06 Serpil Savaß

Romatizma, Cilt: 15, SayÝ: 3, 2000
185
PS…RÜAZÜSLÜ HASTALARDA EKLEM TUTULUMUNUN KLÜNÜK VE RADYOLOJÜK
OLARAK DEÚERLENDÜRÜLMESÜ
Serpil Savaß1, PÝnar Baßak2, Meltem ‚etin3
…ZET
Bu •alÝßmanÝn amacÝ Isparta bšlgesinde yaßayan bir grup psšriazisli hastadaki eklem bulgularÝnÝ klinik ve
radyolojik olarak incelemek, periferik eklem, temporomandibular eklem (TME) ve sakroiliyak eklem tutulum oranlarÝnÝ saptamaktÝr. Bu ama•la 30 psšriazis hastasÝ •alÝßmaya alÝndÝ. 8 hastada (%26.7) periferik
artrit, 6 hastada (%20) asemptomatik sakroileit saptandÝ. Artritli olgular GlandmanÕÝn klinik sÝnÝflamasÝna gšre sÝnÝflandÝrÝldÝÛÝ zaman 5 hastanÝn (%16.7) simetrik poliartrite, 4 hastanÝn (%13.3) spondilartropatiye, 1 hastanÝn (%3.3) asimetrik oligoartikŸler tip eklem tutulumuna, 1 hastanÝn (%3.3) distal interfalangial eklem tutulumu ve spondilartropatiye, 1 hastanÝn da (%3.3) simetrik poliartrit ve spondilartropatiye sahip olduklarÝ gšrŸldŸ. 2 hastada (%6.7) klinik ve radyolojik olarak TME tutulumu mevcuttu. Psšriazisli hastalarÝmÝzda yŸksek oranlarda eklem tutulumlarÝ saptamamÝz nedeniyle bu hastalarÝnÝn takibinde dermatolog ve fizik tedavi hekimlerinin ißbirliÛi i•inde olmalarÝ gerektiÛi sonucuna vardÝk.
Anahtar Kelimeler: psšriazis, psšriatik artrit, spondilit, temporomandibular eklem
SUMMARY
The aim of this study is to evaluate the joint symptoms clinically and radiologically in a group of patients with psoriasis living in Isparta region and to determine the ratio of peripheral joint, temporomandibular joint (TMJ) and sacroiliac joint involvement. For this purpose, 30 patients with psoriasis were included in the study. Peripheral arthritis occurred in 8 patients (26.7%). Six patients (20%) had asymptomatic sacroiliitis. When the patients with arthritis was classified according to GlandmanÕs categories, we
have found that 5 patients (16.7%) had symmetric polyarthritis, 4 patients (13.3%) had spondylarthropathy, 1 patient (3.3%) had asymmetric oligoarthritis, 1 patient (3.3%) had distal interphalangial joint
involvement and spondylarthropathy, 1 patient (3.3%) had symmetric polyarthritis and spondylarthropathy. Two patients (6.7%) had TMJ involvement clinically and radiologically. We detected a high number of joint involvement in our patients with psoriasis. We suggest that the dermatologists and the physiatrists should work together in the evaluation of the patients with psoriasis.
Key Words: psoriasis, psoriatic arthritis, spondylitis, temporomandibular joint
GÜRÜÞ
Psšriazis, popŸlasyonun yaklaßÝk %2Õsinde gš-
grubuna dahil edilmißtir (6). Psšriatik artrit sadece
rŸlen, eritemli, sedefi skuamlÝ plaklarla karakterize
periferik eklemlerde deÛil temporomandibular ek-
kronik ve inflamatuvar bir hastalÝktÝr (1). Psšriatik
lemlerde de gšrŸlebilir (7-11).
artrit psšriazisli hastalarÝn %10-40ÕÝnda gšrŸlen se-
‚alÝßmamÝzÝn amacÝ Isparta bšlgesinde yaßayan
ronegatif ve eroziv bir poliartrit tablosudur (2-5).
bir grup psšriazisli hastanÝn periferik eklem, TME ve
Psšriatik artrit, omurgayÝ ve sakroiliyak eklemleri
aksiyel tutulum oranlarÝnÝ saptamak ve bu tutulumla-
de tutabildiÛi i•in seronegatif spondilartropatiler
rÝn šzelliklerini literatŸr eßliÛinde tartÝßmaktÝr.
