kendiyürür biçerdöverlerde güvenlik bölüm 1

KENDĐYÜRÜR
BĐÇERDÖVERLERDE GÜVENLĐK
BÖLÜM 1
Bu eğitim modülü Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo da Vinci
Yenilik Transferi Projeleri kapsamında desteklenen, Kırsal Alanda Çalışanlar için
Daha Güvenli Tarım - Safer Agriculture For Employees in Rural - SAFER projesi
için üretilmiştir.
Koordinatör:
Ondokuz Mayıs Üniversitesi-OMÜ
Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü
Türkiye
Ortaklar:
Federacion Agroalimentaria de Comisiones Obreras-CCOO
Đspanya
Asesoria Declerq SL Estudios Europeos
Đspanya
Ente Nazionale per la Meccanizzazione Agricola-ENAMA
Đtalya
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlüğü-UTEM
Türkiye
Ankara Üniversitesi -AÜ
Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü
Türkiye
Türk Tarım Alet ve Makineleri Đmalatçıları Birliği-TARMAKBĐR
Türkiye
Türkiye Ziraat Odaları Birliği-TZOB
Türkiye
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü-TÜGEM
Türkiye
2
Bu çalışmada; yerleştirme, çalıştırma, ayarlama, bakım, temizleme, onarım, taşıma
işlerini yapan tarım makinesi kullanıcıları ve bu işlerin yapılması sırasında etkilenen
diğer şahısların iş güvenliği ile ilgili karşılaşabilecekleri durumlarda yapılması
gerekenler ile makinelerin güvenli imalatı ve kullanıcılara iletilmesi açısından
uyulması gereken kurallar açıklanmaya çalışılmıştır.
Tarım makinelerinde iş güvenliği ve kazalarla ilgili istenmeyen durumları sergileyen
görsel bilgilerden hem olumsuz örneklerin edinilmesi ve içselleştirilmesindeki rolü
hem de marka imajını zedelememek adına özellikle kaçınılmıştır.
Bu eğitim modülündeki bilgiler ve bunlar esas alınarak üretilen bilgi kartları, video ve
animasyonlara,
http://safer-omu.net/
adresinden ulaşılabilir.
Bu projeye ait eğitim modül ve materyallerinin tamamı ya da bir kısmı proje yasal
sahibi Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nin yazılı izni alınmadan çoğaltılamaz, başka
internet sitelerinde yayınlanamaz
Proje materyallerini edinmek için;
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Tarım Makineleri Bölümü
55139 Kurupelit-Samsun
adresi ile temasa geçilebilir.
3
ĐÇĐNDEKĐLER
1. Giriş
2. Biçerdöver Tipleri
3. Biçerdöver Parçaları ve Çalışması
3.1 Motor
3.2 Biçme Sistemi
3.3 Sap Ayırıcılar
3.4 Başak Kaldırıcılar
3.5 Kesme Mekanizması
3.6 Dolap
3.7 Tabla Helezonu
3.8 Boğaz Elevatörü
3.9 Dövücü Düzen
3.10 Yönlendirme Tamburu
3.11 Perde
3.12 Ayırıcı Düzen
3.13 Sap Parçalayıcılar
3.14 Biçerdöverin Çalışması
4. Biçerdöverlerde Kullanılan Üniversal Semboller Kumandalar
4.1 Üniversal Semboller
4.2 Kumanda Kolları
5. Biçerdöverlerde Kullanılan Güvenlik, Tehlike ve Uyarı Đşaretleri
5.1 Semboller
5.2 Đletişimde Kullanılan El Đşaretleri
4
1. GĐRĐŞ
Biçerdöverler; biçme, harmanlama, temizleme ve depolama kapasitelerinin yüksekliği
ile günümüzün en gelişmiş hasat-harman makineleridir.
Đklim şartlarımızın uygunluğu ve biçerdöver sayımız üretilen tüm tahılın 3/4’ünün
biçerdöverlerle hasadına imkân vermektedir.
