Untitled

AV‹YON‹K MODERN‹ZASYONU GERÇEKLEfiT‹R‹LECEK ‹LK C-130 UÇA⁄I TUSAfi TES‹SLER‹NDE
Hava Kuvvetleri
Komutanlığı'mızın (Hv.K.K.)
envanterinde bulunan ve aviyonik
modernizasyonu Şirketimiz
tarafından gerçekleştirilecek olan
C-130 ulaştırma uçaklarının ilki
26 Aralık 2007 tarihinde
konuşlanmış olduğu Kayseri 12nci
Hv. Ulaştırma Üs Komutanlığı'ndan
uçarak Şirketimize gelmiştir.
Savunma Sanayii İcra
Komitesi'nde alınan karar ve Ocak
2007'de Savunma Sanayii
Müsteşarlığı (SSM) ile imzalanan
sözleşme uyarınca Şirketimizin ana
yüklenici olarak görevlendirildiği
C-130E/B Aviyonik Modernizasyon
(Erciyes) Projesi kapsamında,
13 adet uçağın aviyonik
modernizasyonu yapılacaktır.
Erciyes Projesi kapsamında yedi
adet C-130E ve altı adet C-130B
olmak üzere toplam 13 adet C-130
ulaştırma uçağının modernize
edilmesi planlanmaktadır. Toplam
56 ay sürecek olan Erciyes
Projesi'nin; TUSAŞ tesislerinde
gerçekleştirilecek olan ve ilk iki
uçağın modernizasyonunu içeren
30 aylık prototip fazının önemli bir
aşaması böylece başlamış
bulunmaktadır. Seri fazını içeren
diğer 11 uçak ise Şirketimiz
sorumluluğunda Hv.K.K.lığı'nın 2nci
Hava İkmal ve Bakım Merkezi
Komutanlığı (HİBM) tesislerinde
gerçekleştirilecektir.
2nci HİBM ile örnek bir işbirliği
ve dayanışma içinde yürütülecek
olan proje çerçevesinde uçaklara
2
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Uça¤›n TUSAfi'ta kabulü Hv.K.K. temsilcisi Alb. Onur Demir ile TUSAfi Entegre Uçak Sistemleri Gr.Bflk. Sn. Özcan Ertem taraf›ndan
imzalanan bir tutanak ile yap›lm›flt›r.
17 yeni sistem takılacak, beş mevcut
sistem bir üst modele
yükseltilecektir. Böylece uçaklar,
uluslararası havacılık seyrüsefer
kurallarına uyumlu hale getirilerek,
uçuş emniyeti artırılacak ve
modernize edilen sistemler ile uzun
yıllar desteklenebilir hale
getirilecektir.
Bu konfigürasyonda ve
kapsamda bir aviyonik
modernizasyon/entegrasyon projesi
Şirketimiz ana yükleniciliğinde
tamamen milli olanaklar ile ilk kez
uygulanacaktır. Proje çerçevesinde
özgün merkezi kontrol bilgisayarı ile
bu bilgisayara yüklenecek olan
yazılımın geliştirme işlemleri de
Şirketimiz tarafından
gerçekleştirilecektir.
C-130 aviyonik modernizasyon
projesi kapsamında önemli bir
faaliyet olan teknik dokümantasyon
ve kullanıcı kitapları Şirketimiz
tarafından hazırlanarak
Hv.K.K.lığına teslim edilecektir.
Ayrıca uçakların teslimatından sonra
20 yıl boyunca lojistik destek
hizmeti verilecektir.
Proje kapsamında üç yerli ve 15
yabancı havacılık ekipman üreticisi
firma ile imzalanan alt sözleşmeler
sonucunda modernize edilecek
uçağa ait tüm ekipmanların tedarik
süreci başlatılmış bulunmaktadır.
C-130 uçakları dünyanın en çok
kullanılan askeri taktik / ulaştırma
uçağı olup, Erciyes Projesi ile
kazanılan teknolojik bilgi birikimi,
C-130 uçağı kullanan diğer ülkelerin
modernizasyon ihtiyacının
karşılanmasında önemli bir rol
oynayacaktır.
‹çindekiler
TUSAfi-TÜRK Havac›l›k ve Uzay Sanayii A.fi.
ISSN
1301-6075
TAI’N‹N SES‹ 85
TUSAfi ADINA SAH‹B‹
Muharrem DÖRTKAfiLI
‹çindekiler ...................................................................................... 3
SORUMLU YAZI ‹fiLER‹ MÜDÜRÜ
Orhan Veli KAYA
Yay›n Kurulu’ndan .......................................................................... 4
YAYIN KURULU
Nursel KÖRAN (Baflkan)
Bican Çelik ATEfi
Bilge TOKMAKÇIO⁄LU
Yönetim’den .................................................................................. 5
Nevin ÜÇYILDIZ
U¤ur BAYDUR
‹fl Gelifltirme Faaliyetleri ................................................................6-9
DANIfiMA KURULU
Atila HAfiLAMAN
Aylin SÖNMEZ
Bo¤açhan TELER‹
Tesislerimizden .......................................................................... 9-13
Bülent TANYOLAÇ
Canan AVfiAR
Yeflim NEFTÇ‹
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri .......................................... 14-20
FOTO⁄RAFLAR
Ferda GÜNAYDIN
Ziyaretçilerimiz .........................................................................21-24
‹DARE YER‹
TUSAfi-TÜRK Havac›l›k ve Uzay Sanayii A.fi.
P.K. 18, Kavakl›dere 06692
Ankara - TÜRK‹YE
Havac›l›k Dünyas›ndan ...............................................................24-25
Tel: (312) 811 18 00
Fax: (312) 811 14 25
http://www.tai.com.tr
Organizasyon, Fuar ve Sergiler ...................................................26-29
TASARIM, GRAF‹K UYGULAMA
Etkileflim Grafik Tasar›m
Tel: (312) 441 71 93
Personelimizden ........................................................................30-34
BASKI
Ankara Ofset
Aktüel ...........................................................................................35
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
3
Yay›n Kurulu’ndan
Değerli Okurlarımız,
Başarılarla dolu, Şirketimizin
teknik kabiliyet ve sorumluluklarını
artıracak yeni sözleşmelerin
imzalandığı verimli bir yılı TUSAŞ
ailesi olarak geride bırakmanın
sevincini yaşamaktayız . . .
Northrop Grumman ile F-35
uçağının orta gövdesinin ABD
dışında tek kaynak olarak TUSAŞ
tesislerinde üretilmesine yönelik
anlaşmanın imzalanmasıyla
başlayan 2007 yılında; SSM ile ABD
Hükümeti arasında imzalanan 30
ilave F-16 Blok 50+ uçağının
tesislerimizde üretimine ilişkin
sözleşme, SSM ile imzalanan “T-38
Aviyonik Modernizasyon”
sözleşmesi, KAI ile montaj, uçuş
testi ve teslimatları Şirketimizde
gerçekleştirilecek olan 40+15 Temel
Eğitim Uçağı'nın üretimine yönelik
sözleşme ile K.K.K. için 51+41
Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri
tedariğini kapsayan sözleşme
imzalanmıştır.
Şirketimizin Milli Ana Yüklenici
olduğu ATAK programı
sözleşmesinin yürürlüğe
girmesinden önce bitirilmesi
gereken teknik ve idari faaliyetler,
Şirketimizin liderliğinde Aselsan
ve AgustaWestland'ın katılımıyla
planlanan zamandan 30 gün
önce tamamlanarak 7 Aralık
2007 tarihinde taraflarca
imzalanmıştır.
Ayrıca Şirketimiz, Aselsan
ve TÜBİTAK-MAM'dan oluşan
ASMATA konsorsiyumu
tarafından geliştirilen Milli
Görev Bilgisayarı ve taarruz
helikopterine entegrasyonu
çalışmaları, 26 Eylül 2007
tarihinde Şereflikoçhisar'da
gerçekleştirilen atış testleriyle
başarıyla tamamlanmıştır. Söz
konusu testler, T-129 ATAK
helikopterine de takılacak ve
4
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
tamamen Türk mühendisler
tarafından geliştirilecek olan milli
görev bilgisayarı için bir ön hazırlık
çalışması teşkil etmesi açısından
büyük önem taşımaktadır.
Başta ATAK ve TİHA üretim
programları olmak üzere, C-130 ve
T-38 modernizasyon
programlarında Şirketimize ana
yüklenicilik görevi verilmesi, ulusal
ve uluslararası platformlarda
Şirketimize duyulan güveni
göstermesi ve Şirketimizin
kabiliyetlerini geliştirerek bir üst
seviyeye taşımasına imkan
sağlaması açısından büyük önem
taşımaktadır.
Ülkemizin son derece jeopolitik
ve jeostratejik öneme sahip kritik bir
coğrafyada bulunması; caydırıcı ve
güçlü bir savunma sanayine ve
askeri güce sahip olmasını
gerektirmektedir. Büyük ve güçlü
devlet olmanın yolunun savunma
sanayinde güçlü olmaktan geçmesi
nedeniyle ulusal savunma
sanayimizin güçlenmesi, sadece
Silahlı Kuvvetlerimiz için değil,
aynı zamanda uluslararası alanda
dengeleri kontrol edebilme,
sanayileşme, kalkınma ve refah
açısından da son derece önemlidir.
Ulusal stratejilerimiz
doğrultusunda, milli güvenilirliği
olan silah sistemlerine sahip olma
hedefiyle Şirketimiz tarafından
özgün platform, sistem ve yazılım
geliştirme ile modernizasyon
çözümleri üretme çalışmaları
yürütülmektedir.
TUSAŞ yönetimi ve çalışanları,
sorumluluklarımızın bilincinde
olarak, Ülkemizi yeni ufuklara
taşıma azmi ve hedefi
doğrultusunda çalışmalarına var
gücüyle devam etmektedir.
YAYIN KURULU
Yönetim’den
K›ymetli Okurlar›m›z,
TUSAfi Ailesi'nin De¤erli
Mensuplar›,
Hep birlikte baflar›l› bir
faaliyet y›l›n› tamamlam›fl
bulunuyoruz. 2007 y›l› bütçesi
için yapm›fl oldu¤umuz
planlamalar› büyük ölçüde
gerçeklefltirdik. Y›l›, bir önceki y›la
göre %50 art›flla, yaklafl›k 200M$ sat›fl ile
tamamlad›k. Bu rakam iki y›l öncesinin iki, üç y›l
öncesinin üç kat›ndan daha yüksektir. Personel
say›m›z ise üç y›l öncesine göre yaklafl›k 900 kifli
artm›flt›r. Sizlerle daha önce paylaflt›¤›m üzere;
koymufl oldu¤umuz tüm hedefler ve üstlenmifl
oldu¤umuz sorumluluk her geçen y›l aç›k ara
artmaktad›r. Hedeflerimize ulaflmada en büyük katk›y›
sa¤layan TUSAfi personeline göstermifl olduklar›
gayret, yüksek motivasyon ve “fiirket De¤erleri”ni
sahiplenmeleri nedeniyle sonsuz teflekkürlerimi ve
takdirlerimi sunuyorum.
Ancak, 2007'yi art›k geride b›rak›yoruz ve stratejik
plan›m›zda yer alan hedeflerimize ulaflmak için hiç ara
vermeden kollar›m›z› s›v›yoruz. 2008 bütçesindeki
rakamlar›m›zdan daha yapacak çok iflimiz oldu¤u
anlafl›lacakt›r. Yaklafl›k 100 projede, yap›lmas› gereken
5.5 M-adam/saat ifl, 500M$ üzerinde sat›fl, 40M$
yat›r›m bizleri beklemektedir. fiirket tarihimizde ilk
defa TSK'ya yapaca¤›m›z teslimatlar nedeniyle ‹ç
Sat›fllar›m›z›n, kendi içerisinde %25 büyümekte olan
D›fl Sat›fllar›m›z›n üzerinde olmas› beklenmektedir.
Ayr›ca, sat›fllar›m›zdaki “Mühendislik” katk›s› “Üretim
‹flçili¤i” katk›s›n›n üzerine ç›kmaktad›r. Bunun flu
flekilde tercüme edilmesinde fayda vard›r; TSK'ya
Egemen Sistemler Sa¤lama
konusundaki çal›flmalar›m›z h›z
kazanm›fl, beraberinde ise
dünyaya yap›lan ihracat›m›z
rekabet gücümüz sayesinde
art›fl›n› sürdürmüfltür.
‹htisas› gruplamak ve müflteri odaklanmas›n› temin
etmek maksad›yla y›l içerisindeki kapsaml› teflkilat
de¤iflikli¤i, üzerinden henüz dört ay geçmifl olmas›na
ra¤men amac›na ulaflaca¤›n›n iflaretlerini vermifl ve
geçifl süreci planland›¤› üzere tamamlanm›flt›r. Tüm
yo¤un günlük telaflenin içerisinde bu de¤iflikli¤i
yönetebilen ‹cra Kurulu Üyelerimizi ayr›ca kutluyorum.
TUSAfi çal›flanlar› olarak; ülkemiz için üzerimize
düfleni yapman›n huzurunu tekraren ve art›rarak
yaflamak arzusuyla ve üzerimizdeki sorumluluklar›n
bilinciyle çal›flmalar›m›za devam edece¤iz. Her zamanki
gibi en büyük güvencemiz, baflta Yönetim Kurulumuz
olmak üzere tüm üst kurulufllar›m›z›n ve büyüklerimizin
verece¤i destek ile personelimizin yüksek motivasyonu
ve kalitesi olacakt›r. Ailemizin tüm mensuplar›n›n bu
zorlu ama onurlu faaliyet döneminde yolunun aç›k
olmas›n› ve sa¤l›k içerisinde baflar›larla dolu bir y›l
geçirmelerini diliyorum.
Sevgi ve sayg›lar›mla,
Muharrem DÖRTKAfiLI
Genel Müdür
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
5
‹fl Gelifltirme Faaliyetleri
JSF PROGRAMINDA NORTHROP GRUMMAN'DAN ‹LK S‹PAR‹fi‹ ALDIK
6
Northrop Grumman (NG) ile
2005 yılında imzaladığımız ilk F-35
(JSF) anlaşması ile başlayan uzun
dönemli işbirliği çerçevesinde,
Şirketimiz, F-35 uçaklarının orta
gövde ünitelerinin ilk üretim
siparişini 10 Aralık 2007 tarihinde
almıştır.
Şirketimize verilen bu ilk sipariş
Lockheed Martin'in (LM) liderliğini
yaptığı F-35 ana yüklenicilerinden
NG'nin üretmekte olduğu ve uçağın
büyük bir bölümünü oluşturan orta
gövdede kullanılacaktır.
Söz konusu açıklamayı yapmak
için aynı tarihte TUSAŞ tesislerinde
düzenlenen basın toplantısında
Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı ile NG, F-35 Program
Müdür Vekili Sn. Randy Secor
program hakkında detaylı bilgi
vermiş ve basın mensuplarının
sorularını cevaplandırmışlardır.
Sözlerine “Bugün LM ve NG
firması ile birlikte 20 yıl sürecek bir
sözleşmeyi hayata geçirmek üzere
toplanmış bulunuyoruz.” diyerek
başlayan Genel Müdürümüz Sn.
Muharrem Dörtkaşlı yaptığı
konuşmada: JSF - Joint Strike Fighter
- Müşterek Taarruz Uçağı diye
bilinen ya da “F-35” ismiyle
kısaltılan programın Türk Hava
Kuvvetleri Komutanlığı'mızın
F-16'dan sonraki yeni nesil ve şu
ana kadar dünyada tekamül etmiş
en son insanlı savaş uçağı projesi
olduğunu söylemiştir. “Bu uçakları
envanterimize alabilmek için tedarik
durumunda olan SSM yetkililerinin
koymuş olduğu prensipler
çerçevesinde Türk sanayinin bu
projeden iş alması öngörülmüş ve
2004 yılından itibaren devam eden
müzakereler sonucunda geçtiğimiz
Şubat ayında niyet mektubu
imzalanmıştır. Bugün itibariyle de
sözleşmenin hayata geçirilmesi için
imzalar konacaktır.” diyen Dörtkaşlı,
bu sözleşme ile 20 yıllık süre
içerisinde 4 milyar ABD Doları'nı
aşan miktarda bir işin TUSAŞ
tarafından gerçekleştirileceğini ifade
etmiştir.
