4. Bölüm Öğretmen Kitabı

Ünite
4.
KAZANIM HEDEFLERİ
Bu değerlerle İlgili çalışmaların sonunda öğrencilerimizin;
1. Kendine ait, öz bakım becerilerini yerine getirme,
2. Okul ve kişisel eşyalarını amacına uygun olarak ve gerekli özeni göstererek kullanma,
3. Anne ve babalarına karşı ve evdeki sorumluluklarını yerine getirme,
4. Öğretmenlerine ve arkadaşlarına karşı sorumluluklarını yerine getirme,
5. Sokaktaki ve oyun alanlarındaki sorumluluklarını yerine getirme,
6. İçinde bulunduğu topluma karşı sorumluluklarını yerine getirme,
7. Toplum içinde sorunların çözümünde sorumluluk alma,
8. Hedeflerine doğru yürürken yapması gerekenlerin farkında olma ve bunu yerine getirme,
9. Empati yaparak öğretmenlerinin, anne ve babasının sorumlulukları ve fedakârlıkları konusunda fi-
kir yürütme
DEĞERİN ALT BAŞLIKLARI: “Sorumluluk “ değerini; kendimize karşı sorumluluğumuz, ailemize karşı
sorumluluğumuz, komşularımıza karşı sorumluluğumuz, arkadaşlarımıza karşı sorumluluğumuz, okuldaki sorumluluklarımız, sokaktaki sorumluluklarımız vb. alt başlıklara ayırabiliriz.
PROJELER
ÇEVREMİZE KARŞI SORUMLULUĞUMUZ
Geri dönüşüm materyalleri kullanılabilir . Atık malzemelerden yeni ürün hazırlanıp okulda sergilenebilir.
Geri dönüşümde artık materyallerin sınıflandırılması konusunda biliçlendirme yapılabilir, farkındalık oluşturu-
labilir. Bu konuda, sitede afişleri verilen konularda şiir, masal, resim yarışmaları yapılabilir.
52
Sorumluluk
Ünite
4.
SORUMLULUĞUNU BİL, RESMİNİ ÇİZ
õ Öğrencilere sorumlu oldukları davranışların neler olduğu hakkında aşağıdaki sorular sorulur ve beyin fırtınası yapılır.
1) Evde sorumlu olduğumuz davranışlar nelerdir?
2) Okulda sorumlu olduğumuz davranışlar nelerdir?
3) Kimlere karşı sorumluyuz?
õ Beyin fırtınası yapıldıktan sonra öğrencilerden sorumlu olduğu davranışlar hakkında resim yapmaları istenir.
õ Resim çizmeleri için üç gün süre verilir.
õ Yapılan resimler, sorumlu olan öğretmenler tarafından toparlanır ve sorumluluğu resmedilen davranışın
önemine göre okul panolarında bir hafta boyunca sergilenir.
õ En çok beğenilen resmi yapan ilk üç öğrenci okul töreninde kürsüye çıkarılır ve öğrenciler önünde tebrik
edilir.
MESLEKİ SORUMLULUK
õ Öğrencilere sorumluluk değerinin öneminden bahsedilerek etkinlik başlatılır.
õ Öğrencilerden Ek-1’ deki meslek sahiplerinin sorumluluklarını yerine getirdiklerinde ve getirmediklerinde
neler olabileceğini boş bırakılan yerlere yazmaları istenir.
õ Uygun süre tanındıktan sonra çalışma kâğıtları toplanır.
õ Öğrencilere mesleklerin nasıl ve niçin ortaya çıktığı ve ileride hangi meslekleri tercih edecekleri sorulur.
Gelecek 20 yılda ortaya çıkabilecek yeni mesleklerle ilgili beyin fırtınası yaptırılır. Günümüzün en önemli meslekleri üzerinde tartışma yapılır.
õ Öğrencilere ileride olmak istedikleri mesleğe uygun kıyafetler giydirilir ve insanlara nasıl faydalı olacakları
sorularak drama çalışması yaptırılır.
Sorumluluk
53
Ünite
4.
..................
............................................
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
............
..................
............................................
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
............
......................
............................................
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
........
......................
............................................
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
........
..............
............................................
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
................
..................................................................
.................................................
..................................................................
.................................................
..................................................................
.................................................
..................................................................
.................................................
..................................................................
.................................................
...........................
........................................................................................
...........................
........................................................................................
...........................
........................................................................................
...........................
........................................................................................
...........................
........................................................................................
..................................................................
.................................................
..................................................................
.................................................
..................................................................
..................................................................
.................................................
..................................................................
.................................................
.................................................
54
Sorumluluk
Ünite
4.
GEZİLER
SOSYAL SORUMLULUK
Çocuk Esirgeme Kurumu, huzurevi gibi yerle hazırlıklı olarak gezi düzenlenebilir. Çevre düzenlemesi, ağaçlardırılması gibi etkinlikler planlanıp uygulanabilir. Köy okullarından kardeş okul seçilip kütüphane kurma, kırtasiye malzemesi gönderme çalışmaları yapılabilir.
GÜZEL DAVRANIŞ ÇİZELGESİ
Maddeler halinde çocukların evde yapabileceği sofra kurma , çöpleri atma, ışıkları söndürme ,oyuncakları
ya da yatağını toplama gibi davranışların listelenmesi sağlanır ve öğrenciler ödüllendirilir.
“Küçük şeyler doğayı yeniler.” gibi belirlenen sloganların afiş ya da pano yarışmasıyla sınıf içi değerlendirilmesi
yapılır. Bu konuda poster ve slogan yarışması düzenlenebilir.