Günümüzde biçerdöverler; buğday, arpa, yulaf yağlı tohumlar, yonca ve çayır otları
hasadı yanı sıra baklagiller, ayçiçeği, kolza mısır ve diğer daneli bitkilerin hasatharmanında da kullanılmaktadır.
Đş güvenliği açısından bakıldığında tüm makineler için geçerli olan güvenli
çalışmaların üç önemli öğesinin kendiyürür makineler içerisinde biçerdöverler içinde
geçerli olduğu görülmektedir. Bu üç öğe; Makine (Biçerdöver) - Kullanıcı (Biçerdöver
Operatörü)-Çevre’dir
Makine
Ülkemiz genelinde yıllara göre değişmekler birlikte ortalama 20-25 milyon ton tahıl
12.000 civarındaki biçerdöverle hasat edilmektedir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca
tutulan kayıtlardan(2007 yılı itibariyle) bunların önemli bir kısmının (% 57-60’ ının) 10
yaş ve üzerindeki ekonomik ömrünü doldurmuş biçerdöverlerden oluştuğu
anlaşılmaktadır.
Ekonomik ömrünü tamamlamış, teknik ve teknolojik bakımdan eski, bakım ve ayarları
tutmayan sık sık tamir ve bakım gerektiren bu biçerdöverler iş güvenliği açısından da
problem oluşturmaktadır.
Operatör
Đl Tarım Müdürlüklerince; Biçerdöverlerin Karayollarında kullanımına yönelik “G Sınıfı
Sürücü Kursları” ve Biçerdöverlerin arazide kullanımına yönelik ise “Biçerdöver
5
Operatörü Yetiştirme Kursları” açılmaktadır.
Çevre
Çevresel
faktörler
itibariyle
değerlendirildiğinde
ülkemiz
topografyasının
biçerdöverlerle güvenli çalışmalar yapılması için gerekli düz alanlara, ovalara belirli
ölçülerde sahip olduğunu ancak yetiştirme alanlarının önemli bir yüzdesinin de eğimli,
taşlı, kıraç alanlardan oluştuğunu da göz ardı etmemek gerekmektedir. Bu anlamda,
güvenli çalışmalar için özellikle %15’nin üzerinde eğimlere sahip yerlerde
biçerdöverin ağırlık merkezinin yerini değiştirerek hasada olanak sağlayan sistemler,
hem devrilme kazalarını önleyerek güvenli çalışma yapmayı sağlamakta hem de
dane kayıplarının azaltılmasına ciddi katkılar sağlamaktadır. Ancak fiyatları klasik ova
biçerdöverlerine göre nispeten daha fazla olan bu biçerdöverlerin ülkemizde kullanımı
hemen hemen yok denecek kadar azdır. Bu açıdan bakıldığında çevresel etkiler
nedeniyle oluşacak kazaları önlemek için, klasik biçerdöverlerde ağırlık dengeleme
sistemlerinin kullanımı daha da önem kazanmaktadır.
Ova tipi klasik biçerdöver
Bayır/Eğim biçerdöveri
Kendi yürür makineler içerisinde biçerdöverler tarım makineleri kaynaklı ölümlerin en
önemli nedenleri arasında yer almaktadır. Ülkemiz için istatistikleri mevcut olmamakla
beraber, bu makinelerle çalışırken meydana gelen kazalarda her 1000 makine için
biçerdöverlerde traktörlerin iki katı kadar yaralanma tespit edilmiştir. Yılda çalışma
saatlerinin daha az olmasına rağmen kazaların çokluğu bu makinelerle çalışmada
daha dikkatli olunmasını gerektirmektedir.
