biçerdöverle hububat hasadı - Samsun İl Gıda Tarım ve Hayvancılık

T.C.
SAMSUN VALİLİĞİ
GIDA TARIM VE HAYVANCILIK İL
MÜDÜRLÜĞÜ
BİÇERDÖVERLE
HUBUBAT HASADI
Erdem BAŞ
Makine Teknikeri
Samsun - 2012
Ali TARIM
Tarım Teknikeri
İÇİNDEKİLER
SN
Önsöz…………………………………………1
1. Giriş…………………………………………...2
2. Biçerdöverin Gelişimi………………………..4
3. Biçme Düzeni…………………………………5
4. Dövme Düzeni……………………………….12
5. Ayırma Düzeni………………………………14
6. Temizleme Düzeni…………………………..15
7. Biçerdöver Kullanma Tekniği……………...20
8. Hasatta Dane Kayıplarının Tanınması…….26
9. Dane Kaybı Ölçümü ve Çiftçilerin Rolü…..30
10. Biçerdöverlerin Bakımı……………………34
11. Biçerdöverlerde Emniyet Kuralları………37
12. Kontrolde Ceza Gerektiren Durumlar…...40
13. Biçerdöver Operatörü Yetiştirme Kursu…41
14. Kontrol Ekiplerinin Telefon Numarası…...43
Kaynaklar…………………………………..44
Önsöz
Hububat hasat ve harmanı ülkemizde büyük
ölçüde biçerdöverlerle yapılmaktadır. Biçerdöverle
yapılan hasat da bütün işlemler aynı anda
yapıldığından
masraftan
tasarruf,
işçi
gereksiniminde büyük azalma, tarlanın erken toprak
işlemeye hazır duruma gelmesi, ürünün daha erken
pazara çıkarılması gibi avantajları vardır. Bunun
yanında bilinçsiz biçerdöver kullanımında; büyük
dane kayıplarına, dolayısı ile kendi ekonomimize
verdiği zarar yanında milli ekonomiye de büyük
zararlar vermektedir. Ülkemizde biçerdöverle biçilen
alanlarda yaklaşık olarak 250.000 ton buğdayı dane
kaybı olarak toprağa bırakmaktayız. Samsun
ilimizde de bu kayıp 4.750 ton civarındadır.
Biçerdöverle hasatta dane kayıplarını azaltmak için
öncelikle ürünümüzü belgeli operatörlere teslim
etmeli, denetimini de kendimiz yapmalıyız. Fazla
dane kaybı olduğunda en yakın İlçe ve İl Gıda Tarım
ve Hayvancılık Müdürlüklerine haber verip yardım
istemeliyiz ki hasat mevsiminde görevli olan
kontrolörlerimiz daha iyi hizmet verebilsinler.
Bu kitapçık; çiftçilerin ve biçerdöver
operatörlerinin daha güzel, az dane kayıplı hasat
yapabilmesi için herkesin anlayabileceği özet bir
şekilde hazırlandı. Çiftçilerimizin ürünü, biçerdöver
sahipleri ve operatörlerinin de kazancı bol olsun.
Kadir GÜVEN
İl Müdürü
1
1. Giriş
Dünya ve ülkemizde tahıl alanları sınırlıdır,
buna rağmen nüfus hızla artmakta ve ihtiyacımızda
aynı paralelde yükselmektedir. Dünya tarım
uzmanları birim alandan en yüksek verimi alabilmek
için çalışırken, tahılın yerini tutabilecek gıda
maddesi araştırması yapmaktadırlar. Ülkemizde de
araştırma enstitülerinde kaliteli tohumlar üretilip
çiftçilerimizin kullanımına sunulmaktadır.
Buğday, dünyada 223 milyon hektar ekiliş 320
milyon ton üretim ile insan beslenmesinde kullanılan
bitkiler arasında ekiliş ve üretim bakımından ilk
sırada yer almaktadır. Ülkemizde ise yaklaşık olarak
9 milyon hektar ekiliş alanı ve 18 milyon ton üretim
ile önemli bir yer tutar. İlimizde ise 124.000 hektar
alandan 420.000 ton buğday üretimi sağlanmaktadır.
Buğday ürününden elde edilen un, bulgur, makarna,
nişasta insan beslenmesinde, sapları ise kağıt karton
sanayinde, hayvan beslenmesinde kullanılmaktadır.
Tarımla uğraşan kişi ve işletmelerin ilk amacı
birim alandan en fazla geliri sağlayacak ürünü elde
etmektir. Tohum yatağının hazırlanması, iyi bir
tohumluğun ekimi, gübrelenmesi, zararlılarla
mücadelesi, bakım ve tarladan kaldırılması ile son
bulur. Yetiştirilen ürünün tüketime sunulması için
aşağıdaki işlemlerden geçmesi gerekir.
- Ürünün tarladan alınması (kesme-biçme)
- Ürünün arıtılması (dövme-temizleme)
- Muhafaza edilmesi
2
- Ürün depolama
- Pazara sunma
Bu ürünlerin pazara hazırlanması kısa bir
zamanda gerçekleşmeli, bu amaçla işlemlerin
çokluğu iş kapasitesi yüksek makineler ister.
Biçerdöverler bu makinelerin en idealidir, çünkü
Biçerdöverler;
- Ürünü biçer
- Döver
- Temizler
- Depolar
- Taşıyıcılara yükler.
Görüldüğü gibi biçerdöverler diğer hasat ve
harman makineleri ile karşılaştırıldığında birçok
üstünlüklere sahip oldukları görülür. Bu üstünlükler;
- Hasat ve harman masrafından tasarruf edilir
- Emekten tasarruf edilir
- Tarla, toprak işlemeye daha erken hazır
hale gelir.
- Ürün daha erken pazara iner
- Hasat ve harman kayıpları en aza iner.
3
2. Biçerdöverin Gelişimi
Biçerdöverler
bugünkü
duruma
çeşitli
gelişmelerden geçerek onlarca yıl süren çalışmalar
sonucu ulaşmıştır. İlk çağlarda yapılan tarımda
ürünün ekilmesi, topraktan koparılması, danelerin
başaktan ayrılması ve temizlenmesi tamamen el
emeği ile gerçekleşirdi. Daha sonraları orak ve
tırpan kullanılmaya başlanmış (günümüzde hasat
makinelerinin giremediği yamaç ve küçük arazilerde
halen devam etmekte) İlk biçerdöver 1830 yılında
Amerika da yapılıp denenmesine rağmen
kullanımına 1890 yılında 30 atla çekilir şekilde
başlanmış sonra 16 atla çekilebilen biçerdöverler ve
1930’larda da traktörler la çekile biçerdöverler
kullanılarak makineli tarıma geçilmiş ve değişik
4
aşamalardan geçerek günümüz kendi yürür
biçerdöverlere kadar gelinmiştir. Ülkemiz tahılının
% 80‘ine yakını da bu biçerdöverlerle hasat
edilmektedir.
