Plasentanın Görevleri ve İkiz Gebelik

Plasentanın Görevleri ve İkiz
Gebelik
Doç. Dr. Nejdet ŞİMŞEK
•
•
•
•
•
•
•
Plasentanın Görevleri :
Plasentanın fonksiyonu çok yönlüdür.
1) Metabolizma organı görevini görür.
2) Solunum organı olarak hizmet eder.
3) Vitaminleri depo eder.
4) Hormon salgılar.
5) Bazı antikorları geçirir
• 1) Metabolizma organı görevini görür.
• Yavrunun beslenmesi için gerekli olan maddeler ana kanından yavruya,
yavruda biriken metabolizma artıklar da dışarı atılmak üzere ana kanına
basit difüzyon, aktif transport, fagositoz ve pinositoz yardımıyla geçer.
• Su ve inorganik maddeler plasentadan difüzyonla serbestçe
geçebilirler.
• Selenyum amino asitlere bağlanarak, Glikoz aktif transport yolu ile
geçer.
• Serbest yağ asitleri plasentadan basit difüzyonla alınır
• Proteinler plasentadan geçemezler. Fötüs, proteinlerin çoğunu aktif
transportla geçen amino asitlerden sentezler. Bazı proteinler ise
trofoblastlar tarafından fagositoz veya pinositozla alınabilir.
• Plasenta, bakteri ve viruslar için etkili bir bariyerdir.
• Bazı mikroorganizmalar (Brucella canis, Mycobacterium
tuberculosis, koyunların abortus virusu, Toxocara canis gibi)
plasenta bariyerini kolaylıkla geçerler.
• Ġlaçların çoğu plasentayı basit difüzyonla geçerler. Eroin gibi uyuşturucu
ilaçlar, fötüste de fötal ilaç alışkanlığı oluşturur.
• 2) Solunum organı olarak hizmet eder.
• Anne kanı ile yavru kanı arasında gaz (O2, CO2) alışverişini sağlar. Bu alış-verişte gazlar arasındaki basınç
farkı önemli rol oynar.
• 3) Vitaminleri depo eder.
• Plasenta B, C, D ve E vitaminleri için geçirgendir.
• A vitamini plasentadan ancak provitamin (karotin) halinde
geçebilir.
• Suda eriyen vitaminler (B, C), yağda eriyen vitaminlere
(A, D, E) göre plasentadan daha çabuk geçerler.
• 4) Hormon salgılar.
• Sinsityotrofoblastlar tarafından salgılan östrojen,
progesteron ve gonadotrophic hormonları gebeliğin
devamını ve süt bezlerinin gelişmesini sağlar.
• 5) Bazı antikorları geçirir.
• Maternal antikorların, plasenta yolu ile fötüse taşınması,
fötüse pasif bağıĢıklık kazandırır.
• Yarım plasentalarda plasenta bariyeri kalın olduğu için
antikor geçiĢi çok az olur ya da hiç olmaz.
• Bu geçiş, ancak tam plasentalarda mümkündür.
• At, domuz ve ruminantlarda plasenta bariyerini geçen
herhangi bir antikor saptanamamıştır; kedi ve
köpeklerde ise çok az miktarda geçmektedir.
• Bundan dolayı evcil hayvanlarda kolostrumun, doğan
yavrulara verilmesi gereklidir.
• İnsan ve tavşanda ise antikorlar plasenta yolu ile alınırlar.
• BAZI MEMELĠLERDE GEBELĠK SÜRESĠ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Fare
TavĢan
Kanguru...
Tilki
Kurt
Köpek
Kedi
Aslan
Domuz
Koyun
Keçi
Kaplan
Geyik
22-24
39
50-54
63-70
56-63
147
gün
(3 hafta 2 gün)
28-33 gün
(4 hafta)
gün
(5 hafta - 4 gün)
gün
(7 hafta)
gün
(9-10 hafta)
63-70 gün
(9-10 hafta)
gün
(8-9 hafta)
105-112
gün
(3 ay 20 gün)
119-130
gün
(4 ay)
147-154
gün
(5 ay)
gün
(5 ay)
155
gün (5 ay)
160-200 gün (6 ay)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Maymun
180-270
gün
(6-9 ay)
Ayı
180-187
gün
(6 ay)
Ġnek
275-285
gün
(9 ay 15 gün)
Ġnsan
268-280
gün
(9 ay 10 gün)
Manda
308-320
gün
(10 ay 15 gün)
Balina*
330-365
gün
(11-12 ay)
Zebra
345
gün
(11 ay 15 gün)
Kısrak
330-335
gün
(11 ay 15 gün)
EĢek
348-377
gün
(12 ay)
Deve
345-375
gün
(12 ay)
Zürafa
420-450
gün
(14-15 ay)
Gergedan
540
gün
(18 ay)
Fil
600-630
gün
(20-21 ay)
Yunus**...
330-360
gün
(11-12 ay)
* Balina, iki yılda 1 adet yavru yapar. Yavru plasentalı ve göbek
kordonludur.
• ** Yunuslar balinalarla akrabadır. Doğumda yavru baştan değil,
• kuyruktan doğar. Genellikle, 1 ender olarak da 2 yavru yaparlar.
• ĠKĠZLĠK VE ÇOK YAVRULU DOĞUM
• Bu durum genellikle insanları ilgilendirir. Ancak,
hayvanlardaki çok yavrulu doğumun nedeni de
aynı prensiplere bağlıdır.
• İnsanda ikili ve nadir de olsa beşli, altılı, hatta
sekizli doğumlara da rastlamak mümkündür.
