broiler damızlık üretiminde önemli noktalar

BROİLER DAMIZLIK ÜRETİMİNDE ÖNEMLİ NOKTALAR
Giriş
Kanatlı etine olan talebin son 30 yıldır tüm dünyada hızla artması ve tüketicilerin değişen
tüketim alışkanlıkları, broiler ırklarının seçim kriterlerinin sürekli gelişmesine neden
olmuştur.
Uzun yıllar boyunca süren titiz ve bilimsel seçim
çalışmalarının neticesi olarak günümüzün
modern broiler ırkları, yüksek karkas
randımanı, hızlı ağırlık artışı ve yüksek yem
değerlendirme kabiliyetine ulaştırılmıştır.
Bilindiği gibi Etlik piliçlerde (broiler) hızlı
büyüme ile damızlıklarda (etlik piliç anaçları –
ebeveynleri) üreme özelliklerinin birbiriyle
negatif ilişkidedir (Siegel and Dunnington.,
1985).
Bundan dolayı ağırlık artış hızı broiler için
istenilen bir özellik olurken, damızlıklarda ise
yumurta sayısı, döllülük ve diğer üreme
parametrelerini negatif etkilediği için kontrol
altında tutulması gereken bir özellik
olmaktadır. Ortaya çıkan bu ikilem broiler
damızlık sürülerinin yemlenmesi ve idaresini
oldukça güçleştirmektedir.
Serbest yemleme yapılan damızlığın, broiler gibi canlı ağırlık alma kapasitesine sahip olduğu
bilinmektedir. Ancak, hedef canlı ağırlık değerlerine bakıldığında, dişi damızlığın 22. haftada
ağırlığı ile 6 haftalık yaştaki broiler ağırlığının neredeyse birbirine eşit olduğu görülecektir.
Damızlıklarda bu yüksek ağırlık alma potansiyeli, üretim dönemindeki problemlerin en aza
indirilmesi için tüm hayatları boyunca ağırlıkların kontrol altında tutulmasını (Richards et al.,
2010), zorunlu hale getirir. Bu yüzden damızlıklar, yetiştirme ve üretim dönemi boyunca
kısıntılı yemleme ve ağırlık kontrol sistemine dayanan sürü idaresi esasına göre büyütülürler.
AMAÇ
Damızlık yetiştiriciliğinde amaç, mümkün olduğunca yüksek miktarda döllü kuluçkalık
yumurta elde etmektir. Döllü olmayan yumurtalar ancak sofralık yumurta olarak satılabilirler
(Günümüzde broiler kuluçkalık yumurta fiyatı 0,90 TL (0,36 US dolar) iken, sofalık yumurta
fiyatı yaklaşık 0.19 TL. dir. (0,07 US dolar).
Buna ek olarak damızlıklarda yaşama gücü, her bir dişi başına üretilen kuluçkalık yumurta
miktarı, çıkım gücü, kuluçka randımanı ve civciv başına tüketilen yem miktarı gibi ekonomik
ve teknik parametreler de dikkate alınmaktadır.
Tüm parametreler ışığında 64. Haftanın sonunda anaç başına ( 25.Haftadaki damızlık sayısına
göre) 148 civciv, 178 Kuluçkalık yumurta ve 0-64 haftalık dönem boyunca civciv başına 370 gr
yem tüketimi (veya anaç başına 54,76 kg) iyi bir sürü sonucu olarak kabul edilebilir.
DAMIZLIK SÜRÜLERİN BAKIMINDA ÖNEMLİ
DÖNEMLER
Büyütme Dönemi 0-70 Gün
GÜNLER
0 gün
AMAÇ
UYGULAMA
KÜMES HAZIRLIĞI
Kümes 24-48 saat önceden ısı lmalı ve talaş sıcaklığı 28
olmalıdır. Kümes tabanının en az 40 kısmı k ğıt ile kaplanmalı,
k ğıtların üzerinde civciv başına 50-70 gr yem konulmalıdır. Su
temiz, 18-20
ve yeterli miktarda suluk/nipel olmalıdır.
