, Havacılık
mezun olmuştur. 1998
yılında 1. Hava İkmal Bakım
Merkezi’nde çalışma hayatına
başlamış olup, 2003-2008 yılları
arasında TUSAŞ Ar-Ge’de TP400 Motor Projesi’nde Özel
Test Ekipmanları Tasarım Mühendisi olarak çalışmıştır.
Şubat 2008 yılından itibaren TUSAŞ-Türk Havacılık ve
Uzay Sanayii A.Ş.’de, Sistem Mühendisi, Gereksinim
Yönetimi ve Analiz Lideri, ATAK Programı-EDH Ürün
Şefi olarak görev yapmıştır.
12 Haziran 2014 tarihinde Genel Maksat Helikopteri
Program Müdürlüğü’ne atanan Haluk Şabi, İngilizce
bilmekte olup, evli ve bir çocuk babasıdır.
GİZEM KARSLI
1979 yılında Ankara’da doğan Gizem Karslı Demirbaş,
ilk, orta ve lise öğrenimini Ankara’da tamamlamış, 2001
yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Havacılık
Mühendisliği Bölümü’nden mezun olmuştur. 2004 yılına
kadar, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Havacılık ve Uzay
Mühendisliği Bölümü’nde Yüksek Lisans öğrenimini
tamamlarken Araştırma Görevlisi olarak çalışmıştır.
2004 yılında, TUSAŞ’ta Tasarım Mühendisi olarak
göreve başlayan Gizem Karslı Demirbaş, A400M,
GÖKTÜRK-2 ve GÖKTÜRK-1 projelerinde görev
yapmıştır. 2011 yılında Almanya/Münih’de yerleşik
Kayser Threde GmbH firmasında uzay teknolojilerine
yönelik çalışmalarına devam
etmiştir. 2013 yılında
Roketsan’da Uydu Fırlatma
Sistemi projesinde yer alan
Demirbaş, yine aynı sene
içerisinde TUSAŞ’ta Uzay
Sistemleri Grup Başkanlığı’nda
Baş Teknik Uzman olarak
çalışmaya başlamış ve 3 Mart 2014
tarihinde Sistem Mühendisliği Müdürü görevine
atanmıştır. Gizem Karslı Demirbaş evli olup, İngilizce
bilmektedir.
YELDA KOVUK
1967 yılında doğan Yelda
Kovuk, 1991 yılında Orta
Doğu Teknik Üniversitesi,
Gaziantep Mühendislik
Fakültesi Makine
Mühendisliği Bölümü’nden,
2011 yılında Anadolu
Üniversitesi, İşletme Bölümü’nden mezun olmuştur. İş
hayatına 1991 yılında Şirketimiz Kalite Teminatı
Bölümü’nde başlamış olup, değişik projelerde Kalite
Kontrol Mühendisliği görevinde bulunmuş, 2011’de
Entegre Sistemler Kalite Muayene Şefliğine, Haziran
2014’te Entegre Sistemler Kalite Muayene Müdürlüğü’ne
atanmıştır. Evli ve İngilizce bilmektedir.
NEDİM KUMRAL
1964 yılında Bursa’da doğan Nedim Kumral, YTÜ
Makina Mühendisliği Bölümü’nden 1987 yılında mezun
olmuş, Şubat 1993’de New York Şehri Üniversitesi
(CCNY/CUNY) Makine Mühendisliği Bölümü’nde yüksek
lisans eğitimini tamamlamıştır. Otomotiv sanayinde
CAD/CAM ve Tasarım Mühendisi olarak çalıştıktan sonra
1999 yılı başında TUSAŞ ailesine katıldı. 1999-2014 yılları
arasında Tasarım ve Geliştirme Bölümü’nde sırası ile
Tasarım Mühendisi, Kıdemli Tasarım Mühendisi, A400M
Ön Orta Gövde Proje Lideri ve Şefi olarak görev yapmıştır.
A400M projesi FCF kısmında
kavram tasarımdan
sertifikasyon aşamasına kadar
tüm tasarım faaliyetlerinde
çalışmıştır. 1 Mart 2014
tarihinde A350 ve A400M
Projeleri Ürün Müdürlüğü
görevine atanan Nedim Kumral
evli ve iki çocuk babası olup,
55
Personelimizden
CEMAL ŞENYILMAZ
1967 yılında Isparta,
Uluborlu’da doğan Cemal
Şenyılmaz, 1989 yılında
Boğaziçi Üniversitesi,
Makine Mühendisliği
Bölümü’nden mezun olmuş,
1997 yılında Orta Doğu Teknik
Üniversitesi, İşletme Fakültesi
Tezsiz MBA Programını
tamamlamıştır.
1992 yılında TUSAŞ’ta göreve başlayan Şenyılmaz, NC
İmalat Mühendisi, NC Programlama Mühendisi, Tasarım
Mühendisi, Yapısal Tasarım Şefi, Kokpit ve Ön Gövde
Şefi, Meslek İçi Eğitimler Şefi görevlerinde bulunmuş,
YARASA, ARGE-2004, ATAK projeleri tasarım ekiplerinde
doğrudan görev almıştır.
12 Haziran 2014 tarihinde Eğitim Müdürlüğü’ne atanan
Cemal Şenyılmaz, evli ve bir erkek çocuk babasıdır.
SÜLEYMAN YANGINLAR
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Makine Mühendisliği
Bölümü’nden 1980 yılında mezun olan Süleyman Yangınlar
1980-1998 yılları arasında Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve
Milli Savunma Bakanlığı Karargah ve Kurumlarında
mühendis subay olarak görev yapmıştır. 2 Mart 1998
tarihinde Zirai İlaçlama Uçağı Projesi kapsamında Kıdemli
Tasarım Mühendisi olarak TUSAŞ ailesine katıldıktan sonra
Ekim 2003-Mayıs 2014 tarihleri arasında Mekanik ve
Akışkan Sistemler Şefi olarak
görev yapan Yangınlar, 29
Mayıs 2014 tarihinde Uçak
Grup Başkanlığı’nda Hava
Aracı Mühendislik Müdürlüğü
görevine atanmıştır. Süleyman
Yangınlar, evli ve iki çocuk
babasıdır.
