Makale02

Romatizma, Cilt: 16, SayÝ: 3, 2001
131
DÜZ OSTEOARTRÜTÜNDE ETKÜN BÜR TEDAVÜ: EV EGZERSÜZ PROGRAMI ÜLE KOMBÜNE
EDÜLMÜÞ ÜNTRA-ARTÜK†LER SODYUM HÜYALURONAT ENJEKSÜYONLARI
Murat Ersšz1, Þenay Kahramanlar1, Ünci YanÝkoÛlu1, Feray KÝzÝltepe1
…ZET
Bu •alÝßmada, aÛrÝlÝ dize birer hafta arayla 3 kez intraartikŸler sodyum hiyaluronat enjeksiyonu uygulanan ve enjeksiyon yanÝnda ev egzersiz programÝ verilen gruplarÝ aÛrÝ, klinik ve fonksiyonel parametreler
yšnŸnden karßÝlaßtÝrmak amacÝyla Amerikan Romatoloji BirliÛi (ACR) klinik ve radyolojik kriterlerine gšre diz osteoartriti tanÝsÝ almÝß, yaß ortalamalarÝ 59 ± 8 (43-80) olan 6 erkek, 17 kadÝn, toplam 23 hasta
incelendi. YirmiŸ• hastadan rastgele se•ilen 13 tanesine izometrik kuadriseps ve diz ekstansiyonda dŸz
bacak kaldÝrma egzersizlerinden olußan ev programÝ šÛretildi ve her enjeksiyon šncesi uygulama denetlendi. Demografik, klinik ve fonksiyonel parametreler yšnŸnden farksÝz olan gruplarÝn her ikisinde de
Ÿ•ŸncŸ enjeksiyondan bir hafta sonra yapÝlan deÛerlendirmede hareket, istirahat ve gece aÛrÝsÝnda anlamlÝ azalma saptandÝ. Hastalar egzersiz grubunda % 84,6, egzersiz uygulanmayan grupta % 80 oranÝnda Ò•ok iyiÓ ya da Òdaha iyiÓ cevabÝnÝ verdiler. Buna karßÝlÝk fonksiyonel kapasitenin deÛerlendirilmesinde kullanÝlan 20 m. yŸrŸme, bir kat merdiven inme ve •Ýkma, sandalyeye Ÿ• kez oturup kalkma sŸresi yšnŸnden incelendiÛinde egzersiz uygulanan grupta her dšrt parametrede de anlamlÝ dŸzelme olmasÝna
karßÝn, egzersiz uygulanmayan grupta bu parametrelerdeki azalma istatistiksel olarak anlamlÝ deÛildi.
ÜntraartikŸler sodyum hiyaluronat enjeksiyonu ile basit ve uygun hareketlerden olußan ev egzersiz programÝ kombinasyon tedavisi, diz osteoartriti olgularÝnda Ÿ• hafta gibi kÝsa bir sŸrede hem klinik hem fonksiyonel dŸzelme saÛlamakta, bu hasta grubunda olduk•a etkin bir tedavi se•eneÛi olarak karßÝmÝza •ÝkmaktadÝr.
Anahtar SšzcŸkler: Diz osteoartriti, hiyaluronik asit, egzersiz
SUMMARY
AN EFFECTIVE TREATMENT FOR PATIENTS WITH KNEE OSTEOARTHRITIS: INTRA- ARTICULER
SODIUM HYALURONATE INJECTIONS COMBINED WITH HOME EXERCISE PROGRAM
The purpose of this study was to compare the changes of clinical and functional parameters in intraarticular sodium hyaluronate injected knee osteoarthritis (OA) patient group and in injection plus home
exercise program group. Twenty-three patients with knee osteoarthritis who fulfilled the clinical and radiological criteria of American College of Rheumatology (ACR) for OA were investigated (mean age: 59.52
+ 8.56 (43-80), 6 male, 17 female). Thirteen randomly selected patients were given a home exercise program in addition to intra-articular injections. Home exercise program included isometric quadriceps
exercises and straight leg rising while knee extended. The groups were similar in respect to demographic, clinical and functional parameters. All patients were reevaluated in the week following third
injection. Weight-bearing pain, rest pain and night pain levels decreased significantly in both groups. The
patientÕs impression was rated as ÒbetterÓ or Òmuch betterÓ in 80% of injection group patients and %
84.6% of injection plus exercise group patients. There were significant improvements in 20 m. walking
time, time to walk up and down one flight of stairs and time to rise from chair and sit down again for
three times in injection plus exercise group. The improvements were not statistically significant in injection alone group.