Projenin ana yüklenicisinin
Lockheed Martin, NG ve BAE
firmalarından oluşan üçlü bir
ortaklık olduğunu söyleyen
Dörtkaşlı, “Şirketimizin bu projede
şu an itibariyle mutabakat sağlamış
olduğu iş paylarını üç başlık altında
sayabilirim. Birincisi hava-yer harici
yük adaptörleri konusudur. Burada
dünyadaki iki kaynaktan biri biz
olacağız ve bu adaptörlerin yarısını
biz temin edeceğiz. Diğeri tüm
versiyonlar için, orta gövdenin
kompozit parçalarını biz üreteceğiz.
Üçüncü paket ise konvansiyonel
diye adlandırdığımız bizim F-16'ların
muadili olan “CTOL-Conventional
Take-off & Landing” uçağının orta
gövdesini Amerika dışında tek
kaynak olarak biz üreteceğiz”
diyerek TUSAŞ'ın iş payını
özetlemiştir. Şirketimizin
sorumluluğunun fazlar artıkça, hem
miktar, hem de yapılan işin derinliği
açısında artarak devam edeceğini
belirten Dörtkaşlı, “ilk orta gövdeyi
TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›.
NG F-35 Program Müdür Vekili Sn. Randy Secor.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
2013 yılında teslim edeceğiz. Bir kez
daha vurgulamak istiyorum: orta
gövdenin Amerika dışında ikinci
kaynak olarak üretildiği tek kuruluş
Şirketimiz olacaktır.” demiştir. 4
milyar ABD Doları'nın bir miktar
üzerindeki iş hacmini 20 yıl
süresince gerçekleştirebilmek için
yatırım yapılması gerektiğinin altını
çizen Dörtkaşlı, “biz yatırımlarımızı
fasılalar ve fazlar halinde yapıyoruz.
Birinci aşama yatırımlarımız,
Şirketimizde yapmış olduğumuz
yatırımlardır. İkinci, üçüncü ve
dördüncü aşama yatırımlarda
önümüzdeki 4-5 yıllık zaman
diliminde aşağı yukarı 130-140
milyon ABD Dolar'lık bir yatırım
gerçekleştirmeyi düşünüyoruz.”
demiştir. Yatırımlar konusunda
yardımlarını esirgemeyen SSM ve
Savunma Sanayii İcra Komitesi'ne
müteşekkir olduğunu belirten
Dörtkaşlı, “Yapılacak olan bu
yatırımlar ile Şirketimiz, dünyadaki
önemli 3-4 ileri teknoloji kompozit
üretme, monte etme, kaplama,
boyama kabiliyetine sahip şirketten
birisi olacaktır.” demiştir.
Dörtkaşlı ayrıca, mali değeri
oldukça büyük, içeriği kapsamlı ve
teknolojik getirisi yüksek bu faaliyet
ile TUSAŞ'ın hem ülke ekonomisine
katkılarını sürdüreceğini, hem de
havacılık ve savunma sanayi
alanındaki kazanımlarını artıracağını
söylemiştir.
Hava Kuvvetleri Komutanlığımız
ve SSM ile birlikte uçakların
teslimatından sonra lojistik fazında
görev alma konusunda çalışmaların
devam ettiğini ifade eden Dörtkaşlı,
“Bu konuda sadece Şirketimizdeki
kabiliyetlerden ziyade, ülkemizin
topyekün sivil, askeri kabiliyetlerini
programa entegre etme konusunda
çalışmalar içerisindeyiz.” demiştir.
JSF programı sayesinde yaklaşık
200 milyon ABD Dolar'lık bir ciro
elde edileceğinin altını çizen
Dörtkaşlı, “Bu bizim için önemli bir
rakamdır. Şirketimizin bugüne kadar
yakalamış olduğu en yüksek ciro
miktarını, sözünü etmiş olduğumuz
JSF programı vesilesiyle elde etmeyi
düşünüyoruz.” demiştir. Programda,
‹fl Gelifltirme Faaliyetleri
Soldan sa¤a: NG F-35 Program Müdür Vekili Sn. Randy Secor, TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem
Dörtkafll›.
ayrıca ileri teknoloji üretimi
konusunda iyi yetişmiş ve eğitilmiş
mühendis ve teknisyen istihdam
edileceğini de ifade eden Dörtkaşlı,
kompozit konusunda Türkiye'de
yetişmiş elemanın olmadığını ve bu
yüzden 2007 başında Kazan
Kaymakamlığı ile yapılan protokol
uyarınca, Kazan'da yerleşik iki tane
Endüstri Meslek Lisesi'nde Kompozit
ve Metal Yapıştırma konusunda
ihtisas dersleri verileceğini
söylemiştir. “Bu öğrenciler, özellikle
son senelerini Şirketimizde
geçireceklerdir. İşbaşı eğitim
verilecek olan öğrenciler,
personelimiz tarafından kurslara tabi
tutulacaklar böylece bölgemizde
yaşayan insanların çocukları için de
hem sosyal sorumluluğumuzu
yerine getirmiş olacağız, hem de
nitelikli, yetişmiş işgücü ihtiyacımızı
karşılamışız olacağız.” demiştir.
NG ile geçmişten gelen iş
ilişkileri olduğunu belirten
Soldan sa¤a: NG F-35 Program Müdür Vekili Sn. Randy Secor, TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem
Dörtkafll›.
Dörtkaşlı, bu program sayesinde
gelecek 20 yılı kapsayacak ve
giderek artacak olan çok önemli bir
iş ilişkisini de başlatmış olduklarının
altını çizmiştir.
NG'nin TUSAŞ'a F-35 uçaklarının
orta gövde ünitelerinin ilk üretim
siparişini vermekten büyük
mutluluk duyduğunu ifade eden NG
F-35 Program Müdür Vekili Sn.
Randy Secor, bu sözleşmenin 2005
yılında başlayan uzun dönemli
işbirliğinin bir parçası olduğunu
ifade etmiştir. Sözleşme değerinin
450 milyon ABD Doları'nın üstünde
olduğunu söyleyen Secor, “2008
yılının dördüncü çeyreğinde
başlayacak olan teslimatlar ile
program çerçevesinde 38.000'den
fazla parça teslim edilecektir.”
demiştir. TUSAŞ ile NG arasında
2007 yılının başlarında imzalanan
sözleşme ile de TUSAŞ'ın en az 400
adet orta gövde üreteceğinin altını
çizen Secor, “bu sözleşmenin değeri
de 2,5 milyar Dolar'ın üstündedir”
demiştir. TUSAŞ'ın ilk tamamlanmış
orta gövdeyi 2013 yılının ortalarında
teslim edeceğini belirten Secor,
zamanın çabuk geçtiğini ve bu
dönemde TUSAŞ ile çalışıyor
olmaktan büyük mutluluk
duyacaklarını da eklemiştir. Secor
ayrıca, teslim edilecek yüksek kalite
ve standartlardaki gövdeler için
TUSAŞ'a “yüksek teknoloji
kullanarak kompozit ve metal
yapıştırma teknikleri ve robot
kontrollü hassas kaplama ve
boyama uygulamaları” gibi
teknolojik kabiliyetler
kazandıracaklarının altını çizmiştir.
Teknoloji transferinin 2008 yılının
ilk çeyreğinde TUSAŞ
mühendislerinin NG tesislerinde
eğitimleri ile başlayacağını söyleyen
Secor, “ilk orta gövde son montaj
hattına teslim edildiğinde, TUSAŞ
son teknoloji bir uçağın küresel bir
tedarikçisi olacaktır” demiştir.
TUSAŞ'IN F-35 UÇAĞININ ORTA GÖVDE ÜRETİMİNDE
SAĞLAYACAĞI TEKNOLOJİK KAZANIMLAR:
• Hassas toleranslı ileri teknoloji kompozit parça üretimi, tasarım ve imalat süreçleri arasında yüksek seviyede dijital
entegrasyon,
• Robot kontrollü hassas delme, kesme ve bütünleştirme işlemleri,
• Sofistike yapılar için otomatik tezgahlar kullanılarak fiber yerleştirme teknikleri,
• Yüksek teknoloji kullanarak kompozit ve metal yapıştırma teknikleri,
• Robot kontrollü hassas kaplama ve boyama uygulamaları ile
• 5. nesil savaş uçakları için gereken yüksek standartlı kalite uygulamalarıdır.
Bu anlaşmalar ile TUSAŞ ve Northrop Grumman arasında en az 20 yıl sürecek stratejik işbirliğinin temelleri
atılmaktadır. Orta gövdede ana yüklenici olan Northrop Grumman ile başlayan ve program boyunca devam edecek olan
bu işbirliğinin gelecekte daha da gelişerek ortak tasarım faaliyetleri için önemli fırsatlar yaratacağı değerlendirilmektedir.
Türkiye'nin havacılık ve uzay merkezi olan TUSAŞ, proje kapsamında alt yüklenicileri ile küçük ve orta ölçekli
firmaların kabiliyetlerini kullanarak, sektörel sinerji oluşturmayı bir görev olarak benimsemiştir. “F-35 Orta Gövde”sinin
TUSAŞ tesislerinde üretimine başlanması ile TUSAŞ, mevcut teknolojisini 5. nesil savaş uçaklarının imali için gerekli temel
teknolojiler seviyesine çıkartarak, sahip olacağı kabiliyetler ile dünya çapında bir mükemmeliyet merkezi olmayı
hedeflemektedir.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
7
‹fl Gelifltirme Faaliyetleri
ATAK PROGRAMINDA ÇALIŞMALAR HIZLA DEVAM EDİYOR
ATAK Program Ekibi.
Şirketimizin ana yüklenici
olduğu ATAK Programı, bünyesinde
temel olarak üç farklı firmayı
(TUSAŞ, AgustaWestland ve
ASELSAN) ve birbiriyle iç içe geçmiş
farklı iş grupları ve sorumlulukları
barındırmaktadır.
Programın risklerini ve firmalar
arası çalışma kültürü farklılıklarını
en aza indirgemek amacıyla ATAK
Sözleşmeleri kapsamında, yürürlük
öncesi tamamlanması gereken bir
takım iş grupları planlanmıştır. Bu
kapsamda; kavramsal tasarım
çalışmaları başlatılmış, adı geçen
firmaların kalite, konfigürasyon ve
bilişim teknolojileri alt yapıları ve
Program Yönetimi yaklaşımlarının
harmonizasyonu üzerine faaliyetler
gerçekleştirilmiştir.
Sözleşme hükümleri uyarınca
120 günde bitmesi gereken
faaliyetler, Şirketimizin liderliğinde
ASELSAN ve AgustaWestland'ın
katılımı ve özverili çabalarıyla 90
günde tamamlanarak, ilgili
çalışmaların çıktılarını
içeren tamamlanma
sertifikaları 7 Aralık
2007 tarihinde taraflarca
imzalanmıştır.
Söz konusu faaliyetlerin
zamanında tamamlanması; aksi
durumda gündeme gelebilecek
takvim ve fiyat ayarlaması risklerini
elimine etmiş, sözleşme yürürlüğü
öncesinde proje katılımcılarının
ortak çalışma kültürü
oluşturmalarını sağlamış ve proje
faaliyetlerin erken başlatılması
nedeniyle de teknik ve idari riskleri
azaltmıştır.
AIRBUS İLE ARAMIZDAKİ İŞBİRLİĞİ ARTIYOR
Türkiye'nin Havacılık ve Uzay
Merkezi konumunda olan Şirketimiz
ile dünyanın önde gelen havacılık
firmalarından Airbus arasında
mevcut işbirliğinin artırılmasına
yönelik bir Mutabakat Muhtırası 6
Kasım 2007 tarihinde tesislerimizde
düzenlenen tören ile imzalanmıştır.
Genel Müdürümüz Sn.
Muharrem Dörtkaşlı ile Yapısal ve
Uydu Tasarım ve Üretim Grup
Başkanımız Sn. Bekir Ata Yılmaz ve
Airbus adına Avrupa Endüstriyel
İşbirliği Başkanı Sn. Simon Ward
tarafından imzalanan Mutabakat
Muhtırası iki firma arasında uzun
dönem işbirliğini amaçlamaktadır.
Söz konusu anlaşma ile TUSAŞ
ile Airbus arasında var olan üretim
anlaşması genişleyecektir. Şirketimiz
halen Airbus A319/320/321 uçakları
için 18'inci kısım gövde
panellerinden ayda dokuz adet
üretmektedir. Bu uçakların ulaştığı
ticari başarının ardından Airbus,
Şirketimizin yaptığı üretimi ayda 15
sete çıkarmayı planlamaktadır.
8
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Airbus ayrıca, Şirketimizin
A400M projesindeki tasarım ve
üretim deneyiminden A350 XWB'nin
geliştirilmesinde de yararlanmayı
planlamaktadır. Bunun için iki şirket
arasında önümüzdeki 12 ay
içerisinde oluşturulacak tasarım ve
üretim anlaşmasının imzalanması
beklenmektedir.
Tören sırasında bir konuşma
yapan Genel Müdürümüz Sn.
Dörtkaşlı: “Bu anlaşma TUSAŞ'ın
yalnızca kapasitesinin değil aynı
zamanda uzmanlaştığı alanlarda
zamanında üretim ve rekabetçi
maliyetlerle ticari havacılık ve uzay
tasarımına katkısının kanıtıdır.
Airbus, Türkiye'de yeni iş olanakları
oluşturmasının yanı sıra bize
büyüme ve gelişme fırsatı ile
uluslararası pazarda pozisyonumuzu
pekiştirme imkanı sunuyor”
demiştir.
Airbus'ın Avrupa Endüstriyel
İşbirliği Başkanı Sn. Ward ise: “Bu
anlaşma Türkiye'deki ticari havacılık
ve uzay endüstrisinin üretim
kapasitesindeki artışın ve Türk
hükümetinin bu önemli ihracat
sektörüne verdiği önemin bir
yansıması olacaktır” demiştir.
İmzalanan anlaşma sonucunda
yaklaşık 200 tasarım
mühendisimizin teknoloji harikası
uçağın geliştirilmesinde görev
alması söz konusu olacaktır.
Airbus Avrupa Endüstriyel ‹flbirli¤i Baflkan› Sn. Simon Ward ve
TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›.
‹fl Gelifltirme Faaliyetleri
ŞİRKETİMİZ İLE IAI/MLM ARASINDA “ACMI POD BOA” İMZALANDI
Hava Kuvvetleri
Komutanlığı'mızın (Hv.K.K.)
envanterinde bulunan Hava
Harekatı Görüntüleme Sistemi
(ACMI) Pod'larının bakım-onarım
ihtiyacının karşılanması ve
gerektiğinde yedek parça
tedariğinin maliyet etkin olarak
sağlanması amacıyla, Şirketimiz ile
IAI/MLM arasında Nisan 2007'de bir
Ana Sipariş Emri (BOA) çalışması
başlatılmıştır. Söz konusu çalışmalar
başarıyla tamamlanmış olup, 10
Ocak 2008 tarihinde Şirketimiz ile
IAI/MLM arasında bir ACMI BOA
imzalanarak yürürlüğe girmiştir.
İmzalanan ACMI BOA
çerçevesinde Hv.K.K. harekat
ihtiyaçlarının TUSAŞ AHL Serbest
Bölge Şubesi üzerinden en kısa
zamanda karşılanması
hedeflenmektedir.