GÜL KAYNAR
1967 yılında KulaManisa’da doğan Gül Kaynar,
Orta Doğu Teknik
Üniversitesi, Havacılık ve
Uzay Mühendisliği
Bölümü’nden 1989 yılında
mezun olmuştur. Çalışma
hayatına 1990 yılında TUSAŞ’ta
F16 Kanat Montaj alanında Üretim
Uzmanı olarak başlayan Kaynar, Ocak
1992’de Malzeme İnceleme Kurulu (MRB) Mühendisliği
görevine atanmıştır. Aynı görevde CN235, AS532 Cougar,
EC135 Eurocopter, S-76 Yatay Stabilize, F-5 Dikey
Stabilize programlarında çalışmıştır.
Kasım 2001 tarihinden itibaren A400M Projesi’nde
Sistem Mühendisliği görevine getirilmiş olup, sonrasında
Tasarım ve Mühendislik Direktörlüğü’nde A400M Hava
Frenleri Proje Lideri, Entegre Helikopter Grup
Başkanlığı’nda Sistem Yerleşim ve Tasarım Şefi
görevlerinde bulunan Kaynar, Haziran 2014 tarihinde
Helikopter Grup Başkanlığı’nda Hava Aracı Yerleşim
Tasarım ve Modifikasyon Müdürlüğü görevine atanmıştır.
Gül Kaynar çok iyi derecede İngilizce, temel seviye
Almanca bilgisine sahip, evli ve bir erkek çocuk annesidir.
HAKAN İŞÇİ
1972 yılında İstanbul’da doğan Hakan İşçi, Orta
Doğu Teknik Üniversitesi, Makine Mühendisliği
Bölümü’nden 1995 yılında Lisans, 1999 yılında Yüksek
Lisans dereceleri ile mezun olmuştur. Yüksek Lisans
eğitimi süresince METİŞ Holding bünyesinde endüstriyel
tesisler ve motor yat tasarım ve üretimi konularında
çalışmıştır. 2000 ile 2006 yılları arasında Environmental
Tectonics (ETC) firmasında WDW için “Mission:Space”,
Malezya Hava Kuvvetleri için F-18/Mig-23 G Trainer ve
Japonya Savunma Dairesi için “Disorientation Trainer”
projelerinde tasarım mühendisi olarak çalışmıştır. 2006
ile 2010 yılları arasında STM firmasında Yapısal ve
Sistemler Sertifikasyon Grup Lideri olarak Türkiye’deki
sertifikasyon altyapısının kurulmasında görev almış, aynı
56
zamanda Özel Kuvvetler
Komutanlığı’na serbest
paraşütçü eğitimi için
tasarlanan Dikey Rüzgâr
Tüneli Projesi’ni
gerçekleştirmiştir.
8 Mart 2010 tarihinde
Entegre Helikopter Sistemleri
Grup Başkanlığı bünyesinde Hava
Aracı Tasarım Müdürü olarak atanmış, 12 Haziran 2014
tarihinden geçerli olmak üzere Helikopter Grup
Başkanlığı bünyesinde Döner Kanat Teknoloji Merkezi
Müdürü olarak görevlendirilmiştir. Hakan İşçi evli ve bir
çocuk babası olup, İngilizce bilmektedir.
Personelimizden
ALPER ÇANKAYA
doğan Alper Çankaya, 1995
Üniversitesi, Metalurji ve
Malzeme Mühendisliği
Bölümü’nden mezun
olmuştur. 1996 yılında Ankara
Üniversitesi’nde “Mühendisler
için İşletme Yönetim Programı
(MİYEP)”, 2012 yılında da TOBB
Üniversitesinde “Mini MBA” Programına katılmıştır.
2000 yılında TUSAŞ’ta İş Geliştirme Direktörlüğü’nde
CALS Programında “Sistem Uzmanı” olarak işe başlayan
Alper Çankaya, program kapsamında konusuyla ilgili
olarak SATEM’de eğitimler vermiş, TSK’ya danışmanlık
yapmıştır. Yaklaşık dört yıl süren bu görevinden sonra,
Entegre Ürün Destek Müdürlüğü’nde üç yıl boyunca
çeşitli programlarda (Yarasa, Meltem II, Barış Kartalı)
“ELD/LDA Uzmanı” olarak görev yapmıştır. 2006-2014
yılları arasında Program Müdürlüğü’nde AW139 ve T129
ATAK Gövde Üretim Programlarında “Program
Yöneticisi” olarak görevine devam etmiş, Proje Yönetim
Derneği’nde (PYD) aktif görevler üstlenmiştir.
Mart 2014 tarihinde Yapısal Grup Başkanlığı’na bağlı
Program Müdürlüğü’ne atanan Alper Çankaya, evli ve
bir kız çocuk babası olup, İngilizce bilmektedir.
HATİCE MUMCU
1970 yılında Ankara’da doğan Hatice Mumcu, 1991
yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak Mühendisliği
Bölümü’nden mezun olmuştur.
Çalışma hayatına 1992 yılında TUSAŞ-Türk Havacılık
ve Uzay Sanayii A.Ş.’de İmalat Mühendisi olarak başlayan
Mumcu, sırasıyla, İmalat Mühendisliği Liderliği, 2008
yılından itibaren de Helikopter Grup Başkanlığı’nda
İmalat Mühendisliği Şefliği
kadrolarında görev yapmıştır.
12 Haziran 2014 tarihinde
İmalat Mühendisliği
Müdürlüğü’ne atanan Hatice
Mumcu, evli ve iki çocuk
annesidir.
BAHAR KOÇKAN
1963 yılında İstanbul’da
doğan Bahar Koçkan, 1985
yılında Ege Üniversitesi
Kimya Bölümü’nden mezun
olmuştur. Çalışma hayatına
ECA Serel Seramik
Fabrikası’nda başlamış olup,
Soyuyüce Serum Fabrikası’nda
Üretim Sorumlusu olarak çalıştıktan sonra; Eylül 1989
yılında İmalat Kalite Kontrol Müdürlüğü’nde görev
alarak TUSAŞ ailesine katılmıştır; sırasıyla Proses Kontrol
Mühendisliği, Proses Kontrol Uzman Mühendisliği ve
Proses Kontrol Şefliği görevlerinde çalışmıştır.
