Selahattin Çimen, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı

KÜRESEL EKONOMİK KRİZİN ENERJİ
SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
SELAHATTİN ÇİMEN
MÜSTEŞAR Y.
T.C. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
Türkiye 11. Enerji Kongresi
21 EKİM 2009
İZMİR
1
DÜNYA ENERJİ SEKTÖRÜNE BAKIŞ
ve EKONOMİK KRİZİN ETKİLERİ
2
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“Referans Senaryo-ekonomik kriz öncesi nasıldı?”
Yıllık ortalama % 1,6 artış
2030 yılına kadar,
Dünya
toplam
enerji
tüketimi
%45
oranında
artacaktır.
Fosil kaynaklar tüketimdeki ağırlıklı payını koruyacaktır.
Kaynak: World Energy Outlook, 2008
TEP = ton petrol eşdeğeri
4
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“Referans Senaryo-ekonomik kriz sonrası ne oldu?”
• 2030 yılına kadar olan dönemde dünya genelinde birincil enerji tüketimi % 40 oranında artacaktır (yıllık ortalama %1,4 artış) • Fosil yakıtlar talebin karşılanmasında ağırlıklı payını
koruyacaktır. • Enerji talebindeki artışın yarısından fazlası Çin ve Hindistan başta olmak üzere gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanacaktır. • Mevcut politikaların, arz ve talep dinamiklerinin devam etmesi durumunda küresel sıcaklık artışı 6oC düzeyine çıkacaktır. (1000 ppm) Kaynak: World Energy Outlook, 2009
4
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri
“Talep tarafındaki etkiler”
Dünya Elektrik Tüketiminin Gelişimi
Küresel elektrik tüketimi 2009 yılı içerisinde 1945 yılından bu yana ilk kez azalacaktır. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı ‐ 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri
“Arz tarafındaki etkiler”
Dünya Genelinde Petrol ve Doğal Gaz Arama ve Üretim Yatırımları
2009 yılı Eylül ayı itibariyle petrol ve doğal gaz arama ve üretim yatırımları 2008 yılına göre 100 milyar AB doları daha az gerçekleşmiştir. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı ‐ 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri
“Arz tarafındaki etkiler”
Dünya Genelinde Yenilenebilir Enerji Yatırımları
2009 yılı sonu itibariyle yenilenebilir enerji yatırımlarının 2008 yılına göre 30 milyar AB doları daha az gerçekleşeceği tespit edilmiştir. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı ‐ 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Enerji ve İklim Değişikliği
“Enerji: Sorunun temel kaynaklarından biri, çözümün adresi”
Enerji Üretim ve Tüketimi
CO2 Emisyonu
Küresel Isınma ve İklim Değişikliği
Yaşam Kalitesi
Su
Çevre
Tarım ve Gıda
Ekonomi
Dünya için Tehdit
Çözüm Yolları
CO2 Emisyon azaltımları
Enerji
8
Enerji Sektöründe İki Tehdit
“Enerji Güvenliği ve İklim Güvenliği”
Dünya enerji talebi 2030 yılına kadar olan dönemde % 40 artacaktır. Enerji sektöründen kaynaklı karbon salımları
küresel sıcaklığı 60C kadar artırabilecektir
9
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“450 ppm Senaryosu ne öngörüyor ? ”
• Dünya genelinde enerji sektöründen kaynaklı karbon salımlarının CO2 eşdeğeri cinsinden 2020 yılından daha önce azalma eğilimine girebilecektir. • 2030 yılına gelindiğinde salım değerleri 2008 yılı değerlerinin daha altında gerçekleşebilecektir.