Alt s›ra soldan sa¤a: Sn. Robert Schwartz IAI/MLM Bölümü Program›
Müdürü, Sn. Özcan Ertem, TUSAfi Entegre Uçak Sistemleri Grup Baflkan›,
Sn. Ran Rosen IAI/MLM Bölümü Sat›fl Müdürü, Sn. Bülent Tarhan,
TUSAfi Program Müdürü. Üst s›ra soldan sa¤a: Sn. Turgut Burak
Özbahad›r, TUSAfi MRO Program Yöneticisi, Sn. Haluk Gençtürk, TUSAfi
MRO Program Yöneticisi, Sn. Cahit Akal, TUSAfi Hukuk Uzman›.
ŞİRKETİMİZ, ÜNİVERSİTELER İLE İŞBİRLİĞİNE DEVAM EDİYOR
TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll› ö¤rencilere
ödüllerini takdim ediyor.
Türkiye'nin Havacılık ve Uzay
Merkezi olan Şirketimizin protokol
girişinin Şirketimizin misyon ve
vizyonu ile kullandığı yüksek
teknolojiyi yansıtacak şekilde
yeniden dekore edilmesi amacıyla,
Bilkent Üniversitesi İç Mimarlık ve
Çevre Tasarım Bölümü ile birlikte
bir çalışma gerçekleştirilmiştir.
Üniversite-Sanayi işbirliğine
örnek teşkil edecek bir çalışma ile,
Şirketimiz İdari Bina E-F Blok
protokol girişinin renovasyon
projesi Bilkent Üniversitesi İç
Mimarlık ve Çevre Tasarım Bölümü
üçüncü sınıf öğrencilerine dönem
ödevi olarak hazırlatılmıştır.
“Dünya Şirketi” TUSAŞ'a
yakışacak bir dekorasyonun
gerçekleştirilebilmesi amacıyla
üçüncü sınıf öğrencileri tarafından
hazırlanan projelerin
değerlendirilmesi sonucunda, birinci
olan Sn. Yiğit Kale, Sn. Ali Cin ve
Sn. Bahadır Ersözlü'den oluşan
gruba 2.000 YTL tutarında ödül
verilmiştir. İkinciliğe layık görülen
Sn. Melodi Öz, Sn. Semra Horuz ve
Sn. Şinasi Uluer'den oluşan gruba
1.250 YTL, üçüncülüğü kazanan Sn.
Cansın Şengül, Sn. Elif Yükser ve
Sn. Kaan Yıldız'dan oluşan gruba da
750 YTL tutarında ödül verilmiştir.
Ayrıca beş gruba da 200 YTL
tutarında Mansiyon Ödülü
verilmiştir.
16 Ekim 2007 tarihinde Bilkent
Üniversitesi'nin İç Mimarlık ve Çevre
Tasarım Bölümü'nde düzenlenen
ve Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı, Entegre Helikopter
Sistemleri Grup Başkanı Sn. Ahmet
Metan ile Tesisler ve Destek
Hizmetleri Başkanı Sn. İsmail
Ulubayram'ın katıldıkları törende
derece alan gruplara ödülleri takdim
edilmiştir.
Tesislerimizden
ŞİRKETİMİZ PROJE KALİTE VE SANAYİ GÜVENLİĞİ UYUMLULUK SERTİFİKASI ALDI
Savunma Sanayii
Müsteşarlığı (SSM) ile ilgili
yürütmekte olduğumuz
projeler kapsamında, 26-28
Kasım ve 12 Aralık 2007
tarihlerinde Şirketimizde
“Sözleşme ve Kalite
Yönetimi/Sanayi Güvenliği
Sistemleri” esas alınarak
inceleme ve
değerlendirmeler yapılmıştır.
Değerlendirmeler
sonucunda; projeler
kapsamındaki süreç ve
uygulamaların ilgili
“Sözleşmeler ve Müsteşarlık
Kalite Politikası” ile gizlilik ve
güvenlik ile ilgili
uygulamaların ise söz konusu
sözleşmelerin “Sanayi
Güvenliği” gereksinimleriyle
uyumlu olduğu tespit
edilmiştir. Gerçekleştirilen
inceleme ve değerlendirme
faaliyetine ilişkin olarak
Şirketimize, “Proje Kalite ve
Sanayi Güvenliği Uyumluluk
Sertifikası” verilmiştir.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
9
Tesislerimizden
YANGIN TATBİKATI
TUSAŞ Yangından Koruma
Bölümü periyodik olarak
gerçekleştirdiği tatbikatlarda
edindiği deneyimleri hiç bir zaman
kullanmamak dileğiyle yangın
önleme çalışmalarını aralıksız 24
saat sürdürmektedir. Bu çerçevede
23 Kasım 2007 tarihinde İnsan
Kaynakları ile Tesisler ve Destek
Hizmetleri Başkanlıkları'nın işbirliği
ve koordinasyonuyla bir yangın
tatbikatı gerçekleştirilmiştir. Söz
konusu tatbikatta Yönetim Kurulu
Üyemiz Tuğg. (E) Haluk Alper de
gözlemci olarak bulunmuştur.
Yangın eğitimi açısından son derece
başarılı geçen ve yararlı olan tatbikat
sırasında binada görev yapan
personel, görevlilerin uyarılarına
göre hareket etmiş, binanın
tahliyesinden sonra toplanma
bölgesinde bir araya gelmiştir.
PİLOT KURTARMA EĞİTİMİ
Ürdün Hava Kuvvetleri'ne ait
F-16 uçaklarının modernizasyonu
projesi çerçevesinde yapılacak
tecrübe uçuşları öncesinde toplam
24 yangın koruma personeline iki
grup halinde 1-2 Ekim ve 8-9 Ekim
2007 tarihleri arasında “F-16 Pilot
Kurtarma” teorik ve pratik eğitimleri
verilmiştir.
2007 YILI YAZ DÖNEMİ STAJ PROGRAMI BAŞARIYLA TAMAMLANDI
Şirketimizde, 11 Haziran 2007
tarihinde başlayan ve üniversite
öğrencileri için zorunlu olan yaz
dönemi staj programı dahilinde dört
grup halinde gerçekleştirilen
stajlara, Türkiye'deki çeşitli
üniversitelerin Havacılık ve Uzay,
Endüstri, Makine, Malzeme ve
Metalürji, Bilgisayar, Kimya ve Çevre
Mühendisliği bölümlerinde okuyan
toplam 379 öğrenci katılmıştır. Söz
konusu program 28 Eylül 2007
tarihinde tamamlanmıştır.
10
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Tesislerimizden
2006-2007 YAZ DÖNEMİ STAJLARINI ŞİRKETİMİZDE YAPAN
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN DEĞERLENDİRMELERİ
• “TUSAŞ'ta staj yapmış
olmaktan dolayı mutluyum. Burası
bugüne kadar gördüğüm en temiz
ve disiplinli fabrikadır.”
Başak Yeşilyurt, Süleyman
Demirel Üniversitesi Makine
Mühendisliği
• “Buraya gelene kadar insan
ilişkilerinin bu denli içten ve sıcak
olacağı bir şirketin varolacağını
düşünmemiştim. Böyle bir ortamda
staj yaptığım için kendimi çok şanslı
hissediyorum.”
Seda Üstüner, Bilkent
Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
• “TUSAŞ personeli tarafından
çok iyi ağırlandık. Tüm çalışanların
ilgi ve alakası sayesinde hem soru
sormaya teşvik edildik, hem de
eğitim hayatında öğrendiğimiz
bilgileri pekiştirmiş olduk.”
Leman Kaleli, Başkent
Üniversitesi Endüstri Mühendisliği
• “Uçak üretimi konusunda her
türlü ayrıntıyı görme fırsatı buldum.
Mühendis olduğumda nelere dikkat
etmem gerektiği hakkında da bilgi
edindim.”
Abdullah Emre Çetiner, ODTÜ
Havacılık ve Uzay Mühendisliği
• “Genel işleyiş, imalat, havacılık
sektörü ile ilgili birçok bilgi
öğrendim. Burada yaptığım stajın
mühendislik hayatımda bana büyük
yardımı olacağını söyleyebilirim.”
Doğuş Ünlü, Gazi Üniversitesi
Makine Mühendisliği
• “Çalışanların stajyerlere
yaklaşımı çok güzeldi. Kafamıza
takılan her soruyu rahatça
sormamıza olanak vermekle
kalmayıp, tecrübelerini ve bilgilerini
bizimle paylaştıkları için herkese
teşekkür ederim.”
Orhan Çalışır, Anadolu
Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksek
Okulu-Gövde Motor Bakım
• “Tüm çalışanlar ellerinden
geldiğince bilgi birikimlerini bize
aktarmaya çalıştılar. Bizimle candan
ilgilenmeleri en çok hoşuma giden
kısımdır.”
Sinem Süzen-ODTÜ-Endüstri
Mühendisliği
• “Bu staj yaptığım stajlar
arasında en çok bilgi edindiğim staj
oldu. Fabrikada çalışan herkes sıcak
kanlı ve yardımcıydı.”
Emrecan Arda, Başkent
Üniversitesi Elektrik-Elektronik
Mühendisliği
• “Bu tesiste teknolojinin çok iyi
kullanıldığına tanık oldum.”
Burcu Şimşek, Anadolu
Üniversitesi-Çevre Mühendisliği
• “TUSAŞ çalışanlarının
stajyerlere olan ilgisi çok ölçülüydü,
soran, araştıran istekli öğrencilere
son derece yardımcı olan görevliler
stajımızdan maksimum verim
almamızı sağladı. Bu stajda en çok
hoşuma giden araştırdığım her
konuda bilgi edinmiş olmamdır.”
Seçil Karaca, İTÜ Uçak
Mühendisliği
• “Çalışanların bir aileymiş gibi
birbirlerine sıkıca tutunması ve
destek olması. Staj süresince
sorduğum sorulara tatminkar
cevaplar vermeleri, çok soru
sorduğumuzda bile hiç
sıkılmamaları beni çok etkiledi.”
Günay Gültekin, İstanbul
Ticaret Üniversitesi-Bilgisayar
Mühendisliği
ŞİRKETİMİZİN HALI SAHASI YENİLENDİ
Halı sahamızın eskiyen zemini
9 Ekim 2007 tarihinde Şirketimiz ile
Pe-Ba Sport arasında yapılan
anlaşma gereğince “FİFA
Recommended Star” belgeli 60mm
son sistem halı ile modernize
edilmiştir. Sahamızın açılışı 6 Kasım
2007 tarihinde Genel Müdürümüz
Sn. Muharrem Dörtkaşlı tarafından
yapılmıştır. Açılışın ardından
düzenlenen ilk maç ile de halı
sahamız hizmete girmiştir.
Üst s›ra soldan sa¤a: Sn. fierif Köknel, Sn. ‹smail Ulubayram, Sn. Adnan Aydo¤an, Sn. Muharrem Dörtkafll›, Sn. Ahmet Tokmakç›o¤lu,
Sn. Orhan Veli Kaya, Sn. Ergun Evrensel. Alt s›ra soldan saga: Sn. Efgan Erçay, Sn. ‹brahim Soydemirgil, Sn. Arda Zorba, Sn. Oktay
Kaymak, Sn. Özhan Kocaman, Sn. Kubilay K›l›nç.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
11
Tesislerimizden
MODERNİZE ETTİĞİMİZ İLK ÜRDÜN F-16'SINI TESLİM ETTİK
Şirketimiz ile Ürdün Kraliyet
Hava Kuvvetleri (RJAF) arasında 27
Temmuz 2005 tarihinde imzalanan
sözleşme uyarınca, 17 adet Blok 15
F-16 uçağının “Falcon-up”, “Falcon
Star” ve “Mid Life Upgrade” (MLU)
tadilatları TUSAŞ tarafından
yapılmaktadır.
İlk iki F-16 uçağının 27 Nisan
2006 tarihinde TUSAŞ tesislerine
gelmesiyle başlayan program
çerçevesinde, modernize edilen ilk
RJAF F-16 uçağı 17 Ekim 2007
tarihinde tesislerimizde düzenlenen
tören ile RJAF'a teslim edilmiştir.
Söz konusu töreni başta Milli
Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül
ile Haşimi Ürdün Krallığı Prensi
Faisal bin Al Hussein olmak üzere
üst düzey bir çok yetkili
onurlandırmıştır.
Program uyarınca ilk 12 uçağın
modifikasyon işlemleri Şirketimiz
tesislerinde, son beş uçağın
işlemleri ise Ürdün'de
mühendislerimizin gözetiminde
gerçekleştirilecektir.
Proje kapsamında uygulanacak
olan “Falcon-Up” ve “Falcon-Star”
modifikasyonları yapısal geliştirme
işlemlerini, MLU modifikasyonu ise
ağırlıklı olarak aviyonik sistemlerin
modernizasyonu ve geliştirilmesini
içermektedir.
Tören sırasında sırasıyla Genel
Müdürümüz Sn. Muharrem
Milli Savunma Bakan› Sn. Vecdi Gönül ile Haflimi Ürdün Krall›¤› Prensi Faisal bin Al Hussein.
12
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Dörtkaşlı, Savunma Sanayii
Müsteşarı (SSM) Sn. Murad Bayar,
RJAF Komutanı Tümg. Hussein
Shodash ve Milli Savunma Bakanı
(MSB) Sn. Vecdi Gönül birer
konuşma yapmışlardır.
Genel Müdürümüz Sn.
Muharrem Dörtkaşlı konuşmasında:
“Ürdün F-16 Modernizasyonu
programı, rekabet ortamında
aldığımız bir iştir. Faaliyetlerimiz
program takvimine uygun olarak
devam etmektedir.” demiştir.
Dünyada modernizasyon bekleyen
bir çok uçak olduğunu ifade eden
Dörtkaşlı, “uçak modernizasyonu
büyük bir pazar ve Şirketimiz de bu
pazardaki yerini alacaktır” demiştir.
Milli Savunma Bakan› Sn. Vecdi Gönül ile Ürdün Krall›¤› Hava Kuvvetleri Komutan›
Tümg. Hussein Shodash.
Tesislerimizden
Ön s›ra soldan sa¤a: RJAF Komutan› Tümg. Hussein Shodash, SSM Sn. Murad Bayar, Haflimi Ürdün
Krall›¤› Prensi Faisal bin Al Hussein, MSB Sn. Vecdi Gönül, TSKGV Gn.Md. Korg. (E) Engin Alan,
TUSAfi Yön.Kur.Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, Hv.K.K. Loj.Bflk. Tümg. R›dvan Ulugüler.
Ürdün F-16 modernizasyon
projesindeki başarılı çalışmalarından
dolayı öncelikle TUSAŞ çalışanlarını
tebrik eden Dörtkaşlı, Şirketimizde
bu program için görevlendirilmiş
olan RJAF personelini de tebrik
etmiş ve Türk-Ürdün ekibinin ahenk
içinde profesyonel bir çalışma
sergilediğini vurgulamıştır.
Savunma Sanayii Müsteşarı Sn.
Murad Bayar konuşmasında: “Ürdün
F-16 modernizasyon programı
Lockheed Martin firmasından sonra
TUSAŞ'ın dünyanın önde gelen F-16
üretim ve modernizasyon tesisi
olduğunun bir göstergesidir.”
demiştir. Modernize edilerek
törende teslim edilen ilk uçağın ve
Soldan sa¤a: Prens Faisal bin Al Hussein, MSB Sn. Vecdi Gönül, SSM Sn. Murad Bayar.
ileride teslim
edilecek olan diğer uçakların
RJAF'ta uzun ömürlü ve başarılı bir
servis hayatının olmasını dileyen
Bayar, programdaki başarılarından
dolayı Şirketimizi ve RJAF
personelini kutlamıştır.
Konuşmasında: “Bugün teslim
aldığımız uçak 18 ay önce TUSAŞ
tesislerine gelmişti. Bu kadar kısa
bir sürede, böyle başarılı bir iş
çıkardığı için TUSAŞ'ı tebrik
ediyoruz” diyen Ürdün Kraliyet
Hava Kuvvetleri Komutanı Tümg.
Hussein Shodash, programda emeği
geçen herkesi tebrik etmiştir.