12 Haziran 2014 tarihinde Kalite Sistemleri
Müdürlüğü görevine atanan Bahar Koçkan, iyi derecede
İngilizce bilmekte olup, evli ve iki çocuk annesidir.
Lisans ve Yüksek Lisans eğitimini Orta Doğu Teknik
Üniversitesi, Havacılık Mühendisliği Bölümü’nde
tamamlayan Bülent Korkem, ilk iş yeri olan TUSAŞ’ta
UAV-X1 Projesi’nde olası performans iyileştirmeleri
konusunda çalışarak iş hayatına başlamıştır. FLA
Projesi’nde alternatif kanat kesiti ve arka gövde
aerodinamik analizlerini, Hedef Uçak Projesi’nde hava
aracı tasarım ve analizlerini gerçekleştiren Korkem, Zirai
İlaçlama Uçağı Projesi’nde, Proje Şef Mühendisi olarak
görev yapmıştır.
TİHA/Anka Projesi’nde SRR toplantısına kadar,
TBTEU/HÜRKUŞ Projesi’nde PDR toplantısına kadar
görev yaptıktan sonra 2008 yılında yeni kurulan Entegre
Helikopter Sistemleri Grup Başkanlığı’nda Uçuş Bilimleri
Şefi olarak ATAK Projesi
kapsamında görev almıştır.
Daha sonra BARGE
Programları Şefi olarak
görevlendirilen Korkem,
Döner Kanatlı İnsansız Hava
Araçları geliştirme projelerinin
koordinasyon çalışmalarını
gerçekleştirmiştir. 2011 yılı sonunda
kurulan İHA Sistemleri Grup Başkanlığı’nda Döner
Kanatlı Hava Araçları Ürün Şefi olarak görev yapan
Bülent Korkem, İHA Grup Başkanlığı Yapı ve Uçak
Sistemleri Müdürlüğü’ne atanmıştır. Korkem, iyi derecede
İngilizce bilmekte olup, evli ve iki çocuk babasıdır.
BÜLENT KORKEM
57
Personelimizden
MÜHENDİSLİK EĞİTİMLERİ, ÖZEL ÖDÜL SERTİFİKALARI VERİLDİ
Şirketimiz İnsan Kaynakları
Başkanlığı tarafından 2013 yılı
içinde gerçekleştirilen kurum içi
Mühendislik Eğitimleri’ne eğitmen
olarak destek veren çalışanlarımıza
Özel Ödül Sertifikaları, 31 Ocak
2014 tarihinde düzenlenen törenle
Dörtkaşlı tarafından verildi.
Törende, yoğun çalışma
takvimlerine rağmen ilgili
eğitimlerin hazırlanıp sunulması
konusundaki emekleri ve
gayretleri geçen 32 çalışanımıza
ödül verildi.
Mühendislik Eğitimleri
kapsamında Ocak-Aralık 2013
tarihleri arasında, toplam 31 farklı
konuda 860 mühendise, toplam
11.434 saat eğitim verildi. Mevcut
Mühendislik eğitimleri kapsamının
genişletilerek bu yıl da devam
ettirilmesi hedefleniyor.
ÖNERİ SİSTEMİ ÖDÜLLERİ VERİLMEYE DEVAM EDİYOR
Öneri Sistemi’nin, 2013 yıl sonu
Ödül Töreni Genel Müdürümüz
Muharrem Dörtkaşlı'nın katılımı ile
29 Ocak 2014 tarihinde
gerçekleştirildi. Genel Müdürümüz
tarafından sertifikaların takdim
edildiği törende; 2013 yılı 4’üncü
çeyrekte uygulamaya alınan
önerilerin sahipleri vermiş oldukları
öneriler hakkında bilgi verdiler.
Başkanlığı personeli Ramazan
Öztürk “72000276B numaralı
malzemenin biriminden daha çok
parça çıkarılması” önerisi ile “20134. Çeyrek Öneri Şampiyonu” ve
“2013 Öneri Şampiyonu”
unvanlarını almaya hak kazandı.
Ayrıca 2013 yılında, Tesisler ve
58
Varlık Yönetimi Başkanlığı
personeli Gürcan Kara “80 numaralı
atık arıtma binasında sülfürik asidin
seyreltilmesi işleminde kullanılan ve
dışardan satın alınan toz kostik
yerine atık kostik kullanılması”
önerisi ile 2013-1. Çeyrek Öneri
Şampiyonu, Yapısal Grup
Başkanlığı personeli Aslan
Demircan “Daha ucuz tack rivet
kullanılması ile malzeme
maliyetinden kazanç sağlanması”
önerisi ile 2013-2. Çeyrek Öneri
Şampiyonu, Yapısal Grup
Başkanlığı personeli Bayram Gez
“Kontrolsüz olarak çevrilen
malzemelerin aparat ile tezgahtan
indirilmeden çevrilmesi ve çevirme
işlemi için kılavuz açma işleminin
elimine edilmesi” önerisi ile 2013-3.
Çeyrek Öneri Şampiyonu oldu.
Öneri Sistemi’nin, 2014 Yılı 1.
Çeyrek Ödül Töreni ise 13 Mayıs
2014 tarihinde gerçekleştirildi.
“Isı Merkezinde kullanılan
kömür kazanlarında gerçekleştirilen
sistem revizyonu sonucunda kömür
tüketiminde azalma sağlanması”
önerisi ile “2014-1. Çeyrek Öneri
Şampiyonu” unvanını almayı hak
kazanan Tesisler ve Varlık Yönetimi
Başkanlığı personeli Ali Fuat
Hasdemir’e Genel Müdürümüz
tarafından sertifikasının takdim
edildiği törende; 2014 yılı 1’inci
çeyrekte uygulamaya alınan
önerilerin sahipleri, vermiş oldukları
öneriler hakkında bilgi verdi.