Intra-articular sodium hyaluronate injections combined with home exercise program improved clinical
and functional parameters rapidly in knee osteoarthritis patients. This combination therapy seems to be
an effective choice of treatment in this patient group.
Key Words: Knee osteoarthritis, hyaluronic acid, exercise
1
SSK Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi
132
DÜZ OSTEOARTRÜTÜNDE ETKÜN BÜR TEDAVÜ: EV EGZERSÜZ PROGRAMI ÜLE KOMBÜNE EDÜLMÜÞ...
GÜRÜÞ
Osteoartrit yaßla sÝklÝÛÝ artan •ok yaygÝn bir hastalÝktÝr (1) ve šnemli bir morbidite nedenidir (2). …zellikle en sÝk etkilenen bšlge olan diz ekleminin osteoartritinde bu tablo belirgindir (3,4). GŸnlŸk akitivitelerdeki transferleri saÛlamak i•in gerekli olan, yŸrŸme, merdiven •Ýkma, oturup kalkma gibi lškomotor fonksiyonlarda bozulma, en yaygÝn fiziksel yetmezlik nedenidir (4-7). YapÝlan •alÝßmalarda diz osteoartritinin ßiddeti šnceleri radyolojik ve yapÝsal
deÛißikliklere gšre deÛerlendirilmekteyken, yapÝsal
deÛißikliklerle semptomlar arasÝndaki uyumsuzluÛun ve šzŸrlŸlŸkden aÛrÝ ve kuadriseps kas gŸ•sŸzlŸÛŸnŸn sorumlu olduÛunun belirlenmesinin ar-
Tedavi sonrasÝ, šzellikle aÛrÝda azalma gšze •arpmakta fonksiyonel dŸzelmenin daha ge• ve daha
dŸßŸk dŸzeyde olduÛu belirtilmektedir (13,16). AynÝ hasta grubunda egzersiz programlarÝnÝn olumlu
etkisini bildiren •alÝßmalar mevcuttur (4,6). Bu •alÝßmada her iki tedavinin kombine olarak uygulanmasÝyla fonksiyonel kapasitede daha belirgin ve
•abuk bir dŸzelme saÛlanacaÛÝ dŸßŸnŸlerek, intraartikŸler sodyum hiyaluronat enjeksiyonu uygulanan grupla enjeksiyon yanÝnda izometrik kuadriseps ve diz ekstansiyonda dŸz bacak kaldÝrma egzersizlerinden olußan ev programÝ uygulanan gruplar aÛrÝ, klinik ve fonksiyonel parametreler yšnŸnden karßÝlaßtÝrÝldÝ.
dÝndan, ilgi semptomlara yoÛunlaßmÝßtÝr (3,7-11).
Fiziksel ve farmakolojik ajanlar kullanarak aÛrÝnÝn
giderilmesi ve fonksiyonel kapasitenin gelißtirilmesine yšnelik •evre ve davranÝß modifikasyonlarÝ ile
yardÝmcÝ cihaz kullanÝmÝ ve uygun egzersiz programlarÝ tedavide baßvurulan yšntemlerdir (12).