3. Biçme Düzeni
5
a) Sap Ayırıcı (Domuz Burnu) : Sap ayırıcı,
sağ ve sol olmak üzere tablanın yan uçlarına
bağlanır. Sap ayırıcı destek koluna bağlı bulunan üst
ayırma, iç ayırma ve dış ayırma sacları ayarlanabilir
durumdadır. İç ayırma sacı; biçilecek mahsulü
kenarlardan tablanın orta kısmına doğru yöneltecek
şekilde, dış ayırma sacı; biçilmemiş mahsulü
biçilmiş tarafa doğru yatmayacak şekilde
ayırmalıdır. Üst ayırma sacı yüksekliği ile sap ayırıcı
destek kolunun yüksekliği ürünün boyuna göre
ayarlanır. Ayrıca sabit sap ayırıcılar kısa saplı
ürünler için, kısa sap ayırıcılar da çeltik hasadı ve
engebeli araziler için uygundur.
a. İç ayırıcı
b. Dış ayırıcı
6
c. Üst ayırıcı
b) Sap (Başak) Kaldırıcılar: Yatık mahsulün
zayiatsız biçilmesini sağlar. Yatık ve yeşil otlu
mahsul hasadında parmaklar arası geniş olmalı, bu
durumda her 4 veya 6 zıpkıya bir adet, kısa ve bükük
başaklı mahsulde her iki zıpkıya bir adet sap
kaldırıcı parmak isabet etmelidir.
c)
Dolap:
Biçilecek
ürünün
kesme
mekanizmasına düzenli olarak akışını ve biçilmiş
ürünü sap götürücü helezona sevk eder. Dolap
pervazı dik üründe sap boyunu başaktan itibaren 1/3
kısmından sapa değmelidir. Dolabın üzerinde
ayarlanabilen yaylı parmaklar mevcuttur. Bu
parmaklar ürünün yatık, dik, kuvvetli ve zayıf
oluşuna göre ayarlanır.
Dane kaybını önlemek bakımından dolap
ayarlarının
iyi
yapılması
gerekir.
Bazı
biçerdöverlerde dolabın ileri ve geri ayarı hidrolik
mekanizma ile çalışırken yapılabilir, bazılarında ise
7
bu ayar biçerdöver durdurularak delikli lama-profil
üzerinde elle yapılmaktadır.
Ürün Durumuna Göre Dolap Ayarları
Ürünün
Dolap Hızı
Durumu
Yatık
üründe
Biçerdöver
ilerleme
hızından az
Dolap
Yüksekliği
Dolap
Ekseninin
Bıçak
Hizasına
Göre
Durumu
Yaylı
Parmakların
Durumu
Aşağıda
Bıçaklardan
ileride
Arkaya doğru
meyilli
Bıçak
hizasında
veya biraz
ilerde
Dik olmalı
Bıçak
hizasından
biraz geride
Dik olmalı
Sap boyunun
başaktan
Dik ve Biçerdöver
itibaren 1/3
Kuvvetli
ilerleme
kısmından
üründe hızından az
pervaza
dokunmalı
Biçerdöver
Zayıf
ilerleme
Aşağıda
üründe
hızından
biraz fazla
8
Biçme Yüksekliği: Biçme yüksekliği ürünün
boyuna, içersinde bulunan yabancı ot durumuna ve
tarla yüzeyinde bulunabilecek taş ve tezek gibi
faktörler göz önüne alınarak ayarlanır. Yatık üründe
yükseklik az olmalıdır. Dik ve kuvvetli ürün
başaklara çok yakın yerden biçilerek başağın tarlaya
dökülmesine, çok kısa biçilerek de fazla sapın elde
edilmesiyle dövme ve ayırma düzeninin aşırı
derecede yüklenmesine sebep vermeyecek şekilde
biçim yapılmalıdır. Tabla yüksekliği her iki uçlarda
aynı olmalıdır.
İlerleme Hızı: İlerleme hızı ürünün cinsine,
zayıf ve kuvvetli oluşuna, biçerdöverin kapasitesine
ve operatörün becerisine bağlıdır. Zayıf üründe hız
artırılır, kuvvetli üründe ise ilerleme hızı azaltılır.
Hız fazla olunca dövücü kısımlarda aşırı yüklenme
olacağından dane kaybına yol açar.
d) Bıçaklar: Sapların kesilmesini temin eder,
çelikten yapılmış olup lama üzerine tabla
genişliğince perçinlenen bıçak yapraklarından
meydana gelmiştir. Bıçaklar parmaklardaki yatay
yuvalarında hareket ederek kenarları ile kesim
yaparlar. Bıçaklar baskı plakaları ile parmaklar
arasında zorlanmadan tatlı bir temas sağlayacak
şekilde hareket etmelidir. Bu ayar baskı plakalarının
altına pul konularak yapılır. Bıçağın çalışma hızı el
kitabında gösterilen değerlere uygun olmalı, iyi
9
biçim yapması içinde bıçak yaprağı ekseninin
parmak merkezlerini eşit mesafede geçmeli veya
tam parmak ekseninde olmalıdır.
Parmaklar: Bıçağın düzgün ve verimli
çalışabilmesi için bıçak parmaklarının eşit aralıkta
ve aynı hizada bulunmaları gerekir. Parmakların ön
ve arkasında varsa eğrilikler düzeltilir.
e) Tabla Helezonu: Biçilerek tablaya dökülentoplanan ürün helezon kanatları ile tablanın ortasına
taşınır, buradan helezon parmakları vasıtasıyla sap
götürücü elevatöre ulaştırılır. Hasat edilen ürünün
kuvvetli veya zayıf oluşuna göre yapılması gereken
helezon kanadı ile tabla sacı arasındaki açıklık;
kuvvetli üründe biraz fazla ve ayarı mümkünse
10
helezon önde, zayıf üründe bu aralık az ve helezon
biraz geride olmalıdır.