Personelimizden
TUSAŞ GELİŞİM KONFERANSLARI DEVAM EDİYOR
Şirketimiz İnsan Kaynakları
Başkanlığı Eğitim Müdürlüğü
tarafından Cuma günleri
düzenlenen Gelişim Konferansları
kapsamında “Küreselleşme ve
Küresel Yönetici”, “Hava ve Uzay
Hukuku” ile “İş Ortamlarında Kuşak
Farklılıkları” konferansları
düzenlendi.
8 Mayıs 2014 tarihinde
düzenlenen “Küreselleşme ve
Küresel Yönetici” konulu
konferansta Dr. Süleyman Gedik,
küreselleşme dinamikleri ve bundan
etkilenen insan ve yönetici kavramı
üzerinde durdu ve konuyu daha
derin araştırmak isteyenler için bir
okuma listesi paylaştı.
Avukat Nazlı Can’ın
konuşmacı olduğu 16
Mayıs 2014 tarihinde
düzenlenen Hava ve
Uzay Hukuku, uzay’ın
tanımı, siber saldırıların
uçuş güvenliğine etkisi,
uzay çöpü gibi
konularda bilgiler
verildi.
Gelişim
Konferanslarına “İş Ortamlarında
Kuşak Farklılıkları”, “Mavi Okyanus
Stratejisi” konferanslarıyla
önümüzdeki günlerde devam
edilmesi planlanıyor.
TUSAŞ SPOR KULÜBÜ’NDEN
KAZAN EFES TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ’NE DESTEK
Şirketimize nitelikli ara eleman
kazandıran Kazan Efes Teknik ve
Endüstri Meslek Lisesi’nin bir
ihtiyacı daha Şirketimizin
katkılarıyla karşılandı.
TUSAŞ Spor Kulübü tarafından
okulun voleybol ve futbol
takımları için birer takım spor
malzemesi temin edildi ve
malzemeler 26 Mart 2014 tarihinde
Yönetimi Başkanı İsmail
Ulubayram tarafından Okul
Müdürü Yaşar Arı’ya teslim edildi.
SPOR KULÜBÜ SATRANÇ TURNUVASI TAMAMLANDI
arasında organize edilen
TUSAŞ Spor Kulübü Satranç
turnuvamız 39 katılımcı ile
gerçekleştirildi.
Önümüzdeki sezon ve
turnuvalarda Şirketimizi ve
kulübümüzü temsil edecek olan
takım/takımları oluşturmak adına
yapılan turnuvada dereceye giren
personelimize ödülleri
yöneticilerimiz tarafından takdim
edildi.
Turnuvada dereceye giren Arif
Özyılmaz, Emre Osman Çelek,
Duran Özer, Rauf Ovacıllı’yı tebrik
ediyor, başarılarıyla Şirketimizi
onurlandırmalarını diliyoruz.
59
Personelimizden
YILLAR GEÇTİKÇE...
Ocak-Haziran 2014 itibariyle yirmibeşinci, yirminci, onbeşinci, onuncu ve beşinci yılını dolduran
arkadaşlarımızı kutluyoruz.
25. YILINI DOLDURAN PERSONEL:
Orhan Veli Kaya, Halis Öksüz, Kenan Sarp, Şevket Nedim
Beşikcioğlu, Alaeddin Çiftci, Bayram Köşker, Mehmet Muhittin Ergün,
Bülent Özçağatay, Mücahit Özdemir, Ali Kemal Alpar, Mustafa Bağcaz, C.
Veysel Bezci, Abdullah Sezer, Demirel Sıcakdemir, Turgay Tunalı,
Mustafa Engin Seçkin, Mehmet Özçelik, Murtaza Şahin, Ali Demirbaş,
Hasan Türkkan, Ayşe Emel Aköz, Nevzat Ergüven, Hasan Çakmak,
Mehmet Türkcan, Tayfun Badan, Hasan Doğanay, Mehmet Yılmaz,
25. YILINI DOLDURAN PERSONEL
Necdet Yardımcı, Mehmet Ali Yalçın, Murat Özdemir, Şeref Hulusi Yüce,
Hayati Özdemir, Zuhal Coşkun, Nuray Şenel, Kadir Şafak, Alparslan
Gümüş, Naziver Tural, Berrin Keşrit, Alim Araz, Mustafa Demirel,
Ramazan Karakuzu, Şebnem Ateş, Ramazan Yılmaz, Hülya Köksal, Çetin
Beceren, Arif Köksal, Adnan Başer, Kemal Demir, Enis Kutlu, Ünal
Eyigün, Hüseyin Erdem, Yaşar Engin Karahan, Belkıs Topaç, Atila Akgün,
Murat Taşcan.
Emine Aslantuğ, Sevgi Yolaçan, Kenan Et, Yücel Yazıcı, Basri
Özdemir, Savaş Şanal, Canan Aytül Keskin, Hüseyin Karaçoban, Halil
Turgut, Mustafa Uzun, Şakir Taner Şimşek, Süleyman Fidan, İbrahim
Kılıç, Behçet Fırat Dengiz.
Serdar Sevengör, Oktay Kaymak, Selim Serdar, Özlem Erdener
Sönmez, Ömer Öztan, Özge Özmelek, Hakkı Özgür Derman, Yusuf Dağ,
Hasan Kıcırlı, Sinan Demirok, Filiz Tekpınar Tunç, Okay Karakaş, Osman
60
Sevim, Ahmet Toktaş, Emine Atalay, Selçuk Yıldız.
Personelimizden
Hakan Güler, Bora Büyük, Turgay Kurt, Halime Canan Avşar Karaca,
Yusuf İlker Öztürk, Ahmet Atasoy, Zeynep Çağla Kutar, Barış Koçer,
Çağdaş Doğantekin, Orhan Karakuş, Duygu Tuncay Sanal, Sidar Bozay
Kaykusuz, Onur Oral, Mehmet Asıldeveci, Fatmaaytülü Sert, İlker Çalışır,
Haluk Özgeç, Mehmet Aydın, Mehmet Ali Uyanık, Barış Atakan, Engin
İnal, Serkan Akyüz, Ali Galip Okur, Faik Ahmet Kürklüoğlu, Tarkan
Çalışkan, Hilal Abiş, Özgür Şıvgın, Nevzat Polat, Süleyman Salim Turaçlı,
Alper Uzunoğlu.