Minimum havalandırmalar çalışmalı, uygun sıcaklıkta ve yeterli
miktarda taze hava kümese girmelidir. Işık süresi 23 saat ve
yoğunluk 80-100 lüx olmalıdır.
ERKEN DÖNEM
BAKIM
0–28 gün
28–35
gün
İSKELET, BAĞIŞIKLIK,
TÜYLENME VE İŞTAH
GELİŞİMİNİN TEMİNİ
SINIFLANDIRMA
İSKELET GELİŞİMİ
35–70
gün
GRUPLARIN
BİRLEŞTİRİLMESİ
HAFTALIK AĞIRLIK
VE KONTROLLÜ
YEMLEME
İlk 3 gün 23 saat ışık verilmeli, takip eden günlerde kademeli,
takip eden günlerde kademeli olarak düşürülüp 10.günde 8 saat
olmalıdır. İlk hafta hedef ağırlık yakalanmalıdır. 10.günden sonra
(hedef ağırlık elde edilmişse) günlük yemlemeye geçilmelidir. İlk
2 hafta 10’luk gruplar halinde haftalık toplu tartım, daha sonraki
haftalarda bireysel tartımlar yapılmalıdır (sürünün en az 2 si)
Sürü idaresinin daha kolay yapılabilmesi için tüm sürünün kendi
içinde üniform küçük gruplara bölünmesi işlemine sınıflandırma
denir. Sürünün % V değerine göre sürü 2 veya 3 gruba bölünür.
Oluşturulan küçük gruplar için yeni haftalık canlı ağırlık hedefi ve
yemleme programları yapılmalıdır. Amaç 9-10. Haftalarda tüm
grupların aynı hedef ağırlıkta birleştirilmektir.
Her bir grup için belirlenmiş olan ve 9-10 haftalarda birleşecek
olan yeni ağırlık hedeflerine göre haftalık yemleme programları
ayarlanmalıdır. Her bir grup için ve tüm sürü genelinde
uniformite değeri takip edilmelidir. Gerekirse ara tartımlar
yapılarak 70. Gün sonunda tüm sürüde ≤ 8 V değeri ve hedef
canlı ağırlık elde edilmelidir. Yemlik alanı dişi başına en az 10 cm
olmalı ve 4-5 ad/ m2 yerleşim sıklığı olmalıdır
Büyütme dönemi 70-140.gün
70–105
gün
İskelet gelişimi büyük ölçüde tamamlandığı için bölmeler arası
geçişi son verilmelidir. Üniform yemlemeye, yemlik alanına ve
KONTROLLÜ AĞIRLIK yem dağıtım süresine (en az 30–45 dk.) dikkat edilmelidir.
ARTIŞI VE YEMLEME Yemlik alanı dişiler için 15 cm, erkekler için 18 cm olmalıdır.
105–140
gün
105. günden itibaren yapılan haftalık 7–10 yem artışı ile canlı
ağırlık artırılarak sürü fizyolojik olarak cinsel olgunluğa
hazırlanmalıdır. Bu dönemde kesinlikle ağırlık kaybı olmamalıdır.
Aşılama stresine dikkat edilerek 19. Haftadan sonra sürüyü
strese sokacak her türlü uygulamadan (aşılama, üretim
kümeslerine aktarma, yemlik değişimi vs.) kaçınılmalıdır. En geç
18. Hafta günlük yemlemeye geçilmelidir.
İSKELET GELİŞİMİ
%7-10 YEM ARTIŞI
ÖN ÜRETİM
DÖNEMİ
Üretim Dönemi
140–154
gün
IŞIK UYARIMI
HOROZ KATIMI
ÜRETİMİN
BAŞLAMASI
154- 238
gün
YEM ARTIŞI
ERKEN DÖNEM
ÖLÜMLER
CANLI AĞIRLIK
KONTROLÜ
238 günDönem
sonu
DİŞİLER İÇİN YEM
AZALTMA,
HOROZLAR İÇİN YEM
ARTIRMA
PROGRAMI
Yumurta üretimini başlatmak için ışık artışı yapılmalıdır. Işık
artışı miktarı ve yoğunluğu sürünün cinsel gelişimine bağlı
olarak karar verilmelidir. İlk ışık artışı 140-154. Günlerde
yapılabilir. İdeal bir sürüde genel olarak ilk ışık artışından 7–11
gün sonra günlük %1, 14–18 gün sonra %5 yumurta verimine
ulaşılmalıdır. Yumurta üretiminin başlamasıyla yumurta yemine
geçilmelidir. Sürünün cinsel gelişim durumuna göre 154.