Tabla arka sacı ile helezon kanadı arası açıklığı
bakım ve kullanma kitabında belirtilen ölçülerde
olmalı. Bu açıklığı helezonu ileri-geri almak
suretiyle ayarlamak için tablanın sağ yan tarafında
bir ayar kısmı varsa oradan, mümkün değilse
arkadaki sıyırıcı sac silotlu delikleri vasıtasıyla
yapılmalıdır. Helezonun orta kesiminde bulunan
yedirici parmakların helezon kenarından dışarıya
çıkan uzunlukları da ayarlanabilmektedir. Zayıf
üründe bu uzunluk fazla, kuvvetli üründe ise kısa
olmalı. Helezonun hızı helezona hareket veren
dişlileri değiştirmek suretiyle ayarlanabilir, yüksek
hız ürünün dışarı atılmasına sebep olur.
11
f) Sap Elevatörü : Helezonun yedirdiği ürünü
batör ve kontrbatöre nakleder.Her iki yanlarda
bulunan zincir üzerine bağlanan dişli lamalardan
oluşan veya başka şekilde yapılan sap elevatörünün
zincir gerginliği ayarlanabilmektedir. Batörün
düzgün beslenmesi için gerginlik iyi ayarlanmalı.
Elevatör kanalının üst kapağından yapılan
muayenede taban sacı ile lama arasında hasat edilen
ürünün çeşidine göre küçük daneli ürünlerde ve
hububatta 2-3 mm,iri daneli mısır gibi olanlarda 1015 mm’lik bir aralık bulunmalıdır.
g) Taş Tuzağı: Kontrbatörün önünde bulunan
ve elevatörle gelmesi muhtemel olan taş ve toprak
gibi cisimlerin toplandığı kanaldır. Batör ve
kontrbatörün zarar görmemesi için belirli aralıklarla
temizlenmelidir.
4. Dövme Düzeni
12
a) Batör: Batör, dövme işlemini yapan sağlı
sollu olarak yerleştirilmiş batör miline bağlı
silindirik bir çatıdan oluşmuştur. İyi dövme
yapabilmesi için batörün belli bir hıda dönmesi ve
kontrbatör ile arasında bulunan ön ve arka
açıklıklarının belirli bir ölçüde olması gerekir.
Biçerdöverlerin büyüklüğü ve yapısına göre
batörlerin ortalama çapı 40-70 cm, uzunlukları ise
70-130 cm arasındadır, dönüş hızları işlenen ürüne
bağlı olarak 300-1200 devir/dakika arasında değişir.
Çalışma esnasında batörlerin belli bir çevre hızına
ulaşması gerekir, bu nedenle küçük çaplı batörler
yüksek devirde, büyük çaplı batörlerde düşük bir
devirde çalışırlar. En iyisi hasat edilen ürünün cins
ve çeşidine göre biçerdöver el kitabında yazılı batör
devri sağlanmalıdır.
Batör-Kontrbatör ön ve arka açıklığının hatalı
ayarlanması dane kırılmasına veya danelerin
başaktan tamamen ayrılmadan kesmikli çıkmasına
neden olur. Bu aralıklar ürün girişi olan önde biraz
fazla, çıkış kısmı arkada ise biraz azdır. Biçerdöver
el kitabında ürün cins ve çeşidine göre bu aralıkların
ne kadar olacağı belirtilmektedir.(Örnek: John Deere
955 modelinde 7-14 mm’dir.)
b) Kontrbatör: Batörün altında bulunan ve
ızgara şeklinde yapılmış bir kısımdır. Kontrabör
daima batöre paralel olmalıdır. Bu paralellik zaman
zaman kontrol edilmelidir. Taş tuzağının dolması,
13
erken ve yeşil otlu ürün hasadında kontrbatör
ızgaraları tıkanır.
5. Ayırma Düzeni
a) Yöneltme Tamburu: Batörden gelen sap ve
kontrbatör ızgaralarından sağır eleğe dökülmeyip
arta kalan % 10 kadar daneyi yayarak sarsaklara
ulaşmasını temin eder.
b) Perde: Yöneltme tamburunun arkasında
bulunur. Tamburdan fırlatılan danelerin sarsak
dışına gitmeden sarsağın içine düşmesini temin eder.
c)
Sarsaklar:
Yöneltme
tamburunun
gönderdiği sap ile içersinde bulunan danenin
birbirinden ayrılmasını ve sapların sap haznesi
kanalı ile tarlaya dökülmesini temin ederler.
14
Biçerdöverin kapasitesine göre tek veya 3-7 adet
sarsak ünitesinin yan yana gelmesi ile oluşmuştur.
Alt kısmında içine dökülen daneleri üst eleğe
boşaltan bir tava mevcuttur. Bu tavalar sık sık
kontrol edilerek temiz olmaları sağlanmalıdır.
Sarsaklar bir krank milinden hareket alarak
çalışırlar, ayırma işlemini ve sap akışını iyi
yapabilmeleri için krank devri istenen devirde
olmalı. Sarsaklar aşırı yüklenirse iyi ayırma
yapamayacağından daneler sapla beraber tarlaya
dökülür.
6. Temizleme Düzeni
1 – Sağır elek, 2 – Sağır elek uzantısı, 3 – Üst elek,
4 – Alt elek, 5 – Kesmik helezonu, 6 – Dane
helezonu, 7 – Vantilatör, 8 – Yönlendirme kanatları
Dövme sonucu meydana gelen dane-sap-saman
karışımından dane ve bir kısım samanlar sağır eleğe
dökülür. Sağır elek üst ve alt eleğin bağlı bulunduğu
15
elek kasası (beşik) bir krank mili ile ileri geri hareket
eder. Bu hareket karışımın sağır elek üzerine eşit
oranda yayılarak meyil yönü olan üst eleğe doğru
ilerlemesini temin eder. Üst eleğe dökülen karışım
vantilatörün meydana getirdiği rüzgârla ayrılmaya
başlar, saman gibi hafif kısımlar arkaya doğru
üflenerek dışarı atılır, daneler üst ve alt eleklerden
geçerek dane helezonu haznesine gelir ve depoya
taşınır. Tamamen dövülmeyip kesmik şeklinde kalan
başaklar üst eleğin sonunda kesmik kanalına
dökülür, bu kanaldan da helezon ile tekrar dövülmek
üzere batör ve kontrbatöre gönderilir.
a) Sağır Elek: Sağır elek kontrbatörün altında
ve üst eleğe doğru meyilli olarak yerleştirilmiştir.
Sağır eleğin ucunda 2–3 mm. kalınlığında tellerden
yapılmış tarak şeklinde bir uzantı bulunur. Saman,
kavuz ve daneler bu uzantının aralarından üst eleğin
ön ucuna düşerken sap, saman, kesmik ve danenin
bir kısmı da üst eleğin ortalarına doğru giderler.
