1-nicel ve nitel araştırma yöntemleri

İÇİNDEKİLER
1.
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ ............................................................................................. 2
1.1.
1.2.
1.3.
1.3.1.
GİRİŞ .............................................................................................................................. 2
NİTEL ARAŞTIRMALARDA GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK SORUNLARI ...................................... 2
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ ...................................................................................... 2
ÖRNEK OLAY (DURUM ÇALIŞMASI) YÖNTEMİ ........................................................................... 2
1.3.1.1.
Tarihsel Örgütleme ........................................................................................................ 3
Araştırma konusu yapılan kuruluşun tarihsel olarak gelişimi aşama aşama belirlenir. ........................... 3
1.3.1.2.
Gözlemsel...................................................................................................................... 3
Gözlem, bir olgu ya da bir olgunun bazı boyutları üzerine yapılacak olan bir çalışmada verilerin
toplanması için öncelikli yöntemdir. ................................................................................................... 3
1.3.1.3.
Hayat Hikayesi ............................................................................................................... 3
Birincil bir kişinin anlatımlarının başka bir kişi tarafından anlatılan sözel hikayeye atıfta bulunulur. ...... 3
1.3.1.4.
Durum Analizi ................................................................................................................ 3
1.3.1.5.
Çoklu Durum ................................................................................................................. 3
1.3.1.6.
Çoklu Alan ..................................................................................................................... 3
1.3.2.
1.3.3.
1.3.4.
Odak (Focus) Grupları Yöntemi .................................................................................. 3
Sözlü Tarih................................................................................................................. 4
Grup Tartışmaları ...................................................................................................... 4
1.3.4.1.
1.3.5.
Grup Tartışması Türleri .................................................................................................. 4
Diğer Nitel Araştırma Teknikleri ................................................................................ 4
2. NİCEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ .................................................................................................. 5
2.1.
YORUMLAMA..................................................................................................................... 5
2.2.
NİCEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE İSTATİSTİKSEL İŞLEMLER ........................................................ 5
2.3.
BAŞLICA NİCEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ ....................................................................................... 5
2.3.1. Tarama (Survey) Araştırması ..................................................................................... 5
2.3.2. Korelasyonel Araştırma ............................................................................................. 6
2.3.3. Nedensel Karşılaştırma (Causal Comparative Research) Araştırma .......................... 6
2.3.4.
Deneysel Araştırma ................................................................................................... 6
2.3.5.
Tek Denekli Araştırma ............................................................................................... 6
2.3.6.
Meta Analiz ............................................................................................................... 6
YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................................................................ 7
1
1. NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
1.1.
GİRİŞ
Araştırma sonuçlarını nicelik olarak ifade etmeden araştırma konusu ile ilgili
olarak bireylerin ya da grupların tutumları, düşüncelerini ve nedenlerini inceler.
1.2.
NİTEL ARAŞTIRMALARDA GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK
SORUNLARI
Nitel araştırmalardaki en önemli araştırılacak konuyla ilgili olarak bütün etki
edebilecek faktörlerin tüm ayrıntılarıyla incelenmesi sürecidir. Diğer taraftan bu
