enerjġ parametrelerġyle türkġye`nġn konumu ve

ENERJĠ PARAMETRELERĠYLE
TÜRKĠYE’NĠN
KONUMU VE GELECEĞĠ
Atılım Üniversitesi
08 Mayıs 2009
Ankara
Süreyya Yücel Özden
Dünya Enerji Konseyi
Türk Milli Komitesi BaĢkanı
DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ
TÜRK MĠLLĠ KOMĠTESĠ
1923 YILINDANBERĠ DÜNYA’DA,
ENERJĠNĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ARZ VE
KULLANIMININ TÜM KESĠMLERĠN
HĠZMETĠNE SUNULMASI ĠÇĠN ULUSLAR
ARASI BOYUTTA ÇALIġMALAR YAPAN
VE MERKEZĠ LONDRA’DA BULUNAN
DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ’NDE
TÜRKĠYE’YĠ TEMSĠL EDER.
“To promote the sustainable supply and use of energy
for the greatest benefit of all.”
DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ
TÜRK MĠLLÎ KOMĠTESĠ
25 AĞUSTOS 1949 GÜN VE 3/9605
SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI ĠLE
KURULDU.
14 EKĠM 1994 GÜN VE 94/6182 SAYILI
BAKANLAR KUURU KARARI ĠLE
ÜNVANINDA “TÜRK” VE “MĠLLĠ”
SÖZCÜKLERĠNĠN KULLANILMASINA ĠZĠN
VERĠLDĠ.
19 ARALIK 1997 GÜN VE 97/10449
SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI ĠLE
“KAMU YARARINA DERNEK” OLDU.
ÜYELERĠ: GERÇEK KĠġĠLER, KAMU
KURUM VE KURULUġLARI,
(BAKANLIKLAR), ÜNĠVERSĠTELER, ÖZEL
SEKTÖR KURUMLARI, ġĠRKETLER
DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ TÜRK
MĠLLĠ KOMĠTESĠ
AMACI VE ÇALIġMA KONUSU:
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTTA,
ENERJĠNĠN ERĠġĠLEBĠLĠRLĠĞĠ,
SAĞLANABĠLĠRLĠĞĠ VE KABUL EDĠLEBĠLĠRLĠĞĠ
ĠLKELERĠ DOĞRULTUSUNDA,
SÜRDÜRÜLEBĠLĠR EKONOMĠK VE SOSYAL
KALKINMAYI TEġVĠK ETMEK,
ÜLKEMĠZDE ENERJĠ TÜKETĠMĠNĠN
EKONOMĠK BÜYÜME ĠLE ĠLĠġKĠLERĠNĠ GÖZ
ÖNÜNDE BULUNDURARAK, ENERJĠ
KAYNAKLARI POTANSĠYELĠ, ENERJĠNĠN
ZAMANINDA , GÜVENĠLĠR, ÇEVRE ĠLE
UYUMLU, VERĠMLĠ VE EKONOMĠK
KOġULLARDA ÜRETĠMĠ, ÇEVRĠMĠ, ĠLETĠMĠ,
DAĞITIMI VE KULLANIMI KONULARINDA,
TEKNĠK, EKONOMĠK, BĠLĠMSEL VE SOSYAL
NĠTELĠKLĠ ÇALIġMALAR YAPMAK,
DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ TÜRK
MĠLLĠ KOMĠTESĠ
AMACI VE ÇALIġMA KONUSU:
ÇALIġMA SONUÇLARINI, GÖRÜġ VE
ÖNERĠLERĠ DERNEK ÜYELERĠNE, ĠLGĠLĠLERE
VE KAMUOYUNA SUNMAK,
TÜM FAALĠYETLERĠNĠ TARAFSIZ, BAĞIMSIZ,
BĠLĠMSEL NĠTELĠKTE VE ÜLKEMĠZ ÇIKARLARI
DOĞRULTUSUNDA GERÇEKLEġTĠRMEK.