Böylece üst eleğin eleme yükü ve kalitesine katkıda
bulunmuş olur.
16
b) Üst Elek: Üst elekler, değişik ürünlerin
hasadı ile tamir ve bakım gibi durumlarda sökülüp
takılabilirler. Kontrbatör ve sarsaklardan gelen
karışım önce sağır eleğe düşer, buradan da beşiğin
salınımı ile dane, saman, kavuz kesmik ve diğer
yabancı maddeler üst eleğe gelir. Rüzgârın etkisiyle
savrulmaya karşı dirençsiz sap, kavuz ve saman gibi
maddeler dışarı atılır. Savrulmaya orta direnç
gösteren kesmik üst elek uzantısına kadar sürüklenir,
savrulmaya dirençli olan daneler ise alt eleğe
düşerler. Meyilli çalışmalarda ise üst elek üzerindeki
malamanın tek taraflı yığılmasını önleyen bölme
levhaları kullanılır. Bu levhalara ilave yapılarak
yükseklikleri artırılabilmektedir.
c) Üst Elek Uzantısı: Görevi kesmiği ayırmak
olup, biçerdöverlerin çoğunda bulunur. Üst eleğin
sonunda ve bu eleğin devamı şeklinde ilave bir
17
elektir.
Üst
elek
uzantısı
bulunmayan
biçerdöverlerde bunun yerine bir plaka kullanılır.
Otsuz ve nemli olmayan ürünün hasadında lama
aralığı üst elekten biraz fazla açık ve dikçe
ayarlanmalıdır. Bu dikleştirme ile dane ve kesmiğin
dışarı dökülmeden kesmik kanalına dökülmesi
sağlanır.
d) Alt Elek: Biçerdöverlerin bazılarında alt
elek üst elek gibi ayarlı, bazılarında ise yuvarlak
veya uzun deliklidir. Biçilen ürünün cinsine göre
yuvarlak veya uzun delikli elek kullanılır. Ayarlı
olan eleklerin aralıkları ise yalnızca danelerin
rahatlıkla geçebileceği, daha büyük maddelerin
geçemeyeceği açıklıkta ayarlanmalıdır. Üst elekten
dane ile birlikte kavuz, kavuzlu dane ve bir kısım
saman alt eleğin üzerine düşer, alt elek bunlardan
sadece Daneyi alta geçirecek özelliğe sahiptir.
Kavuzlu dane ve varsa kesmik de alt elek sonundan
veya elek arka plakasına çarparak kesmik elevatörü
haznesine düşerken saman ve tozlar tarlaya atılırlar.
Alt elekten dökülen daneler, eğik bir yüzeyle dane
helezonuna ve oradan da dane elevatörü ile depoya
giderken, alt elekten geçmeyen malzeme ise elek
sonundan kesmik elevatörüne düşerler.
e) Vantilatör: Sağır elekten üst eleğe dökülen
karışım vantilatörden gelen rüzğarla üst elekte
temizlenmeye başlar. Üst ve alt eleklere yöneltilen
18
hava miktarı ve hava akımı sağlam daneleri eleklerin
arka tarafından tarlaya ve kesmik kanalına
dökmeyecek, danelerin elek üzerinde düzenli akışını
temin edecek ve daneleri saman, kavuz gibi
maddelerden temizleyecek şekilde olmalıdır. Hava
miktarı ve akımı ürünün çeşidine göre vantilatörün
kapaklarını açıp kapamak veya vantilatör hızını
değiştirmekle yapılır.
1. Vantilatör, 2. Yönlendirme plakası, 3. Hava kanalı
f) Dane Helezonu: Alt elekten geçerek
temizlenen daneler dane helezonu haznesine
dökülür, buradan elevatörle dane deposuna gider.
g) Kesmik Helezonu: Üst ve alt eleklerden
kesmik kanalına dökülen ve helezon haznesinde
toplanan dane ve kesmikler ikinci defa dövülmek
üzere bir elevatörle batör ve kontrbatöre gönderilir,
danelerin kesmik kanalına dökülmesi arzu edilmez,
çünkü ikinci defa işlemede dane kırılma ve
19
ezilmeleri meydana gelir. Kesmik elevatörünün de
zincir gerginliği normal olmalıdır.
h) Dane Deposu: Biçerdöverin iş hacmine
göre depo büyüklüğü değişir. Depoya gelen ürünün
kontrolü ve doluluğunu kontrol için depo operatörün
arka kısmına yerleştirilmiştir. Deponun içersinde
bulunan dane yayma helezonu ile depoya gelen
daneler her tarafa yayılarak deponun düzgün
dolması sağlanır. İkinci bir helezon ile depodaki
danenin dışarı boşaltılması sağlanır.
7. Biçerdöver Kullanma Tekniği
Biçerdöverin kullanıldığı hasat zamanı
sınırlıdır. Hububatlar 8 aylık emeğin sonunda hasat
olgunlukları 1–2 hafta gibi çok kısadır. Danedeki
nem oranı 12–14 olunca hasat edilirler. İlimizde
20
hububat hasat mevsimi hava koşullarına göre 23–28
Haziran’da Bafra ilçemizde başlayıp, Ağustos ayının
ortalarına doğru Lâdik ilçemizde biter. Hububatların
ürün hasat olgunlukları zamanı kısıtlı olduğundan bu
süre iyi değerlendirilmeli bunun içinde öncelikle
biçerdöver
sahipleri
makinelerini
belgeli
operatörlere kullandırmalı, iyi bir iş planlaması
yapılmalı, makine biçim tekniğine uygun-doğru
kullanılmalı ve eksiksiz günlük bakımları yapılmalı.
a) İş Planlaması: Operatör iş planlamasını iyi
yapmalı, biçim tekniğini iyi uygulamalı, biçimde ve
köşe dönüşlerde avantaj ve dezavantajları iyi
hesaplamalıdır. Bir iş planında dikkat edilmesi
gereken hususlar şunlardır:
- Bir operatörün sürekli ve kesintisiz
çalışamayacağı dikkate alınarak belgeli ikinci bir
operatöründe bulundurulması,
- Tarladan tarlaya geçişlerde, yollarda zaman
kaybına sebep olmamak için yol durumuna göre
biçim sırası tespit edilmeli,
- Akaryakıt ve yağ ikmalleri dikkate alınarak
yedekleri bulundurulmalı,
- Ürünün tarladan alınıp boşaltılacağı yer
dikkate alınarak yeterli sayıda kamyon veya römork
bulundurulmalı,
- Çalışma sırasında meydana gelebilecek arıza
ve hasarlar göz önüne alınarak yeterli miktarda parça
ve avadanlık bulundurulmalı.