• Fosil yakıtlara olan talebin 2020 yılı itibariyle pik değere ulaşacağı, 2030 yılına gelindiğinde karbon içermeyen (yenilenebilir ve nükleer) kaynakların dünya enerji arzının 1/3’lük bölümünü
karşılama noktasına geleceği öngörülmektedir. Enerji sektöründe karbon yoğunluğunu azaltacak dönüşüm : “Enerji Güvenliği ve İklim Güvenliğine eş zamanlı çözüm ”
Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009
4
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“Alternatif Senaryolar”
• Küresel sıcaklık artışının 2‐3oC düzeyinde sınırlanabilmesi için (450‐550 ppm) yeni politikalara işlerlik kazandırılması
gerekmektedir. Gt
Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009
4
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“450 ppm Senaryosu ne öngörüyor ? ”
“Enerji sektöründe karbon yoğunluğunu azaltacak dönüşümün maliyeti ne olacak ? ”
• Enerji sektöründe ilave yatırım harcamaları 2030 yılına kadar olan dönemde toplam 10 trilyon ABD doları mertebesinde artacaktır. • Bu yatırımların finansmanının ¾’lük bölümü OECD ülkeleri tarafından sağlanacaktır. • Bu meblağ küresel GSYİH’nın 2020 yılında %0.5, 2030 yılında ise %1,1’ine karşılık gelecektir. • Her yıllık gecikmenin bu meblağa 500 milyar ABD doları ilave getirdiği hesaplanmaktadır. Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009
4
Gelişen Dünyanın En Önemli Sorunlarından Biri
“Enerji Fakirliği”
•
•
•
1.6 milyar
insan elektrik erişiminden mahrumdur 2.4 milyar insan pişirme ve ısınma ihtiyaçlarını odun, tarımsal atıklar ve hayvan gübresi gibi geleneksel biyokütle ile karşılamaktadır. Elektrikten mahrum insanların %99’u gelişmekte olan ülkelerde beşte biri Güney Asya ve Sahra altı
Afrika’sının kırsal bölgelerinde bulunmaktadır.
Kaynak: BM ve OECD Raporları
4
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜNE BAKIŞ
ve EKONOMİK KRİZİN ETKİLERİ
14
Enerji Sektörü Stratejileri
“ 3E İlkesi”
Çevresel
Sürdürülebilirlik
Ekonomik
Verimlilik
Enerji Güvenliği
Türkiye
“Birincil Enerji Talebi”
Türkiye:Birincil Enerjide Yılda % 5 artış
Dünya :
TEP = ton petrol eşdeğeri
% 1,4
17
milyar kWh
Türkiye Elektrik Talebi Gelişimi
ELEKTRİK SEKTÖRÜ
Üretim Yatırımları
“DEĞİŞEN YATIRIM MODELİ”
5 yılda 10 000 MW
18
Türkiye’de Artan Elektrik Üretim Kapasitesi
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009*
TOTAL
ÖZEL SEKTÖR
388
569
1183
619
384
972
1.939
6.054
KAMU
-
-
795
1.132
301
106
-
2.334
YAP-İŞLET
2.911
798
-
-
-
-
-
3.709
YAP-İŞLET-DEVRET
-
-
100
-
-
-
-
100
TOPLAM
3.299
1.367
2.078
1.751
685
1.077
1.939
12.197
* 1 Eylül 2009
itibariyle
19
Cumhuriyetin Yüzüncü Yılı İçin Hedef
“Daha Çok Yerli- Yenilenebilir Kaynak,
Daha Güvenilir Çeşitlendirme”
20
Ekonomik Büyüme ve Elektrik Talebi İlişkisi
“Elektrik Talebinin Esnekliği”
Yükselen Petrol Fiyatları
“Ekonomi Üzerindeki Etkisi”
ABD $
$/bbl
/varil
World: Oil Burden & Price
Nominal Oil Expenditures as %
of Nominal GDP
nominal
GSYİH içindeki payı (%)
Petrol Harcamalarının
8%
115
2nd
2. oil
shock
Petrol
7%
6%
krizi
3.
3rd oil
Petrol
shock?
krizi
mi?
1.
1st oil
5% Petrol
krizi
shock
4%
105
2008
f'cast
Yükselen
trend
95
85
75
65
55
3%
45
2%
35
1%
25
0%
15
1971
1976
1981
Oil Burden
Kaynak: International Energy Agency, Oil Market Update 2008
1986
1991
1996
2001
2006
WTI
2007
base)
Reel(real,
petrol
fiyatları
PETROL ÖDEMELERİNİN GSYİH İÇİNDEKİ PAYI
DÜNYA
OECD OECD DIŞI
KÜRESEL EKONOMİK KRİZİN ENERJİ
SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
SELAHATTİN ÇİMEN
MÜSTEŞAR Y.
T.C. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
Türkiye 11. Enerji Kongresi
21 EKİM 2009
İZMİR
24