ÖRNEK METİNLER
ANNE VE BABALARIN ÇOCUKLARINDAN İSTEĞİ: SORUMLULUK
Anne–babaların, çocuklarından istedikleri en önemli niteliklerden biridir sorumluluk. Hatta öğretmenlere
en çok çocuklarının “sorumsuz” olmasından yakınırlar ve bu durumu nasıl düzeltebileceklerini sorarlar. Aslında veliler –özellikle de anneler- çocukları için yaptıkları ekstralarla buna sebep olduklarını bilmezler.
Mesela; 10 yaşına gelmiş bir çocuğun hâlâ ayakkabılarını bağlayamaması, onun değil annesinin hatasıdır
aslında. Çünkü çocuğun yerine annesi bağlamıştır ayakkabılarını çoğu kez. Sorumlu insan, üzerine aldığı işi gerçekleştireceğinden emin olan kişidir. Söylediğini yapar veya yapmak için çaba gösterir. Yeni ve zorlu görevlerin
üstesinden gelirlerse çocuklar da daha sorumlu olur. Sorumluluk üstlenmede başarılı olan çocuklar yeteneklerine daha fazla güvenir. Çocukların sorumluluk-
larını geliştirmek için onlara çeşitli görevler verebiliriz. Bizim okulumuzda uyguladığımız “Yumurta Taşıma
Faaliyeti” de bu sorumluluklardan biridir. Faaliyetimiz kısaca şöyle: Öğrencilerimiz bir çiğ yumurtayı, kendi
yaptıkları bir koruma haznesinde kırmadan iki hafta boyunca evden okula ve okuldan eve taşırlar.
Hangi yaşta ne yapabilirler?
< Dişlerini fırçalayabilir.
< Yanan ışığı kapayabilir.
< Oyuncaklarını toplayıp sepetine koyabilir.
< Ellerini yıkayabilir.
Sorumluluk
55
Ünite
4.
< Kendi kendine giyinebilir.
< Evcil hayvan besleyebilir.
< Grup oyunlarına katılabilir.
< Yatağını yapabilir.
< Çiçekleri sulayabilir.
< Giysilerini toplayabilir.
< Sofrayı kurabilir.
< Ödevini kendi yapabilir.
< Giysilerini düzenleyerek dolabına koyabilir.
< Evi süpürebilir.
< Kendi yıkanabilir.
< Öğle yemeği hazırlayabilir. (Ekmek arası, yumurta tava vs.)
< Basit yemekler hazırlayabilir. (Makarna, çorba vs.)
< Bakkala gidip gelebilir.
< Kardeşlerine bakabilir.
< Ev işlerine yardım edebilir..
SORUMLULUK DUYGUSU NEDİR VE NASIL KAZANDIRILIR?
Sorumluluk; bireyin üzerine düşen görevleri yerine getirmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve
kendi davranışlarının sonuçlarını sahiplenmesidir.
Sorumluluk sahibi kişiler davranışlarının sonuçlarını kabul ederler. Davranışlarının kendilerini ve başkalarını nasıl etkileyeceğini düşünürler. Olumsuz davranışlarından dolayı mazeret üretmez, başkasını suçlamazlar.
Davranışlarının sonuçlarına katlanırlar.
Şüphesiz bütün anne-babalar da bu vasıflara sahip çocuklarının olmasını isterler. Her şeyin temeli ailede
atıldığı gibi çocuklarda sorumluluk duygusunun gelişimi de ailede başlar. Çocuklarında sorumluluk duygusunun gelişmesini isteyen aileler, küçük yaşlardan itibaren çocuklarına sorumluluk vermelidir. Büyüklerimizin de
dediği gibi ‘Ağaç yaşken eğilir’. Çocuklara küçük yaşlardan itibaren gelişimlerine uygun sorumluluklar vermek,
sorumluluk eğitiminin ilk basamağıdır.
Çocukların sorumluluk sahibi bireyler olmasında ailenin tutumunun rolü büyük olduğu gibi sorumluluk
duygusunun kazanılmasının önündeki en büyük engel de yine anne ve baba tutumlarıdır. İki tür anne baba
tutumu çocukların sorumluluk gelişimini engeller. Bunlar aşırı koruyucu anne-baba tutumu ve çok kurallıcı,
mükemmeliyetçi anne-baba tutumudur. Aşırı koruyucu aileler çocuklarının işlerini onların yerine yaptığı için
çocuğun sorumluluk almasına fırsat vermezler. Hatta ‘Zaten yapamaz ki...’ diye savunmaya da geçerler.
56
Sorumluluk
Ünite
4.
Diğeri ise her şeyin mükemmel olmasını isteyen, esnekliğe tahammülü olmayan aile tutumlarıdır. Bu tür aileler de ‘Çocuğa iş buyur, ardından kendin git. Dilim yorulacağına elim yorulsun.’ anlayışı ile iş yaptırmamayı
tercih ederler. Oysa sorumluluk eğitiminde en önemli şey çocuklara yaşlarına, cinsiyetine uygun sorumluluklar
verilmesidir.
Çocukların sorumluluk sahibi olmasının bir ölçütü de davranışlarının sonuçlarına katlanabilmeleridir. Yaşadıklarının, yanlışlarının sonucuna katlanmak zorunda kalmayan çocuklarda sorumluluk duygusu gelişemez.
Örneğin 4 yaşındaki çocuğunuz gideceğiniz yere oyuncaklarıyla gitmek istiyor, bu durumda ona ‘Elbette oyuncağını götürebilirsin ama götürmek istediğin oyuncağı sen taşımak zorundasın. Ona göre bir oyuncak seç.’
demeli ve bu konuda kararlı, tutarlı tavır sergilemeliyiz. Aynı şekilde çocuklarımız dosyalarını, ödevlerini unuttuklarında bir telefonla hatta çoğu zaman telefona bile gerek kalmadan arkalarından götürebiliyoruz. Böylece
çocuk davranışlarının sonuçlarıyla baş başa kalmadığı için sorumluluk duygusunu öğrenemiyor.