21
b) Tarlaya Giriş: Hasada başlamadan önce
biçilecek ürünün hasat olgunluğuna geldiğinden
emin olunmalı, akşam nem düşünce hasat
bırakılmalı, gündüz nem kalkıncaya kadar da
beklenilmelidir. Biçerdöverin depo kapasitesi ve
tarla verimi dikkate alınarak tarlanın parsellere
bölünüp bölünemeyeceği kararlaştırılır. Büyük
tarlalarda her bir veya iki turda aynı yere
gelindiğinde deponun boşaltılacağı hesaplanmalı.
Tarla mümkün olduğu kadar az parsellere ayrılmalı,
parsellerin uzun kenarları rüzgâr veya ürünün yatış
yönünü yana alacak şekilde olmalıdır. Biçilecek
ürün biçerdöverin sağ tarafına alınarak dönüşler
yapılmalı, Çünkü kabin merdiveni, depo, boşaltma
elevatörü ve ayarlanabilecek yerler genellikle
biçerdöverin
solunda
bulunmaktadır.
Hasat
esnasında biçerdöver düz kullanılıp, zikzaklardan
22
mümkün olduğunca kaçınılmalı. Tarlaya ürün işleme
ve biçme organlarına hareket verildikten sonra
girilmelidir. Tarlaya girişten 30 m. sonra ayarların
uygun olup olmadığı kontrol edilmeli ve hassas
ayarları yapılmalıdır.
c) Köşe Dönüşler: İlk köşelerin yapılması için
biçerdöver tarlaya girdiği gibi yön değiştirmeden
tabla bıçaklarının tarlayı terk etmesine kadar devam
edilir, tarlanın yan tarafları uygunsa sağa 90 derece
manevra yaparak köşe dönüşü yapılmalıdır. Tarla
kenarı elverişli değilse ilk köşe dönüşü kısa
manevralarla dönülmelidir. Devam eden dönüşlerde
ise tabla ürünü terk edene kadar doğru gidilir, 2-3 m
hafif sağa gidilerek durulur, tam sol yapılarak bir
biçim genişliği geri gelinir, tabla genişliğince biçim
yapmak üzere tarlaya tekrar girilerek biçime devam
edilir.
23
d) Yatık Ürünün Biçilmesi: Yatık ürünün
biçilmesi sırasında dane kaybı biraz daha fazla olur.
Bu kaybı azaltmak için öncelikle ayarlar iyi
yapılmalı ve ürün tek tarafa yatmışsa yandan biçim
yapılmalıdır.
A. Yanlış seçilmiş biçim yönü
B. Doğru seçilmiş biçim yönü
e) Rüzgarlı Havada Biçim: Rüzgarlı havada
biçim dane kayıplarını artırır, rüzgar biçilmiş ekini
tabladan alıp tarlaya atacak derecede esiyorsa hasada
ara verilmelidir. Kabinsiz biçerdöverlerde rüzgâr
24
yana alınıp biçim yapılmalıdır, aksi halde operatör
tozdan rahatsız olarak iyi biçim yapamaz.
f) Meyilli Arazilerde Biçim: Meyilli tarla
biçimi biçerdöver ve operatör için zor bir biçimdir.
Üniversal biçerdöverler fazla olmayan meyilli
arazilerde
iyi
biçim
yapabilecek
şekilde
hazırlanmışlardır.
Meyilli
arazi
biçiminde
karşılaşılan zorluklar;
- Meyil yana alındığında biçerdöverin
devrilme ihtimali artar, ürün işleme organları gidişte
sağa dönüşte sola doğru daha fazla yüklenecektir.
Bazı biçerdöverlerde tek taraflı yüklenmeye engel
olmak için perdeler konmuştur.
- Meyil hareket yönünde ise inişte
biçerdöverin amuda kalkmasına ve ürün işleme
organlarına aşırı yüklenme, çıkışta ise yeteriz işleme
durumu ortaya çıkacaktır. Ülkemizde çok meyilli
arazilerde hububat ekimi fazla yapılmaz, yapılan
yerlerde de diğer hasat ve harman makineleri
kullanılır. Yine de biçerdöver kullanılacaksa bayır
tipi biçerdöverler kullanılmalı veya üniversal
biçerdöverlerde bazı yapısal değişiklikler yapılmalı.
Yapısal değişiklikler;
- Aksiyel akışlı batör kullanarak sarsakların
devreden çıkması ile depo daha arkaya ve daha
aşağıya yerleştirilerek amuda kalkma ve yana
devrilme güçleştirilmiştir.
25
- Ürün işleyici organların aşırı veya yetersiz
beslenmesini engellemek için ilave yönlendirici veya
engeller yerleştirilmektedir.
- Ön tekerlek aralığı genişletilerek devrilme
ihtimali azaltılmaktadır.
8. Hasatta Dane Kayıplarının Tanınması
Dane kaybını belirlemek sadece kontrolörlerin
değil, operatör ve ekin sahiplerinin de görevi
olmalıdır. Bunun için operatör hasada başlamadan
önce tarlayı, kontrolörler ve ekin sahipleri önce
biçilmemiş alanı kontrol ederek hasat öncesi
kayıpları tespit etmelidir.
Kayıp varsa oranını belirleyerek biçerdöver
kayıplarından düşülmelidir. Ayrıca hasat edilen alan,
kesmik elevatörü ve depo da kontrol edilerek hasatta
oluşan kayıplar takip edilmeli ve giderilmesine
çalışılmalıdır.
26
Hasat edilen alan kontrol edilirken;
-Biçme genişliği boyunca sapından kopmuş
başaklar varsa; Dolap hızı, biçerdöverin ilerleme
hızına göre çok fazladır. Dolap ekinin sapına doğru
çok fazla indirilmiştir. Dolap çok kaldırılıp, dolap
pervazları başaklara vurmaktadır.
-Tabla kenarı boyunca sıra halinde
yatırılmış veya kırılmış ancak biçilmemiş ekin
varsa; Sap ayıracı yoktur veya varsa da ayarları
düzgün yapılmamıştır.
- Dolap genişliği boyunca kesilmiş saplı
başak varsa: Dolabın ileri-geri, aşağı-yukarı ve
devir ayarı yanlıştır.
Tabla helezonun sıyırıcıya olan mesafesi çok
fazladır. Tabla taban sacına olan mesafesi dar
tutulmuştur. Parmaklar eksik ya da yüksekliği
uygun ayarlanmamıştır.