Barış Berk Erdem, Ertan Zaferoğlu, Utku Kiremitçi, Gökhan Nuri
Çiyan, Onur Arif Yaşa, Akın Yalçın, İsmail Hakkı Aykaş, Erdal Bolat,
Muammer Kınasakal, Muharrem Ali Köprübaşı, Ali Emecen, Esin Özçelik,
Mehtap Tüysüz, Murat Şahin, Firdevs Nergis Akgül, Serdar Vural, Ertan
Kayatepe, Erbir Eker, Değer Akın, Güray Yıldız, Faruk Kor, Edip Berker,
Emre Eriş, Bülent Işıklı, Mert Gümüş, Gazi Serten Bakır, Selen Ulukartal,
Hasan Hüseyin Ünal, Doğan Yıldız, Hande Göktürk, Serdar Kaya, Erinç
Erdoğan, Tunçok Akyüz Erdinç Kılıç, Mesuru Mandacıoğlu, Duygu
Mergenci, Sertaç Yelen, Hakkı Kızılok, Seyfettin Yıldız, Aliye Berk, Engin
Kahraman, Başak Yorulmaz, Berra Gönül, Suat Küçükertan, Hüseyin
Yılmazgenç, Kürşad Ulusoy, Dursun Erdoğ, Yalçın Yıldız, Orhan Uğurlu,
Suat Kamanlı, Yasin Sedat Ertosun, Eyüp Yiğit, Hakan Aydoğan, Metin
Koç, Eren Talı, İzzet Canarslan, Arzu Ceren Öztürk, İlknur Ceyda Pulatsü,
Onur Demir, Pınar Işık Kocagöz, Hüseyin Kutbay, Mehmet İzzet Tok,
Kurtuluş Düzen, Mustafa Aydın, Özgür Atman, Cem Ömür, Salih Ender
Arslan, Suna Özkan, İbrahim Gökhan Gökçeli, Murat İşevcan, Ufuk
Akcihan, Adem Ünsal, Erkan Çağır, Serhat Akgün, Mehmet Enes Taştepe,
Ali Mert Canazoğlu, Serkan Yalız, Ayşen Karaca, Utku Demirdere, Gizem
Evrensel, Bahadır Satır, Barış Yakar, Esat Can Uluğtürkkan, Arzu Özge
Erçay, Onur Kemerli.
61
Sosyal Etkinliklerimiz
TYGD FAALİYETLERİNE DEVAM EDİYOR
yönetim kademeleri arasında insan
ilişkilerinin, karşılıklı anlayışın ve iş
birliği ruhunun sürekli
geliştirilmesini amaçlayan TUSAŞ
Yönetim ve Geliştirme Derneği’nin
olağan genel kurul toplantısı 23
Mayıs 2014 tarihinde gerçekleştirildi.
Gerçekleştirilen toplantı
sonrasında yönetim kurulu
aşağıdaki şekilde belirlendi.
Şirketimiz bünyesinde 1990
yılından bu yana faaliyet gösteren,
gerek dernek üyeleri, gerekse
Yönetim Kurulu Asil Üyeleri
Atilla Özdemir, Yönetim Kurulu
Başkanı
Enhar Ulusoy, Yönetim Kurulu
Başkan Yardımcısı
Aslıhan Karaca, Genel Sekreter
Fazlı Çetin, Yönetim Kurulu
Sayman Üye
Murat Keleş, Yönetim Kurulu Üye
Denetim Kurulu Asil Üyeleri
Nural Taşağır
Gencay Kara
Ayşen Biten
Etkin eğitim programları,
seminerler düzenleyen, sosyal
sorumluluk projelerinde aktif rol
oynayan, iş dünyasından ve
akademik çevrelerden birçok
konuğu Şirketimiz personeli ile
buluşturan TYGD, bu kapsamda
tüm TUSAŞ personelini
faaliyetlerine ortak olmaya ve
TYGD üyesi olmaya davet ediyor.
THINKMAPS-ZİHİN HARİTALARI VE HIZLI OKUMA EĞİTİMİ
Şirketimiz çalışanları ve aileleri
için TYGD tarafından zihin haritaları
eğitimi düzenlendi.
Zihin haritaları ile öğrenme
becerilerinin bir araya gelmesi,
bilginin, beynimiz ile uyum
içerisinde olması ve bu sayede
bilgileri çok iyi ve çok rahat
öğrenmemizi, daha sonra da çok
kolay hatırlamamızı ve aktarmamızı
sağlayan zihin haritaları eğitimi alan
personelimizden isteyenlere ayrıca
hızlı okuma eğitimi de verildi.
Eğitim, hafta sonlarında bir gün
olmak üzere, yaklaşık beş grup
halinde verildi.
28 ŞUBAT DÜNYA ENDER HASTALIKLAR GÜNÜ’NDE MAVİ KURDELE ETKİNLİĞİ
Dünyada, Canavan gibi ender
hastalıklarla mücadeleye dikkat
62
çekmek için, Global Genes Project,
her yıl 28 Şubat Dünya Ender
Hastalıklar Günü’nde Mavi Kurdele
ile ender hastalıklarla ilgili bir mesaj
veriyor.
Türkiye’de ilk kez Sarp’ın
Umudu Derneği tarafından 2013
yılında gönüllü olarak desteklenen
bu projenin ikincisi, “Farkındayız!
28 Şubat’ta Mavi Kurdele Takıp
Mavi Kot Giyiyoruz” denilerek, tüm
Türkiye’yi kapsayan bir farkındalık
etkinliğine, TUSAŞ ailesi olarak 28
Şubat günü yemekhane binamızın
girişinde mavi kurdele dağıtıp
takarak ve toplu fotoğraflar çektirip
Sarp’ın Umudu Derneği’ne
göndererek destek olduk.