Ürdün ile ilişkilere çok önem
verdiklerini ifade eden Milli
Savunma Bakanı Sn. Gönül,
Türk-Ürdün işbirliğinin her
alanda artmasını dilediğini ifade
etmiştir. Ürdün F-16 Modernizasyon
programını çok yakından takip
ettiklerini söyleyen Gönül,
“TUSAŞ'ın bu programı da başarı ile
tamamlayacağından hiç şüphem
yok” demiştir.
Şirketimiz, bugüne kadar başarı
ile tamamladığı F-16 programlarına
ilave olarak RJAF F-16'larına
uyguladığı ve TUSAŞ için yeni olan
“Falcon Star” ve “MLU” programları
ile yeni kabiliyetler kazanarak,
envanterinde F-16 bulunduran
ülkelerin bu yönde ihtiyaçlarını
karşılayacak seviyeye ulaşmıştır.
Soldan sa¤a: Sn. Jerry R. Jones, Sn. Yeflim Coflar, Sn. Sedat Güldo¤an, Tu¤g. (E) Haluk Alper, Tümg. (E) Aktu¤ Atay, Tümg. (E) Ömer ‹nak, Sn. Muharrem Dörtkafll›, Tümg. Turgut Atman, Sn. Murad Bayar,
Prens Faisal bin Al Hussein, Sn. Vecdi Gönül, Tümg. Hussein Shodash, Korg. (E) Engin Alan, Korg. (E) Atalay Efeer, Tümg. R›dvan Uluguler.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
13
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
TÜRK ÖZGÜN İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMİ (TİHA)
Tarihçe:
24 Aralık 2004 tarihinde,
Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM)
ile TUSAŞ arasında imzalanan
sözleşmeyle yürürlüğe giren Türk
İnsansız Hava Aracı (TİHA)
Programı; Türk Silahlı Kuvvetleri'nin
(TSK) Orta İrtifa Uzun Havada
Kalışlı (MALE) bir İnsansız Hava
Aracı (İHA) sistemi gereksinimlerini
karşılamaya yönelik
planlanmaktadır. Böylece, herhangi
bir potansiyel İHA sisteminin, yurt
içi imkanlarla geliştirilebilmesine
yönelik, yurt içi
kabiliyet merkezleri
oluşturulması,
program vizyonu
olarak
yürütülmektedir.
Program Tanımı:
MALE İHA Programı, bir
geliştirme projesi olup; üç adet hava
aracı prototipi ve tüm yer
sistemlerinin belirlenmiş olan
ihtiyaçlara göre tasarlanıp,
geliştirilmesi ile prototip ve
geliştirme testlerinin
tamamlanmasını
hedeflemektedir.
Program,
"Kavramsal
Tasarım", "Ön
Tasarım", "Detay Tasarım ve
Geliştirme" ile "Test ve
Değerlendirme" safhalarından
oluşmaktadır. Geliştirme safhası
süresince, tüm sistem bileşenlerinin
geliştirme/ara
yüz/bütünleştirmelerinin
gerçekleştirileceği bir Sistem
Entegrasyon Laboratuarı (SEL)
oluşturulacaktır. Bu safhanın
sonunda, 2009'da, sistem komple
bütünleştirilerek, ilk uçuşların
gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
Oldukça kapsamlı bir sistem
geliştirme/bütünleştirme projesi
olan TİHA çerçevesinde yer alan
tüm alt sistemlerin, yurt içi firmalar
tarafından geliştirilmesi
14
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
hedeflenmektedir.
Sistem Tanımı:
TİHA sistemi; hava platformu,
Yer Kontrol İstasyonu (YKİ),
Taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme
Sistemi (TGKS), Uzak Görüntü
Terminali (UGT) ile çeşitli yer
sistemlerinden oluşmaktadır. Proje
kapsamındaki sistem kompozisyonu
yandaki şekilde görülmektedir.
Gece ve gündüz, kötü hava
şartları da dahil, keşif, gözetleme,
sabit/hareketli hedef tespit, teşhis,
tanımlama ve takip amaçlı, gerçek
zamanlı görüntü istihbaratı
görevlerine yönelik geliştirilmekte
olan TİHA Sistemi, söz konusu
görevleri yerine getirmek amacıyla
aşağıdaki faydalı yükleri
taşımaktadır:
• Elektro Optik Gündüz Kamera
(EO Day TV),
• Gündüz (EO-ElectroOptic) /
Kızılötesi (IR-InfraRed) / Lazer
Mesafe Bulucu (LRF-Laser Range
Finder) & Lazer İşaretleyici (LDLaser Designator) ve Spotter Faydalı
Yükü,
• SAR/GMTI Faydalı Yükü.
Tümüyle kompozit
yapıda tasarlanan
hava aracı;
mono
blok
gövde,
sökülebilir kanat ve
V-kuyruk ile katlanabilir
iniş takımı,
yedeklemeli kontrol
yüzeyleri, ekipman
bölmeleri, servis
kapakları gibi
bileşenlerden
oluşmaktadır.
Yapıda kompozit
ya da gereken
yerlerde metal
bileşenler, omurga,
çerçeve ve sehpalar yer almaktadır.
Arkadan itişli, piston-pervaneli tipli
motor ile takatlandırılan platformda,
gövde içi yakıt sistemi; kanat hücum
kenarları, pervane ve diğer çeşitli
ekipmanlarda buz önleme/giderme
sistemleri; cihazların ısıtma/soğutma
ihtiyaçlarına göre çevresel
koşullandırma sistemleri gibi çeşitli
alt sistemler yer almaktadır.
Bunların yanı sıra, uçuş kontrol
bilgisayarına bağlı çeşitli uçuş
algılayıcıları (pilot-statik sensör, EGI
(entegre GPS/INS),
hareket/sıcaklık/basınç algılayıcılar,
vs.), hareketlendiriciler, haberleşme
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
T‹HA S‹STEM‹
ve tanıtma sistemleri, görev kontrol,
kayıt ve izleme sistemleri, ara yüz
üniteleri, kontrol üniteleri gibi
aviyonik birimler bulunmaktadır.
Teknik Özellikler:
TİHA sistemi temel
performans
parametreleri
H/A: Hava Arac›
YK‹: Yer Kontrol ‹stasyonu
YVT: Yer Veri Terminali
O‹S: Otomatik ‹nifl Sistemi
TGKS: Tafl›nabilir Görüntü K›ymetlendirme Sistemi
UGT: Uzak Görüntü Terminali
aşağıda
açıklanmaktadır:
• Servis irtifası:
30,000ft
• Havada Kalış Süresi: 24 saat
• Normal Seyir Hızı: >75 kts
• Çevre şartları: 15kts yan
rüzgar, 20 kts baş rüzgarı, sıcaklık,
nem, yağmur ve buzlanma limitleri,
MIL-HDBK-310 ile tanımlanmıştır.
Hava aracının temel özellikleri
aşağıdaki gibidir:
Özellik
Birim
Değer
Gövde Uzunluğu
m
10
Kanat Açıklığı
m
17
Kanat Alanı
m2
13.6
Kanat Açıklık Oranı
-
22
Kanat Ok Açısı (çeyrek veter)
°
0
Toplam Kalkış Ağırlığı
kg
1,500
Yakıt Ağırlığı
kg
250
Faydalı Yük Ağırlığı
kg
200
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
15
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
TİHA RÜZGAR TÜNELİ TESTLERİNDE İKİNCİ AŞAMAYA GEÇİLDİ
Resim-1: ART test kesidi ve ak›m görüntüleme testleri için ters as›lm›fl T‹HA modeli. Soldan sa¤a: Sn. Özlem Armutcuo¤lu (TUSAfi), Sn.
Remzi Barlas (TUSAfi), Sn. Süleyman Kurun (SAGE), Sn. Emel Mahmutyaz›c›o¤lu (SAGE), Ord. Prof. Dr. Cahit Ç›ray (ODTÜ).
Şirketimizin Türk Özgün İnsansız
Hava Aracı Sistemi (TİHA) - Orta
İrtifa Uzun Havada Kalışlı (MALEMedium Altitude Long Endurance)
Geliştirme Programı çerçevesinde,
hava aracının temel konfigürasyon,
aerodinamik performans ve
kararlılık özelliklerinin belirlenmesi
amacıyla Nisan-Eylül 2007 tarihleri
Resim-2: Test modeli ve tünele yerlefltirilmesi
16
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
arasında Ankara Rüzgar Tüneli'nde
(ART) 100 koşuluk* rüzgar tüneli
testleri gerçekleştirilerek ilk aşama
başarıyla tamamlanmıştır. (Resim-1)
Entegre Uçak Sistemleri Grup
Başkanlığı’na bağlı Prototip
Atölyesi'nde görevli mühendislik
teknisyenleri tarafından metal
destekli kompozit malzeme
kullanılarak imal edilen 1/7 ölçekli
modüler test modelinin (Resim-2)
Nisan 2007'de ART test odasına
yerleştirilmesiyle testlere
başlanılmıştır.
Temel konfigürasyon kararlarını
oluşturma amacını taşıyan testlerin
tamamlanması yaklaşık altı ay
sürmüş olup, testlerde değişik
hücum ve kayış açılarında üç
eksende kuvvet ve moment
ölçümleri yapılmış ve toplanan bu
veriler değerlendirilerek kanat ve
harici yüklerin (EO/IR gimbal, SAR
radom) yerleşimi ile ilgili önemli
konfigürasyon kararları alınmıştır
(Resim-3). Oluşan konfigürasyonun
performans ve kararlılık özellikleri
üzerinde de önemli bilgiler
edinilmiştir.
24 saat havada kalma ve 30.000ft
uçuş tavanı gibi zorlu gereksinimleri
olan programda hava aracının
aerodinamik verimi çok büyük
önem taşıdığı için, bu verimi artırıcı
yönde tasarım tercihleri yapılması
gerekmektedir. Bir örnek verecek
olursak sürüklemenin %10 artması
havada kalma süresini 1 saat ve
uçuş tavanını da 1.000ft
azaltabilmektedir. Bu bağlamda
ART'de yapılan testlerin analizi
sonucunda, başlangıçta gövdenin
altına yerleştirilmesi öngörülen
kanadın gövdenin üstüne
alınmasıyla aerodinamik verimde
önemli artış olduğu görülmüş ve
tasarım bu doğrultuda
değiştirilmiştir. Benzer şekilde,
harici yüklerin de mevcut
kısıtlamalar dahilinde en düşük
sürükleme yaratacak şekilde gövde
üzerindeki yerlerinin belirlenmesi
ve kanat-gövde geçişinin (fairing)
etkilerinin görülmesi de mümkün
olmuştur (Resim-4).
ART'de ayrıca, hava aracının dış
yüzeyinde akım ayrılması gibi
Resim-3: T‹HA üstten kanatl› modeli, seyrüsefer ve inifl/kalk›fl konfigürasyonlar›nda görülmektedir. (Model ters as›l› durumdad›r)
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
Resim-4: T‹HA üstten kanatl› modeli, farkl› faydal› yük yerleflimleriyle görülmektedir.
problemlerin oluşup oluşmadığını
görebilmek amacıyla iplikçik
metodu kullanılarak akım
görüntüleme testleri de yapılmıştır
(Resim-5).
Adı geçen testlerin başarı ile
tamamlanmasını müteakip, başta
uçuş kontrol sistemi algoritmalarının
tasarımı/analizi ve hava aracı
performansının erken aşamada
doğrulanması amacıyla çok daha
geniş kapsama sahip ikinci aşamaya
geçilmiştir. Kontrol yüzeyleri
açılarını da içerecek şekilde komple
aerodinamik veritabanı
oluşturulması amaçlanan bu
testlerde yaklaşık 650 koşu
planlanmıştır. Testler Endonezya'da
kurulu LAGG tesislerinde yapılacak
olup, Mart-Haziran 2008 tarihleri
arasında tamamlanarak
raporlanacaktır.
* Koşu: Tek bir konfigürasyon
üzerinde yapılan tünel testi
anlamındadır. Normal şartlarda
bir koşuda hücum açısı ve kayış
açısından biri sabit tutularak diğeri
belli bir aralıkta değiştirilmektedir.
Özlem
ARMUTCUO⁄LU
1998 y›l›nda ODTÜ Havac›l›k
Mühendisli¤i'nden mezun
olan Özlem Armutcuo¤lu,
2000 y›l›nda VTOL ‹HA
kavramsal tasar›m› ve tasar›m
optimizasyonu üzerine yüksek lisans›n› yine ayn›
bölümde tamamlam›flt›r. 2004 y›l›nda
Amerika'da, Carnegie Mellon Üniversitesi, Tepper
School of Business'tan Finansal Ekonomi
alan›nda yüksek lisans diplomas› alan
Armutcuo¤lu, Mart 2007'den itibaren
fiirketimizde T‹HA program› kapsam›nda
gerçeklefltirilen rüzgar tüneli çal›flmalar›n›
yürütmekte ve T‹HA için hedeflenen kapsaml› bir
aerodinamik veritaban› üzerinde çal›flmaktad›r.
Gürkan ÇET‹N
2002 y›l›nda ‹TÜ Uçak
Mühendisli¤i Bölümü'nden
mezun olan Gürkan Çetin,
2006 y›l›nda ‹TÜ FBE Uçak ve
Uzay Mühendisli¤i Yüksek
Lisans Program›'n›
tamamlam›flt›r. fiubat 2005-Mart 2006 aras›nda
‹TÜ Hafif Ticari Helikopter projesinde
Aerodinamik Analiz bölümünde çal›flan Çetin,
May›s 2006'da fiirketimiz Uçufl Bilimleri
Bölümü'nde çal›flmaya bafllam›flt›r. Temmuz
2006'dan itibaren Özgün T‹HA Gelifltirme
Projesi için Hava Arac› Lideri görevini
yürütmektedir.
Resim-5: ‹nifl/kalk›fl ve seyrüsefer konfigürasyonlar›nda ak›m görüntüleme testleri.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
17
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
fiekil 1 - E¤itim uça¤› üzerinde bas›nç da¤›l›m› ve pervane ardak›s›.
SAYISAL AKIŞKANLAR DİNAMİĞİ EYLEYİCİ DİSK MODELİ
Hava araçlarının etrafındaki hava
akışının analizinde kullanılmak
üzere yapısal çözüm ağları ile
çalışan bir akış çözücü
geliştirilmiştir. Bu çözücü, akışı,
kütle, momentum ve enerjinin
korunumu kanunlarına dayanan
Navier-Stokes denklemlerini ve
probleme uygun bir türbülans
modelini, analizi yapılacak uzaya
döşenen sayısal ağlar üzerinde
çözmektedir. Akış çözücü ile
yapılan analizler, ilgilenilen
geometrinin ve akışın
karmaşıklığına göre oldukça yoğun
bilgisayar kaynağı gerektirmekte
olup, ihtiyaç duyulan bilgisayar
gücü bilgisayar kümelerinden
faydalanılarak giderilmektedir.
Projelerin ihtiyaçlarına ve
karşılaşılan problemlere göre akış
çözücüye çeşitli modeller ve
kabiliyetler eklenmektedir. Akış
çözücüye en son eklenen eyleyici
disk modeli ile pal ve pervane
etkileri de incelenebilmektedir.
Entegre edilen model gerçek pal
veya pervanenin hava akımında
yarattığı basınç ve hız değişimlerini
pal veya pervaneyi sayısal ağ
üzerinde düz bir yüzey olarak kabul
ederek akıma uygulamaktadır. Bu
nedenle sayısal ağa yerleştirilmesi
oldukça fazla zaman ve çaba isteyen
gerçek geometri sade bir yüzey
olarak modellenebildiğinden hızlı
ve mühendislik sınırları içinde
doğru sonuçlar elde
edilebilmektedir.
Şekil 1'de bu model kullanılarak
gerçekleştirilmiş eğitim uçağı
analizlerinden alınmış pervane
ardakısı* akım görüntülenmektedir.
Şekil 2'de ise eklenen modelin
doğrulanması sırasında kullanılan
kanat-gövde deneysel
konfigürasyonu için elde edilen
hava akımı detayları ve gövde
üzerindeki basınç kıyaslaması
gösterilmektedir.