ÖĞRENCİLERİN DERS ÇALIŞMA SORUMLULUKLARINI ALMALARI ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA
Bu materyal sınıf öğretmenleri veya psikolojik danışmanların rehberlik saati içinde uygulayabilecekleri bir
formatta, “Bilecik Rehberlik Araştırma Merkezi” tarafından geliştirilmiştir. Buraya, çalışma, kısaltılarak alınmıştır.
Amaç ; öğrencilerin ders çalışma sorunluluklarını üzerlerine almalarını sağlamak ve bu konuda sıklıkla
yaşadıkları problemleri ele alıp onlara yol göstermektir.
Giriş : “Sınıfta ders dinlemek için uygun bir ortam ( sessizlik ) sağlandıktan sonra şağıdaki şekil tahtaya
çizilir ve yanındaki açıklama yapılır.”
Şu Anda Sizler Sıranızda Otururken Kafanızda Olanlar
3) Evde annesinin yaptığı çorbayı hayal
etmek
Bu sıralama da size en cazip en akılıca en iyi gelen seçeneği en başa koyar ve onu seçersiniz. Size en
cazip gelen 1. seçenek olmazsa 2. ye geçersiniz. Eğer
yanınızdaki arkadaşınızla konuşamıyorsanız ki genelde ben buna izin vermem 2. seçeneği tercih eder, dersi dinlersiniz. O da olmazsa 3. seçeneği tercih eder,
evdeki çorbayı düşlersiniz.
4) Hissettirmeden bir sonraki dersin ödevini yapmak
<<Öğretmen daha sonra aşağıdaki hikâyeyi anlatır.>>
1) Yanındaki arkadaşıyla akşamki diziyi ve
filmi kritik etmek 2) Kalemi eline alıp öğretmeni dinlemek
Genç delikanlı çok hiddetlenmişti, zaten o gün havasında da değildi; derste öğretmen onu tahtaya kaldırmış, bir takım sorular sormuş. O da bilememişti.
Kendi tabiriyle sınıfa madara olmuş, karizmayı çizdirmişti. Acelesi vardı, eve yetişmek istiyordu. Her zaman okuldan eve gittiği yol daracık bir yoldu. Yolda yaşlı iki adam yavaş yavaş yürüyordu.
Sorumluluk
57
Ünite
4.
Adamları geçmek için oradan denedi olmadı, buradan denedi olmadı; sonunda sinirlendi ve yaşlı adamları
itekleyerek geçti. Yaşlı adamlardan birisi dengesini kaybedip yere yuvarlanıverdi. Genç, şaşkınlık ve endişeyle
baktı yere düşen adama. “Eyvah, şimdi bir fırça da buradan yiyeceğiz!” dedi. Yaşlı adamın sözü düşündürücüydü “Beni itekledin, mutlaka haklı bir sebebin olmalı. Şimdi bana söyler misin beni neden itekledin?” “Hikâye bittikten sonra aşağıdakileri vurgulanır.”
Yaşlı adam her davranışın altında kendine göre haklı bir sebep olduğunu biliyordu. Ben şunu biliyorum ki
herkesin yaptığı seçim en iyisidir. Size en akıllıca en cazip gelen sizin yaptığınızdır. Sizler kendi aranızda konuşuyorsanız gerçekten önemli ve söylemeye değer bir şeyleriniz olduğu için konuşuyorsunuzdur. Lakin bazen
bizim için daha iyi olabilecek bir seçenek varken onu görmez ve yalnızca kafamızdaki seçeneklere bağlı kalarak
hareket ederiz.
“Tahtaya aşağıdaki şekil çizilir.”
Sınav Haftası Kafanızda Olanlar
“Yarınki sınava
1) Televizyondaki akşam sinemasını seyretmek
Bazen bizim için daha faydalı olabilecek bir seçeneği hiç göremeyiz.
2) Ellerini koynuna koyup kös kös oturmak
3) Arkadaşlara takılmak
4) Hissettirmeden bir sonraki dersin ödevini yapmak
Bazen de bizim için daha faydalı
olabilecek bir seçeneği alt
sıralara koyarız.
5) Rapor alıp sınavı asmak
“Öğretmen, daha sonra sorumluluk bilincini arttırmak için aşağıdaki etkinliği yapar.”
Simdi sizinle bir oyun oynayacağız. Tahtaya beş tane gönüllü istiyorum. (Gönüllü öğrenciler tahtaya dizi-
lirler. Öğretmen sınıfa döner ve bir gönüllü daha seçer daha sonra.) Oyunumuz şu: Tahtadaki arkadaşlarınız
robot taklidi yapacaklar, tıpkı birer robot gibi hareket edecekler. Oturmaları, kalkmaları, yürümeleri tıpkı bir
robot gibi olacak. Diğer gönüllü arkadaşınızsa onlara bazı talimatlar verecek. Mesela, Ahmet masaya doğru
yürü. Veli kolunu kaldır. Zeki başını kaşı vb.
58
Sorumluluk
Ünite
4.
Etkinlik bu şekilde 3-5 dakika kadar sürdükten sonra eğer zaman kaldıysa bir grupla daha yapılır. Daha
sonra herkes yerine oturtulur ve öğretmen sınıfa dönerek şu soruları sorar ve tartışmayı başlatır:
õ Robot rolündeki arkadaşlarınızın kendi davranışlarıyla ilgili olarak herhangi bir seçme özgürlüğü var mıydı?