1
S. Demirel †niversitesi TÝp FakŸltesi Fiziksel TÝp ve Rehabilitasyon AD
2
S. Demirel †niversitesi TÝp FakŸltesi, Dermatoloji AD
3
S. Demirel †niversitesi TÝp FakŸltesi, Radyodiagnostik AD
186
Psšriazisli Hastalarda Eklem Tutulumunun Klinik ve Radyolojik Olarak DeÛerlendirilmesi
MATERYAL VE METOD
liÛi, eklem aralÝÛÝnda daralma ve genißleme, eroz-
SŸleyman Demirel †niversitesi TÝp FakŸltesi
yon, falankslarÝn proksimal bšlŸmŸnŸn •ukurlaß-
Dermatoloji polikliniÛine baßvuran psšriazisli 30
masÝ, distal falankslarÝn u•larÝnÝn rezorpsiyonu, ke-
hasta •alÝßmaya alÝndÝ. BŸtŸn hastalar bir dermato-
miksel ankiloz ve subluksasyonlar deÛerlendirildi
log ve bir fizik tedavi hekimi tarafÝndan deÛerlendi-
(14). Lomber grafilerde sindesmofitler deÛerlendi-
rildiler. Sistemik romatizmal hastalÝk veya gut has-
rildi. BT ile sakroileitin derecelendirilmesinde New
talÝÛÝ šykŸsŸ olan, romatoid faktšr veya antinŸkleer
York kriterleri kullanÝldÝ (15): Grade 0= normal,
antijen (ANA) pozitifliÛi olan hastalar •alÝßmaya
Grade 1= ߟpheli, Grade 2= minimal deÛißiklikler
alÝnmadÝlar.
(eklem aralÝÛÝnda daralma olmaksÝzÝn lokalize
HastalarÝn yaß ve cinsiyetleri kaydedildi. Psšri-
erozyon veya skleroz olmasÝ), Grade 3= erozyon,
azisin klinik sÝnflandÝrÝlmasÝ kronik plak, guttat ve
skleroz, eklem aralÝÛÝnda genißleme veya daralma
palmoplantar tip ßeklinde yapÝldÝ ve ßiddeti PASÜ
ile birlikte kÝsmi ankiloz, Grade 4= total ankiloz ola-
skorlamasÝ (psoriazis alan-ßiddet indeksi=0-72)
rak deÛerlendirildi. Grade 2 ve Ÿzeri sakroileit ola-
kullanÝlarak saptandÝ (1).
rak kabul edildi. TME BTÕsinde eklem aralÝÛÝnda
Psšriazis sŸresi ve periferik artrit šykŸsŸ kaydedildi. Artrit ve deri bulgularÝnÝn birbirlerine gšre or-
daralma, eklem yŸzeylerinde erozyon, skleroz ve
ankiloz varlÝÛÝ araßtÝrÝldÝ.
Direk grafiler ve BT sonu•larÝ bir radyolog tara-
taya •ÝkÝß zamanlarÝ kaydedildi.