• İkizlik, iki zigottan köken alabilir, dizigotik ikizlik
ya da fraternal ikizlik
• Tek bir zigottan köken alabilir monozigotik
ikizlik ya da identikal (benzer) ikizlik
• 1) Çift yumurta ikizleri (diovuler ikizler, dizigotik ikizler,
fraternal ikizler):
• Aynı ovarium'da ya da iki ovarium'da ayrı ayrı iki Graaf follikülü
gelişir ve iki ovulasyon olur.
• iki adet seconder oocyte, iki ayrı spermatozoon tarafından döllenir ve
uterus'ta iki implantasyon meydana gelir.
• Doğum, birlikte olur; yavrular aynı cinsiyette veya ayrı cinsiyette
olabilirler.
• Aralarında kardeşçe bir benzerlik söz konusudur.
• implantasyon birbirinden aralıklı olursa, ikizler iki ayrı amnion,
chorion keselerine ve plasentaya sahip olurlar.
• implantasyonu birbirine yakın olursa, ikizlerin ayrı ayrı amnion
keseleri olmalarına rağmen, chorion keseleri ve plasentaları birleşik
olabilir.
• İneklerde, birleşik plasenta'nın kan damarları arasında anastomozlar
olabilir. Eğer, ikizler farklı cinsiyete sahipse, bu durum dişi fötusa ait
genital sistemin normal gelişimini engeller ve freemartinismus
şekillenir.
• 2) Tek yumurta ikizleri (monovuler
ikizler, monozigotik ikizler,
identikal ikizler)
• Bir adet seconder oocyte, bir tek
spermatozoon tarafından döllenir.
• ikizler benzer genetik özelliğe ve fiziksel
görünüme sahiptirler.
• Başlangıçta tek bir zygote'tan şekillenirler.
Ayrılmalar, embriyonal gelişmenin farklı
aşamalarında görülebilir.
• 3 farklı şekilde tek yumurta ikizi şekillenir.
• A) Zygote iki blastomerli aşamadan, morula
evresine kadar olan dönemlerin herhangi birinde
ikiye ayrılarak iki blastocyst oluşur.
• Implantasyonları birbirlerine yakın olursa, identikal
ikizlerin ayrı amniyon keseleri, tek bir chorion
kesesi ve plasentaları vardır.
• Implantasyonları birbirlerine aralıklı olursa,
herbirinin bağımsız amnion ve chorion keseleri ile
plasentaları bulunur.
• B.Nodus
embriyonalis'in iki
eşit parçaya
ayrılması ile
şekillenebilir.
• Bu tür ikizlikte, iki ayrı
amnion kesesi, tek
bir chorion kesesi ve
ortak bir plasenta
bulunur.
• C. Diskus
embriyonalisin iki
kısma ayrılmasıyla
şekillenebilir.
• amnion, chorion
keseleri ve plasenta
tektir.
• Nodus embriyonalis
veya diskus
embriyonalisteki
ayrılma tam olmazsa,
yapışık ikizler (Siam
ikizlerinde olduğu gibi)
meydana gelir.
• Bu ikizler genellikle
kalça ve omuzdan
yapışıktırlar.
Monozigotik ikizliğin
değiĢik Ģekilleri.
A- embriyonun ikiye
bölünerek geliĢmesi ;
B- nodus
embriyonalisin ikiye
bölünmesi ile ayn
embriyoların oluĢması ;
C- nodus
embriyonalis'in tam
ayrılamadığı durumlarda
yapıĢık ikizlerin
Ģekillenmesi (Carison'dan).
• İkizlikten daha çok sayıda olan doğumlara çok
yavrulu doğum (çoklu doğum) denir.
• Bu durum, değişik şekillerde meydana gelir.
• Ya aynı anda birkaç ovulasyon olur ve oocyte'ler
ayrı ayrı döllenerek fraternal ikizleri meydana
getirirler,
• ya da döllenmiş yumurta hücrelerinden bazıları
identikal ikizler yönünde gelişirler.
• Örneğin : dörtlü doğumda 2 fraternal
• 2 identikal, üçlü doğumda 1 fraternal 2 identikal
ikizler olabilir.
• Beşiz ve üzerindeki sayıda olan çoklu gebelikler,
insanlarda nadir olarak görülür.
• DIġ GEBELĠK (ektoptik, ekstrauterin gebelik)
•
Uterus'tan başka yerlerde olan implantasyonlara dış gebelik adı verilir. Dış
gebelik dört şekilde meydana gelir:
•
Ovarial gebelik : Ovulasyon anında oocyte henüz ovarium
yüzeyinde iken buraya ulaşabilen bir spermiyum tarafından döllenir.
Zygote'tan sonraki ilk gelişmeler yine ovarium yüzeyinde meydana gelir
ve şekillenen blastula (bfastocyst) ovarium bağdokusu içine implante olur.
•
Abdominal gebelik : Ovulasyon anında oocyte ve spermiyumlar
karın boşluğuna düşerler. Döllenme ve bölünmeler burada olur. Blastocyst
barsak duvarına ya da omentum'a implante olur.
•
Tubal gebelik : Bu tip, çok raslanan bir dış gebeliktir. Zygote
oluşumu ve bölünmeler normal bir şekildedir. Ancak, şekillenen morula
uterus'a varmadan blastocyst evresine eriştiğinde yumurta yolunun
mukozasına implante olur. Blastocyst geliştikçe hacim kazanır ve yumurta
yolu duvarını yırtarak iç kanamaya neden olur.
•
Servikal gebelik : Bu tip dış gebelikte implantasyon, serviks
kanalının iç bölümünde olur. Plasenta geçit yolunu tıkadığı için, doğum
anında şiddetli sancı ve kanamalar meydana gelir.