Niçin ?
õ İnsanların kendi davranışlarıyla ilgili olarak seçme özgürlüğü var mıdır ? Ya da insanlar her zaman başkalarını istediği gibi davranmak zorunda mıdır ?
õ Birinin sizden istediği biçimde davranmadığınız bir anınızı hatırlıyor musunuz ? Evet ise bu sizin kendi davranışlarınızı seçme özgürlüğünüz olduğu anlamına gelir mi ?
(Bu etkinlik aracılığıyla öğrenci her bir davranışının bir seçim olduğunun farkına varır ve kendi davranışlarının
sorumluluğunu daha fazla duyar.)
“Daha sonra aşağıdaki yorum yapılır: “
Gördüğüm kadarıyla bir öğrenci olarak hepinizin ortak sorumluluklarından biri de dersine çalışmaktır.
Şimdi gelelim hepinizin ortak sorumluluğu olan “Ders Çalışmaya Başlamak” için verilen savaşlara.
Eğer hayatınızla ilgili sorumluluğu dış şartlara ve olaylara bırakırsanız, çalışmanızı ve başarınızı engelleyecek birçok sebebiniz bulunacaktır.
“Dedikten sonra aşağıdaki soru sorulur ve gerekli açıklama yapılır.”
õ Çocuklar bilir misiniz? Bir ağaca kaç şekilde çıkılır?
Cevaplar alındıktan sonra aşağıdaki açıklama yapılır.
Bir ağaca çıkmanın iki yolu vardır:
1. Yol : Ağaca merdiveni dayarsınız ve çıkarsınız.
2. Yol : Bir fidanın üzerine oturursunuz, onun ağaç olmasını beklersiniz. Eğer havalar güzel gider, yeterince
yağmur yağar, güneş açarsa keçiler koyunlar gelip ağacınızın yapraklarını yemezlerse, haşereler ağacınızın köklerine dokunmazlarsa o ağaç büyür ve siz de o ağacın üzerine çıkmış olursunuz.
Evet çocuklar, ders çalışmaya başlamak için havaların yeterince iyi olmasını beklerseniz o gün televizyonda hiç film olmamasını beklerseniz, daha çok beklersiniz Bir gün anne-babanız duymak istemediğiniz bir söz
söyledi diye, bir gün hocanızla aranızda istenmeyen bir diyalog geçti diye, bir başka gün canınız sıkkın diye,
bir başka gün kötü hava içinizi kararttı diye, bir diğer gün arkadaşlar bir yere gitmeyi teklif etti diye....vesaire
vesaire. Bu listeyi uzatmak mümkün.
Sorumluluk
59
Ünite
4.
Eğer çalışmaya başlamak için dış şartlara bakarsanız hiçbir zaman başlayamazsınız. İçten denetimli olacaksınız. Çalışmaya başlamak için yalnızca “Gerçekten İsteyin.”
Diyelim ki isteğinizi de bir yerlerden temin ettiniz ve çalışmaya başladınız. Her şey bu kadar mı? Hayır. Asıl
mesele bundan sonra başlıyor. Bin bir zorlukla başladığınız çalışmayı sürdürmek daha zor. Çalışmaya başladıktan bir süre sonra zihniniz dağılacak ve derse ara vereceksiniz. Peki bunun sebepleri nelerdir.
İç Sebepler:
1) İç sebeplerden ilki hayal kurmaktır. Çalışmayı engelleyen ve dikkati dağıtan en önemli etkenlerden biridir. Çalışmaya başladığınızda hayalleriniz sizi sarıyor ve çalışmanıza engel oluyorsa ki oluyordur, size iki
yol önereceğim.
A) Size o anda başarıdan ve gelecekteki mutluluğunuzdan daha cazip gelerek çalışmanızı engelleyen
hayalinizi kendinize ödül olarak saklayın. ‘Çalışmam gereken bu bölümü bitirince tam 10 dakika hayal kuracağım.’ deyin ve çalışmanıza devam edin. Disiplinli bir öğrenci iseniz bir taşla iki kuş vuracak
hem dersinizi çalışacak hem de hiçbir işinizi aksatmadan hayalinizi kuracaksınız.
B) Ancak hayali erteleyip sonraya bırakmak o kadar kolay değildir. Eğer kurduğunuz hayali erteleyemiyorsanız hayal dünyasına dalın, onu bitirin ve sonra derse dönün. Ancak hayal dünyasının renkli
cazibesinden dönüp derse devam etmek de çok zordur. Baktınız ki daldığınız hayalden bir türlü
çıkamıyorsunuz; masadan kalkıp biraz dolaşın, zihninizi ve havanızı değiştirin.
2) Dikkati dağıtan ve zihnini başka şeylerle meşgul eden ikinci sebep dersle ve gelecekle ilgili endişelere
kapılmaktır. ‘Bu derste başarılı olabilecek miyim’ ‘Ya başaramazsam annemin babamın yüzüne nasıl
bakarım?’ ‘Arkadaşım benden çok çalıştı, ben hazırlanamadım.’ ‘Bu iş galiba olmayacak...’ ‘Çok konu var
ama zamanım yok yetişmeyecek, mahvoldum, ben hapı yuttum.’
Hayatınızın belli dönemlerinde bu ve buna benzer düşünceler sizin de zihninizi meşgul etmiş ve sizi endişelendirmiştir. Siz bunlardan nasıl kurtuldunuz ya da kendinizi kurtarıp da başarılı oldunuz mu, bunu bilmem.
Ancak ben bundan sonra karşılaşınca kullanasınız diye size bir yol sunacağım. Kendinize şu soruları sorun:
‘Bu düşünceler benim çalışmamı kolaylaştırıyor mu?’