AßaÛÝdakilerden en az birinin varlÝÛÝ durumunda
psšriatik spondilartropati tanÝsÝ kondu (13); infla-
fÝndan hastalarÝn kliniÛini bilmeksizin deÛerlendirildi.
matuvar karakterde bel aÛrÝsÝ, lomber veya sakro-
Üstatistiksel Analiz: Veriler SPSS istatistik prog-
iliyak tutulumun klinik veya radyolojik bulgularÝnÝn
ramÝ kullanÝlarak deÛerlendirildi. Ortalama deÛerler
varlÝÛÝ. Klinik olarak sakroiliyak eklem tutulumu
ortalama ± standart sapma olarak verildi. Artritli ve-
sakroiliyak kompresyon ve Gaenslen testleri ile,
ya artritsiz psoriazis hastalarÝnÝn yaß ve hastalÝk
lomber tutulum ise Schober testi ile deÛerlendirildi.
sŸrelerinin karßÝlaßtÝrÝlmasÝnda Student-t testi kul-
Moll ve Wright psoriatik artrit sÝnÝflama kriterleri,
lanÝldÝ. P deÛeri 0.05Õten kŸ•Ÿkse anlamlÝ kabul
šrtŸßen olgularÝ ayÝrt edemediÛi i•in (12) psšriatik
edildi.
artriti olan hastalarÝn tutulum tipleri Glandman ve
arkadaßlarÝnÝn sÝnÝflama kriterlerine gšre sÝnÝflandÝ-
BULGULAR
rÝldÝ (2).
‚alÝßmaya yaß ortalamasÝ 44.76±15.62 (17-70)
Hastalara istirahatte •ene aÛrÝsÝ, •iÛnerken •eneden ses gelmesi ve aÛrÝ, aÛÝz a•mada zorluk
olup olmadÝÛÝ soruldu.
TŸm olgulara tam kan, sedimentasyon, romatoid faktšr, ANA ve biyokimyasal tetkikler yaptÝrÝldÝ.
olan 30 psšriazisli hasta alÝndÝ. HastalarÝn 17Õsi
(%56.7) kadÝn, 13ÕŸ (%43.3) erkekti.
HastalarÝn tŸmŸnde tam kan ve biyokimya testleri normal olarak saptandÝ. RF ve ANA tŸm olgularda negatifti.
Periferik artriti olan hastalarÝn semptomatik ek-
HastalarÝn ortalama hastalÝk sŸresi 12.66 ±
lemlerinin 2 yšnlŸ direk grafileri, bŸtŸn hastalarÝn iki
11.03 yÝldÝ (1-40 yÝl). 25 hastada (%83.3) kronik
yšnlŸ torakal ve lumbosakral grafileri ve bilateral
plak, 2 hastada (%6.7) kronik plak ve guttat, 2 has-
sakroiliyak ve temporomandibular eklem BTÕleri •e-
tada (%6.7) guttat ve 1 hastada (%3.3) palmoplan-
kildi. Periferik eklem grafilerinde yumußak doku ßiß-
tar tip psšriazis mevcuttu. 7 hastada (%23.3) tÝrnak
Savaß ve ark.
187
tutulumu vardÝ. 8 hasta (%26.7) PUVA tedavisi gšr-
sasyonlar gibi radyolojik deÛißiklikler saptanÝrken 1
mekteydi. Ortalama PASÜ deÛeri 10.61±10.67 (0.5-
hastada herhangi bir patoloji saptanmadÝ. Patoloji
32.2) idi.
saptanmayan hastanÝn artrit sŸresinin 1 yÝl olduÛu
8 hastada (%26.7) periferik artrit saptandÝ. Ortalama artrit sŸresi 9.0±7.4 yÝldÝ (1-20 yÝl). Periferik
gšzlendi. HastalarÝn torakal ve lomber grafilerinde
sindesmofitlere rastlanmadÝ.
artriti olan ve olmayan olgular yaß ve hastalÝk sŸre-
2 hastada (%6.7) istirahatte TME aÛrÝsÝ, •iÛner-
si a•ÝsÝndan karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝ zaman artritli olgularÝn
ken •eneden ses gelmesi ve aÛrÝ yakÝnmasÝ vardÝ.
olmayanlara gšre daha yaßlÝ ve daha uzun sŸredir
Bu olgularÝn TME BTÕsi deÛerlendirildiÛinde, birin-
psoriazisli olduklarÝ gšzlendi (Tablo I).