GERE‚ VE Y…NTEM
Amerikan Romatoloji BirliÛi (ACR) klinik ve radyolojik kriterlerine (18) gšre diz osteoartriti tanÝsÝ almÝß yaß ortalamalarÝ 59 + 8 (43-80) yÝl olan 6 erkek,
17 kadÝn, toplam 23 hasta •alÝßmaya alÝndÝ. Hasta-
Diz osteoartriti tedavisinde intraartikŸler hiyalu-
lar yakÝn dšnemde ge•irilmiß travma, son Ÿ• ay
ronan enjeksiyonlarÝ yirmi yÝlÝ aßkÝn sŸredir uygu-
i•inde dize uygulanan enjeksiyon, ila• ya da besin
lanmakta ve baßarÝlÝ sonu•lar bildirilmektedir (12-
allerjisi, diabetes mellitus, antikoagŸlan ila• kullanÝ-
16). Osteoartritli olgularda normalde eklem i•inde
mÝ yšnŸnden sorgulandÝ ve pozitif yanÝt verenler
varolan hiyaluronanÝn miktarÝnda ve molekŸler
•alÝßma kapsamÝna alÝnmadÝ. Fizik muayenede
aÛÝrlÝÛÝnda azalma sonucu sinovyal sÝvÝnÝn ßok ab-
dizde efŸzyon, sÝcaklÝk artÝßÝ, krepitasyon, hareket-
sorbsiyonu, lubrikasyon, eklem kÝkÝrdaÛÝnÝ koruma
le aÛrÝ ve eklem hareket a•ÝklÝÛÝ deÛerlendirildi,
ve kÝkÝrdaÛÝ yÝkan enzimler, hŸcreler ve bŸyŸk mo-
Akut inflamasyonu olan olgular •alÝßma dÝßÝnda tu-
lekŸllere bariyer olußturma fonksiyonlarÝnda bozul-
tuldu. AyrÝca mobiliteyi olumsuz etkileyecek alt
ma olduÛu šne sŸrŸlmekte, intraartikŸler enjeksi-
ekstremite sorunu olan hastalar da •alÝßmaya alÝn-
yonlarla bozulan bu fonksiyonlarÝn dŸzeltilmesi
madÝ. Radyolojik olarak tŸm hastalar ayakta karßÝ-
ama•lanmaktadÝr (13,14). YapÝlan •alÝßmalarda kli-
laßtÝrmalÝ iki yšnlŸ diz grafileriyle incelendi ve
nik cevap, enjeksiyon tedavisi uygulanan gruplarda
Kellgren-Lawrence radyolojik skorlamasÝ uygulan-
% 65-80, kontrol enjeksiyon uygulanan gruplarda
dÝ. HastalarÝn tŸmŸnde vŸcut aÛÝrlÝÛÝ, boy, fiziksel
% 30-40 olarak bildirilmekte (12,13,16), yan etki
aktivite dŸzeyi (hergŸn evden •Ýkanlar ve •Ýkma-
bakÝmÝndan incelendiÛinde naproksen sodyumun
yanlar olmak Ÿzere iki grup), hastalÝk sŸresi, sabah
sistemik yan etkilerinin daha fazla olduÛu (16), bu-
tutukluÛu sŸresi belirlendi. Diz aÛrÝsÝ dŸzeyi, Òhare-
na karßÝlÝk sodyum hiyaluronat uygulamalarÝnda
ket aÛrÝsÝÓ, Òistirahat aÛrÝsÝÓ ve Ògece aÛrÝsÝÓ olmak
dŸßŸk oranda, kÝsa sŸrede gerileyen, hafif lokal re-
Ÿzere Ÿ• kategoride beß noktalÝ sšzel aÛrÝ deÛer-
aksiyonlarÝn ortaya •ÝktÝÛÝ bildirilmektedir (13,17).
lendirme skalasÝyla (0=yok, 1=hafif, 2=orta, 3=ßid-
Ersšz ve ark.
133
detli, 4=dayanÝlmaz) deÛerlendirildi. HastalarÝn
Üstatistiksel incelemede grup ortalamalarÝ arasÝ
fonksiyonel durumu 20 m yŸrŸme (aynÝ dŸz zemin-
farkÝn anlamlÝlÝÛÝnÝ test etmek i•in Mann-Whitney U
de), bir kat merdiven inme ve •Ýkma (aynÝ merdi-
ve Ki-Kare testleri, grup i•i tedavi šncesi-sonrasÝ
ven), sandalyeye Ÿ• kez oturup kalkma sŸreleri šl-
farklarÝn anlamlÝlÝÛÝnÝ incelemek i•in Wilcoxon ißa-
•Ÿlerek deÛerlendirildi (4). Hastalardan, istenen ha-
ret testi uygulandÝ. Üstatistiksel anlamlÝlÝk i•in %95
reketleri mŸmkŸn olan en kÝsa sŸrede tamamlama-
dŸzeyi kabul edildi.