‘Bu düşünceler amacıma hizmet ediyor mu?
‘Bu düşünceler bana yardımcı olacak mı?’
Bu sorulara verdiğiniz cevaplar eminim ki HAYIR olacaktır. Göreceksiniz bu endişelerden uzaklaşıp derse dönmeniz ne kadar kolay olacak.
Dış Sebepler:
Dikkati dağıtan ve zihni başka şeylerle meşgul eden iç sebeplerin haricinde ama onlardan bağımsız olmayan bir de dış sebepler vardır ki verimli bir çalışma için odanızı bunlardan arındırmalısınız. İşte sizi verimli ders
çalışmaktan uzaklaştıran dış sebepler:
60
Sorumluluk
Ünite
4.
1) POSTERLER: Zihin dağıtma ordusunun en önemli askerlerindendir. Çalışma masanızın tam karşısına tuttuğunuz takımın posterini asmışsınız. Tam kendinizi kaptırmış ders çalışırken birden gözünüz postere kaydı. ‘Bu
haftaki maç çok önemli. Ya bu maçı kazanamazsak. Peşimizdeki takımın nefesi zaten ensemizde. En önemli
golcümüzün sakatlığı vardı. Acaba iyileşti mi? Ya oynayamazsa! Bu maçı almamız imkânsızlaşır.’ Ne oldu, hayal
dünyasına daldınız. Üstelik de endişeli bir hayal. Peki ya ders ne oldu? Geri dönüp de ders çalışabilir misiniz?
2) YATARAK ÇALIŞMAK:Ya da uyumak için zemin hazırlamak. Ne kadar iyi niyetle olursa olsun ‘ders kitabını
eline alıp şöyle uzanarak’ çalışmak istemenin tek sonucu vardır. Uykuya dalmak ya da çalışamayacak kadar
gevşeyip mayışmak.
Yan gelip yatarak ders çalışırsanız, başarı da sizin için yan gelip yatacaktır. Sizin istediğiniz sonuç da bu ise
sorun yok. Ama değilse çalışma pozisyonunuzu bir kez daha gözden geçirmeniz gerekir. Not almak, önemli
yerlerin altını çizmek gibi ders çalışmanın gereklerini yatarak da yapabiliyorsanız siz bilirsiniz. Ama iyisi mi, siz
siz olun yatağı veya kanepeyi sadece asıl fonksiyonları için kullanın.
3) MÜZİK DİNLEYEREK ÇALIŞMAK: Bilimsel araştırmalara göre beyin, aynı anda birçok uyaranı alabilir. Ancak
dikkatini sadece bir tek noktaya odaklayabilir. Bu sebeple insanın hem müzik dinlemesi hem de ders çalışması
mümkün değildir. İnsan ya müzik dinler ya da ders çalışır. Üstelik işin bir başka yönü var. Ders çalışmaya çalışırken müzik dinlemek, zevkle müzik dinlemenizi engeller.
Birçok kişi ‘Ben ders çalışmaya başlayınca müziği duymuyorum.’ der. O zaman hiç açmayın ki müziği; geri
planda kalan müzik sizde gerginlik ve yorgunluk oluşturmasın. Çalışma veriminizi düşürmesin. Bunun için ya
müzik dinlemeye ya da ders çalışmaya karar verin, birini yapın. ‘Eli işte gözü oynaşta.’ ‘Bir koltuğa iki karpuz
sığdırmak’ müzik dinleyerek ders çalışmaya çalışanları çok iyi anlatıyor. Sadık bir sevgili olun ve ders zamanı
dersten başka hiçbir şeyi görmesin gözünüz, duymasın kulağınız. Siz en iyisi müzik dinlemeyi ödül olarak kullanın.
4) TELEVİZYON:Müzik dinleyerek ders çalışılmadığı gibi hem ders çalışmak hem de televizyona kulak kabartmak mümkün değil. Televizyon, ders çalışırken engel oluşturan ve zaman kaybına neden olan etkenlerin başında gelir. Televizyonun olduğu odaya girene ya da düğmesine basana kadar kontrol sizdedir. O odaya girdiğiniz
ya da düğmesine bastığınız anda bütün kontroller otomatik olarak televizyona geçer. Artık onun kapsama alanı
içindesinizdir.
5) TELEFON: Soru sormak, bir şey danışmak ve sohbet etmek için bir arkadaşınızı aradığınızda ya da onlardan biri sizi aradığında zamanın nasıl geçtiğini anlayamaz, dersten kopar gidersiniz.
Başarılı olmak istiyorsanız çalışma sırasında televizyondan ve telefondan uzak olun. Bunların ikisi azılı birer
düşmandır. İkisi bir arada duramaz. Biri mutlaka diğerini yok eder. Müziği ödül olarak kullanabilirsiniz.
Sorumluluk
61
Ünite
4.
AYET-İ KERİMELER
ÊHaberiniz olsun ki Allah size emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Allah, size ne güzel öğüt veriyor. Şüphesiz Allah her şeyi işiten, her şeyi
görendir. (Nisa Suresi, 58. Ayet)
ÊSize bir selam verildiği zaman siz de daha iyisiyle veya aynısıyla karşılık verin. Kuşkusuz Allah her şeye
hakkıyla karşılık verir. (Nisa Suresi, 86. Ayet)
ÊVe o müminler ki sahip oldukları emanetleri korurlar ve verdikleri sözleri tam tamına tutarlar. (Müminun Suresi, 8. Ayet)
ÊBütün müminler kardeştir. Onun için her ne zaman araları açılırsa kardeşlerinizin arasını düzeltin ve
Allah’a karşı sorumluluğunuzun bilincinde olun ki O’nun rahmetine eresiniz. (Hucurat Suresi, 10. Ayet)
ÊBilmediğin şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve kalp, bunların hepsi ondan (yaptıklarından) sorumludur. (İsra Suresi, 36. Ayet)
HADİS-İ ŞERİFLER
ÊAllah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu:
“İçinizden her kim kötü bir şey görürse, onu eliyle gidersin, buna gücü yetmezse diliyle önlesin, buna da
gücü yetmezse kalbiyle ondan nefret etsin ki bu imanın en zayıf noktasıdır.” (Ebû Saîd radıyallahu anh,
Müslim)
ÊAllah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu:
“Her kim İslam’da güzel bir çığır açarsa hem yaptığının sevabını ve hem de onunla amel edenlerin seva-
bını, amel edenlerinki eksilmeksizin alır.