- Biçilen kısımda biçilmemiş ekin varsa
yani bayrak bırakılmışsa: Parmak veya bıçaklarda
eksiklik vardır, kesme düzeni ayarları yanlıştır, iç
sap ayırıcı yoktur veya düzgün ayarlanmamıştır,
- Destede az dövülmüş veya dövülmemiş
başaklar varsa: Batör devri düşüktür, batör
kontrbatör aralığı fazladır.
- Destedeki saplar arasında daneler varsa:
Sarsaklar tıkalıdır, sarsak önünde perde yoktur,
sarsak üstü yardımcı düzenler yoktur, sarsak devri
uygun değildir.
27
- Deste altındaki toprakta daneler varsa:
Biçerdöver ilerleme hızı fazla veya batör devri
yüksek olup fazla malama oluşmuş ve temizleme
düzeni aşırı yüklenmiştir, Dövme düzenine kesmik
elevatöründen çok fazla dane gelmiştir. Sarsak devri
düşük, elemanlar tıkalıdır, sarsak önüne perde
üstüne de yardımcı elemanlar takılmamıştır, beşik
devri düşük, üst ve alt elek çok kapalı veya tıkalıdır,
deflektör ayan yanlıştır, rüzgârlık devri çok fazla
olup tarlaya dane atmakladır. Rüzgârlık devri çok az
olup üst elek üzerindeki malzemeden daneyi
ayıramayıp bu malzeme ile birlikte dane atmaktadır.
28
Kesmik elevatörü ve depo kontrol edilirken;
- Kesmik elevatörüne fazla miktarda dane
geliyorsa: Üst elek ve alt elek tıkalı, kapalı ve delik
açıklığı dar ayarlanmıştır.
- Depoda fazla miktarda kesmik varsa;
Ürün yeterince dövülmemiş ve temizleme düzenine
fazla kesmik gönderilmiştir, üst elek ve uzantısı ile
alt elek ayarlan düzgün ayarlanmamıştır.
- Depoya kavuz, saman ve toz gibi atık
parçacıklar geliyorsa: Biçerdöver ilerleme hızının
fazla, batör-kontrbatör aralığının açık olmasından
dolayı temizleme düzeni fazla yüklenmiştir. Batör
devri çok yüksek olup sapı fazla parçalayarak
temizleme düzenini aşırı yüklemiştir. Rüzgârlık
devri
düşük
veya
yönlendiriciler
yanlış
29
ayarlanmıştır. Üst ve alt elekler fazla açık, üst elek
uzantısı çok dik ayarlanmıştır
- Depoda kırık dane varsa: Kontrbatör tıkalı
olabilir, batör-kontrbatör arası açıklık çok azdır,
batör-kontrbatör açıklığı uygun fakat batör devri
çok fazladır, alt elek az veya tamamen kapalıdır.
Elevatörün zincir gerginliği ve yüksekliği düzgün
ayarlanmamıştır.
9. Dane Kaybı Ölçümü ve Çiftçilerin Rolü
Çiftçilerimiz yaklaşık sekiz aylık emeğinin
karşılığını alacağı zaman, biçerdöverle hasatta
yapılan hasarlarla kaybolmasına müsaade etmemeli
ve işlerinin düzenli gitmesini sağlamalı. Bunun için
de öncelikle tarlasını Belgeli Operatörlere teslim
etmeli, zira belgesiz çalışanlar İl ve İlçe Gıda Tarım
ve Hayvancılık Müdürlüğü kontrolör ekiplerince
30
hasattan men edilip biçerdöverleri bağlanır, ikinci
bir operatör buluncaya kadar da zaman kaybı olur.
Ayrıca çiftçi hasat esnasında tarlasının başında
bulunmalı, operatöre istekli çalışma imkânı
sağlanmalı ve kendince biçerdöveri kontrol
etmelidir.
Çiftçi yapacağı kontrolde;
Biçilmemiş alanı inceleyip hasat öncesi
kayıpları görmeli, bunların biçerdöver veya operatör
hatasından kaynaklanmadığı bilinmelidir. Bu
kayıplar dane kaybı ölçümünde dikkate alınmalıdır.
Tarlada sigara içme dâhil, yangına karşı gerekli tüm
tedbirleri almalıdır. Hasat edilen yerlere, namlu ve
namlu altına bakarak dane ve başak kayıpları olup
olmadığına bakmalıdır. Biçerdöverin deposuna
bakıp toz, kesmik veya kırık dane olup olmadığına
bakmalıdır.
Bu kontrollerde;
- Tabla genişliğince gördüğü dane, başak ve
başakçıklar biçme düzeninin
- Destedeki ovalanmış fakat kavuzunu terk
etmemiş daneler, dövme ve ayırma düzenlerinin.
- Deste arasındaki daneler, ayırma düzeninin.
- Deste
altındaki
daneler,
temizleme
düzeninin
- Depodaki kesmik, toz ve kırık daneler ise
dövme ve temizleme düzeninin ayarsızlıklarından
kaynaklanmaktadır.
31
Bu kontrollerde dane kaybı ve diğer eksiklikler
varsa operatör uyarılmalı, uyarılara aldırmayan
operatörleri de muhtarlıklar kanalıyla en yakın İlçe
ve İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerine
bildirmelidirler.
Dane Kaybı Ölçümü
Çiftçiler için dane kaybını belirlemede en iyi
metot iki karış metodudur. Bu metot biçerdöverlerin
ne oranda dane kaybı verdiğine kabaca bir fikir
verir. Bir karış tahminen 20-25 cm civarında olup,
iki karışta yani 50x50‘lik bir kare baz alınır ve
çizilir, kare içindeki daneler sayılır, dekara verimde
dikkate alınarak tahmini dane kaybı bulunur.
32
Örnek; aşağıdaki cetvel kullanılarak, verimin
400 kg olduğu bir tarlada kare içinde bulduğumuz
dane sayısı 18 ise %1, dane sayısı 36 ise %2, dane
sayısı 54 ise %3’tür.
İlimizde kabul edilebilir dane kaybı %3
olduğuna göre kabaca verimi 400 kg olan tarlada iki
karışa iki karışlık bir kare içinde dane sayısı 54’ten
fazla ise dane kaybı fazla olduğu anlaşılır.
Operatör uyarılır ve düzelmezse İlçe ve İl Gıda
Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerinden yardım
istenir.