Günden itibaren tam veya kademeli olarak horoz katılmalıdır.
Horoz katımında %9-10 oranı uygulanabilir.
Işık artışına devam edilmeli (14–15 saat maksimum) Aşırı ağırlık
artışından kaçınılmalı. Yumurta üretiminde her 5 artış için yem
artışı yapılmalı. Pik yeminde 165–167 g/gün/dişi hedef alınmalı.
23–29. Haftalar arası erken dönem dişi ölümleri takip edilmeli,
sebebi mutlaka araştırılmalıdır. Günlük yem miktarında
belirlenirken yumurta miktarı ve yumurta ağırlığı takip
edilmelidir. Yumurta kitlesi mutlaka hesaplanmalı ve buna göre
dişilerde yem çekme zamanına karar verilmelidir. 26. Haftadan
itibaren horozlar dişi yemliklerinden yem çalamayacakları için
horozlara günlük 4-5 gram yem ilavesi yapılmalıdır. Horoz oranı
haftalık düşürülmeli ve pik döneminde 7,5-8 oranında olmalıdır
Pik verimi sonrası yumurta üretiminde sürekliliği sağlayarak döllü
kuluçkalık yumurta miktarı maksimize edebilmek için canlı ağırlık
kontrolü son derece önemlidir. Bu amaçla azalan yumurta
üretimine bağlı olarak günlük yem miktarı da düşürülmelidir. Bir
programa göre yapılması gereken bu uygulamada genel olarak
35–52 haftalar kademeli olarak 155 g/tavuk/gün, 52–64 haftalar
kademeli olarak 148 g/tavuk/gün azaltılmalıdır. Horozlar için
canlı ağırlığa göre haftalık yem artırmaya devam edilmelidir.
SONUÇ
Bir yandan broiler gibi hızlı büyüme, düşük yem tüketimi ve yüksek göğüs eti oranı, öte
yandan bir yumurtacı gibi yüksek kuluçkalık yumurta ve yüksek döllülük gibi üretim
parametrelerine göre genetik seçimin yapılması, damızlık sürülerinin bakımının giderek daha
da güçleştirmektedir.
Broiler damızlık sürülerinin ekonomik ömrünün 60-64 hafta olduğunu dikkate alırsak, bu süre
zarfında yapılabilecek hataların hepsi ciddi verim kayıplarına ve civciv üretim planlamasında
boşluklara neden olabilecektir.
Genel anlamda






Günlük besin maddeleri ihtiyacını karşılayacak şekilde kontrollü yemleme ve ağırlık
artışının sağlanması,
Haftalık sürü üniformitesi
Kümes içi ideal koşulların elde edilmesi için uygun ısıtma ve havalandırma sistemlerinin
kullanılması,
Anaç sürülerinden ve çevreden gelebilecek hastalıkların takibi için ‘’Sürü İzleme
Programının’’ kullanılması
Çevreden gelebilecek hastalıkları önlemek için biogüvenlik protokolünün oluşturulması
Haftada en az 2 defa çiftlik müdürünün sabah yemlemesine katılması ve sürüyü
kendisinin gözlemlemesi – elle kontrolü çok önemlidir.
Damızlık sürü idaresi birçok faktörün etkili olduğu bir bütün olarak ele alınmalıdır. Ana
damızlık üretici firmanın kullanılan ırk özelliğine dair tavsiyelerine bağlı kalmak koşulu ile
işletmenin bulunduğu şartlara uygun ince ayarlamaların yapılması damızlık çiftlik müdürünün
bilgisine ve dikkatine kalmaktadır.
Yazan: Barbaros Gökçeyrek
[email protected]