DÜNYA ENERJĠ GÖRÜNÜMÜ
Milyon
Dünya Nüfusu 1950-2050
Birincil Enerji Üretimi
Dünya birincil enerji üretiminin kaynaklar
bazında dağılımı-2008
Kaynak: BP Statistical Review June 2008
DÜNYA BİRİNCİL ENERJİ TÜKETİMİ
 Toplam Tüketim 11,1 Milyar Ton Petrol Eşdeğeri :
 3,95 Milyar Ton Petrol,
 2,64 Milyar Ton Petrol Eşdeğeri Doğal Gaz,
 3,18 Milyar Ton Petrol Eşdeğeri Kömür,
 622 Milyon Petrol Eşdeğeri Nükleer,
 709 Milyon Ton Petrol Eşdeğeri Hidroelektrik.
Birincil Enerji Tüketimi
2007
Dünya
ArtıĢ
Oranı
2006
Tüketim
Payı
11100,0
Mtep
2,4
10843,0
Mtep
100
ABD
2361,4
Mtep
1,7
2322,3
Mtep
21,3
AB
1744,5
Mtep
-2.2
1783,4
Mtep
15,7
Hindistan
404,7
Mtep
6,8
378,5
Mtep
3,6
Türkiye
101,7
Mtep
5,0
96,9
Mtep
0,9
Dünya birincil enerji tüketimi 2007 yılında, bir
önceki yıla göre %2,4 artmıĢtır. Bu oran 2006’dan
2007’ye geçiĢte % 2,7 idi. Azalma eğiliminin 2008
ve 2009’da daha çok olcağı tahmin edliyor.
PETROL
DÜNYA PETROL TÜKETĠMĠ 2007’DE % 1,1
ARTARAK GÜNLÜK 84,7 MĠLYON VARĠL’E
ULAġMIġTIR.
TÜKETĠMĠN 2015’TE 97 MĠLYON
VARĠL/GÜN, 2030’DA 118 MĠLYON
VARĠL/GÜN OLACAĞI TAHMĠN
EDĠLMEKTE, ANCAK, FĠNANSAL VE
EKONOMĠK KRĠZLERĠN ETKĠLĠ OLACAĞI
VE TAHMĠNLERĠN DEĞĠġEBĠLECEĞĠ
BELĠRTĠLMEKTEDĠR.
(1 VARĠL= 159 LĠTRE)
PETROL
TÜKETĠMĠN BĠR BAġKA GÖSTERGESĠ
OLARAK, “SANĠYEDE 1000 VARĠL” VEYA
“HER 15 SANĠYEDE BĠR TAM ÖLÇÜLÜ
OLĠMPĠK HAVUZ” SÖZÜ EDĠLMEKTEDĠR.
PETROL FĠYATI ETKENLERĠ
EKONOMĠK ETKENLER: Üretim/Tüketim
Dengesi, Arama-Üretim Maliyetleri, Yüksek
Yatırım Bedelleri, Dolar Kurundaki
değiĢiklikler
POLĠTĠK ETKENLER: Üretici Ülkelerdeki
Durum, Piyasa Düzenlemeleri, Kartellerin
Durumu, OPEC
COĞRAFĠ ETKENLER: Kaynakların
Coğrafi Dağılımı, TaĢıma Zorlukları,
Meteorolojik Olaylar
DĠĞER ETMENLER: Piyasa Tercihleri,
Rafinaj Yetersizliği, Spekülatif Olaylar
Dünya Ham Petrol Rezervleri (2007)
Kuzey Amerika
6%
Güney ve Orta
Amerika
9%
Asya Pasifik
3%
Afrika
9%
Avrupa &
Avrasya
12%
Orta Doğu
61%
Dünya Ham Petrol Rezerv Toplamı 1237,9 milyar varil
Dünya Petrol Sanayii Yatırım Gereği 164 milyar dolar/yıl
2007 Üretimi Günlük 81,5 milyon varil olmuĢtur. (% -0,2)
Dünya Kömür Rezervlerinde İlk 10
Ülke
Dünya Toplam Kömür Rezervi: 848 milyar ton (2007)
Dünya Kömür Tüketimi 2007 Yılında %4,5 artmış ve 3177,5 Mtep olmuştur.
Dünya’daki kömür tüketimindeki artışın üçte ikisi Çin’den
kaynaklanmaktadır. (2007 yılında tüketim artışı %7,9)
Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007 & BP Statistical Review June 2008
Doğal Gaz
Dünya toplam doğal gaz tüketimi 2007’de %3,1
artarak 2922 bcm’e (2638 Mtep) ulaşmıştır. Bu artış
2006 yılında ise %2,5 düzeyinde olmuştur.