araştırma yöntemlerinin küçük örneklemler kullanması nedeniyle araştırmacının
yapacağı genellemelerin büyük ölçekli nicel araştırmalar kadar geçerli olup
olmayacağı problemidir. Örnek olarak; büyük bütçeli bir kampanyaya girişecek olan
bir pazarlama yöneticisinin küçük bir gruptan elde ettiği sonuçlara dayanarak
kararlar alması şirket kaynaklarını riske atma tehlikesini ortaya çıkarabilecektir.
Nitel araştırmalarda kullanılan örneklemin, hedef kitleyi ne kadar temsil
ettiğini anlayabilmek güçtür. Aynı zamanda bir grup tartışmasındaki etkili veya
baskın bir karakter tartışırken bazı konuları teğet geçmesine neden olabilir ya da
“grup görüşü” nü etkileyebilir. Ayrıca grup yöneticisinin yetkinliği sorunu da
mevcuttur. Bu yüzden nitel araştırmalardan fayda sağlanabilmesi büyük ölçüde
araştırmacının becerisine dayanır.
1.3.
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
1.3.1. Örnek Olay (Durum Çalışması) Yöntemi
Araştırılan gruptaki değişimleri anlamak adına belirli bir süre boyunca,
sistemli bir çalışma ve çözümleme sürecidir.
Başka bir ifade ile örnek olay çalışmaları; bir ya da daha fazla olayın,
ortamın, programın, sosyal grubun ya da diğer birbirine bağlı sistemlerin
derinlemesine incelendiği yöntemdir. (Mc.Millan, akt. Büyüköztürk vd.,2012:249)
Aşağıda altı farklı durum çalışması kısaca tanımlanmaya çalışılmıştır
(Mc.Millan, akt. Büyüköztürk vd.,2012:249)
2
1.3.1.1. Tarihsel Örgütleme
Araştırma konusu yapılan kuruluşun tarihsel olarak gelişimi aşama aşama
belirlenir.
1.3.1.2.Gözlemsel
Gözlem, bir olgu ya da bir olgunun bazı boyutları üzerine yapılacak olan bir
çalışmada verilerin toplanması için öncelikli yöntemdir.
1.3.1.3.Hayat Hikayesi
Birincil bir kişinin anlatımlarının başka bir kişi tarafından anlatılan sözel
hikayeye atıfta bulunulur.
1.3.1.4.Durum Analizi
Özel bir olayın farklı bakış açılarıyla incelenmesidir.
1.3.1.5. Çoklu Durum
Birbirinden bağımsız olgular incelenir.
1.3.1.6.Çoklu Alan
Genellikle kuram geliştirmek için bir çok alan ya da katılımcı kullanılır.
Sonuç olarak örnek olay çalışmaları; belli kesite ait örneği derinlemesine
anlamaya içinde bulunduğu durum ile karşılaştırmaya imkan bulur. Diğer taraftan
daha önce belirtildiği gibi küçük ölçekli çalışmalar olması hasebiyle sonuçlarının
genellemesi çok düşüktür. Ayrıca sonuçların rahat anlaşılabilmesi için hazırlanan
raporun yüksek düzeyde gelişmiş bir dil becerisi ile yazılması gerekir.
1.3.2. Odak (Focus) Grupları Yöntemi
Odak gruplar hem gözlem hem de derinliğine mülakat yöntemlerinin
avantajlarından yararlanmak üzere oluşturulur. Odak grupları homojen veya
heterojen olabilmektedir. (Altunışık vd.,2010:317)
İncelenen konu üzerinde yeterli bilgiye sahip 7 veya 12 kişiden oluşturulmuş
odak grubu yönlendirebilecek nitelikli bir moderatör bu yöntem açısından çok
önemlidir.
3
1.3.3. Sözlü Tarih
Araştırılmakta olan konunun içinde yer almış insanlarla ses veya video kaydı
kullanılarak görüşülmesi, ilgili konunun dinlenmesi, konuyla ilgili hazırlanmış
soruların yanıtlarının alınmasıdır. Bu yöntemin en büyük handikabı insan belleğine
dayalı olması ve kişinin sübjektif bakış açısıyla değerlendirilmesidir.
1.3.4. Grup Tartışmaları
Grup tartışmaları 7 – 12 kişinin bir moderatör yönetiminde belirli bir konuyu
ya da kavramı derinlemesine tartışmasını içerir.
1.3.4.1. Grup Tartışması Türleri
Keşifsel Grup Tartışmaları; Sorunu tam olarak belirleyebilmek amacıyla
araştırmaların keşifsel aşamasında kullanılır. Anket soruları belirleme, hipotez
üretme gibi konularda katkı sağlamaktadır.
Klinik Grup Çalışmaları; İnsanların gerçek duygu ve düşüncelerinin
bilinçaltında yattığı fikrinden hareket eden bir yöntemdir.
Deneme Grup Tartışmaları; Gerçek bir tüketici üzerinde ürünün denenip
kullanıcının fikirlerinin alınmasıdır. Araştırmacıya gerçek bir tüketiciyi tanıma fırsatı
veren bir yöntemdir.
Yukarıda
sayılanlar
dışında;
telekonferans,
video
konferans
gibi
yöntemlerde kullanılmaktadır.
1.3.5. Diğer Nitel Araştırma Teknikleri
Derinlemesine Görüşme; Bire-bir görüşme tekniği ile ayrıntılı ve irdeleyici
yanıtlar alınmaya çalışılır zaman zaman psikologların görüşmede kullanılması uygun
olabilir.
Projektif Teknikler; Gerçek düşünceleri anlamları veya nedenleri anlamak
için yüzeydeki cevapların altını deşerek bilinçaltındaki cevaplara ulaşmak amaçlanır.
En çok kullanılan testleri sözcük çağrışımı, cümle ve öykü tamamlama,
çizim testleri, üçüncü kişi teknikleri ve benzerliklerdir.
4
2. NİCEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
Nicel veri analizlerinin amaçları şöyle özetleyebiliriz(Proctor Tony, Çev. İclem Er,
2003, s:265-266);