Kim de İslam’da kötü bir çığır açarsa hem yaptığının günahını hem de onu yapanların günahını, yapanların günahından hiçbir şey eksilmeksizin yüklenir.” (Cerîr radıyallahu anh, Müslim)
ÊAllah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu:
“Kendiniz tam yapmasanız da iyiyi önerin, kendiniz tamamen uzak durmazsanız bile kötüden sakındı-
rın!” (Enes radıyallahu anh, Taberânî)
62
Sorumluluk
Ünite
4.
ÖZLÜ SÖZLER
ÌSorumluluğu kabul edebilmek, insanın değerinin ölçütüdür. (Roy L Smith)
Ìİnsan, yaşadığı sorunlardan dolayı çevresini suçlamaktan vazgeçmeli, dinsel ve ahlakî değerler çerçevesinde irade gücünü ve sorumluluk duygusunu artırmak için çalışmalıdır. (Albert Schweitzer)
ÌHerkes kendi kapısının önünü temizlerse her yer tertemiz olur. (Anonim)
ÌHalkalardan biri gevşerse zincirin tümü kopar. (Anonim)
ÌDünyanın filan yerinde bir rahatsızlık varsa bana ne dememeliyiz. Böyle bir rahatsızlık varsa tıpkı kendi
içimizde olmuş gibi ilgilenmeliyiz. (M. Kemal Atatürk)
ÌHer doğru, insana bir sorumluluk, her fırsat bir zorunluluk ve sahip olduğu her şey de ona bir görev
yükler. (John D Rockefeller Jr)
ÌVazifesini yerine getirmemiş olanın vicdan yarasına ne mazeretin devası ne ilacın şifası deva getiremez.
(Mevlana)
ÌSorumluluk, büyük olmanın bedelidir. (Einston CHURCHIL)
ÌTürk insanı; istikrarlı, kararlı ve azimli olmalıdır. Sorumluluk sahibi olmalı, hizmete talip olmalıdır. Cesur
olmalıdır. (M. Kemal Atatürk)
ÌSorumluluk insanı eğitir. (Wendell Phillips)
ÌHerkesin işi haline gelmiş bir iş, aslında hiç kimsenin işi değildir. (İngiliz Atasözü)
Ìİnsanı ayakta tutan iskelet ve kas sistemi değil, prensipleri, sorumlulukları ve inançlarıdır.
ÌEsas işimiz, uzakta hayal meyal duran bir şeyi görmeye çalışmak değil, önümüzde açıkça duran işi yapmaktır. (Thomas Cariyle)
Ìİnsan, sadece sorumluluk üstlenerek zihnini sağlam ve dengeli bir şekilde geliştirebilir. (John Dewey)
Sorumluluk
63
Ünite
4.
TAVSİYE EDİLEN FİLMLER
ÜLORENZO’NUN YAĞI
1992 yapımı bir dram filmi olup, George Miller tarafından yönetilmiştir. Yaşanmış bir öyküden alınan film;
Augusto Odone ve Michaela Odone adlı anne babanın,
amansız bir hastalık olan ADL’ye (adrenolökodistrofi)
yakalanan oğulları Lorenzo Odone’yi iyileştirme çabalarını anlatır.
Ü120
1915’in kış aylarında 1. Dünya Savaşı sırasında yaşanan
gerçek bir kahramanlık hikâyesinin anlatıldığı bir film. Eli
tüfek tutan herkes Ruslarla ölüm kalım harbindeyken sınır birliklerinde cephane tükenir. Vanlı çocuklar gönüllü
olurlar, yaşları 12 - 17 arasında değişen 120 isimsiz kahraman çocuk cephaneyi sırtlarlar ve karlı dağlarda günlerce ve gecelerce yürürler.
ÜARI
Arılar hakkında bildiğinizi sandığınız her şeyi değiştirecek bir komedi. Dünyaya bir arının- özellikle Arı Barry Benson’ın- gözüyle bakın. Küçük gibi görünen
işlerin, sorumlulukların ne kadar önemli olduğu gösteren, ailece izleyip keyif
alabileceğiniz bir sinema filmi.
64
Sorumluluk
Ünite
4.
Bir öğrenci ve birey olarak değişik yerlerde farklı sorumluluklarınız vardır. Bunları kendi
duygu ve düşüncelerinize göre yazınız.
“Sorumluluk” değerinin sizde çağrıştırdığı kelimeleri kutulara yazınız.
ÖZGÜ
VEN
....................
..........
GÜVEN
?
...........
DİSİPLİN ...........
DÜZE
....................
N ...........
..........
..............................
RLIK
EVDEKİ SORUMLULUKLARIM
OKULDAKİ SORUMLULUKLARIM
1. .....................................................
1. .....................................................
2. .....................................................
2. .....................................................
3. .....................................................
3. .....................................................
4. .....................................................
4. .....................................................
5. .....................................................
5. .....................................................