Dünya Doğal gaz üretimi, 2007 yılında %2,4
oranında artarak 2940 bcm’e (2654 Mtep) ulaşmıştır.
Kaynak: BP Statistical Review June 2008
Dünya Doğal Gaz Rezervleri (tcm)
Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007
Dünya Doğal Gaz Ticareti
Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007
Dünya Petrol Ticareti
40 Milyon varil/gün (2005)
51 Milyon varil/gün (2015)
63 Milyon varil/gün (2030)
Nükleer Enerji
2007 yılında nükleer enerji üretimi %2
azalmıştır, bu düşüşte Almanya’daki teknik
sorunlar ve Japonya’da yaşanan deprem etkili
olmuştur.
Toplam kapasitesi 370 GWe olan 442 reaktör
halen işletilmekte, toplam kapasitesi 21811
MW olan 27 santral da inşa halindedir.
Halen nükleer santral inşa eden ülkeler:
Finlandiya, Rusya Fed., Ukrayna, Romanya,
Bulgaristan, Japonya, Çin, Tayvan, Hindistan,
Pakistan, İran, Arjantin
Kaynak: BP Statistical Review June 2008 & TAEK
Hidroelektrik Enerji
2007 yılında hidroelektrik üretim %1,7
artmıştır.
Dünya toplam hidrolik kaynaklı enerji
tüketimi 709.2 mtep ‘dir.
Kaynak: BP Statistical Review June 2008
Dünya Rüzgar Santralı Toplam Kurulu Gücü
Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007
Bazı Denizüstü Rüzgar Santral Kapasiteleri
Kapasite
(MW)
Toplam
Deniz. Payı
Ġngiltere
404
37%
Danimarka
409
39%
Ġsveç
133
12%
Hollanda
108
10%
25
2%
Ülke
Ġrlanda
Dünya Toplam Elektrik Tüketimi
Dünya Toplam Elektrik Tüketimi
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı
Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı
GELECEĞE AĠT TAHMĠNLER
Dünya Birincil Enerji Talebi
(Referans Senaryo)
Dünya enerji talebi bugüne göre 2030 yılında % 45 oranında artmıĢ olacaktır.
(Ortalama yıllık % 1,6 oranında artıĢ). Bu artıĢın üçte biri kömür tüketiminden
kaynaklanacaktır.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008
2006-2030 Dönemi Dünya Birincil Enerji Talep Artış Durumu
(Referans Senaryo)
2030’a doğru Çin’in enerji talebindeki artıĢ - pazar boyutu ve güçlü ekonomik
büyüme olasılıkları sonucunda- diğer ülke ve bölgelerdeki artıĢları gölgede
bırakmaktadır.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008
2007-2030 Dönemi Dünya Petrol Talep Artışı
(Referans Senaryo)
%43’ü Çin, %20’si Orta Doğu, ve geri kalan kısmı belli baĢlı Asya ülkelerinden
olmak üzere, Dünya petrol talebindeki artıĢın büyük çoğunluğu OECD üyesi
olmayan ülkelerden kaynaklanacaktır.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008
2007-2030 Dönemi Dünya Enerji Yatırım Durumu
(Referans Senaryo)
2030 yılına kadar enerji sektörünün toplam 26,3 trilyon dolar arz tarafında
altyapı yatırımlarına ihtiyacı bulunmaktadır. Ancak kredi sıkıĢıklıkları, özellikle
elektrik sektöründe, ödemeleri geciktirebilecektir.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008
Dünya Fosil Yakıt Üretimi Durumu
(Referans Senaryo)
Petrol ve doğal gazın büyük çoğunluğu OECD üyesi olmayan devletlerdeki milli
Ģirketler tarafından üretilmektedir. Bu durum; OECD ülkelerinde enerji sektöründe
önemli yapısal değiĢimler ve artan ithalat Ģeklinde sonuçlanmaktadır.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008
Dünya Enerji Sektörü ile İlgili Değerlendirmeler
•Fosil yakıtlar en az 2030 yılına kadar enerji sektöründeki hâkimiyetini korumaya devam
edecektir.
•Enerji güvenliği giderek artan bir düzeyde tehdit altındadır.
•Dünya’nın artan enerji talebini karşılamak üzere büyük yatırım ihtiyacı doğmaktadır.