33
İki Karışlık Alanda Bulunan
Dane Sayısına Göre %‘lik Dane Kaybı
Dekara
Verim (kg)
%1 kayıp
için dane
sayısı
%2 kayıp
için dane
sayısı
%3 kayıp
için dane
sayısı
Yılı
2000
2001
2002
2003
2004
2005
100
200
300
350
400
450
500
600
700
5
9
13
16
18
20
22
27
31
10
18
26
32
36
40
44
54
62
15
27
39
46
53
60
66
81
93
İlimizde Dane Kayıpları
Dane Kaybı (%) Yılı Dane Kaybı (%)
1,75
2006
1,51
1,52
2007
1,45
1,74
2008
1,38
1,50
2009
1,18
1,38
2010
1,16
1,32
2011
1,13
10. Biçerdöverlerin Bakımı
Biçerdöverlerin saatlik iş ücreti diğer
makinelere göre yüksek olduğundan kaybedilecek
zamanın telafisi, hasat dönemi sınırlı olduğu için
mümkün değildir. Hasat döneminde olumsuz bir
durumla karşılaşmamak için biçerdöverlerin doğru
ve eksiksiz bir bakıma ihtiyaçları vardır.
Biçerdöverlerde bakım üç başlık altında toplanır.
Bunlar;
34
a) Hasat Öncesi Bakım
-Eğilmiş, bükülmüş, delinmiş ve yırtılmış
saclar düzeltilmeli, onarılmalı ve boyanmalıdır.
-Dışarıdan yapılacak ayarlar ile özellikle
kapakları
bulunmayan
bölümlerin
ayarları
yapılmalıdır.
-Yıpranmış veya az yıpranmış bıçak, cıvata,
somun, yatak, gergi, takoz, kayış ve zincir gibi
malzemeler yenilenmelidir.
-Motorda korozyon önleyici yağ varsa tavsiye
edilen yağ ile değiştirilmelidir.
-Akü kontrol edilerek tam şarj edilmelidir.
-Yağlama planına göre bütün yerler
yağlanmalıdır.
- 500 ve 1000 saatlik bakımlar yapılmalı.
Bu bakımlar yapıldıktan sonra emniyet
tedbirleri alınarak motor yarım gazda çalıştırılır.
Motor çalışma sıcaklığına ulaştıktan sonra tam gaza
alınarak ürün işleme düzenleri çalıştırılır. 05-1 saat
sonra motor stop edilerek aşağıdaki kontroller
yapılmalıdır.
-Sürtünerek çalışan bıçak, kasnak ve
yataklarda ısınma olup olmadığı elle kontrol edilir.
-Akıcı yağ ile yağlanan motor ve dişli
kutularında sızma olup olmadığına bakılır.
-Hidrolik silindirlerin havası alındıktan sonra
hidrolik deposunun yağ seviyesi kontrol edilmelidir.
-Motor yakıt donanımında sızdırma olup
olmadığı kontrol edilir.
35
-Elektrik donanımı ve devrelerinin çalışıp
çalışmadığı kontrol edilir.
edilir
b) Çalışırken Bakım
- Motor yağı ve yakıtın durumu kontrol edilir.
- Radyatör su seviyesi ve akü seviyesi kontrol
- Şanzıman, dişli kutusu ve hidrolik yağ
seviyesi kontrol edilir.
- Lastik havaları kontrol edilir.
- Radyatör, davlumbaz, radyatör petekleri vb.
yerler günde iki-üç kez temizlenmeli.
- Bıçaklar dahil tüm yağlama yerleri kontrol
edilir, grasörlüklere gres basılır.
- Tabla ve boğaz elevatörleri temizlenmeli.
- Taş tuzağı ve kontrbatör ızgaraları günde en
az bir kere temizlenmeli (otomatik temizleyici
olanlar hariç).
- Elek ve sarsak ızgaraları temizlenmeli.
- Bütün kayış ve zincirler kontrol edilmeli.
c) Hasat Sonrası Bakım
-Biçerdöver güneş, rüzgâr, sıcak, soğuk, yağış
ve mekanik etkilerden korunmak üzere kapalı bir
yerde muhafaza edilmesidir.
-Esnek malzemeler aşırı yükten kurtarılıp,
yerinden sökülmeden şekil bozulmaları meydana
gelmeyecek kadar gevşetilmelidir.
36
-Zincirler hasat sezonu bitince mazot-yağ
karışımı içinde korunmalıdır.
-Hava ile temas eden kısımlarındaki artık, toz
ve diğer kirler temizlenmelidir.
-Akü canlı tutulmalı ve iyi muhafaza edilmeli
- Motora koruyucu yağ konarak muhafaza
edilmelidir. Koruyucu yağ konmazsa iki haftada bir
çalıştırılarak motor iç yüzeylerinin yağ ile kaplı
halde bulundurulmasına dikkat edilmelidir.
11. Biçerdöverlerde Emniyet Kuralları
Biçerdöverlerde kazalara neden olabilecek
mekanizmalar oldukça fazladır. Bunun için dikkat
edilmeli ve kazalara karşı emniyet tedbirlerine
mutlaka uyulmalıdır. Bu tedbirler şunlardır:
-Biçerdöverler belgeli operatörler tarafından
kullanılmalı, işin fazla olduğu durumlarda ikinci bir
operatörde olmalıdır. Operatörler aç, susuz ve
yorgun çalışmamalı.
-Operatör ve bakıcılar tulum giymeli, tulum
yoksa bol ve saçaklı elbiselerden kaçınılmalı.
-Sürücü mahallinde operatörden başkası
bulunmamalı ve hareket halindeki biçerdövere
binilmemeli.
-Operatör el frenini çekmeden biçerdöveri terk
etmemeli.
-Başkalarının bulunabileceği yerlerde geri
gidişlerde yardım istenmeli.
37
-Bıçaklar çalışırken sıcaklığı el ile kontrol
edilmemeli.
-Hareket eden aksam durdurulmadıkça
müdahale edilmemeli, hareketli parçalardaki
herhangi bir gevşeme ve boşluk hemen giderilmeli
ve giderildikten sonra biçerdöver çalıştırılmalı.
-Tabla ve dolabın altına girilmesi gerekiyorsa
önce aşağı inmeleri ve emniyet tedbirleri alınmalı.
-Temizleme, yağlama ve ayar yapılırken önce
motor stop edilmeli ve hareketli bütün parçaların
durması beklenmeli.
-Egzoz gazının zehirli etkisi nedeniyle
biçerdöver kapalı yerde çalıştırılmamalı ve motora
yakın yerde uzun süre durulmamalı.
Karayolunda Seyrederken
-Biçerdöver “G” sınıfı sürücü belgeli
tarafından kullanılmalı ve trafik kurallarına
uyulmalı.