Sosyal Etkinliklerimiz
HAKAN ALGAN SÖYLEŞİ VE İMZA GÜNÜ
Şirketimiz Tedarik ve
Sanayileşme Başkanlığı personeli
Meltem Algan Bal’ın kardeşi olan
Hakan Algan, Multiple Skleroz
kronik rahatsızlığını anlattığı “Maçın
Sonunu Sen Belirle” adlı kitabını ve
yaşadığı deneyimleri paylaşmak
üzere TUSAŞ’lılarla biraraya geldi.
Yaşamının 10 yıldan fazla bir
bölümünü Multiple Skleroz kronik
rahatsızlığı ile sürdürmüş ve
kitabında MS ile tanışmasını, onu
hayatının bir parçası olarak
kabullenme sürecini, MS ile
beraberliğinin hayatına kattığı
zorlukları ve bu zorluklarla
kendince baş etme yöntemlerini
anlatan Algan, “Her şeye rağmen
zorlukların bizi yıldırmasına izin
vermeyelim, hayata bir gol de biz
atalım” diyerek MS hastalığında
farkındalığı anlattı.
Çok sayıda TUSAŞ çalışanının
katıldığı bu söyleşi ve imza gününde
yazarın kitabı katılımcılara TYGD
tarafından ücretsiz olarak dağıtıldı.
BAKİ ŞENSOY SÖYLEŞİ VE İMZA GÜNÜ
Aselsan Strateji Yönetim
Direktörü Baki Şensoy, Deniz İrfan
Mahlası adı altında yazdığı ikinci
kitabı olan “Yedi Sekiz” adlı romanı
ile birlikte kitap penceresinden
dünyaya bakışını, gerçek dünyadaki
insanların romana yansımalarını,
tecrübe ve gözlemlerini bizlerle
paylaştı. Şensoy “Yedi Sekiz” de
Ortadoğulu bir dede ve torunu ile
Amerikalı bir askerin sürükleyici
öyküsünü akıcı bir dille anlattı.
Dede, kitabın sonunda sürpriz bir
kimlik ile okuyucuların karşısına
çıktı. Yazarın kitabı TYGD tarafından
katılımcılara ücretsiz dağıtıldı.
DR. NECATİ YALÇIN SÖYLEŞİ VE İMZA GÜNÜ
Son üç yıldır TRT 1 Ankara
Radyosu’nda yayınlanan “Gecenin
İçinden” programında Ankara’yı
anlatan Dr. Necati Yalçın, 21 Mayıs
2014 tarihinde TYGD tarafından
gerçekleştirilen söyleşide bizlere
Ankara’nın sırlarını ve tarihini, gün
gün Ankara’da yapılabilecek turları,
tecrübe ve gözlemlerini, Ankara’da
bilmediğimiz, gezmediğimiz,
görmediğimiz, hikayesini
bilmediğimiz birçok yeri anlattı.
Sunum canlı müzik eşliğinde
gerçekleştirildi.
TSK’den İngilizce Öğretmeni
olarak emekli olan Dr. Necati
Yalçın iki yıldır Lefke Avrupa
Üniversitesi İletişim Bilimleri
Fakültesi’nde lisans ve yüksek
lisans programlarında Misafir
Öğretim Elemanı olarak görev
yapıyor.
TYGD “ANAFARTALAR CADDESİ GEZİSİ” GERÇEKLEŞTİ
Dr. Necati Yalçın’ın 21 Mayıs
2014’te Müzisyen Cemal Yeşilova’nın
canlı müzik performansı eşliğinde
Şirketimizde gerçekleştirdiği ve
yoğun ilgi gören konferansın
ardından 24 Mayıs 2014, Cumartesi
günü konferansta anlatılanları
yerinde ve bizzat yazarın
rehberliğinde dolaşmak isteyen
TUSAŞ personeline özel bir gezi
programı yapıldı.
TYGD tarafından düzenlenen
“Anafartalar Caddesi Gezisi”, TUSAŞ
personeli ve ailelerinden oluşan 94
kişilik kalabalık bir grup ile
gerçekleşti. Gezi kapsamında;
Direksiyon Binası, Atatürk’ün
Vagonu, Ankara Palas, Somut
Olmayan Kültürel Miras Müzesi ve
Ulucanlar Cezaevi Müzesi gezildi.
63
Basında TUSAŞ
Basında TUSAŞ
TV’de TUSAŞ
66
TRT 1
3 Ocak 2014
HABER TÜRK
24 Ocak 2014
KANAL 24
3 Şubat 2014
CNN TÜRK
3 Şubat 2014
KANAL 24
3 Şubat 2014
NTV
22 Şubat 2014
NTV
5 Mart 2014
HABER TÜRK
5 Mart 2014
TRT HABER
12 Mart 2014
TRT HABER
12 Mart 2014
HABER TÜRK
14 Mart 2014
HABER TÜRK
14 Mart 2014
TV’de TUSAŞ
360
5 Nisan 2014
KON TV
6 Nisan 2014
TRT HABER
15 Nisan 2014
KANAL 24
17 Nisan 2014
CNN TÜRK
19 Nisan 2014
TGRT HABER
20 Nisan 2014
CNN TÜRK
20 Nisan 2014
TRT 1
20 Nisan 2014
KANAL A
28 Nisan 2014
A HABER
30 Nisan 2014
TGRT HABER
8 Mayıs 2014
KANAL 24
12 Mayıs 2014
67
Ziyaretçilerimiz
ZİYARETÇİLERİMİZ
İtalya Hava Kuvvetleri Komutanı Korg. Pasquale Preziosa
General-Amiral Oryantasyon Programı Katılımcıları
Katar Hava Kuvvetleri Komutanı Mobarak Bin Mohamed Al-Kemit Alkhayarein
Avustralya Genelkurmay Başkanı Org. David John Hurley
15 Ocak 2014
16 Ocak 2014
23 Ocak 2014
31 Ocak 2014
7 Şubat 2014
26 Şubat 2014
27 Şubat 2014
28 Şubat 2014
3 Mart 2014
4 Mart 2014
14 Mart 2014
20 Mart 2014
20 Mart 2014
24 Mart 2014
9 Nisan 2014
15 Nisan 2014