Ancak bu yatırımların nasıl gerçekleştirileceği belirsizdir.
•Mevcut eğilimler karbon emisyonlarının artacağını göstermektedir.
•Nükleer enerji, elektrik üretiminde karbon emisyonlarını azalttığından dolayı tekrar
gündeme gelmektedir- ancak halk tarafından da kabul edilmesi gerekmektedir.
•Biyoyakıtların, yeni teknolojiler sayesinde enerji sektörüne katkısı daha da artacaktır.
•Modern enerji türlerinin (elektrik, petrol, doğal gaz vs.) hızla, Dünya’nın az gelişmiş
ülkelerine ulaştırılması gerekmektedir.
Kaynak: DEK TMK Türkiye Enerji Raporu 2005-2006 & International Energy Agency (IEA): World Energy
Outlook 2006 Summary and Conclusions , www.iea.org
TÜRKĠYE ENERJĠ SEKTÖRÜ
TÜRKĠYE
Nüfus
: 70,586 milyon (2007)
Ekonomik büyüme
: % 5,0 GSMH (2007)
% 4,5 GSYH (2007)
KiĢi baĢına düĢen enerji tüketimi : 1525 KEP (2007)
KiĢi baĢına düĢen elektrik tüketimi: 2198 kwh/k (net),2692 kwh/k (brüt)(2007)
Kaynak: ETKB
• Türkiye Birincil Enerji Tüketimi
Türkiye - Birincil Enerji Tüketimi (2007)
107,625 Mtep
107,625 Mtep (2007)
110,800 Mtep (2008-planlanan)
Rüzgar
0%
Jeotermal +
Diğer (Isı)
1%
Taş Kömürü
14%
Hidro +
Jeotermal
3%
Dünya birincil enerji tüketimin sadece
% 0.9’u Türkiye’de tüketilmektedir.
Güneş
0%
Linyit
12%
Doğal Gaz
33%
P.Kok
1%
Odun
4%
Hayvan ve Bitki
Artığı
1%
Petrol
31%
Kaynak: ETKB
Toplam Birincil Enerji Tüketimi (2007)
2007 Enerji Ġthalatı:
38 Milyar m3 doğal gaz
Yerli
Üretim
25%
23,5 milyon ton ham petrol
2,3 milyon ton petrol ürünü
2008 Enerji Ġthalatı (ilk 9 ay):
İthalat
75%
17,7 milyon ton ham petrol
2,3 milyon ton petrol ürünü
Ġthalatın Parasal Değeri: 35 Milyar dolar
Kaynak: ETKB
Türkiye- Yerli Üretim (2007)
27,453 Mtep
Jeotermal +
Diğer (Isı)
3%
Hidro +
Jeotermal
12%
Güneş
2%
Rüzgar
0%
Doğal Gaz
3%
Linyit
49%
Petrol
8%
Hayvan ve Bitki
Artığı
4%
Odun
14%
Taş Kömürü
4%
Asfaltit
1%
Kaynak: ETKB
Kaynak: DEK-TMK, Türkiye Enerji Raporu 2005-2006
Nihai Enerji İhtiyacımızın Karşılanması
120000
100000
(Bin TEP)
80000
TALEP
60000
YERLİ ÜRETİM
NET İTHALAT
40000
20000
0
1990 1995 1999 2000 2001 2002* 2003 2004 2005 2006
Kaynak: DEK-TMK, Türkiye Enerji Raporu 2005-2006
Kaynaklar Bazında Elektrik Üretimimiz
Kaynak: Uluslar arası Enerji Ajansı
Türkiye Elektrik Enerjisi
•Kurulu Güç: 40836 MW (2007)
•
42191 MW (2008)
•
43303 MW (2009)
% 67.6 termik enerji santralları
(kömür, doğalgaz vs.)
% 32.4 hidrolik ve yenilenebilir
enerji santralları
Kaynak: ETKB & DPT 2008 Yılı Programı
Türkiye Elektrik Enerjisi
•Üretim : 191162 GWh (2007)
•
202500 GWh (2008)
•
% 49,6’ü doğal gaz santrallarından
(1990’da %17,7)
% 27,9’ü kömür santrallarından
% 18,8’i hidrolik santrallardan
(1990’da %40,2)
üretilmiĢtir.