de tek taraflÝ, diÛerinde ise •ift taraflÝ temporomandibuler eklem dŸzensizliÛi, eklem yŸzeylerinde
Tablo I. Psšriatik artriti olan ve olmayan hastalarÝn yaß ve
hastalÝk sŸresi a•ÝsÝndan karßÝlaßtÝrÝlmasÝ
Artrit Var
Artrit Yok
p
Yaß
55.75±11.29
40.77±15.23 0.01
HastalÝk sŸresi
19.37±14.17
10.22±8.81
0.04
erozyon, skleroz ve subkondral kistler izlendi. Temporomandibuler eklem tutulumu olan hastalar erkekti, her ikisinde de periferik tip eklem tutulumu ve
grade 2 sakroileit vardÝ.
TARTIÞMA
Sakroiliyak BTÕde 5 olguda (%16.7) grade 2, 1
olguda (%3.3) grade 3 sakroileit saptandÝ. Bu olgularda klinik sakroileit bulgusu saptanmadÝ. Periferik
artriti olan olgularÝn 2Õsinde (%25) Grade 2, artritsiz
olgularÝn 3ÕŸnde (%13.6) grade 2, 1Õinde (%4.5)
grade 3 sakroileit saptandÝ.
Psoriatik artrit tiplerine gšre deÛerlendirildiÛinde
5 hastada (%16.7) simetrik poliartrit, 4 hastada
(%13.3) spondilartropati, 1 hastada (%3.3) asimetrik oligoartikŸler tip, 1 hastada (%3.3) distal interfalangial eklem ve spondilartropati, 1 hastada da
(%3.3) simetrik poliartrit ve spondilartropati saptandÝ. HastalarÝn hi•birinde artritis mutilansa rastlanmadÝ.
6 hastanÝn (%20) periferik artrit yakÝnÝmlarÝ deri
bulgularÝnÝn ortaya •ÝkmasÝndan sonra, 2 hastada
(%6.7) deri bulgularÝ ile birlikte ortaya •ÝkmÝßtÝ.
HastalarÝn hi•birinde inflamatuvar bel aÛrÝsÝ šykŸsŸ yoktu, bel hareketleri tŸm hastalarda a•ÝktÝ.
Direk eklem grafilerinde 7 hastada •eßitli dere-
Psšriazisli hastalarda seronegatif inflamatuvar
artrit gšrŸlebileceÛi iyi bilinmekle birlikte gšrŸlme
oranÝ hakkÝnda kesin bir gšrŸß birliÛi yoktur. OlgularÝmÝzda psšriatik artrit gšrŸlme oranÝ %20 olarak
saptanmÝßtÝr. BazÝ yazarlar (2,4,5) bu oranÝ %10-20
olarak bildirirken, bazÝ yayÝnlarda bu oran %3040Õlara yŸkselmektedir (3). Offidani (16) eklem yakÝnmasÝ olmayan 25 psšriazis hastasÝnda MRI ile
yaptÝÛÝ bir •alÝßmada olgularÝn %68Õinde asemptomatik artrit saptamÝßtÝr. †lkemizde yapÝlan •alÝßmalarda psšriatik artrit gšrŸlme gšrŸlme oranÝ %2,5%23 arasÝnda deÛißmektedir (17-20). LiteratŸrde
saptanan bu farklÝ oranlarÝn nedeni •alÝßmalara alÝnan hasta sayÝlarÝnÝn ve psšriatik artrit tanÝsÝnda
kullanÝlan kriterlerin farklÝlÝÛÝ olabilir. ‚alÝßmamÝzda
saptadÝÛÝmÝz oranÝn yerli ve yabancÝ literatŸrle
uyumlu olmasÝna raÛmen hasta sayÝsÝnÝn az olmasÝ nedeniyle ger•ek eklem tutulum oranÝnÝ yansÝtmadÝÛÝ dŸßŸncesindeyiz.