15 Nisan 2014
16 Nisan 2014
21 Nisan 2014
22 Nisan 2014
22 Nisan 2014
29 Nisan 2014
11 Haziran 2014
68
Genelkurmay II. Başkanı Org. Yaşar Güler
General Amiral Oryantasyon Programı Katılımcıları
İngiltere Genelkurmay Başkan Yardımcısı Org. Sir Stuart Peach ve Beraberindeki Heyet
Pakistan Savunma Üretimi Bakanı Rana Tanvir Hüseyin ve Beraberindeki Heyet
İtalya Hava Kuvvetleri Komutanı Korg. Pasquale Preziosa ve Beraberindeki Heyet
Norveç Milli Silahlanma Direktörü ve Beraberindeki Heyet
Fransa Havacılık ve Uzay Sanayii Temsilcileri
GIFAS Yönetim Kurulu Başkanı Marwan Lohoud ve Beraberindeki Heyet
THY Bölgesel Uçuşlar Başkanı İbrahim Doğan ve Anadolu Jet Yetkilileri
Kuveyt Genelkurmay Başkan Yardımcısı Tümg. Badr Haji Al Mazyin ve Beraberindeki Heyet
Silahlı Kuvvetler Yüksek Sevk ve İdare Akademisi K.lığı (SKYÜSİDAK) Müdavim Subayları
Pakistan Savunma ve Üretim Bakanlığı Sekreteri Korg. Tanvir Tahir ve Beraberindeki Heyet
TSK Astsubay Üst Karargâh Hizmetleri Eğitim Merkezi (AÜKHEM) K.lığı Müşahede ve Kültür Gezisi
İtalya Silahlı Kuvvetler Akademisi
Kanada Savunma Bakanı Richard Fadden ve Beraberindeki Heyet
Kore DAPA Başkan Yardımcısı Kim, Chul Soo ve Beraberindeki Heyet
İngiltere Büyükelçisi Richard Moore ve Beraberindeki Heyet
Tanzanya Savunma İstihbarat Direktörü Tuğg. Elias Nicanor Athanas ve Beraberindeki Heyet
Avustralya Genelkurmay Başkanı Org. David John Hurley ve Beraberindeki Heyet
Suudi Arabistan KACST (King Abdulaziz City Science & Tekn.) Heyeti
Pakistan National Defence University Ziyareti
Kore Genelkurmay Başkan Yardımcısı Korg. Kim, Hyun Jip ve Beraberindeki Heyet
Katar Hava Kuvvetleri Komutanı Mobarak Bin Mohamed Al-Kemit Alkhayarein ve Beraberindeki Heyet
Ziyaretçilerimiz
DÜNYA LİDERLERİ TUSAŞ’TA
LİBYA BAŞBAKANI ALİ ZİDAN
Libya Başbakanı Ali
Zidan ve beraberindeki
heyet, 3 Ocak 2014
tarihinde, Şirketimizi ziyaret etti.
Ziyaret kapsamında Libya
Başbakanı önce Uçuş Kulesi’ne
çıkarak T129 ATAK Helikopteri’nin
gösteri uçuşunu izledi. Uçuş
gösterisinin ardından Genel
Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı
tarafından verilen brifing ile
Şirketimiz ve yürütülen projeler
hakkında bilgi alan Libya Başbakanı
Ali Zidan, TUSAŞ'ta bulunmaktan ve
çalışmaları görmekten duyduğu
memnuniyeti dile getirdi.
Ardından projeleri yerinde
inceleyen Libya Başbakanı ve
beraberindeki heyet, Temel Eğitim
Uçağı “HÜRKUŞ” ve “T129 ATAK”
hakkında detaylı bilgi aldı.
ROMANYA CUMHURBAŞKANI TRAIAN BĂSESCU
Romanya
Cumhurbaşkanı
Traian Băsescu ve
beraberlerindeki heyet 6
Şubat 2014 tarihinde tesislerimizi
ziyaret etti.
Ziyarette Cumhurbaşkanı’na
Ulaştırma, Denizcilik ve
Haberleşme Bakanı Lütfi Elvan,
Türkiye Bükreş Büyükelçisi Ömür
Şölendil ve Savunma Sanayii Eski
Müsteşarı Murad Bayar başta olmak
üzere çok sayıda üst düzey yetkili
eşlik etti.
Dörtkaşlı tarafından verilen brifing
ile Şirketimiz hakkında bilgi alan
Băsescu, daha sonra İnsansız Hava
Aracı Sistemi “ANKA”, Türk Temel
Eğitim Uçağı “HÜRKUŞ” ve Taarruz
ve Taktik Keşif Helikopteri “T129
ATAK”ı yerinde inceledi.
kabiliyetleri hakkında bilgi aldı.
Gambiya Cumhurbaşkanı
Yahya Jammeh ve beraberindeki
heyet, tesislerimizde yaptığı
incelemelerin ardından
Şirketimizden ayrıldı.
GAMBİYA CUMHURBAŞKANI
YAHYA JAMMEH
Cumhurbaşkanımız
Abdullah Gül’ün resmi
davetlisi olarak Ankara’da
bulunan Gambiya Cumhurbaşkanı
Yahya Jammeh ve beraberindeki
heyet, 11 Şubat 2014 tarihinde
Şirketimizi ziyaret etti.
Gambiya Büyükelçisi Ergin
Soner ile Gambiya Ankara
Büyükelçiliği Maslahatgüzarı
Sering Modou Njie’nin eşlik ettiği
Jammeh, Genel Müdürümüz
Muharrem Dörtkaşlı tarafından
verilen brifing ile TUSAŞ ürün ve
69
Ziyaretçilerimiz
TUSAŞ GELECEĞİN MÜHENDİSLERİNE IŞIK TUTMAYA DEVAM EDİYOR
2014 yılının ilk yarısı itibariyle 18
farklı üniversiteden 753 öğrenci ve
öğretim görevlisini ağırlayan
Şirketimiz, havacılık alanındaki
deneyimlerini genç mühendis
adayları ile paylaşmaya devam
ediyor.