larÝ istendi. Merdiven inip •Ýkarken dŸßme riskini en
aza indirmek i•in trabzana tutunmalarÝna izin verildi. TŸm hastalarda, aÛrÝlÝ dize birer hafta arayla Ÿ•
BULGULAR
kez intraartikŸler 30mg (2ml) sodyum hiyaluronat
Egzersiz uygulanan (n=13) ve uygulanmayan
enjeksiyonu uygulandÝ. Enjeksiyonlar hastanÝn bo-
(n=10) hastalar yaß (59 + 8; 60 + 10 yÝl, p=0,641),
zulmuß diz anatomisi incelenerek en uygun yšn-
boy (p=0,305), vŸcut aÛÝrlÝÛÝ (p=0,852), hastalÝk
temle (lateral veya medial subpatellar yaklaßÝmla
sŸresi (p=0,619), sabah tutukluÛu (p=0,272), teda-
yada diz fleksiyonda iken tibial plato, patellar ten-
vi šncesi 20 m. yŸrŸme (p=0,365), bir kat merdiven
donun lateral kenarÝ ve lateral femur kondilinin
inme (p=1,000), •Ýkma (p=0,975), Ÿ• kez oturup
olußturduÛu Ÿ•gene enjeksiyon) ilk Ÿ• araßtÝrmacÝ
kalkma (p=0,664) sŸreleri yšnŸnden karßÝlaßtÝrÝldÝ-
tarafÝndan yapÝldÝ (19). Enjeksiyon šncesinde
ÛÝnda gruplar arasÝnda anlamlÝ fark yoktu (Tablo I).
mŸmkŸn olan olgularda intraartikŸler basÝn• artÝßÝ-
Benzer ßekilde gruplar arasÝnda Kellgren-Lawren-
nÝ šnlemek ve kaba bir kalitatif deÛerlendirme yap-
ce radyolojik skoru (p=0,313), cinsiyet (p=0,123),
mak amacÝyla az miktarda sinovyal sÝvÝ alÝndÝ. Yir-
aktivite dŸzeyi (p=0,768) tedavi šncesi hareket aÛ-
miŸ• hastadan basit tesadŸfi šrnekleme ile rastge-
rÝsÝ (p=0,134), istirahat aÛrÝsÝ (p=0,377), gece aÛrÝ-
le se•ilen 13 tanesine izometrik kuadriseps (diz al-
sÝ (p=0,666) yšnŸnden yapÝlan incelemede fark
tÝna konan bir kumaß rulonun yataÛa doÛru sÝkÝßtÝ-
saptanmadÝ (Tablo I).
rÝlmasÝ) ve diz ekstansiyonda dŸz bacak kaldÝrma
egzersizleri (topuk yataktan bir ayak boyu yŸkseklikte olacak ßekilde) beßer saniyelik 30 tekrardan
olußan setler halinde sabah ve akßam her iki dize
uygulanmak Ÿzere šÛretildi. Hastalardan bu egzersizleri enjeksiyon uygulanan ve enjeksiyonu izleyen gŸn dÝßÝnda hergŸn uygulamalarÝ istendi. Her
enjeksiyon šncesinde hastalarÝn egzersizlerini doÛru ve dŸzenli olarak yapÝp yapmadÝklarÝ denetlendi,
gerekli dŸzeltmeler yapÝldÝ. Tedavi sÝrasÝnda hasta-
Tedavi sonrasÝ deÛerlendirmede (Wilcoxon ißaret testi) her iki grupta da aÛrÝda anlamlÝ azalma
gšzlendi (Tablo II). Buna karßÝn fonksiyonel gšstergelerin tŸmŸnde egzersiz grubunda anlamlÝ dŸzelmeler izlenirken, egzersiz uygulanmayan grupta
anlamlÝ fark saptanmadÝ. Sabah tutukluÛu, egzersiz uygulanmayan grupta anlamlÝ ßekilde azalÝrken,
egzersiz grubunda fark anlamlÝ bulunmadÝ (Tablo
II).
lar steroid olmayan anti-inflamatuar ila• kullanma-
HastalarÝn subjektif deÛerlendirmeleri incelendi-
dÝlar, •ok aÛrÝlÝ durumlarda parasetamol tabletleri
Ûinde, egzersiz grubunda %84,6, egzersiz uygu-
aldÝlar. †• enjeksiyon tamamlandÝktan bir hafta
lanmayan grupta %80 hasta Ò•ok iyiÓ ya da Òdaha
sonra tŸm hastalarda aÛrÝya, klinik ve fonksiyonel
iyiÓ cevabÝnÝ verdiler, Ki-Kare testinde gruplar fark-
duruma yšnelik deÛerlendirmeler tekrarlandÝ. AyrÝ-
sÝz bulundu (p=0,299) (Tablo III). Tedavi sonunda,
ca tedavi sonrasÝ hastalarÝn subjektif genel deÛer-
egzersiz uygulanmayan grupta bir hasta ÒkštŸleßtiÓ
lendirmeleri ÒkštŸleßtiÓ, ÒdeÛißmediÓ, Òdaha iyiÓ, Ò•ok
cevabÝ verirken, egzersiz uygulayan grupta ÒkštŸ-
iyiÓ olmak Ÿzere dšrt kategoride kaydedildi.
leßtiÓ diyen olmadÝ.