Akış çözücüye eklenen bu model
helikopter konfigürasyonlarının
analizinde de kullanılabilmektedir.
Yapılması gereken akımda yaratılan
basınç ve hız farklarının helikopter
rotorunun fiziksel durumuna uyacak
şekilde hesaplanmasıdır. Bunun için
yapılması gereken değişikler akış
çözücüye eklenmiştir.
Yapılan çalışmaların doğruluğu
çeşitli deneysel verilerle test edilmiş
ve iki ayrı bilimsel makale şeklinde
hazırlanarak Ankara' da geçtiğimiz
Eylül ayında düzenlenen “4. Ankara
Uluslar Havacılık Konferansı”nda ve
Güney Kore'de Ekim ayında
Amerikan Helikopter Topluluğu'nun
katkılarıyla düzenlenen “Döner
fiekil 2 - Deneysel kanat-gövde konfigürasyonu üzerinde pervane ardak›s› ve gövde üzerinde bas›nç da¤›l›mlar› karfl›laflt›rmas›
18
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
fiekil 3 - ‹leri uçufltaki helikopter üzerindeki hava ak›m› ve gövde üzerinde bas›nç da¤›l›mlar› karfl›laflt›rmas›.
Kanatlı Hava Araçları için
Uluslararası Çok Disiplinli Teknoloji
Forumu”nda Tasarım Mühendisi Sn.
Göktan Güzel, Lider Mühendis Sn.
Yüksel Ortakaya ve Uçuş Dinamiği
Grubu Şefi Sn. Bülent Korkem
tarafından sunulmuştur. Böylece
yapılan çalışmaların uluslararası
alanda kabulü sağlanmış ve
endüstrinin diğer uluslardan
temsilcileriyle fikir alışverişinde
bulunulmuştur. Şekil 3'te bu
çalışmalar sonucunda elde edilen
helikopter rotoru ve gövdesi
etrafındaki hava akımı ve gövde
üzerindeki basınç dağılımı
karşılaştırması gösterilmektedir.
Bunun yanında, geliştirilen akış
çözücünün gövdeden izole edilmiş
şekliyle uçak pervaneleri ve
helikopter rotorları etrafındaki akımı
modelleyecek yeteneğe sahip
olduğu da yapılan çalışmalarla
gösterilmiştir. Şekil 4'te böyle bir
çalışmadan elde edilmiş askıdaki
rotor ucundaki akım
gösterilmektedir.
* Ardakı: Hava akımı içinde yer
alan ve cisimin üzerindeki akıştan
kaynaklanan etkileri taşıyan akış.
Göktan GÜZEL
2002 y›l›nda ‹stanbul Teknik
Üniversitesi Uçak
Mühendisli¤i Bölümü'nde
lisans e¤itimini tamamlayan
Güzel, 2005 y›l›nda da
“Georgia Institute of
Technology”den “Havac›l›k
Mühendisli¤i” bölümünde yüksek lisans
derecesini alm›flt›r. Göktan Güzel, 2007 y›l›ndan
itibaren Entegre Uçak Sistemleri Grup Baflkanl›¤›,
Uçufl Bilimleri fiefli¤i'nde “Tasar›m Mühendisi”
olarak çal›flmaktad›r.
Yüksel ORTAKAYA
1998 y›l›nda ODTÜ Havac›l›k
ve Uzay Mühendisli¤i
Bölümü'nden mezun olan
Ortakaya, 2001 y›l›nda ayn›
bölümden yüksek lisans
derecesini alm›flt›r. 1999
y›l›nda fiirketimizde mühendis
olarak çal›flmaya bafllayan Yüksel Ortakaya halen
Entegre Helikopter Sistemleri Grup
Baflkanl›¤›'nda aerodinamik konusunda Lider
Mühendis olarak çal›flmaktad›r.
Bülent KORKEM
fiekil 4 - Ask›daki helikopter rotor palleri üzerindeki bas›nç da¤›l›m› ve pal ucundaki ak›m.
1990 y›l›nda ODTÜ Havac›l›k
Mühendisli¤i Bölümü'nden
mezun olan Korkem, 1997
y›l›nda ayn› bölümden yüksek
lisans derecesini alm›flt›r.
1991 y›l›nda fiirketimizde
proje mühendisi olarak çal›flmaya bafllayan
Bülent Korkem halen Entegre Helikopter
Sistemleri Grup Baflkanl›¤›'nda Uçufl Dinami¤i
Grubu fiefi olarak çal›flmaktad›r.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
19
Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri
ATAK HELİKOPTERLERİNE TAKILACAK MİLLİ GÖREV BİLGİSAYARI KENDİNİ İSPATLADI
Milli Savunma Bakan› Sn. Vecdi Gönül Milli
Görev Bilgisayar› hakk›nda bilgi al›yor.
AR-GE 2004 adı verilen ve 2004
yılında başlanan “milli görev
bilgisayar geliştirilmesi ve taarruz
helikopterlerine entegrasyonu”
çalışmaları başarıyla tamamlanmıştır.
Taarruz helikopterine Şirketimiz,
Aselsan ve TÜBİTAK MAM'dan
oluşan ASMATA Konsorsiyumu
tarafından geliştirilen milli görev
bilgisayarının entegrasyonu
çalışmaları, 26 Eylül 2007 tarihinde
Şereflikoçhisar'da yapılan testlerde
helikopter üzerine entegre edilen
20
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
milli görev bilgisayarı kontrolündeki
silah sisteminden atılan tanksavar
füzenin hedefi tam isabetle
vurmasıyla başarıyla
tamamlanmıştır.
Testler, başta Milli Savunma
Bakanı Sn. Vecdi Gönül,
Genelkurmay Plan Prensipler
Başkanı Korg. Hilmi Akın Zorlu ve
Savunma Sanayii Müsteşarı Sn.
Murad Bayar olmak üzere çok
sayıda yüksek askeri erkan ve
savunma sanayii yetkilisi tarafından
izlenmiştir.
ARGE-2004 Programı
kapsamında ASELSAN, TÜBİTAKMAM ve TUSAŞ tarafından
geliştirilen görev bilgisayarı ve
yazılımları, helikopter üzerindeki
seyrüsefer, haberleşme, elektronik
harp, hedef tespit, platform yönetimi
ve silah yönetimi fonksiyonlarını bir
bütün olarak yönetmekte ve
pilotlara dijital kokpit üzerinden
kumanda imkanı vermektedir.
TSK'dan temin edilen bir AH-1S
helikopteri üzerinde denenen
ARGE-2004 görev bilgisayarı, ATAK
Programı kapsamında seçilmiş olan
T-129 ATAK Helikopteri'nin nihai
konfigürasyonuna uygun olarak
ASELSAN ile birlikte geliştirilecek,
Şirketimiz tesislerinde 51 Adet (+41
opsiyonel ) T129 ATAK saldırı
helikopterine entegre edilecektir.
Ziyaretçilerimiz
Z‹YARETÇ‹LER‹M‹Z (EK‹M, KASIM, ARALIK, OCAK)
Ankara'da ‹kamet eden Emekli Hava Generalleri
Romanya Savunma Bakan› Sn. Teodor Melescanu ve beraberindeki heyet
Polonya Savunma Bakan› Sn. Bodan Klich ve beraberindeki heyet
Pakistan Büyükelçisi Korg. (E) Syed Iftikhar Hussain Shah ve beraberindeki heyet
10 Ekim 2007
22 Ekim 2007
23 Ekim 2007
31 Ekim 2007
2 Kasım 2007
6 Kasım 2007
6 Kasım 2007
7 Kasım 2007
8 Kasım 2007
12 Kasım 2007
14 Kasım 2007
21 Kasım 2007
21 Kasım 2007
27 Kasım 2007
28 Kasım 2007
28 Kasım 2007
30 Kasım 2007
12 Aralık 2007
13 Aralık 2007
27 Aralık 2007
28 Aralık 2007
8 Ocak 2008
9 Ocak 2008
16 Ocak 2008
İngiltere Ulusal Uzay Merkezi (BNSC) Yetkilileri
Cezayir Ordusu AR-GE Kadroları ile Politeknik Askeri Okulu Araştırmacıları
KKTC Dışişleri Bakanlığı Diplomatları
Dış Ticaret Müsteşarlığı Uzman Yardımcıları
Genelkurmay Başkanı Org. Yaşar Büyükanıt ve beraberindeki heyet
Hava Lojistik Komutanlığı
ODC Başkanı Tümg. Eric J. Rosborg ve beraberindeki heyet
1nci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanı Tümg. Semih Birdoğan ve beraberindeki heyet
Bahreyn Kraliyet Komuta Kurmay Koleji
American-Israil Public Affairs Committee (AIPAC)
Kore Savunma Sanayii Kurumu Temsilcileri
Umman Savunma Bakanlığı Müsteşarı Sn. Mohammed bin Nasser AL-RASBY ve beraberindeki heyet
Ankara'da İkamet eden Emekli Hava Generalleri
JSF Müşterek Taarruz Uçağı Projesi Program Ofisi (JPO) Başkanı Tümg. Charles R. Davis ve beraberindeki heyet
Romanya Savunma Bakanı Sn. Teodor Melescanu ve beraberindeki heyet
Türksat A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Dr. Özkan Dalbay
Tümg. Chris Deeble başkanlığında Avustralya heyeti
Polonya Savunma Bakanı Sn. Bodan Klich ve beraberindeki heyet
Ukrayna Savunma Bakanı Yardımcısı Sn. Valery Ivascenko ve beraberindeki heyet
Milli Güvenlik Akademisi Komutanı Tümg. Ümit Şahintürk başkanlığında Milli Güvenlik Akademisi Komutanlığı
63. Dönem Müdavimleri
Pakistan Büyükelçisi Korg. (E) Syed Iftikhar Hussain Shah ve beraberindeki heyet
Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu ve beraberindeki heyet
Ulaştırma Bakanı Sn. Binali Yıldırım ve beraberindeki heyet
Deniz Kuvvetleri Komutanı Ora. Metin Ataç ve beraberindeki heyet
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
21
Ziyaretçilerimiz
GENELKURMAY BAŞKANI ORG. YAŞAR BÜYÜKANIT'IN ZİYARETİ
Soldan sa¤a: TUSAfi Yönetim Kurulu Baflkan› Korg. (E) Atalay Efeer, Genelkurmay Baflkan› Org. Yaflar Büyükan›t,
TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›.
Genelkurmay
Başkanı Org.
Yaşar Büyükanıt
2 Kasım 2007
tarihinde
Şirketimizi
ziyaret etmiştir.
Org. Büyükanıt'ın
başkanlığında Genelkurmay II.
Başkanı Org. Ergin Saygun ve
Genelkurmay Gn.Pl.Pr.Bşk. Korg.
Akın Zorlu'dan oluşan heyete
TUSAŞ'ın kabiliyetleri,
modernizasyon projeleri,
teknolojik seviye ve hedefleri,
insan kaynakları, yatırım
programları, stratejik hedefleri ile
mevcut ve potansiyel projeleri
hakkında bilgi verilmiştir.
Yönetim Kurulu Başkanımız
Korg. (E) Atalay Efeer'in
başkanlığında TUSAŞ Yönetimi'nin
katıldığı toplantıda Genel Kurmay
Başkanı Org. Büyükanıt için
Soldan sa¤a: TSKGV Gn.Md. Korg. (E) Engin Alan, Genelkurmay II. Bflk. Org. Ergin Saygun,
Genelkurmay Baflkan› Org. Yaflar Büyükan›t, Gn.Pl.Pr.Bflk. Korg. Ak›n Zorlu.
22
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Soldan sa¤a: TUSAfi Yönetim Kurulu Baflkan› Korg. (E) Atalay Efeer, Genelkurmay
Baflkan› Org. Yaflar Büyükan›t.
hazırlanan brifingi Genel
Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı sunmuştur. Org.
Büyükanıt'ın ilgi ile takip ettiği
brifing süresince gerek kendisi,
gerekse beraberindeki heyet
üyeleri tarafından TUSAŞ
Yönetimi'ne yakından
ilgilendikleri projeler hakkında
detaylı sorular yöneltilmiştir.
Brifingi takiben heyet Şirketimizin
üretim tesislerini gezmiştir.
Genelkurmay Baflkan› Org. Yaflar Büyükan›t tesislerimizi gezerken.
Ziyaretçilerimiz
ULAŞTIRMA BAKANI SN. BİNALİ YILDIRIM'IN ZİYARETİ
Ulaflt›rma Bakan› Sn. Binali Y›ld›r›m tesislerimizi gezerken.
Ulaştırma Bakanı Sn. Binalı
Yıldırım 9 Ocak 2008 tarihinde
Şirketimizi ziyaret etmiştir. Sn.
Yıldırım başkanlığında, Bakan
Danışmanı Sn. İhsan Durdu, Türksat
A.Ş. Genel Müdürü Sn. Özkan
Dalbay ve Türksat A.Ş. Direktörü Sn.
Celal Sami Tüfekçi'den oluşan
heyete Şirketimizin uydu geliştirme
kabiliyetleri ve faaliyetleri hakkında
detaylı bilgi verilmiştir.
Ziyaret sırasında sivil havayolu
taşımacılığında yaşanılan gelişmeler
de ele alınmıştır. Bu kapsamda,
havacılık-uzay sektörünün özellikle
gelişmiş ülkelerde stratejik ve
öncelikli bir alanı olarak belirlendiği
ve buna uygun olarak doğrudan ve
dolaylı destek mekanizmalarının
etkin bir şekilde uygulandığı ifade
Soldan sa¤a: TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›,
Ulaflt›rma Bakan› Sn. Binali Y›ld›r›m, TUSAfi Yönetim Kurulu
Üyesi Tu¤g. (E) Haluk Alper, Türksat A.fi. Genel Müdürü
Sn. Özkan Dalbay.
edilmiştir.
Ayrıca, ülkemiz uçak alımlarında
kullanılan ticareti dengeleyici ofset
uygulamalarından, yeni geliştirilen
yolcu uçağı programlarına
Şirketimizin tasarımcı ortak olarak
katılımında yararlanılmasının önemi
de vurgulanmıştır.
DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANI ORA. METİN ATAÇ'IN ZİYARETİ
Deniz
Kuvvetleri
Komutanı Ora.
Metin Ataç 16 Ocak
2008 tarihinde
Şirketimizi ziyaret
etmiştir. Ora. Metin
Ataç başkanlığında Dz.K.K.
Kurmay Bşk. Kora. Murat Bilgel,
Dz.K.K. Loj.Bşk. Tüma. İzzet
Artunç, Dz.K.K. MEBS Bşk. Tuğa.
Doğan Bozkurt ve Dz.K.K. AP-GE
ve BİLKARDES Bşk. Tuğa. Mustafa
Karasabun'dan oluşan heyete
Şirketimizin kabiliyetleri,
modernizasyon projeleri,
teknolojik seviye ve hedefleri,
insan kaynakları, yatırım
programları, stratejik hedefleri ile
mevcut ve potansiyel projeleri
hakkında bilgi verilmiştir.
Yönetim Kurulu Başkanımız
Korg. (E) Atalay Efeer'in
başkanlığında TUSAŞ Yönetimi'nin
Soldan sa¤a: Dz.K.K. Kurmay Bflk. Kora. Murat Bilgel, TSKG Genel Müdürü Korg. (E) Engin Alan,
Dz.K.K. Ora. Metin Ataç, TUSAfi Yön.Kur.Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer,
Dz.K.K. Loj.Bflk. Tüma. ‹zzet Artunç.
katıldığı toplantıda Deniz
Kuvvetleri Komutanı için
hazırlanan brifingi Genel
Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı sunmuştur. Ora. Ataç,
ilgi ile takip ettiği brifing
süresince TUSAŞ Yönetimi'ne
Dz.K.K.lığının yakından ilgilendiği
projeler hakkında detaylı sorular
yöneltmiştir. Brifingi takiben heyet
Şirketimizin üretim tesislerini
gezmiştir.