celerde yumußak doku ßißliÛi, eklem aralÝÛÝnda da-
OlgularÝmÝzda en sÝk rastlanan eklem tutulum
ralma ve genißleme, erozyonlar, falankslarÝn prok-
ßekli simetrik poliartikŸler tip tutulumdu. Simetrik
simal bšlŸmŸnŸn •ukurlaßmasÝ, distal falankslarÝn
poliartikŸler tutulum, klasik olarak psšriaziste en sÝk
u•larÝnÝn rezorpsiyonu, kemiksel ankiloz ve subluk-
rastlanan eklem tutulum ßekli olarak bildirilmektedir
188
Psšriazisli Hastalarda Eklem Tutulumunun Klinik ve Radyolojik Olarak DeÛerlendirilmesi
(11,13,21). †lkemizde de yapÝlan •eßitli •alÝßmalar-
ya •ÝktÝÛÝ gšrŸldŸ. Deri bulgularÝndan šnce artriti
da simetrik poliartikŸler tip tutulum en fazla gšrŸlen
ortaya •Ýkan hasta yoktu. Psšriatik artritli olgularÝn
tutulum ßeklidir (18,19,20). Bununla birlikte psšri-
eklem semptomlarÝnÝn olgularÝn 2/3ÕŸnde deri bul-
atik eklem tutulum ßekillerinin Ýrksal farklÝlÝklar gšs-
gularÝnÝn ortaya •ÝkmasÝndan sonra, %20Õsinde ise
terdiÛi bilinmektedir. …rneÛin KorelilerÕde en sÝk gš-
deri bulgularÝndan šnce gšrŸldŸÛŸ, olgularÝn sade-
rŸlen psšriatik artrit tipi spondilittir (22). Asempto-
ce %10-15Õinde eklem ve deri bulgularÝnÝn aynÝ an-
matik lomber tutulum bazÝ etnik gruplarda, šrneÛin
da ortaya •ÝktÝÛÝ bildirilmißtir (24).
‚inliler ve Hintlilerde sÝk gšrŸlmektedir (13). Alonso
30 olguluk serimizde iki olguda semptomatik
ve arkadaßlarÝnÝn 180 psšriatik artritli hasta ile yap-
TME tutulumu saptadÝk. Psšriazisli hastalarda TME
tÝklarÝ •alÝßmada asimetrik oligoartikŸler tutulum en
tutulumu 1992 yÝlÝna kadar olgu sunumlarÝ ßeklinde
fazla gšrŸlen tutulum ßekli olarak karßÝmÝza •Ýk-
ve psšriazisin nadir bir komponenti olarak bildirilir-
maktadÝr (12). Bu •alÝßmada spondilartrit tanÝsÝ sa-
ken (8-9), Kšnšnen (10) 61 psšriatik artritli olgu ile
dece klinik bulgulara dayanÝlarak konmußtur ve
yaptÝÛÝ klinik •alÝßmada TME tutulumunun sanÝldÝÛÝ
hastalarÝ arasÝnda asemptomatik spondilartritli bi-
kadar nadir olmadÝÛÝnÝ gšstermißtir. AraßtÝrmacÝ ol-
reylerin bulunma olasÝlÝÛÝ, AlansoÕnun •alÝßmasÝn-
gularÝnÝn % 22Õsinde •enede sabah tutukluÛu, %
da bir sÝnÝflama hatasÝ olabileceÛini akla getirmektedir. ‚alÝßmamÝzda sakroiliyak eklemler BT ile deÛil de sadece klinik ile deÛerlendirilseydi aksiyel tutulum yok ßeklinde deÛerlendirilecekti. Oysa BT ile
tŸm olgularÝmÝzÝn %20Õsinde, artritli olgularÝn ise
%37.5Õinde asemptomatik sakroileit saptanmÝßtÝr.