Anlamlı kalıplar saptamak için araştırma sonuçlarının nasıl analiz edildiğini

Toplanan verileri araştırma araçlarıyla tablolara dönüştürülme aşamalarını

Soruların ve Cevapların kodlanmasını

Anket verileri üzerinde istatistiksel uygulamalar yapılmasını
2.1.
Yorumlama
Yorumlama ve analizler birbiriyle yakından ilgilidir. Biri ya da diğeri doğru
şekilde yapılmazsa, çalışmanın başarılı olması sağlanamaz. Unutulmamalıdır ki nicel
araştırma yöntemleri istatistiki yöntemlerle elde edilen sayılara anlam katılması
sürecidir.
2.2.
Nicel Araştırma Yöntemlerinde İstatistiksel İşlemler
Merkezi eğilimin ortalamasını bulmak adına kullanılan başlıca üç yöntem
vardır: mod, medyan ve ortalama.
İstatistiki anlamda bir dizi içinde frekansı en yüksek değer modu verir.
Medyan bir dizideki orta değerken, ortalama ise dizideki değerler toplamının
değerler sayısına oranıdır.
2.3.
Başlıca Nicel Araştırma Türleri
Başlıca nicel araştırma türleri tarama araştırması, korelasyonel araştırma,
nedensel karşılaştırma araştırması, deneysel araştırma, tek denekli araştırma ve meta
analizdir. (Büyüköztürk vd.,2012:14-18)
2.3.1. Tarama (Survey) Araştırması
Alan araştırması, tarama yöntemi, saha araştırması veya survey kavramları
altında açıklanmaktadır. Buna betimsel araştırma da denilir. Alan araştırmaları
insanların
herhangi
bir
konudaki
görüşlerini
ve
değerlendirmeleri
içerir.
(w3.gazi.edu.tr/~iarslan/arastek.doc s:4)
Betimsel araştırmalar (survey) olayların insan gruplarının bazı özelliklerinin
tek tek ne olduğunu veya iki ve daha çok özelliğinin ilişkisel düzeyde nasıl olduğunu
5
açıklamaya çalışır. Betimsel araştırmalarda, deneysel araştırmada olduğu gibi bir
değişkeni
diğerinin
fonksiyonu
gibi
inceleme
söz
konusu
değildir.
(w3.gazi.edu.tr/~iarslan/arastek.doc s:4)
2.3.2. Korelasyonel Araştırma
Değişkenler arasındaki neden – sonuç ilişkilerini belirlemek amacıyla yapılan
araştırmalardır.
2.3.3. Nedensel Karşılaştırma (Causal Comparative Research) Araştırma
Adından da anlaşıldığı üzere farklı grupları birbirleriyle karşılaştırmak
amacıyla kullanılır. Örneğin yaptıkları satış açısından çalışan kadın ve erkek satış
elamanlarının anlamlı bir fark var mıdır sorusunu araştırılması nedensel araştırmaya
örnek olarak verilebilir.
2.3.4. Deneysel Araştırma
Deneysel araştırma bilimsel yöntemler içinde en kesin sonuçların elde
edildiği araştırmadır. Çünkü araştırmacı karşılaştırılabilir işlemler uygular ve daha
sonra onların etkilerini inceler, bu tür bir araştırmanın sonuçlarının araştırmacıyı en
kesin yorumlara götürmesi beklenir. (Büyüköztürk vd.,2012:17).
2.3.5. Tek Denekli Araştırma
Tek veya az sayıda bireyin yoğun bir şekilde incelenmesini içerir. Daha çok
belirgin farklılığı olan birey için kullanılan bir yöntemdir.
2.3.6. Meta Analiz
Meta-analizi, ayrı çalışmaların bulgularının birleştirilmesi ve eleştirilerin
yeniden gözden geçirilmesi yöntemidir. Onun özgüllüğü, tek başına yargıya
güvenmekten ziyade nicel yöntemleri kullanmasıdır. Bu, onu literatürlerin klasik
gözden geçiriminden ayırır. (Akgöz vd., 2004: 107-108)
6
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Akgöz, S.; Ercan, İ,; Kan, İ., (2004), Meta-analizi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi
Dergisi, 30 (2). 107 -112.
Altunışık, R., Çoşkun, R., Yıldırım, E. ve Bayraktaroğlu, S. (2010). Sosyal
Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 6.Baskı, Sakarya: Sakarya Kitabevi.
Arslanoğlu İbrahim; “Sosyal Bilimlerde Metod ve Araştırma Teknikleri”,
w3.gazi.edu.tr/~iarslan/arastek.doc, 02.10.2012
Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak, E,. Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F., (2012).
Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 11.Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
Proctor, T.,(2003). Pazarlama Araştırmasının Temelleri (1.Baskı), (İ. ER çev.),
İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi.
Tokol, T., (2002), Pazarlama Araştırması, (11.Baskı), Bursa: Vipaş.
7