134
DÜZ OSTEOARTRÜTÜNDE ETKÜN BÜR TEDAVÜ: EV EGZERSÜZ PROGRAMI ÜLE KOMBÜNE EDÜLMÜÞ...
Tablo I: Enjeksiyon + egzersiz ve yalnÝz enjeksiyon uygulanan gruplarÝn, tanÝmlayÝcÝ šzellikleri ve tedavi šncesi klinik parametreler yšnŸnden karßÝlaßtÝrÝlmasÝ
Yaß (yÝl)
Boy (cm)
VŸc. AÛÝrlÝÛÝ (Kg)
Radyolojik skor (K-L)
Hast. sŸresi (ay)
Sab.tutukluÛu (dk)
20m.yŸr.sŸresi (sn)
Merdiv. inme (sn)
Merdiv. •Ýkma (sn)
3 kez otur-kalk (sn)
Hareket aÛr. skoru
Üstirahat aÛr. skoru
Gece aÛrÝ skoru
Enj + Egz (n=13)
Enj (n=10)
p
59,07 + 7,99
160,15 + 9,71
80,89 + 12.17
2,46 + 0,66 (med=2)
48,86 + 67.16
16,38 + 16,76
15,92 + 4,13
9,38 + 4,73
9,92 + 5,21
11,16 + 4,10
2,85 + 0,90 (med=3)
1,85 + 0,90 (med=2)
2,31 + 1,11 (med=2)
60,10 + 9,66
156,00 + 7,66 cm
83,24 + 12,52
2,80+ 0,63 (med=3)
80,90 + 120,30
11,50 + 17,95
17,00 + 3,68
9,20 + 3,55
9,40 + 4,35
10,00 + 2,58
3,00 + 1,25 (med=3)
1,60 + 1,07 (med=1)
2,40 + 1,43 (med=2)
0,641
0,305
0,852
0.313
0,619
0,272
0,365
1,000
0,975
0,664
0.134
0.377
0.666
Egzersiz uygulanan gruptaki hastalar diz egzer-
rik kuadriseps ve diz ekstansiyonda dŸz bacak kal-
sizlerini uygularken sorun yaßayÝp yaßamadÝklarÝ
dÝrma egzersizlerinden olußan ev programÝ uygula-
yšnŸnden sorgulandÝ. Bir hasta bu konuda uyarÝl-
nan gruplar aÛrÝ, klinik ve fonksiyonel parametreler
mÝß olmasÝna raÛmen enjeksiyon gŸnŸnde egzer-
yšnŸnden karßÝlaßtÝrÝldÝ.
siz yaparken aÛrÝ yaßadÝÛÝnÝ belirtti. Bu tek hastanÝn dÝßÝnda tŸm hastalar egzersizlerini dŸzenli olarak ve sorun yaßamadan uygulamÝßlardÝ.