-İlkyardım çantası ve gece-gündüz için gerekli
uyarı tertibatı olmadan yola çıkılmamalı.
-Vites boşa alınıp yokuş aşağı inilmemeli.
-Ani fren yapılmamalı.
-Tabla, tabla taşıyıcısına yüklenerek çekilmeli.
-Aydınlatma ve ikaz cihazları çalışır durumda
olmalı.
-Tabla taşıyıcısında sinyal, park ve fren
lambaları çalışır durumda olmalı.
38
-Yokuş aşağı seyrederken 20 km/saat hızı
geçmemeli.
Yangına Karşı Tedbirler
-Rüzgârlı havada çalışılmamalı, az rüzgârlı
havalarda rüzgâr biçilmemiş yönden esecek şekilde
yana alınmalı.
-Yangın durumunda, yangının biçilmiş yere
geçmesi engellenmeli.
-Çabuk
tutuşan
malzemeler
sık
sık
biçerdöverden temizlenerek uzaklaştırılmalı.
-Bıçakların aşırı ısınmaması için bıçak
baskıları sıkı olmamalı.
-El freni ve kayışlarda yağsız sürtünmeler
sonucunda sıcaklık yükseleceğinden buralar gereği
kadar gergin tutulmalıdır.
-Yağlanabilen sürtünmeli yataklar, güç kaybını
azaltmak ve ısınmayı engellemek için yağlı
bulundurulmalı.
-Kibrit
veya
çakmakla
aydınlatma
yapılmamalı, yakıt deposu kontrol edilmemeli,
akaryakıt ikmali yapılırken sigara içilmemeli, ateşle
yaklaşılmamalı ve çevreye yakıt dökülmemeli.
-Silindir, segman ve pistonu aşınmış
motorların egzozundan fazla kıvılcım çıktığından
sap ve ekin üzerine egzoz yöneltilmemeli.
-Egzoz çıkışı yere yakın olan araçlar tarlaya
sokulmamalı, bunlarla çalışma zorunluluğu varsa
egzoz çıkışına tel kafes konulmalı.
39
12. Kontrolde Ceza Gerektiren Durumlar
a) Biçerdöver Operatör Belgesi bulunmayan
biçerdöver sürücüsü çalıştıran biçerdöver sahipleri
ve belgesiz biçerdöver kullanan biçerdöver
operatörleri.
b) Valiliklerce/İl Gıda Tarım ve Hayvancılık
Müdürlüklerince tespit edilen kayıp oranından fazla
dane kayıplarına sebep olan biçerdöver sahipleri ve
operatörleri.
c) Hasat olgunluğuna gelmemiş, çiğli ürünler
hasat eden biçerdöver sahipleri ve operatörleri.
d) Yangın söndürücüsüz biçerdöver çalıştırtan
biçerdöver sahipleri.
e) Yatık ürünleri başak kaldırıcısız hasat eden
biçerdöver sahipleri ve operatörleri.
40
f) Ziraat Odası plakası bulunmayan biçerdöver
çalıştıran biçerdöver sahipleri.
g) Domuz burnu/sap ayırıcı/başak kaldırıcı vb.
parçaları bulunmayan ve teknik özellikleri yetersiz
biçerdöver çalıştıran biçerdöver sahipleri
h) Tescil işlemleri yapılmamış biçerdöver
çalıştıran biçerdöver sahipleri.
i) Biçim yaptığı arazide biçilmemiş tarla
bırakarak o bölgeyi terk eden biçerdöver sahipleri ve
operatörleri.
j) Valilikçe istişare mahiyette belirlenen biçim
ücretinden fazla ücret talep eden biçerdöver
sahipleri.
k) Kimliğini bildirmeyen biçerdöver sahibi ve
biçerdöver kullanıcıları.
Bu yükümlülüklerin bir veya birkaçını ihlal
eden operatör ve biçerdöver sahibine işlediği her suç
için 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 526.
maddesinin, kabahatler kanununun 32. maddesine
göre ayrı ayrı idari para cezası uygulanır.
13. Biçerdöver Operatörü Yetiştirme Kursu
İl Müdürlüğümüzce 2001 yılından beri açılan
Biçerdöver Operatörleri Yetiştirme kurslarında 2011
yılı Mayıs ayına kadar 629 kişiyi eğiterek
Biçerdöver Operatörü Belgesi vermiştir. Kurslarımız
her yıl 15 Ocak – 15 Mayıs tarihleri arasında
yapılmakta olup belge almak isteyenler her yıl 15
Nisan’a kadar kayıtlarını yaptırabilirler. En az 12
41
kişi olması gereken kurslar 13 iş günü sürmekte ve
istenilen ilçede açılabilmektedir.
İlimizde Açılan Biçerdöver Kursları
Yılı Kursiyer Sayısı Yılı Kursiyer Sayısı
2001
51
2007
51
2002
49
2008
51
2003
2009
81
2004
87
2010
64
2005
19
2011
86
2006
58
2012
32
T O P L A M : 629 Kişi
42
14. Kontrol Ekiplerinin Telefon Numarası
231 37 00 / 236 – 250
Samsun Merkez
543 12 33
Bafra
622 00 68
Alaçam
511 20 04
19 Mayıs
741 30 28
Kavak
714 10 81
Havza
771 30 13
Ladik
647 10 58
Vezirköprü
256 06 59
Tekkeköy
833 10 51
Çarşamba
876 19 13
Terme
437 00 77
Atakum
238 40 15
Canik
435 99 93
İlkadım
791 20 23
Asarcık
811 40 61
Ayvacık
821 21 13
Salıpazarı
611 27 92
Yakakent
43
Kaynaklar
Biçerdöverler: Hamza DAYLAN, Necati İÇER, Münir
ÖZTÜRK -Ankara 1989
Biçerdöverler: Bekir ENGÜRÜLÜ, Özkan ÇİFTÇİ,
K.Sedat KILINÇ. Mesut GÖLBAŞI, H.Çağatay
BAŞARAN, Mustafa AKKUR – Ankara 2001
Biçerdöver, Ayar, Kullanma Bakım ve Arızaları:
Abdulkadir ERTÜRK, Abdullah ÖZDOĞAN –
Ankara 1983
Biçerdöverlerde Dane Kayıp Nedenleri ve Ölçme Metodu:
K.Sedat KILINÇ, Özkan ÇİFTÇİ – Ankara 1989
Biçerdöverlerle Hububat Hasadı: Münir ÖZTÜRK –
Konya 2007
44