Dz.K.K. Ora. Metin Ataç özgün ürünümüz Turna hakk›nda bilgi al›rken.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
23
Ziyaretçilerimiz
HAVA KUVVETLERİ KOMUTANI ORG. AYDOĞAN
BABAOĞLU'NUN ZİYARETİ
Soldan sa¤a: Hv.K.K. Org. Aydo¤an Babao¤lu özgün ürünümüz
Gözcü hakk›nda bilgi al›rken.
Hava Kuvvetleri Komutanı Org.
Aydoğan Babaoğlu 8 Ocak 2008
tarihinde
Hv.K.K.Loj.Bşk. Tümg.
Rıdvan Ulugüler ve
Soldan sa¤a: TUSAfi Yön. Kur. Üyesi Tümg. (E) Hindal Çekiç, Hv.K.K. Loj.Bflk. Tümg.
R›dvan Ulugüler, TSKGV Gn.Md. Korg. (E) Engin Alan, Hv.K.K. Org. Aydo¤an Babao¤lu,
Hv.K.K.Pl.Pr.Bşk.
TUSAfi Yön.Kur.Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, Hv.K.K. Pl.Pr.Bflk. Tümg. Turgut Atman,
Tümg. Turgut
TUSAfi Yön. Kur. Üyesi Tu¤g. (E) Haluk Alper, TUSAfi Gen. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›.
Atman'dan oluşan
Korg. (E) Atalay Efeer'in
heyetle Şirketimizi ziyaret etmiştir.
başkanlığında TUSAŞ Yönetimi'nin
Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
katıldığı toplantıda Hava
Dörtkaşlı tarafından kendilerine
Kuvvetleri Komutanı'mız
Şirketimizin kabiliyetleri, mevcut
tarafından ilgilendiği projeler
ve potansiyel projeleri, teknolojik
hakkında yöneltilen sorular
seviye ve hedefleri, yatırım
cevaplandırılmıştır. Brifingi
programları ile stratejik hedefleri
takiben heyet Şirketimizin üretim
hakkında brifing verilmiştir.
tesislerini gezmiştir.
Yönetim Kurulu Başkanımız
Havac›l›k Dünyas›ndan
BOEING 787 “DREAMLINER” HATTAN ÇIKTI
ABD'li uçak üreticisi Boeing'in
yeni modeli Dreamliner 787 hattan
çıktı. 8 Temmuz 2007 tarihinde
Seattle'da lansmanı
gerçekleştirilen B787 için şu ana
kadar 677 adet sipariş verildi.
2008'in Mayıs ayında ticari
uçuşlara başlaması hedeflenen ve
en fazla 209 yolcu taşıyabilecek
olan B787'nin en büyük avantajı,
orta boy bir yolcu uçağı olması.
Boeing, Dreamliner sayesinde beş
24
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
yıl aradan sonra 2006'da ilk kez
Airbus'tan daha fazla sipariş
almayı başarmıştı. Airbus'ın
B787'ye rakip olarak geliştirdiği
orta boy yolcu uçağı A350
XWB'nin piyasaya giriş tarihinin
2013 olarak açıklaması da,
Dreamliner'ın uzun bir süre
piyasadaki yerini
sağlamlaştıracağının işareti olarak
görülüyor.
B-787'de Şirketimiz
mühendislerinin de parmak izleri
olacak. Uçağa ait yatay stabilizegövde kaplama, kompozit
asemblesi, kargo bölüm kompozit
ayırma panel asembleleri
konularında Şirketimiz ile Alenia
firması arasında Mayıs 2005'te bir
anlaşma yapılmıştır. Ayrıca, uçağın
elevatör ve kargo bariyerleri de
yine mühendislerimiz tarafından
tasarlanmış olup, tesislerimizde
üretilmektedir.
Havac›l›k Dünyas›ndan
İLK BARIŞ KARTALI ÜNİFORMASINI GİYDİ
Barış Kartalı Programı'nda,
Boeing Seattle'da üretimi devam
eden AW21 rumuzlu ilk uçak, 29
Ağustos 2007 tarihinde
gerçekleştirdiği ilk uçuşun ardından
Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı
(Hv.K.K.) renklerine boyanmış
olarak 30 Ekim 2007 tarihinde ilk
görev sistem uçuşunu da başarı ile
gerçekleştirmiştir.
Seattle'da gerçekleştirilen uçuşta,
yer bazlı Boeing sistem entegrasyon
laboratuarı ve yerel hava trafiği
kontrol kuleleri ile bağlantı
kurulmasını sağlayan uçağın iletişim
sistemi test edilmiştir.
Program çerçevesinde Türkiye,
Amerikan Boeing firmasından dört
adet (artı iki opsiyon) B737 tipi HİK
uçağı ve bir adet Yer Destek Sistemi
satın almıştır.
Barış Kartalı Programı'nda alt
yüklenici olan Şirketimiz ile Boeing
firması arasında 2004 yılı içinde
“Yapısal Modifikasyon, Sistem
Enstalasyonu, Kontrol, Test ve
Teslim”,” Parça İmalat ve Montajı”,
“Entegre Lojistik Destek” işlemlerini
kapsayan üç sözleşme
imzalanmıştır.
Uçak üzerinde, ”Parça İmalat ve
Montajı” sözleşmesi kapsamında,
Şirketimizin ürettiği yedi komponent
1000 üzerinde NC parça ile 80 adet
kompozit parça kullanılmıştır.
Entegre Lojistik Destek
sözleşmesi, uçağa yeni takılacak ve
tadil edilecek parçalar için, Teknik
Dokümantasyon hazırlanmasını
yedek parça ve yer destek teçhizatı
için depo oluşturulması ve takibi
işlemleri yapılması ile Hv.K.K. bakım
personeline görev sistemleri bakım
eğitimleri verilmesini ve görev
sistemleri için Konya'da teknik
temsilci bulundurulmasını
kapsamaktadır.
İlk uçağın işlemlerine BoeingSeattle tesislerinde devam edilirken,
diğer üç uçağın modifikasyonu ise
tesislerimizde gerçekleştirilmektedir.
Tadilat ve test işlemlerinin yanı
sıra, proje kapsamında değiştirilen
veya ilave edilen tüm sistemler ile
bunların birlikte çalıştığı sistemlerin
yer ve uçuş fonksiyonel testleri,
performans uçuş testleri ile uçak
gayri faal durumda iken gerekli olan
periyodik, planlı ve plansız
bakımların tamamı Şirketimizin
sorumluluğundadır.
BARIŞ KARTALI PROGRAMI’NDA TUSAŞ'IN KAZANIMLARI VE HEDEFLERİ:
“Barış Kartalı” projesi ile Şirketimiz, B737-700 HİK uçakları üzerinde mühendislik, imalat, entegre lojistik destek, bakım,
onarım ve yönetim sistemleri kabiliyetlerini kazanmayı hedeflemektedir. Bunların yanı sıra söz konusu proje ile Şirketimiz,
aynı anda 737-700 boyutlarında üç adet uçağı barındırabilecek bir hangara sahip olmuştur. Hangarın, “Barış Kartalı”
projesinin Temmuz 2011'de sona ermesi ile birlikte diğer potansiyel programlar için de kullanılabilmesi hedeflenmektedir.
Söz konusu kabiliyetlerin kazanılması ile Şirketimiz, gelecekte Hv.K.K.lığının, HİK uçakları kaza-kırım, bakım, onarım,
yenileştirme, modernizasyon ve entegre lojistik destek taleplerini yerine getirmek için yetişmiş personeli ve tesisleri ile talep
edildiğinde görev almaya hazır hale gelecektir.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
25
Organizasyon, Fuar ve Sergiler
İLK F-35 (JSF) UÇAĞININ ORTA GÖVDESİ TESLİM EDİLDİ
Amerikan
Hava
Kuvvetleri'ne
teslim
edilecek olan
ilk F-35
uçağının orta
gövdesinin
teslimi münasebetiyle 26 Ekim 2007
tarihinde Northrop Grumman'ın
Palmdale/California tesislerinde bir
tören düzenlenmiştir.
Söz konusu törene Şirketimizi
temsilen Yönetim Kurulu
Başkanımız Korg. (E) Atalay Efeer,
Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı ile Planlama ve Strateji
Başkanımız Sn. Orhan Veli Kaya
katılmışlardır.
2010 yılında teslim edilecek olan
ilk F-35'in orta gövdesi Amerikan
Hava Kuvvetleri'nin Geleneksel
Kalkış ve İniş Yapan
(CTOL) versiyonu
uçağına ait olup,
montajı Northrop
NG F-35 Türkiye Müdürü Sn. Steve Irvin, NG Küresel Tedarik Zinciri Direktörü Sn. Chris
Grumman
Hayes, NG Uluslararas› Projeler Direktörü Sn. Ram Ramkumar, TUSAfi Planlama ve Strateji
Palmdale/California
Baflkan› Sn. Orhan Veli Kaya, NG F-35 LRIP Direktörü Sn. Lynette Barboa, TUSAfi Yönetim
Kurulu Baflkan› Korg. (E) Atalay Efeer, TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›, NG
tesislerinde yaklaşık
Uluslararas› Üretim IPT Direktörü Sn. Brad Gruenwald.
dokuz ayda Otomatik
itibaren fazlar halinde orta gövde
Delme Sistemi kullanılarak
metalik ve kompozit parça
kompozit ve metal parçaların
imalatları, orta gövde alt montaj
birleştirilmesi, kablo donanımların,
imalatları, komple orta gövde
hidrolik sistemleri ile diğer tüm
üretimi ve sevkiyat faaliyetleri
ekipmanların yerleştirilmesi
gerçekleştirilecektir.
operasyonları sonucunda
Halen Şirketimiz ile Northrop
gerçekleştirilmiştir.
Grumman firması arasında yukarıda
Teslim edilen gövde ile aynı 400
bahsedilen üretimler konusunda
adet gövdenin üretiminin ise
çalışmalar ve planlama görüşmeleri
tesislerimizde gerçekleştirilmesi ve
devam etmekte olup, ayrıca 1. faz
ilk gövde teslimatının yine
olarak adlandırılan kompozit
Şirketimiz'den 2013 yılında
parçaları imalatı için yatırım
yapılması planlanmaktadır.
çalışmaları da sürdürülmektedir.
Şirketimizde 2008 yılından
DUBAI ULUSLARARASI HAVACILIK FUARI'NDA ŞİRKETİMİZİ TANITTIK
Soldan sa¤a: TUSAfi Programlar Grup Müdürü Sn. Y›lmaz
Güldo¤an, TUSAfi Yönetim Kurulu Üyesi Tu¤g. (E) Haluk Alper.
İki yılda bir düzenlenen Dubai
Uluslararası Havacılık Fuarı'nın
onuncusu 11-15 Kasım 2007 tarihleri
arasında Birleşik Arap EmirlikleriDubai'de düzenlenmiştir.
Fuar'a Yönetim Kurulu Üyemiz
Tuğg.(E) Haluk Alper başkanlığında
Programlar Grup Müdürü Sn. Yılmaz
Güldoğan, Program Müdürü Sn.
26
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Bülent Tahran ve C-130/Barış Kartalı
Montaj Şefi Sn. Semih Başol'dan
oluşan bir heyet iştirak ederek çeşitli
inceleme ve temaslarda
bulunmuştur.
50 ülkeden 900 firmanın stand
açarak iştirak ettiği fuarın açık
alanında 140 uçak sergilenmiştir. Bu
yıl son kez Dubai Airport Expo
Center'de düzenlenen Dubai
Havacılık Fuarı'nın 2009 yılında 33
Milyar Dolarlık yatırımla Jebel Ali'de
14 kilometre karelik bir alanda inşa
edilmekte olan ''Dubai World
Central'' havacılık merkezinde
yapılması planlanmaktadır.
Dubai Fuarı sadece sivil
havacılık alanında faaliyet gösteren
şirketlerin katılımıyla sınırlı
kalmamış aynı zamanda askeri uçak
üreticileriyle füze ve savunma
sanayi alanında faaliyet gösteren
büyük şirketlerin ilgi odağı haline
de gelmiştir.
Barış Kartalı programı
kapsamında Boeing-Seattle'da
yapılan birinci Havadan Erken İhbar
ve Kontrol (HİK) uçağı Boeing
firması tarafından Dubai'ye
getirilerek fuarda sergilenmiştir.
Hava Kuvvetleri Komutanı Org.
Aydoğan Babaoğlu da 11 Kasım
tarihinde fuar alanına kısa bir
ziyarette bulunarak HİK uçağı
üzerinde incelemelerde
bulunmuştur.
Şirketimizi temsilen Sn. Semih
Başol, fuar süresince Türk Bayraklı
1 no.lu Barış Kartalı uçağı başında
görev yaparak Boeing ekibine
destek sağlamış, uçak ve proje
hakkında bilgi almak üzere ziyaret
eden delegasyonlara Şirketimizin
programdaki katkısı ile
kabiliyetlerimiz hakkında detaylı
bilgi vermiştir.
Organizasyon, Fuar ve Sergiler
KOBİF FUARI'NDA TUSAŞ
19ncu KOBİ Bilgi ve Eğitim Fuarı
(KOBİF), 6-7 Aralık 2007 tarihleri
arasında Eskişehir'de düzenlenmiştir.
Söz konusu fuara, Şirketimizi
temsilen Genel Müdür Sn. Muharrem
Dörtkaşlı, Teknik Hizmetler Başkanı
Sn. Ahmet Tokmakçıoğlu ve Yan
Sanayi Müdürü Sn. Semih Seçkin
katılmıştır.
KOBİ'lerin finansal sorunları,
destek ve teşviklere ulaşmada
karşılaştıkları güçlükler üzerine
yoğunlaşılan açılış konuşmalarının
ardından, Sn. Dörtkaşlı, DEİK İcra
Kurulu Başkanı Sn. Rona Yırcalı ve
Fortune Dergisi Genel Yayın
Yönetmeni Sn. Murat Sabuncu'nun
konuşmacı olarak katıldıkları “DEİK
İş Platformu Paneli”
gerçekleştirilmiştir.
Sn. Dörtkaşlı panelde yaptığı
konuşmada, Eskişehir'de yerleşik
savunma ve havacılık sanayi,
TUSAŞ'ın yan sanayi politikası ve
Soldan sa¤a: Sn. Rona Y›rcal›, Sn. Murat Sabuncu, Sn. Muharrem Dörtkafll›.
bölgede mevcut ve muhtemel
işbirlikleri konularında bilgi vermiştir.
Şirketimiz, Eskişehir'de 1. Hava
İkmal ve Bakım Merkezi, TUSAŞ
Motor Sanayii A.Ş. (TEI), ALP
Havacılık, Coşkunöz Savunma ve
Havacılık Sanayi ve SAVRONİK A.Ş.
ile muhtelif projelerde önemli
işbirlikleri içinde olup, yan sanayi
tabanını bölgedeki KOBİ'leri de dahil
edecek şekilde genişletmek amacıyla
faaliyet göstermektedir.
Soldan sa¤a: Savronik Yönetim Kurulu Üyesi Sn. M. Kenan Ifl›k, Alp Havac›l›k Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Tuncer Alpata,
MSM Metal Sanayi Yönetim Kurulu Baflkan› Sn. Banu Kurt, Anadolu Teknoloji Gelifltirme Park› A.fi. Genel Müdürü Sn. Faz›l
Ayd›n Makina, TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›, TEI Genel Müdürü Sn. Ak›n Duman, TEI Programlar
Direktörü Sn. Nazif Efe.
SSM-KONYA SANAYİİ İŞBİRLİKTELİĞİ KONULARI KONFERANSI
SSM Sn. Murad Bayar.
Konya Ticaret Odası (KTO),
Konya Sanayi Odası (KSO) ve
Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM)
işbirliğiyle 21 Kasım 2007 tarihinde
Konya'da faaliyet gösteren
sanayiciler için "Konya'da Savunma
Sanayii Yatırımları ve İşbirliklerinin
Geliştirilmesi" konulu bir konferans
düzenlenmiştir. Konferansa
Şirketimizi temsilen Teknik
Hizmetler Başkanı Sn. Ahmet
Tokmakçıoğlu ve Yan Sanayi
Müdürü Sn. Semih Seçkin ile
Endüstriyel Entegrasyon Şefi Sn.