Not: Enerji Yoğunluğu: OECD’de 0,19 , Türkiye’de 0,38
Üretimden tüketime kayıp oranı %40
Kaynak: ETKB & DPT 2008 Yılı Programı
Sürdürülebilir Büyüme Koşullarına Göre
Elektrik Talep Projeksiyonu
Gwh
400000
350000
300000
250000
200000
150000
100000
50000
0
2007
Elektrik Talebi
2010
2015
2020
Not: Talep artıĢ hızı %8 olması durumunda 2020’ye kadar 120 milyar dolar yatırım
gerekmektedir. Bir kiĢilik istihdam için 1 milyon dolar yatırım gerekmektedir.
Kaynak: DEK-TMK Türkiye Enerji Raporu 2005-2006
Türkiye Enerji Sektörünün Temel Amacı
“ENERJĠ POLĠTĠKASININ TEMEL AMACI; ĠKTĠSADĠ
KALKINMANIN VE SOSYAL GELĠġMENĠN ĠHTĠYAÇ
DUYDUĞU ENERJĠNĠN REKABETÖĠ BĠR SERBEST
PĠYASA ORTAMINDA SÜREKLĠ, KALĠTELĠ VE GÜVENLĠ
BĠR ġEKĠLDE ASGARĠ MALĠYETTE TEMĠNĠDĠR.”
“ULUSLARARASI GÜNDEMĠN ĠLK SIRALARINDA YER
ALAN ENERJĠ GÜVENLĠĞĠ KONUSU KAPSAMINDA,
TÜRKĠYE’NĠN GÜVENLĠ BĠR TRANSĠT GÜZERGAHI VE
TERMĠNAL ÜLKE OLMA POLĠTĠKASI
ĠLERLETĠLECEKTĠR.”
(T.C. Resmi Gazete, Tarih: 30 Ekim 2008, Sayı: 27039,
Mükerrer)
Doğal Gaz Boru Hatları
BOTAġ Energy
CorridorUluslararası
Project: Mid-Term
E-WGaz
& N-SBoru
Anatolian
Hub Scenairo
Türkiye’nin
Doğal
HattıGas
Projeleri
Turusgaz
Nabucco
Blue
Stream-I
Trans-Caspian
Kazakh Gas
Nabucco
Ahiboz
HUB
Shah Deniz BTE
ITG
Nabucco
Trans-Caspian
Türkmen Gas
Blue Stream-II
ITGI
Ceyhan LNG
Arab Gas P/L
Phase-III TerGas
Iraqi Gas
(ITGEP)
Iranian
Gas
Nabucco
Egyptian Gas
Arab Gas P/L
BOTAŞ Strategy & Business Development Department
January 2007 Designed & Prepared by Levent Özgül (BIL)
Map: Google Map
YUKARIDA BELĠRTĠLEN PARAMETRELER
BĠLGĠLER IġIĞINDA, TÜRKĠYE’NĠN
KONUMU VE GELECEĞĠ NE OLABĠLĠR?
ĠZLENECEK POLĠTĠKALAR :
YURT ĠÇĠNDE:
Yatırımların zamanında yapılması, enerjinin verimli
kullanılması, yerli ve yenilebilir kaynak kullanımının teĢvik
edilmesi, ulaĢım sektörünün rasyonel iĢletimi.
YURT DIġINDA:
Ġthalatta kaynak çeĢitlenmesi, transit & terminal ülke olma
konusunun iyi savunulması, NABUCCO boru hattının iyi
anlatılması (31 bcm kapasite, 5 Milyar Euro maliyet),
Rusya ile iliĢkilerde diplomasinin en etkin ve tutarlı olarak
uygulanması.
GÖRÜŞ VE DÜŞÜNCELER
 Türkiye kendi talep artışını karşılayabilecek mi ?
 Türkiye için enerjide arz güvenliği ne durumdadır ?
 Türkiye için uluslararası konum bu koşullarda nasıl




bir nitelik taşıyor ? Transit olmak mı, terminal olmak
mı, merkez olmak mı?
Gelecek nasıl görünüyor ?
- Birincil enerji talep artışı,
- Elektrik enerjisi talep artışı,
- Dışa bağımlılık.
NAZİK İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.
Süreyya Yücel ÖZDEN