Yaß, vŸcut aÛÝrlÝÛÝ, boy, hastalÝk sŸresi,
Kellgren-Lawrence radyolojik skorlarÝ, aktivite dŸzeyleri, tedavi šncesi hareket, istirahat, gece aÛrÝsÝ
dŸzeyleri, 20m yŸrŸme, bir kat merdiven inme ve
TARTIÞMA
•Ýkma, Ÿ• kez oturup kalkma ve sabah tutukluÛu
sŸreleri yšnŸnden farksÝz olan intraartikŸler hiyalu-
Diz osteoartriti tedavisinde intraartikŸler hiyalu-
ronan enjeksiyonlarÝ yanÝnda egzersiz uygulayan
ronan enjeksiyonlarÝ yirmi yÝlÝ aßkÝn sŸredir uygu-
ve uygulamayan her iki grupta da Ÿ•ŸncŸ enjeksi-
lanmakta ve baßarÝlÝ sonu•lar bildirilmektedir (12-
yondan bir hafta sonra yapÝlan deÛerlendirmede
16, 20). Tedavi sonrasÝ, šzellikle aÛrÝda azalma gš-
hareket, istirahat ve gece aÛrÝsÝnda anlamlÝ azalma
ze •arpmakta fonksiyonel dŸzelmenin daha ge• ve
saptanmasÝ literatŸrdeki bu konuda yapÝlmÝß •alÝß-
daha dŸßŸk dŸzeyde olduÛu belirtilmektedir
malarla uyumluydu (13-16, 20). Sabah tutukluÛu
(13,16). Uygun egzersizlerden olußan ev program-
egzersiz uygulanmayan grupta anlamlÝ olarak azal-
larÝ da tedavide šnerilen (4,6,12,21,22) ve fonksi-
mÝß bulundu, egzersiz grubundaki azalma ise ista-
yonel kapasiteyi arttÝrdÝÛÝ kanÝtlanmÝß yšntemlerdir
tistiksel olarak anlamlÝ deÛildi. HastalarÝn subjektif
(4,6). Bu •alÝßmada, her iki tedavinin kombine ola-
deÛerlendirmeleri her iki grupta da olduk•a olum-
rak uygulanmasÝyla fonksiyonel kapasitede daha
luydu ve gruplar arasÝnda anlamlÝ fark yoktu. Buna
belirgin ve •abuk bir dŸzelme saÛlanacaÛÝ dŸßŸn-
karßÝlÝk gŸnlŸk yaßamda sÝk baßvurulan hareketler
cesiyle, intraartikŸler sodyum hiyaluronat enjeksi-
olan ve fonksiyonel kapasitenin deÛerlendirilmesin-
yonu uygulanan grupla enjeksiyon yanÝnda izomet-
de kullanÝlan 20 m yŸrŸme, bir kat merdiven inme
135
Ersšz ve ark.
Tablo II: Enjeksiyon + egzersiz ve yalnÝz enjeksiyon uygulanan gruplarda, tedavi šncesi ve sonrasÝ klinik parametrelerde gšzlenen deÛißimler
Enjeksiyon + egzersiz
n=13
Ted. šncesi
Enjeksiyon
n=10
Ted.sonrasÝ
Hareket aÛr.skoru
2,85 + 0,90
(med=3)
Üstirahat aÛr.skoru
1,85 + 0,90
(med=2)
Gece aÛr.skoru
2,31 + 1,11
(med=2)
20m.yŸr. sŸresi(sn) 15,92 + 4,13
Merdiv. inme(sn)
9,38 + 4,73
Merdiv. •Ýkma(sn)
9,92 + 5,21
3kez otur-kalk(sn)
11,16 + 4,10
Sab.tutuklu. (dk)
16,38 + 16,76
1,62 + 1,04
(med=1)
0,85 + 0,69
(med=1)
1,08 + 0,95
(med=1)
13,83 + 3,27
7,42 + 3,15
8,50 + 4,17
8,83 + 2,41
13,15 + 32,59
p
0,003**
0,016*
0,007*
0,006**
0,011*
0,011*
0,038*
0,161
Ted. šncesi
Ted.sonrasÝ
p
3,00 + 1,25
(med=3)
1,60 + 1,07
(med=1)
2,40 + 1,43
(med=2)
17,00 + 3,68
9,20 + 3,55
9,40 + 4,35
10,00 + 2,58
11,50 + 17,95
1,20 + 1,13
(med=1)
0,60 + 0,97
(med=0)
0,80 + 1,32*
(med=0)
16,20 + 6,36
8,60 + 4,33
8,40 + 4,50
9,10 + 2,77
1,00 + 1,94
0,017*
0,031*
0,016*
0,397
0,326
0,351
0,292
0,028*
*p<0.05, **p<0,01
ve •Ýkma, sandalyeye Ÿ• kez oturup kalkma sŸresi
zersiz uygulanmasÝ sonucu aÛrÝda ge•ici artma dÝ-
yšnŸnden incelendiÛinde, egzersiz uygulanan