Dilek Kaleli katılmışlardır.
Konya Valisi Sn. Osman Aydın,
Belediye Başkanı Sn. Tahir
Akyürek, Aselsan, Roketsan,
Havelsan yetkilileri ile çok sayıda
Konya'lı sanayicinin katıldığı
konferansta Sn. Tokmakçıoğlu
tarafından yapılan sunumda,
Şirketimizin yan sanayi politikası
dile getirilerek, Konya'da faaliyet
gösteren sanayicilerin hangi
projelerde, nasıl yer alabilecekleri
konusunda bilgi verilmiştir. Daha
sonra, işbirliği yapılabilecek bazı
sanayi tesislerinde incelemelerde
bulunulmuştur.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
27
Organizasyon, Fuar ve Sergiler
SSM II. KALİTE KURULTAYI DÜZENLENDİ
Savunma
Sanayii
Müsteşarlığı (SSM)
tarafından
düzenlenen II.
Kalite Kurultayı 25
Aralık 2007
tarihinde
gerçekleştirilmiştir. Ana teması
“Başarı İçin İşbirliği” olan
kurultayda Genel Müdürümüz Sn.
Muharrem Dörtkaşlı da “Başarıya
Giden Yolda İşbirliği Örnekleri”
konulu panelde bir konuşma
yaparak Şirketimizin kalite
yaklaşımı, yan sanayi ile yaptığı
çalışmalar ve 2008 yılı hedefleri
hakkında bilgi vermiştir.
MSB Kalite Yönetim Dairesi
Başkanı Kur.Alb. Derya Okçu
yönetiminde “Ürün Kalitesi” başlıklı
oturum ile açılan kurultayda, TSK
temsilcileri müşteri/son kullanıcı
görüşlerini aktarmışlardır. SSM
Müsteşar Yardımcısı Tümg. (E)
Ömer İnak tarafından yönetilen
“Başarıya Giden Yolda Bütünleşik
Kalite Yönetimi” konulu ikinci
oturumda ise Başkent ve Gazi
Üniversiteleri ile Ulusal Metroloji
Enstitüsü temsilcileri ve savunma
sanayi firmaları, birlikte çalışmanın
ortak paydası olarak kalite olgusunu
vurgulamışlardır.
Kurultayın son toplantısı SSM Sn.
Murad Bayar'ın başkanlığında bir
panel şeklinde gerçekleşmiştir.
Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkaşlı'nın da arasında bulunduğu
savunma sanayi ana firmaları CEO
ve genel müdürlerinin katıldığı
panelde, büyüyen sektörde yan
sanayi/KOBİ'lerle yapılan
işbirliğinin önemi üzerinde
durulmuştur.
SSM tarafından düzenlenen
İkinci Kalite Kurultayı'nda ele alınan
başlıklar arasında: özellikle havacılık
sektöründe kalite sisteminin önemi
ve çıtanın yüksekliği; müşteri/son
kullanıcı, tedarik makamı, firmalar
ile yan sanayi/KOBİ'ler arasında
kalitenin işbirliğinin çimentosu
olduğu ve işbirliğinin kalite ortak
paydası üzerine kurulması gerektiği;
Kalite Mühendisliği'nin giderek
yaygınlaştığı ve lisansüstü bir
disiplin olmanın ötesinde
üniversitelerde lisans seviyesine
inerek artık bir meslek haline
geldiği ve kalitenin emniyetli, etkin
ve ekonomik bir ürün için tüm
firmanın ortak yaklaşımı olması
gerektiği yer almıştır.
tarafından her yıl “C-130
Kullanıcıları Konferansı” (HOC)
düzenlenmektedir. Bu yıl, 29 Ekim-2
Kasım 2007 tarihleri arasında
Atlanta/ABD'de 19'uncusu
düzenlenen konferansa 40 ülkeden
toplam 268 firma katılmıştır. 35
ülkenin Savunma Bakanları ile
Silahlı Kuvvetleri yetkililerinin iştirak
ettiği HOC konferansına ülkemizi
temsilen Savunma Sanayii
Müsteşarlığı'ndan (SSM) Erciyes
Proje Müdürü Sn. Yakup Taşdelen,
Şirketimizden ise Erciyes Program
Müdürü Sn. Serdar Taşbilek ile Proje
Şef Mühendisi Sn. M. Serol Doğaner
katılmışlardır.
31 Ekim 2007 tarihinde yapılan
ilk oturumda Erciyes Programı
tanıtılmıştır. Yapılan sunumda Sn.
Taşbilek tarafından TUSAŞ'ın genel
tanıtımı, C-130 Aviyonik
Modernizasyon (Erciyes)
Programı'nın geçmişi, sertifikasyon
kalifikasyon yaklaşımı, Sn. Doğaner
tarafından ise yapılan
modifikasyonun teknik detayları
verilmiş olup, eski ve yeni aviyonik
yapının karşılaştırması yapılmıştır.
Sunum sırasında Şirketimizin elde
ettiği deneyimlerini, C-130
kullanıcısı olan tüm ülkelerle
paylaşmaya hazır olduğu
vurgulanmış ve sunumun sonunda
da Erciyes Programı'nın tanıtım filmi
katılımcılara gösterilmiştir.
SSM Sn. Murad Bayar Genel Müdürümüz Sn. Muharrem
Dörtkafll›'ya flilt takdim ederken.
C-130 KULLANICILARI KONFERANSI
Soldan sa¤a: Erciyes Program Müdürü Sn. Serdar Taflbilek, Proje
fief Mühendisi Sn. M. Serol Do¤aner, SSM Erciyes Proje Müdürü
Sn. Yakup Tafldelen.
C-130 Hercules uçaklarının
üreticisi Lockheed Martin Co.
28
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Organizasyon, Fuar ve Sergiler
SASAD GENEL KURULU TOPLANDI
Savunma Sanayii İmalatçılar
Derneği'nin (SaSaD) 19. Olağan
Genel Kurulu 11 Ocak 2008
tarihinde Makina ve Kimya
Endüstrisi Kurumu'nun (MKEK)
toplantı salonunda düzenlendi.
Toplantıda bir konuşma yapan Milli
Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül:
“… Siz değerli sanayicilerimize
büyük görevler düşüyor. Sizlerden
beklentilerimi, yaşanan teknolojik
gelişmeleri yakından takip etmeniz;
Türk Silahlı Kuvvetleri'ne harekat
alanında çözüm üretmeye yönelik
çalışmalara ağırlık vermeniz; Ar-Ge
faaliyetlerini ve üniversitelerde
işbirliğini geliştirerek, kamunun
sağladığı kaynakların
yanı sıra şirket
cironuzun asgari %5'ini
şirket içi Ar-Ge
faaliyetlerine tahsis
etmeniz; proje yönetim
ve şirket yönetim
disiplinlerinizi, kalite
standartlarınızı
uluslararası normlara çıkartmanız;
pazarlama ve iş geliştirme
kabiliyetlerinizi artırmanız;
KOBİ'lerle kalıcı işbirlikleri
geliştirmeniz ve tüm bu hususlarda
tedarik makamları ile sürekli
eşgüdüm içerisinde olmanız
şeklinde ifade edebilirim” dedi.
SaSaD'ın bu çok önemli sektörün
temsilcisi olarak etkinliğini daha da
artırmasını temenni ettiğini ifade
eden Gönül, savunma sanayine
başarılar ile dolu yıllar dileyerek
sözlerine son verdi. SaSaD Olağan
Genel Kurul Toplantısı, üyelere
plaket verilmesi ve kokteyl ile sona
erdi.
Milli Savunma Bakan› Sn. Vecdi Gönül, SaSaD Yönetim Kurulu Baflkan› Tümg.
(E) Ünal Önsipahio¤lu'na flilt takdim ederken.
Olağan Genel Kurul gündemi
içinde SaSaD'ın 2006-2007 dönemi
Yönetim Kurulu aklandı ve 20082009 dönemi için yönetim, denetim
ve disiplin kurulları seçildi.
Seçimler ve Yönetim Kurulu'nun
görev bölüşümü sonucunda
SaSaD'ın yetkili kurulları aşağıdaki
şekilde oluştu:
Yönetim Kurulu:
Ünal ÖNSİPAHİOĞLU (Başkan)
Cengiz ERGENEMAN (Başkan
Yardımcısı)
Hürsel KENDİR (Sayman)
Muharrem DÖRTKAŞLI
Hüseyin ESENERGÜL
Kudret ÖNEN
Aziz SİPAHİ
Denetim Kurulu:
Üner SOLAY
Ömer HACIOĞLU
Özden ÖZBEN
Disiplin Kurulu:
Enis EROL
Yavuz YÜCEL
Recep BARUT
Soldan sa¤a: SSM Müsteflar Yard›mc›s› Tümg. (E) Ömer ‹nak, TSKGV Genel Müdürü Korg. (E) Engin Alan, Milli Savunma
Bakan› Sn. Vecdi Gönül, Savunma Sanayii Müsteflar› Sn. Murad Bayar.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
29
Personelimizden
TYGD FAALİYETLERİ
Soldan sa¤a: ‹nsan Kaynaklar› Baflkan› Sn. Bora Öskiper, TYGD
Baflkan› Sn. Atilla Özdemir, ‹stanbul Kültür Üniversitesi Kültür
Ö¤retim Görevlisi Sn. fiaban Çobano¤lu.
TUSAŞ Yönetim Geliştirme
Derneği (TYGD) faaliyetleri
çerçevesinde; yönetim teknikleri ve
uygulamaları konusunda birikmiş
bilgi ve deneyimi olan kişilerin
tecrübelerinden yararlanmak, fikir ve
bilgi alışverişine olanak sağlamak
amacıyla sohbet toplantıları
düzenlenmektedir.
Bu kapsamda 5 Temmuz 2007
tarihinde düzenlenen sohbet
toplantısında Sn. Şirin Elçin
“İnovasyon” (ekonomik ve
toplumsal fayda yaratmak için
ürünlerde, hizmetlerde ve iş yapış
yöntemlerinde yapılan değişiklik,
farklılık ve yenililikler) konulu
seminerinde dünya çapında
uygulanan bu politikanın Ülkemiz
ve Şirketimiz için ne kadar önemli
olduğuna değinerek, engin
deneyimlerini bizlerle paylaşmıştır.
27 Eylül 2007 tarihinde
düzenlenen sohbet toplantısında
İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim
Görevlisi Sn. Şaban Çobanoğlu
“Mobbing” konulu bir sunum
yaparak, hem aynı ismi taşıyan
kitabını tanıtmış, hem de “duygusal
bir saldırı” olan “mobbing”i
engelleme yöntemleri ile yapılması
gerekenleri katılımcılarla
paylaşmıştır.
17 Ocak 2007 tarihinde
düzenlenen sohbet toplantısında ise
şair, yazar, gazeteci ve araştırmacı
Sn. Sunay Akın "Havacılık Tutkusu"
konulu bir söyleşi yaparak,
birikimlerini paylaşarak,
personelimize güzel anlar
yaşatmıştır.
TYGD ayrıca, kütüphanesi
olmayan ilköğretim okulları için bir
kitap kampanyası başlatmıştır. 15
Aralık 2007 tarihine kadar toplanan
kolilerce kitap ihtiyacı olan okullara
gönderilmiştir.
Lösemi hastalığını yenerek hayata
yeniden başlayan bir personelimizin
de hediyelik eşya satışına destek
olan TYGD, satıştan elde edilen
geliri Lösemili Çocuklar Vakfı'na
bağışlamıştır.
Sn. Sunay Ak›n.
SPOR KULÜBÜ FAALİYETLERİ
Spor Kulübümüz, personelimizin
öğle tatillerinde güvenli bir ortamda
uzman antrenör ve eğitmenler
eşliğinde spor yapmalarını sağlamak
için faaliyetlerine devam etmektedir.
Bu çerçevede 3 Aralık 2007
tarihinden itibaren Pazartesi, Salı,
Çarşamba ve Perşembe günleri
12:20-13:05 saatleri arasında pilates
kursu verilmektedir.
Ayrıca, Şirketimiz personelinin
çocuklarının yeteneklerini
geliştirmelerine ve yeni beceriler
kazanmalarına yardımcı olmak
amacıyla basketbol, futbol ve gitar
kursları verilmektedir. Ağustos
2007'de kurulan TUSAŞ Spor Minik
Erkek Basketbol Takımı, Spor
Koordinatörümüz Sn. Arda
Zorba'nın antrenörlüğünde Türkiye
TUSAfi Spor Minik Erkek Basketbol Tak›m›.
30
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
şampiyonası için çalışmalarına hızla
devam etmektedir. Yine
personelimiz çocuklarından oluşan
TUSAŞ Spor Minik Erkek Futbol
Takımı da Sn. Oktay Kaymak
antrenörlüğünde çalışmalarına
devam etmektedir. Hafta sonlarında
gerçekleştirilen basketbol ve futbol
kurslarına toplam 72 çocuk
katılmaktadır.
TUSAfi Spor Minik Erkek Futbol Tak›m›.
Personelimizden
SASAD'IN ANITKABİR ZİYARETİNE KATILDIK
Şirketimizi temsilen Genel
Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı
başkanlığında Yönetici ve
çalışanlarımızdan oluşan bir grup,
Büyük Önder Atatürk'ün ebediyete
intikalinin 69'uncu yılı nedeniyle,
ATA'mıza saygılarını sunmak ve
kurduğu Cumhuriyet'in yılmaz
bekçileri olduklarını ifade etmek
üzere 12 Kasım 2007 tarihinde
Savunma Sanayii İmalatçıları
Derneği'nin (SASAD) düzenlemiş
olduğu Anıtkabir'i ziyaret
programına iştirak etmiştir.
YAN SANAYİİ EĞİTİM FAALİYETLERİMİZ
Tüm sanayi sektörlerinde olduğu
gibi havacılık sanayisinin de yan
sanayi desteği olmadan gelişmesi ve
dünya çapında rekabete girmesi
zordur. Bu gerçeğin bilince olan
Şirketimiz, halen yürütmekte olduğu
ve gelecekte üstlenmesi muhtemel
havacılık ve uzay sanayi
projelerinde Türk kamu ve özel
sektöründeki yetenek ve kapasiteyi
azami ölçüde değerlendirmeye
çalışmaktadır.
Ülkemizdeki havacılık sanayi
altyapısının gelişmesine yardımcı
olan Şirketimizin yerli sanayiye
aktardığı iş paketleri son yıllarda
değer ve çeşitlilik bazında sürekli
artış göstermektedir.
Yerli sanayi ile entegrasyon
sürecinde ortak dilde bilgi
alışverişini sağlamak için Şirketimiz,
havacılık yan sanayimize bir “okul”
olma sorumluluğunu da
üstlenmiştir. Bu doğrultuda 25-26
Aralık 2007 tarihleri arasında Aydın
Torna San.Tic.Ltd.Şti., CNK, Dal
Elektronik, Küçükpazarlı Kardeşler
Kalıp ve Makina Sanayi, M.F.K
Makina-Freze-Kalıp, Med Makina
Medikal ve Savunma Sanayi, Mege
Teknik Elektronik Elektromekanik
San.Tic.Ltd.Şti., Orsan Makina
San.Tic.Ltd.Şti. ve T-Kalıp
firmalarına “Teknik Resim Okuma”,
“Temel Geometrik Boyutlandırma”
ve “Toleranslar” konularında
eğitimleri verilmiştir.
Şirketimiz, bu ve benzeri
girişimler ile yerli sanayi ile
işbirliğini artırarak Türkiye'de
havacılık sanayisinin gelişmesinde
lokomotif olmaya devam edecektir.
Ayrıca, savunma sanayi
kuruluşlarına da eğitimler verilmeye
devam edilmekte olup;
14 Havelsan personeline 10-12
Aralık 2007 tarihleri arasında
“Lehimleme“, 13-14 Aralık 2007
tarihleri arasında “Sıcak Hava
Lehimciliği”,
Sekiz ESDAŞ personeline 25-26
Aralık 2007 tarihleri arasında
“Lehimleme” eğitimleri verilmiştir.