PLAN
....................
.....................
AKÂ.................
FED
............
............
GÖREV
SABIR
SORUMLULUK
HEDEF
.....................
....................
ZAMA
N ...........
...............
...............
L ...........
...............KURA
...............
BAŞARI............
.............................
ARKADAŞLARIM İÇİNDEKi
SORUMLULUKLARIM
KENDİME KARŞI
SORUMLULUKLARIM
1. .....................................................
1. .....................................................
2. .....................................................
2. .....................................................
3. .....................................................
3. .....................................................
4. .....................................................
4. .....................................................
5. .....................................................
5. .....................................................
OYUN ALANINDAKİ
SORUMLULUKLARIM
SOKAKTAKİ SORUMLULUKLARIM
1. .....................................................
İŞ BİRLİĞ
..................
İ .....
..................
AMAK
UMURS
..........................
...............
1. .....................................................
2. .....................................................
2. .....................................................
3. .....................................................
3. .....................................................
4. .....................................................
?
HASS
..........
..........ASİY
..........ET
...........
HUZUR............
.............................
35
Sorumluluk
4. .....................................................
5. .....................................................
Anahtar Cümle: Elini taşın altına koymak.
5. .....................................................
36
Sorumluluk
Aşağıdaki bilgilerden ve açıklamalardan yararlanarak bulmacayı doldurunuz.
Yukarıdaki ifadeden ve aşağıdaki karikatürden yararlanarak bir hikâye yazınız.
1.
?
Bireyin uyum sağlaması, üzerine düşen görevleri yerine getirmesi.
2. Olacak ya da gelecek bir şeyi telaş göstermeden bekleme.
?
?
3. İstenilen bir sonucu elde etmek.
4. Duyarlılık.
5. Antipatinin zıddı.
6. Duyarlı olma durumu.
7. İç kontrol, disiplin, kişinin bazı kuralları benimsemesi.
8. Amaç, gaye, maksat.
9. Kendini bir şey veya kimse uğruna feda eden.
10. Netice.
..............................................................
?
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
Sorumluluk
Sorumluluk
8
H
2
E
1 S
D
5 S E M P A
F
B
I
R
?
......................................................................................................................
37
38
?
7
?
3
Ö
Z
9 F E D A K A R
E
10 S O N U Ç
E
6
T
İ
D
O R U M L U L U K
Y
T İ
4 H A S S A S
R
L
I
L
B A Ş A R I
K
?
İ
?
Y E T
?
Sorumluluk
65
Ünite
4.
a
Aşağıdaki bulmacada “sorumluluk” değeri ile ilgili bazı kelimeler gizlenmiştir. Bunları bulup
işaretleyiniz. Her sözcüğü boş kutulara yazınız.
?
?
?
İ
Ş
B
Ö
D
Ü
Z
E
M
D
G
Ö
İ
R
L
İ
Z
E
N
E
S
A
P
A
T
İ
O
V
R
E
V
R
R
P
B
Ö
S
B
Z
A
H
G
B
G
Ü
I
E
B
A
Ş
A
R
I
U
A
M
V
R
N
R
E
T
Ç
U
M
Y
S
E
Ğ
E
Ç
E
M
E
S
U
L
İ
Y
N
T
T
Ü
V
Ö
Z
E
N
U
T
M
E
N
İ
E
Ğ
E
R
Ş
Y
L
G
Ğ
I
H
M
R
P
L
A
N
İ
U
A
Ü
T
E
M
Ö
Z
V
E
R
İ
K
Y
Ş
J
D
H
A
S
S
A
S
İ
Y
E
T
D
E
F
E
D
A
K
Â
R
L
I
K
İ
F
E
Ç
A
L
I
Ş
M
A
K
K
M
L
Y
Ş
Ç
A
L
I
Ş
M
A
K
I
O
D
R
N
H
P
Y
Ş
E
F
K
A
T
İŞ BİRLİĞİ
DÜZEN
GÖREV
BAŞARI
ÖZGÜVEN
SORUMLULUK
FEDAKÂRLIK
ÖZDENETİM
ŞEFKAT
SABIR
Sorumluluk
A
İ
N
HASSASİYET
s
Ğ
?
?
HEDEF
?
EMPATİ
MESUL
?
ÖZVERİ
ÇALIŞMAK
PLAN
ÖZEN
39
ÖRNEK: Okuldaki bir yarışmada dereceye girmeyi hedeflediniz. Dereceye girmek için yapmanız gerekenleri (Her gün tekrar, özet çıkarmak, çalışmalarınızı çevrenizdekilerle paylaşmak vb.) sürecini tamamladınız ve yarışma sonucunda dereceye girdiniz.
...........................................
...........................................
On yıl sonraki hedefim, ................................................................................................
.......................
A
................................................................................................................................................................
..
................................................................................................................................................................
..
................................................................................................................................................................
..
Hedefinize ulaşmak için basamak basamak neler yapmanız gerektiğini yazınız.
H
1.
Basamak :
2.
Basamak :
3.
Basamak :
4.
Basamak :
g
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
i
...........................................................................................................................................................
Bu hedefe ulaşmak için sahip olmam gereken özellikler;
................................................................................................................................................................
..
................................................................................................................................................................
..
E
................................................................................................................................................................
..
................................................................................................................................................................
..
................................................................................................................................................................
b
40
v
..
T
Sorumluluk
Aşağıda, evde yapılması gereken bazı işler tanımlanmıştır. Bu işleri kimin yaptığını boş bırakılan
yerlere yazınız.
Yapılacak İşler
Bu İşi Genellikle Kim Yapar?
Odanı kim toplar?
Kapı çalındığında kim bakar?
İLK HEDEFİM
...........................................