Düzenlenen teknik gezi
programları kapsamında Şirketimiz
ve faaliyetleri hakkında detaylı
bilgilerin yer aldığı TUSAŞ Tanıtım
brifinginin sunulmasının ardından
öğrenciler, yapılan fabrika turunda
gerçekleştirilen çalışmaları yerinde
görebiliyor.
Ocak-Haziran 2014 tarihleri arasında aşağıda isimleri bulunan Üniversiteler Şirketimize teknik gezi düzenlemişlerdir.
• İTÜ Uçak ve Uzay Mühendisliği Kulübü
• Necmettin Erbakan Üniversitesi Engelsiz Bilişim ve Girişim Topluluğu
• İTÜ SAVTEK
• Karabük Üniversitesi Raylı Sistemler Kulübü
• Bozok Üniversitesi MYO Makine Programı Bölümü
• Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Malzeme Bilimi Kulübü
• Dumlupınar Üniversitesi İnsansız Hava Araçları Tasarım ve Geliştirme
• Gazi Üniversitesi Endüstri Topluluğu
Kulübü
• Anadolu Üniversitesi Havacılık Kulübü
70
• Turgut Özal Üniversitesi Bilgisayar ve Elektrik Elektronik Mühendisliği
Bölümü
• Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Ar-Ge ve Koordinasyon Topluluğu
• Yaşar Üniversitesi Havacılık Kulübü
• Balıkesir Üniversitesi Ar-Ge Topluluğu
• Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
• Karabük Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Kulübü
• Osmangazi Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü
• Dumlupınar Üniversitesi Malzeme Bilimi Topluluğu
• Atatürk Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü
Aktüel
ŞİRKETİMİZDEN SANATA DESTEK
8 Mayıs - 15 Haziran 2014
tarihleri arasında gerçekleşen 17’nci
Uluslararası Ankara Caz Festivali,
Şirketimizin katkılarıyla 7 Mayıs
2014 tarihinde Hava Kuvvetleri
Komutanlığı, Cazın Kartalları
Orkestrası’nın verdiği görkemli
konserle başladı.
Açılış konserinde Cazın
Kartalları’na Türk cazının yıldız
vokalleri Aydın Kahya, Jülide
Özçelik, Meltem Ege, Sibel Köse,
Yıldız İbrahimova ve Zuhal Olcay
eşlik etti.
Konser öncesinde Genel
Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı’ya
Şirketimizin katkılarından dolayı
teşekkür plaketi verildi.
EN ÇOK SATAN KİTAPLAR LİSTESİ
1. Kayıp Sicil: Erdoğan’ın Çalınan Dosyası
2. Aşkın İstilası Yol
3. Bir Nefeste Dünya Tarihi
4. İsim Şehir Artist
5. Bir Nefeste Dünya Mitolojisi
Soner Yalçın
Metin Hara
Emma Marriott
Yılmaz Özdil
Mark Daniels
6. Kırmızı Pazartesi
7. Kocan Kadar Konuş
8. Kur’an ile Var Olmak
9. Allah De Ötesini Bırak
10. Mevlânâ ve Şems’ten Yüreğinizi
Isıtan Hikâyeler
Gabriel García Márquez
Şebnem Burcuoğlu
Cemâlnur Sargut
Uğur Koşar
Haz. Ender Haluk
KİTAP KURDU
YÜZYILLIK YALNIZLIK
Gabriel Garcia
MARQUEZ
CAN YAYINLARI
SAATLERİ AYARLAMA
ENSTİTÜSÜ
Ahmet Hamdi TANPINAR
DERGAH YAYINLARI
17 Nisan 2014’te hayatını
kaybeden Kolombiyalı yazar
Gabriel García Márquez'in 1967
yılında yazdığı, 1982 Nobel
Edebiyat Ödüllü başyapıtı,
büyülü gerçekliğin en önemli
eserlerinden.
Yazar, çocukluk günlerini
sanatsal bir dille anlattığı bu
kitabı iki yıldan daha kısa bir
sürede yazdığını ama kitap hakkında düşünmenin on beş,
on altı yılını aldığını belirtiyor ve şu sözleriyle özetliyor;
“Büyükannem, en acımasız şeyleri, kılını bile
kıpırdatmadan, sanki yalnızca gördüğü şeylermiş gibi
anlatırdı bana. Anlattığı öyküleri bu kadar değerli kılan
şeyin, onun duygusuz tavrı ve imgelerindeki zenginlik
olduğunu kavradım. Yüzyıllık Yalnızlık'ı büyükannemin
işte bu yöntemini kullanarak yazdım. Bu romanı büyük bir
dikkat ve keyifle okuyan, hiç şaşırmayan sıradan insanlar
tanıdım. Şaşırmadılar, çünkü ben onlara hayatlarında yeni
olan bir şey anlatmamıştım. Kitaplarımda gerçekliğe
dayanmayan tek cümle bulamazsınız.”
Türk edebiyatının en
değerli yazarlarından Ahmet
Hamdi Tanpınar’ın (19011962) 1961 yılında yayınlanan
eseri “Saatleri Ayarlama
Enstitüsü”, Türk insanının
Doğu ile Batı arasında
bocalamasını irdeleyen bir
başucu romanı.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü, içeriğini ve konusunu
romanın karakterlerinden Nuri Efendi (Saat Ustası),
Mübarek (Ayaklı ve yaşlı bir İngiliz yapımı duvar saati),
Halit Ayarcı ve saat-zaman-insan ilişkilerinden alıyor.
Kitapta, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kendine has
simgeci anlatımıyla, insanların popülerliğe ve paraya
verdiği önemin, insanların nasıl bir anda yüz
değiştirebileceğinin altı çiziliyor.
71

Untitled

Transkript

Benzer belgeler

ekin arabacıoğlu

İş Analisti

Bilgisayar Yazılımında Yeni Gelişmeler Proje I İsterler

ÖZGEÇMİŞ KİŞİSEL EĞİTİM

ÖZET - Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

kurumsal gereklilikleri

ATAK PROGRAMI`NDA fi‹RKET‹M‹Z ANA YÜKLEN‹C‹L‹

Untitled