ßÝnda tŸm hastalarÝn egzersizlerini sorunsuz uygu-
grupta her dšrt parametrede de anlamlÝ dŸzelme
lamalarÝ bu tedaviye toleransÝn iyi olduÛunu dŸßŸn-
olmasÝna karßÝn, egzersiz uygulanmayan grupta bu
dŸrmekteydi. Ülk deÛerlendirmede egzersizlerin
parametrelerdeki azalma istatistiksel olarak anlam-
hastaya olduk•a a•Ýk ve ayrÝntÝlÝ anlatÝlmasÝna ve
lÝ deÛildi. Egzersiz uygulanan grupta elde edilen bu
šÛretilmesine karßÝn bir hafta sonra ikinci enjeksi-
sonu•lar egzersiz programlarÝnÝn olumlu etkisini
yon šncesi yapÝlan deÛerlendirmede, hastalarÝn
bildiren •alÝßmalarla uyum i•indeydi (4,6), ayrÝca
egzersizlerde bir•ok hata yaptÝklarÝ gšzlendi. Ge-
kombinasyon tedavisinin fonksiyonel kapasitede
rekli dŸzeltmelerin ardÝndan Ÿ•ŸncŸ enjeksiyon šn-
daha belirgin ve •abuk bir dŸzelme saÛlayacaÛÝ
cesi ve son deÛerlendirmelerde hastalarÝn egzer-
dŸßŸncesini doÛrular nitelikteydi. Egzersiz uygula-
sizlerini doÛru ve tam yaptÝklarÝ gšrŸldŸ.
mayan grupta, bir hastanÝn tedavi sonucu deÛerlendirmesinde ÒkštŸleßtiÓ yanÝtÝnÝ vermesine karßÝn
Bu •alÝßmada elde edilen sonu•lar, intraartikŸ-
enjeksiyon + egzersiz kombinasyon tedavisi uygu-
ler sodyum hiyaluronat enjeksiyonu ile basit ve uy-
lanan grupta ÒkštŸleßtiÓ yanÝtÝnÝn olmamasÝ ve eg-
gun hareketlerden olußan ev egzersiz programÝ
zersiz grubunda bir hastada enjeksiyon gŸnŸ eg-
kombinasyon tedavisinin, hastanÝn aÛrÝlarÝnÝ azal-
Tablo III: Enjeksiyon + egzersiz ve yalnÝz enjeksiyon uygulanan hastalarÝn tedavi sonrasÝ sŸbjektif deÛerlendirmeleri
Enjeks + egz (n=13)
Enjeksiyon (n=10)
KštŸleßti
DeÛißmedi
Daha iyi
‚ok iyi
0
1
2
1
10
5
1
3
136
DÜZ OSTEOARTRÜTÜNDE ETKÜN BÜR TEDAVÜ: EV EGZERSÜZ PROGRAMI ÜLE KOMBÜNE EDÜLMÜÞ...
tÝrken eß zamanlÝ olarak fonksiyonel kapasitesini
olußturmamaktadÝr. Üntra-artikŸler sodyum hiyalu-
de hÝzla arttÝrdÝÛÝnÝ gšstermißtir. Bu program, has-
ronat enjeksiyonu ile basit ve uygun hareketlerden
talarÝn egzersiz programlarÝnÝn šÛretilmesi ve de-
olußan ev egzersiz programÝ kombinasyon tedavisi
netlenmesine olanak saÛlamakta, hasta ve saÛlÝk
personeline fazla bir ek yŸk getirmeden Ÿ• hafta gi-
diz osteoartriti olgularÝnda olduk•a etkin bir tedavi
se•eneÛi olarak karßÝmÝza •ÝkmaktadÝr. Daha •ok
sayÝda hasta ve daha uzun izlem sŸreleriyle yapÝla-
bi kÝsa bir sŸrede hem klinik hem fonksiyonel dŸ-
cak •alÝßmalar bu tedavi yšnteminin gelißtirilmesin-
zelme saÛlamakta ve bu sÝrada belirgin bir ek risk
de yararlÝ olacaktÝr.
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
Van Saase JLCM, Van Romunde LKJ, Cats A, et al.
Epidemiology of osteoarthritis: Zoetermer survey.
Comparison of radiological osteoarthritis in Dutch
population with that in 10 other populations. Ann
Rheum Dis 1989; 48: 271-80.
McAlindon TE, Wilson PWF, Aliabadi P, Weissman
B, et al. Level of physical activity and the risk of radiographic and symptomatic knee osteoarthritis in
the elderly: The Framingham study. AJM 1999; 106:
151-7.