Psšriaziste sakroileit gšrŸlme oranÝ sadece deri tutulumu olanlarda %10-25, beraberinde artrit olanlarda ise %30 ve %50 arasÝnda deÛißen oranlar bildirilmißtir (11,14,23). †lkemizde psšriazise baÛlÝ
aksiyel tutulum gšrŸlme oranÝ ArdÝ• ve ark. tarafÝndan %18.8, BayramoÛlu ve ark. tarafÝndan %33.3,
20Õsinde istirahatte •ene aÛrÝsÝ ve %43ÕŸnde •iÛneme sÝrasÝnda •ene aÛrÝsÝ yakÝnmasÝ saptamÝßtÝr.
Psšriatik artritte TME tutulumu %31-63 arasÝnda
bildirilmißtir (8,25). Kšnenen (6) 1991Õde yaptÝÛÝ
radyolojik bir •alÝßmada 64 psšriatik artritli olguda
TME tutulumunu %41 olarak saptamÝßtÝr. Psšriatik
TME tutulumu olan hastalarda genellikle psšriazise
baÛlÝ omurga, el, ayak, tÝrnak gibi •oÛul bšlge tutulumlarÝ olduÛu bildirilmißtir (7-8). TME tutulumu
saptanan iki olgumuzda da bu verilerle uyumlu olarak el, ayak, tÝrnak tutulumlarÝ ve asemptomatik
sakroileit saptadÝk. Psšriazisteki TME tutulumu deri bulgularÝndan šnce ortaya •Ýkabilir veya TME
SayÝner ve ark. tarafÝndan % 26 olarak saptanmÝß-
semptomlarÝ varken deri tutulumu •ok belirgin ol-
tÝr (18-20). Bu •alÝßmalarda psšriatik artrit olsun ve-
mayabilir (9). Bu nedenle TME semptomlarÝ olan
ya olmasÝn tŸm psšriazisli olgular •alÝßmalara alÝn-
bireyler psšriazis a•ÝsÝndan dikkatle muayene edil-
mÝß, sakroileit tanÝsÝ hem klinik hem de radyolojik
melidir.
yšntemlerle konmußtur.
Isparta bšlgesinde yaßayan bir grup psšriazisli
OlgularÝmÝz deri lezyonlarÝnÝn ve eklem semp-
hasta ile yapÝlan bu •alÝßmada, yŸksek oranda ek-
tomlarÝnÝn ortaya •ÝkÝß zamanlarÝ a•ÝsÝndan deÛer-
lem tutulumu saptanmÝßtÝr. BulgularÝmÝz psšriazis
lendirildiÛi zaman, 8 artritli olgunun 6ÕsÝnda eklem
hastalarÝnÝn takibinde fizik tedavi hekimleri ve der-
bulgularÝnÝn deri bulgularÝndan sonra gelißtiÛi,
matologlarÝn ißbirliÛi i•inde olmalarÝ gerekliliÛini bir
2Õsinde ise eklem ve deri bulgularÝnÝn beraber orta-
kez daha ortaya koymaktadÝr.
Savaß ve ark.
189
KAYNAKLAR
1. Camp RDR. Psoriasis. In: Champion RH, Burton JL, Burns
DA, Breathnach SM, eds. Textbook of Dermatology, Sixth
edition. Oxford, Blackwell Science Publ., 1998: 15891649.
2. Gladman DD, Shuckett R, Russell ML, et al. Psoriatic arthritis: an analysis of 220 patients. Q J Med 1987;62:127-41.
3. Wright V. Skin and arthritis. Clin Exp Rheumatol 1987:5:759.
4. Oriente CB, Scarpa R, Pucino A, Oriente P. Psoriasis and
psoriatic arthritis: Dermatological and rheumatological cooperative clinical report. Acta Derm Venereol
1989;146:69-71.
5. Fleitcher AB, Feldman SR, Rapp SR, et al. Disease severity
measures in a population of psoriasis patients: the symptoms of psoriasis correlate with self-administered psoriasis area severity index scores. J Invest Dermatol
1996;107:26-9.
6. Bennett RM. Psoriatic Arthritis. In: Koopman WJ. Arthritis
and Allied Conditions. Alabama:Williams & Wilkins,
1997:1229-44.