Şirketimiz, bugüne kadar
üstlendiği ve gelecekte üstleneceği
tüm askeri ve ticari programlarda
muhtemel yetenek ve kapasite
darboğazlarını aşmak için kalitemaliyet-zamanlama etkin çözüm
arayışı içinde yan sanayi ile
ilişkilerini giderek güçlendirmeyi
hedeflemektedir.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
31
Personelimizden
ACI KAYBIMIZ
12 Mart 1987
tarihinden
buyana
Tesisler ve
Destek
Hizmetleri
Başkanlığı'nda
“Isı Santralı
Operatörü” olarak
görev yapmakta olan çok değerli
arkadaşımız Mehmet Algül'ü 19
Ocak 2008 tarihinde ikinci vardiya
çalışması sırasında meydana gelen
elim bir iş kazası sonucu kaybettik.
Algül'ün cenazesi 20 Ocak 2008,
Pazar günü, çalışma arkadaşlarının
ve yakınlarının katılımıyla, Ayaş'a
bağlı Bayat köyünde toprağa
verildi. Yirmi yılı aşkın bir süredir
birlikte çalıştığımız arkadaşımızın
talihsiz bir kazayla aramızdan
ayrılması hepimizi derinden üzdü.
TUSAŞ ailesi olarak değerli
arkadaşımıza Allah'tan rahmet,
ailesine başsağlığı ve sabır
diliyoruz.
ŞANLIURFA'DAKİ OKULA BİLGİSAYAR VE KIRTASİYE YARDIMI
Türk Silahlı
Kuvvetlerini
Güçlendirme Vakfı
(TSKGV) vasıtasıyla
Şirketimize Şanlıurfa
Ceylanpınar İlçesi
Yukarı Durmuş Köyü'nde bulunan
Şehit İbrahim Demir İlköğretim
Okulu'nun ihtiyaçları iletilmiştir. Bu
ihtiyaçlar doğrultusunda beş adet
bilgisayar, 24 cilt Büyük Laorusse
Ansiklopedisi, çeşitli roman ve
hikaye kitapları ile muhtelif kırtasiye
malzemeleri gönderilmiştir. Kırtasiye
malzemelerinin bir kısmı EDM
Kırtasiye tarafından karşılanmıştır.
PERSONEL ‹STAT‹ST‹KLER‹
CİNSİYET
MEDENİ HALİ
YAŞ ORTALAMASI
EĞİTİM DÜZEYİ
YABANCI DİL SEVİYESİ
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
kadın
erkek
441
2250
16.39% 83.61%
Ocak 2007
sonu itibarı ile
32
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
evli
1724
%64.07
bekar
967
%35.93
-29
30-39
899
682
%33.41 %25.34
40+
1110
%41.25
TUSAŞ’ta çalışan toplam personel sayısı: 2691
TUSAŞ’ta çalışan toplam mühendis sayısı: 960
ilk
82
%3.05
orta
66
%2.45
lise
1031
%38.31
üni.
1512
%56.19
teknik personel sayısı: 1966
idari personel sayısı: 715
az
orta
1624
168
%60.35 %6.24
iyi
899
%33.41
TOPLAM
2691
Personelimizden
A380'NİN UÇUŞUNDA BİR TUSAŞ’LI
TUSAfi Pazar Araflt›rma ve Planlama fiefi Sn. Aykud Alp Berk
A380’in kokpitinde.
Airbus firması tarafından
geliştirilen normal kabin düzeninde
525 yolcu kapasitesi ile çift katlı
kabin yapısına sahip, dünyanın en
büyük yolcu uçağı A380 tanıtım
uçuşu için İstanbul'a gelmiştir.
Dev uçak A380, sivil havacılık
sektöründe rol alan
kurum/kuruluşlardan 120 davetli ile
birlikte 30 Ekim 2007 tarihinde
İstanbul-Ankara-İstanbul rotasında 2
saat 30 dakikalık başarılı bir uçuş
gerçekleştirmiştir. Söz konusu uçuşa
Şirketimizi temsilen Pazar Araştırma
ve Planlama Şefi Sn. Aykud Alp
Berk katılmıştır.
177 adet siparişinin yanı sıra
2000 yılının başından itibaren 12
Milyar Avro geliştirme maliyeti
bulunan uçağın ilk teslimatı Ekim
2007'de Singapur havayollarına
yapılmıştır.
A380 uçağının çıkış noktası; bir
tek uçak ve sefer ile mümkün en
fazla yolcu taşıma kapasitesini
artırmak ve buna dayanarak yolcu
ve kilometre başı oluşan sabit
giderleri (bakım, yakıt, pilot
maaşları, havaalanı kullanma
vergileri vs) mümkün olan en alt
değere düşürmektir. Bu doğrultuda,
tasarımda ağırlığı düşürmek
amacıyla kompozit esaslı yapılar
yoğun olarak kullanılmıştır.
Yeni geliştirilen jet motorlar
sayesinde A380'nin, diğer geniş
gövdeli uçaklara göre daha sessiz
olduğu belirtilmektedir. A380'de
kullanılan Rolls-Royce Trent 900 ve
Engine Alliance GP7200, jet motorlu
sivil yolcu uçaklarında kullanılan en
güçlü jet motorlarıdır.
ISO27001:2005 VE AS 9100 KONUSUNDAKİ DENEYİMLERİMİZİ PAYLAŞTIK
TUSAfi Biliflim Destek Müdürü Sn. Gülsen Bayramusta.
Bureau Veritas Gözetim
Hizmetleri Ltd.Şti firması tarafından
11 Ocak 2008 tarihinde
“ISO27001:2005 Bilgi Güvenliği
Yönetim Sistemini Tanıma” ve “AS
9100 Havacılık Sektör Kalite
Yönetim Sistemi” konulu bir
seminer düzenlenmiştir. Bilkent
Cyberpark Konferans Salonu'nda
düzenlenen seminerde Bilişim
Destek Müdürü Sn. Gülsen
Bayramusta “Şirketimizde ISO
27001:2005 Bilgi Güvenliği
Yönetim Sistemi'nin Kurulması ve
Yönetimi” konulu, Yönetim
Sistemleri İç Denetim Şefi Sn. Oya
Tansu da “AS 9100 Havacılık Kalite
Yönetim Sistemi Standardı
Uygulama Teknikleri” konulu
sunum yaparak Şirketimizin bu
konudaki deneyimlerini
katılımcılarla paylaşmışlardır.
Yoğun ilgi gören seminerde
Şirketimizin paylaşımcı olarak
bulunması ve katılımcılara söz
konusu yönetim sistemleri ile ilgili
deneyimlerini aktarması,
Şirketimizin Türk havacılık
sanayini destekleme hedefleri
doğrultusunda atılan bir adım
olarak değerlendirilmektedir.
TUSAfi Yönetim Sistemleri ‹ç Denetim fiefi Sn. Oya Tansu.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
33
Personelimizden
YILLAR GEÇTİKÇE...
Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık 2007 itibariyle Şirketimizde yirminci, onbeşinci, onuncu ve beşinci
yılını dolduran arkadaşlarımızı içtenlikle kutlar başarılarının devamını dileriz.
20. YILINI DOLDURAN PERSONEL:
EYLÜL: Halil ‹brahim OKTAY, ‹smail ULUBAYRAM, Ömer
AKGÜN, Faik OLGAÇ, Ramazan ÖZTÜRK, Bekir Bo¤açhan TELER‹,
Ekrem ÇET‹N, Ali fiAH‹N. EK‹M: Sibel KÜÇÜKEROL, Salih
KARAKELLE, Erkut DO⁄AN, ‹brahim Murad ÖZBATUR, Mustafa
Kürflad KÖKPINAR, Ender AZAK, Mehmet ÇAVUfi, Hüseyin Avni
DENG‹ZEK. KASIM: U¤ur UYGUR, Erhan ‹fiLER, Cemalettin
MERTO⁄LU, Ali AKKILINÇ, Lütfi ÇEL‹K, Zeki SOYSAL, Mahmut
MAZMANCI, Ayflen ÇAKIR. ARALIK: Arzu DUMAN, Kurtay
20. YILINI DOLDURAN PERSONEL
ÖZSOYLU, Ahmet TURAN, ‹brahim SARIKAYA, Bülent TANYOLAÇ,
Kamil YAMAN, Recai D‹NÇ, Hasan MERAK‹, ‹smet YAYLAGÜL,
Veysel ULUÇ, Yaflar KILIÇ, Ahmet KOÇAK, Yakup KOÇ, Bülend
KAYNAR, Yusuf OKTAY, ‹smet KESK‹N, Bilge TOKMAKÇIO⁄LU,
Selim ERG‹N, Halil ‹brahim KOÇATAKAN, Cemil TAHTALI.
15. YILINI DOLDURAN PERSONEL:
EYLÜL: Deniz ÇAKAR. EK‹M: Levent KORKMAZ, Nurettin
ÇET‹N, Ramazan YILMAZ, fiefik ÜNVER, Ahmet ‹NC‹, fiahin fiAH‹N,
Ahmet ESER, Gülcan ÖZKUZU, Okan ÖZKAN, Hasan Selim KARA.
KASIM: Ömer DUMAN, Semih BAfiOL, Gülbin SEYHAN, Faruk AVCI.
ARALIK: Muhammet ERDEM‹R, Selami AYDO⁄AN, Nuri S‹VR‹TAfi,
15. YILINI DOLDURAN PERSONEL
Mehmet EYMÜR.
10. YILINI DOLDURAN PERSONEL:
EYLÜL: Volkan fi‹MfiEK. EK‹M: Ertu¤rul FELEK, Baflak AKDAfi,
Metin ÖZEL, Muammer AYDINLI. KASIM: Enhar ULUSOY, Gözde
KUTLAY, Do¤an YILDIZ, Mehmet Fatih SAYARLAR, Gülsevil PINAR.
ARALIK: Ferruh SARISAÇ.
5. YILINI DOLDURAN PERSONEL:
EYLÜL: Ümit YÜCEKAN, Derya GÜRAK, Salih Serkan SEM‹Z,
Güner Tunca ERDO⁄AN, Tar›k ALPTEK‹N, Cem Talip ÖNDEfi. EK‹M:
Cafer EROL, Sad›k HOTMAN. KASIM: Hasan ORBAY, Yasemin
10. YILINI DOLDURAN PERSONEL
DALGIRAN, Ahmet fiEREF, Y›lmaz ÇUHADAR. ARALIK: Serdar
TOPALO⁄LU, U¤ur VAROL, Ünal BAfiER.
34
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
Aktüel
OFF-ROAD SPORU
Off-road kelimesi "yol-dışı"
olarak tercüme edilebilir. Off-road
sporu da, arabayı alıp, yolun
olmadığı alanlarda sürmek anlamına
gelmektedir.
Dünyanın en eski motor sporu
olan off-road'un tarihçesi “Taş
Devri”ne kadar uzanmaktadır. O
devirde tekerlek bulunduğu halde
henüz asfalt yol olmadığı için
tekerlekli araçların tümü off-road
arabası ve sürücüler de mecburen
off-road sürücüleriydi.
Sonra asfalt yollar inşa edildi ve
daha rahat sürülen, daha hızlı
gidilebilen yollar tercih edilmeye
başlandı. Benim gibi bazı insanlar
da, asfalt yollardan ve kurallardan
sıkıldılar. Böylece off-road yeniden
keşfedildi.
Off-road sporu, çeşitli engellerle
zorlaştırılmış ağır parkurlarda, 4X4
araçlar kullanılarak, bu engelleri en
kısa zamanda aşmak için mücadele
etmektir. Normal araçların içindeki
normal insanlar trafikte ilerlerken,
siz aracınızı tepelerden aşağıya
sürüverir, kumları etrafa savurarak,
kuşları korkutarak, suları sıçratarak
ilerlersiniz. Engellerde takılır,
kurtulmak için saatlerce uğraşır,
yorulursunuz, ıslanırsınız, üstünüz
başınız çamur olur.
Ben de uzun yıllar off-road
yarışlarını dışarıdan seyredip aracın
içindeki yarışçıların neler hissettiğini
merak ettim. Araba ile doğayı
birleştiren bir motor sporu olan offroad yarışlarına 2007 sezonunda
büyük bir cesaretle katılmaya
başladım. Yarış sırası bana
geldiğinde, co-pilot koltuğunda
oturup, “start”ımızı aldıktan sonra ilk
etabın ilk virajında iki teker üstüne
kalkıp oturduğumuzda “benim
burada ne işim var?” diye kendimi
sorguladım. Ama off-road öyle bir
tutku ki, tadını almaya
başladığınızda bırakamıyorsunuz.
Her yarış, sizin için yeni bir
mücadele oluyor.
Doğanın size geçit vermediği
yerlere doğru hızla girip,
havalandıktan sonra tekerlerin
toprağa değişini hissedince gaza
yüklenmek kadar güzel bir duygu
olamaz. Hele bir de yarışın sonunda
dereceye girip kupa alırsanız,
üstünüzdeki çamur, arabanızdaki
kapının ya da ön camınızın
olmamasını fark etmiyorsunuz bile.
Takım arkadaşım ile Kasım
2007'de katıldığımız “Sosder ve
Andoff”un Hendek'de düzenlediği 4
ve 5 mahalli off-road
şampiyonasında S1 sınıfında iki kere
üçüncülük ödülü aldık. 7 - 8 Aralık
2007 tarihleri arasında da Akyurt'ta
düzenlenen 7nci Türkiye Off-Road
Şampiyonası'nda S1 sınıfında altıncı
olduk. 2008 Sezonu Türkiye
Şampiyonası'nda daha iyi dereceler
almayı hedefliyoruz.
Eğer siz de açık havada
bulunmayı, hafta sonu şehirden
uzaklaşmayı seviyorsanız, yol
dururken, farklı patikalar arıyor;
köprü dururken suyun içinden
geçmek istiyor, dağlarda,
ormanlarda yol almak istiyorsanız ve
mücadeleci biriyseniz, o zaman offroad sporunu yapmanızı size tavsiye
ederim.
Bülent İlgen
Elektrik Teknisyeni
EN ÇOK SATAN K‹TAPLAR L‹STES‹
1.
2.
3.
4.
5.
Siyah Süt
Sevdalım Hayat
Olasılıksız
The Secret (Sır)
Suskunlar
Elif ŞAFAK
Zülfü LİVANELİ
Adam FAWER
Rhamda BYRNE
İhsan Oktay ANAR
6. Veda
7. Tanrı Yanılgısı
8. Neva
9. Kovulduk Ey Halkım
10. Sen Şimdi Gidecen Ya
Ayşe KULİN
Richard DAWKINS
Ilgın OLUT
Emin ÇÖLAŞAN
Erdal DEMİRKIRAN
K‹TAP KURDU
SUSKUNLAR
İhsan Oktay ANAR
İLETİŞİM YAYINLARI
İhsan Oktay Anar'ın diğer
kitaplarında olduğu gibi yine
kendinizi kitabın büyüleyici
akıcılığına bırakıveriyorsunuz.
Hayat kadar gerçek, düş kadar
inanılmaz “Suskunlar” dünyasının
tüm kahramanlarının bu romanla
seslerini duyuyor, nefeslerini
hissediyorsunuz.
NEVA
Ilgın OLUT
DOĞAN YAYINLARI
Ilgın Olut “Neva” isimli
kitabını, her anını gerçek olarak
yaşayabilmiş bir genç kızın
şahsında tüm şefkat
kahramanlarına; ruhundaki
inceliği koruyabilmiş, sevmeyi
bilen bütün kadınlara adamış.
Yazarın bir iç döküş ve
hesaplaşması olarak
değerlendirilen kitap, aynı
zamanda vefa ve vicdan borcunu
ödeyebilmek için bir genç kızı
ölümsüzleştirme gayretidir.
TAI’N‹N SES‹ • fiUBAT’ 2008
35