OÕReilly SC, Jones A, Muir KR, Doherty M. Quadriceps weakness in knee osteoarthritis: the effect of
pain and disability. Ann Rheum Dis 1998; 57: 58894.
10.
OÕReilly SC, Muir KR, Doherty M. Screening for pain in knee osteoarthritis: which question? Ann
Rheum Dis 1996; 55: 931-3.
11.
McAlindon TE, Cooper C, Kirwan JR, Dieppe PA.
Determinants of disability in osteoarthritis of the
knee. Ann Rheum Dis 1993; 52: 258-62.
12. Lozada CJ, Altman RD. Management of osteoarthritis. In Coopman WJ ed(s). Arthritis and Allied Conditions. Pennsylvania: Williams&Wilkins, 1997;
2013-25.
13. Peyron JG. Intra-articular hyaluronan injections in
the treatment of osteoarthritis:State of the art review. J Rheumatol 1993;(suppl 39)20: 10-5.
14. Pelletier JP, Pelletier JM. The pathophysiology of
osteoarthritis and the implication of the use of hyaluronan and hylan as therapeutic agents in viscosupplementation. J Rheumatol 1993;(suppl 39)20:
19-24.
4.
Rogind H, Nielsen BB, Jensen B,Moller HC, et al.
The effects of a physical training program on patients with osteoarthritis of the knees. Arch Phys Med
Rehabil 1998; 79:1421-7.
5.
Badley EM, Tennant A. Disablement associated
with rheumatic disorders in a British population:
Problems with activities of daily living and level of
support. Br J Rheumatol 1993; 32:601-8.
15. Jones AC, Pattrick M, Doherty S, Doherty M. Intraarticular hyaluronic acid compared to intra-articular
triamcinolone hexacetonide in inflammatory knee
osteoarthritis. Osteoarthritis and Cartilage 1995;
3:269-73.
6.
Fisher NM, Gresham GE, Abrams M, Hicks J, et al:
Quantitative effects of physical therapy on muscular
and functional performance in subjects with osteoarthrtitis of the knees. Arch Phys Med Rehabil
1993; 74: 840-7.
16. Altman RD, Moskowitz R. Intra-articular sodium
hyaluronate (Hyalgan) in the treatment of patients
with osteoarthritis of the knee: a randomized clinical
trial. Hyalgan Study Group. J Rheumatol 1998;
25(11):2203-12.
7.
McAlindon TE, Cooper C, Kirwan JR, Dieppe PA:
Knee pain and disability in the community. Br J
Rheumatol 1992;31:189-92.
8.
Hadler NM: Knee pain is the malady - Not Osteoarthritis. Ann Int Med 1992; 116:598-9.
9.
Jordan J, Luta G, Renner J, Dragomir A, et al: Knee
pain and knee osteoarthritis severity in self-reported
task spesific disability: The Johnston County osteoarthritis project. J Rheumatol 1997; 24(7): 1344-9.
17. Puttick MPE, Wade JP, Chalmers A, Connell DG, et
al. Acute local reactions after intra-articular hylan for
osteoarthritis of the knee. J Rheumatol 1995;
22:1311-4.
18. Altman RD: Criteria for classification of clinical osteoarthritis. J Rheumatol 1991; (suppl 27)18:10-12.
19. Menkes CJ. Intra-articular treatment of osteoathritis
and guidelines to its assesment. J Rheumatol 1994;
(suppl 41)21:74-6.
Ersšz ve ark.
20. Demirel GG, Kesiktaß N. Diz osteoartritinin tedavisinde intra-artikŸler sodyum hiyaluronat ile klinik deneyim. Rehabilitasyon Dergisi 2000; 2(1): 8-12.
21. Tan J, Balci N, Sepici V, Gener FA. Isokinetic and
isometric strength in osteoarthrosis of the knee. A
comparative study with healthy women. Am J Phys
Med Rehabil 1995;74(5):364-9.
137
22. Hazneci B, Gšktepe AS, Alaca R, Balaban B. Diz
osteoartrozunda fizik tedavi modaliteleri ile kombine
edilmiß ev egzersiz programÝnÝn aÛrÝ ve fonksiyonel
deÛerlendirme Ÿzerine etkisi. TŸrkiye Fiziksel TÝp ve
Rehabilitasyon Dergisi 2000; 3(4):30-4.