7. Kšnšnen M, Wolf J, Kilpinen E, Melartin E. Radiographic
signs in the temporomandibular and hand joints in patients with psoriatic arthritis. Acta Odontol Scand
1991;49:191-96.
8. Miles DA, Kaugars GA. Psoriatic involvement of the temporomandibular joint. Oral Surg Oral Med Oral Pathol
1991;71:770-4.
9. Rasmussen OC, Bakke M. Psoriatic arthritis of the temporomandibular joint. Oral Surg 1982; 53(4):351-57.
10. Wilson AW, Brown JS, Ord RA. Psoriatic arthropathy of the
temporomandibular joint. Oral Surg Oral Med Oral Pathol
1990;70:555-8.
11. Kšnenen M, Wenneberg B, Kallenberg A. Craniomandibular
disorders in rheumatoid arthritis, psoriatic arthritis, and
ankylosing spondylitis. Acta Odontol Scand 1992;50:28187.
14. Resnick D, Niwayama G. Psoriatic Arthritis. In: Resnick D,
Niwayama G. Diagnosis of Bone and Joint Disorders:W.B.
Saunders Company,1988:1171-98.
15. Van der Linden S, Valkenburg HA, Cats A. Evaluation of diagnostic criteria for ankylosing spondylitis: a proposal for
modification of the New York Criteria. Arthritis Rheum
1984;27:361-68.
16. Offidani A, Cellini A, Valeri G, Giovagnoni A. Subclinical joint involvement in psoriasis: Magnetic resonance imaging
and x-ray findings. Acta Derm Venereol 1998;78:463-65.
17. Se•kin B, GŸrgey E, ArasÝl T. Psoriasisde psoriatik artropati
insidansÝ. Romatizma 1989;1(4):1-6.
18. SayÝner N‚, Onsun N, Esenyel M, ve ark. Psoriasis tanÝsÝ
konmuß hastalarÝn eklem bulgularÝ. Fizik TÝp Rehabil Derg
1992;21(2):8-11.
19. BayramoÛlu Þ, Kurtaiß Y, Ataseven T, ve ark. Psšriasisli
hastalarda sakroiliyak eklem tutulumunun deÛerlendirilmesi. Romatizma 1993;8(1):1-6.
20. ArdÝ• F, Aktan Þ, Toraman F, ve ark. Psoriasis ve psoriatik
artritin prevalans ve klinik šzellikleri. Romatizma
1996;11(2):84-9.
21. Jones SM, Armas JB, Cohen MG, et al. Psoriatic arthritis:outcome of disease subsets and relationship of joint disease to nail and skin disease. Br J Rheumatol
1994;33:834-9.
22. Baek HJ, Yoo CD, Shin KC, et al. Spondylitis is the most
common pattern of psoriatic arthritis in Korea. Rheumatol
Int 2000; 19(3):89-94.
23. Battistone MJ, Manaster BJ, Reda DJ, Clegg DO. The prevelance of sacroiliitis in psoriatic arthritis: new perspectives
from a large, multicenter cohort. A Department of Veterans Affairs Cooperative Study. Skeletal Radiol
1999;28(4):196-201.
12. Alanso JCR, Perez AR, Castrillo JMA, et al. Psoriatic arthritis (PA): A clinical, immunological and radiological study
of 180 patients. B J Rheumatol 1991;30:245-50.
24. Cohen MR, Reda DJ, Clegg DO. Baseline relationships between psoriasis and psoriatic arthritis: analysis of 221 patients with active psoriatic arthritis. J Rheumatol
1999;26:1752-6.
13. Thumboo J, Tham Siew-Nee, Tay Yong-Kwang, et al. Patterns of psoriatic arthritis in Orientals. J Rheumatol
1997;24:1949-53.
25. Kšnenen M. Radiographic changes in the condyle of the
temporomandibular joint in psoriatic arthritis. Acta Radiol
Diagn 1987;28:185-8.