...........................................
Z
s
k
...........................................................................................................................................................
Sonucun BAŞARI olmasını istediğiniz HEDEF’ inizi belirleyip bu sonuca ulaşmak için vermeniz gereken kararı ve sürdürmeniz gereken süreci yazarak başarı merdivenini tırmanın.
KARAR
On yıl sonraki amaç ve hedefinizi belirleyip yazınız.
SÜREÇ
SONUÇ
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
Pijamanı kim katlar?
...........................................
...........................................
...........................................
Yatma zamanı ışıkları kim söndürür?
Sofrayı kim toplar?
Pazara kim gider?
Çöpleri kim atar?
g
İKİNCİ HEDEFİM
KARAR
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
Kardeşinin derslerine kim yardımcı olur?
SÜREÇ
SONUÇ
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
Kitaplarını toplayıp çantanı kim hazırlar?
...........................................
...........................................
...........................................
Sabahları kahvaltıyı kim hazırlar?
Çamaşırları kim asar, kim toplar?
Camları kim siler, temizler?
Çiçekleri kim sular, bakımını kim yapar?
ÜÇÜNCÜ HEDEFİM
T
KARAR
Ekmeği kim alır?
SÜREÇ
SONUÇ
...........................................
...........................................
Evi kim süpürüp temizler?
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
...........................................
Çocukları okula kim götürür?
Sabah seni kim uyandırır?
Evcil hayvanların bakımını kim yapar?
Sorumluluk
66
41
42
Sorumluluk
Sorumluluk
Ünite
4.
Öğretmen olduğunuzu düşünün, sınıfta öğrencilerinizle sorumluluk üzerine konuşuyorsunuz. Öğrencilerinizden sorumluluklarını geliştirmek için neler yapmalarını istersiniz? Önem
sırasına göre yazınız.
Aşağıdaki kişilerden sorumluluk sahibi olanların kutucuğunu işaretleyiniz.
Emel, sabahleyin yatağını toplar ve pijamalarını katlayıp dolaba koyar.
Umut, verdiği sözleri unutur ve söz verdiğinde bunu yerine getirmez.
Mehmet, okula giderken engelli arkadaşlarına yardımcı olur.
Esra, çöpleri yere değil de çöp kutusuna atar.
Kemal, ödevlerini yapmamak için hastalığını bahane eder.
Melike, evdeki çiçeklerle ilgilenmekten mutlu olur.
Kerem, evdeki eşyaları dikkatli kullanır.
1.
.....................................................................................................................................................
2.
.....................................................................................................................................................
3.
.....................................................................................................................................................
4.
.....................................................................................................................................................
5.
.....................................................................................................................................................
6.
.....................................................................................................................................................
Nesli, evdeki elektriği ve suyu tutumlu kullanır.
Buğra, sokakta yüksek sesle konuşmaz.
Anne veya baba olduğunuzu düşünün, evinizde çocuklarınızla sorumluluk üzerine konuşuyorsunuz. Çocuklarınızdan sorumluluklarını geliştirmek için neler yapmalarını istersiniz? Önem
sırasına göre yazınız.
Sena, küçük kardeşiyle ilgilenmemek için bahane üretir.
Murat, oyun alanlarında arkadaşlarıyla tartışır ve onları rahatsız eder.
Kübra, toplu taşıma araçlarında yüksek sesle konuşmaz.
Ersin, yanlış davranış sergileyen arkadaşlarını nazikçe uyarır.
Ayşe, hayvanlara ve bitkilere zarar vermez.
Uğur, okulda sıraların üzerine ismini yazar.
Melek, okuduğu kitapları kitaplığa yerleştirir.
Ali, ödevlerini arkadaşlarıyla birlikte yapar.
1.
.....................................................................................................................................................
2.
.....................................................................................................................................................
3.
.....................................................................................................................................................
4.
.....................................................................................................................................................
5.
.....................................................................................................................................................
6.
.....................................................................................................................................................
Aysun, kişisel bakımını ve temizliğini ihmal etmez.
43
Sorumluluk
44
Sorumluluk
Aşağıda, biri anneyi diğeri de öğretmeni temsil eden iki resim verilmiştir. Bu resimlerin
çağrıştırdığı kelimeleri yazınız.
şefkât ...........
..............................
“Sabır” kelimesinden yola çıkarak örnekteki gibi anlamlı ifadeler oluşturunuz.
sıkıntılara katlanmaktır.
..........fedak
..........ârlıkt
..........ır.
...........
..............................
aziml
.............................
............
..........dayan
..........ıklılık
..........tır.
...........
başarının anahtarıdır.
acele etmemektir.
i olmaktır.
...........
çile
sevgi
çalışkanlıktır.
...........
özve..........
ridir............
....................
baba
..................
............
.........................................
özveri
G
çocuk
..................
............
.
........................................
...........
..................sabır
............
...........
merhamet
.
........................................
SABIR
r. .
olmaktı
kararlı
..........
....................
..........
sözünde durmaktır.
...............
..........................
yolda bırak
mam...........
aktır.
...............
...............
ktır.
Allah'a sığınma
............
.............................
ektir.
düşünm...........
sonucu...............
...............
ciddiy
e almak
..........
tır. .
..........
....................
Sabır, Sebat ve Çalışkanlık
Sorumluluk
hedefe yürümektir.
fedakârlık ...........
..............................
...........
öğren
ci ..........
....................
..........
.
karar.....................
....................
çalışkanlık
sevgi
lılık
.
........................................
..................
saygı
............
ihanet etmemektir.
............
.............................
...........
45
46
h
başa
..................
......rı
......
özveri
P
.
........................................
Sabır, Sebat ve Çalışkanlık
67