Bugün kullanılan klasik tip biçerdöverlerde ürün batöre iletildikten sonra dövücü
düzeni belirli bir açı ile teğetsel olarak terk etmektedir. Teğetsel akışlı biçerdöverlerde
kapasiteyi etkileyen en önemli faktör olan batör-kontrbatör genişliğini belirli sebeplerle
bir ölçüye kadar artırabilmek mümkündür. Genişliğin belirli ölçülerin üzerine çıkması
biçerdöver hacmini artırmakta, iletim (transport) zorlukları oluşturmakta ve kuvvet
kaynağı motora yer bulmakta zorluklar yaratmaktadır. Öte yandan genişlik arttıkça;
parçaların yapımında karşılaşılan zorluklar, daha geniş sarsak krankı, özellikle
genişliğe hassas olan fan ve elek takımının (beşik düzeninin) bu şekilde dizaynı aşırı
titreşim kuvvetlerine neden olmakta bu da hem yapılan işi hem de operatörü ciddi
anlamda etkilemekte ve ayrıca bir stres kaynağı oluşturmaktadır.
6
2. BĐÇERDÖVER TĐPLERĐ
Aşağıda ürün akış yönüne göre biçerdöverin tipleri görülmektedir.
BĐÇERDÖVERLER
Teğetsel
Eksenel
Transversal
Trans-Axial
Bunlar içinde ülkemizde en yaygın olanları Teğetsel akışlı biçerdöverlerdir. Bu
nedenle bu modülde çoğunlukla bunlarla ilgili güvenlik uygulamalarından
bahsedilecektir. Az sayıda da olsa Eksenel akışlı biçerdöverlerden de ithalat söz
konusudur.
Tabloda ürün
görülmektedir:
akış
Ürün Akışı
Teğetsel
(Conventional)
Eksenel (Axial)
Transversal
yönüne
göre
değişik
biçerdöverlerin
karşılaştırılması
Avantajı
Dezavantajı
Biçerdöverin
önünden
ürün
doğrudan harmanlama ünitesine girer.
Harmanlama etkinliği
yük-sektir.
Batör-kontrabatör arasındaki
harmanlama
yüzeyi
sarsaklara çıkış nedeniyle
sınırlıdır. Sarsaklarda danenin ayrılması yerçekimi
etkisine bağlı olduğundan
yüksek kapasitelerde yığılma
meydana gelir.
Harmanlama
ünitesinin
tüm
çevresi boyunca etkili
harmanlama, yüksek
kapasite
Harmanlanmış ürünün akış
yönünün
değiştirilmesi
nedeniyle güç kaybı, tıkanma
problemleri, teğetsele göre
daha küçük batör çapı ve
ayırıcı yüze-yi
Merkezden beslemeli sistemden farklı olarak ürün
Eksenel
akışlı batör çıkışına kadar iki kez
sistemlerin
harmanlanır. Bu durum güç
avantajlarına sahiptir. sarfiyatını artırır. Kısmen kısa
ayırıcı
alanı,
biçerdöver
saatlik verimini düşürür.
7
Trans - Axial
Eksenel
batörle
kombine edilmiş ön
harmanlama düzeni
harmanlama
etkinliğini
artırır,
tıkanmaları azaltır.
Diğer biçerdöverlerden farklı
olarak
ön
harman-lamayedirme batörü için ilave
hareket mekanizması ister.
3. BĐÇERDÖVERĐN PARÇALARI VE ÇALIŞMASI
Kendiyürür biçerdöverler esas olarak beş ana üniteden meydana gelirler.
Bunlar;
motor,
biçme ünitesi ve götürücüler,
dövme /harmanlama ünitesi,
ayırma ünitesi,
temizleme ünitesi’dir.
Güvenlik açısından operatörün bu ünitelerde ne olduğunu iyi bilmesi, parçalarını iyi
tanıması pek çok kazayı önlemeyi sağlar.
Bu modülün temel amacı kendiyürür biçerdöverlerle güvenli çalışmalar için bilinmesi
gereken temel bilgileri ve uyulacak kuralları vermek olduğu için; burada parçalar
hakkında genel, çok kısa özlü bilgiler verilecektir. Kuşkusuz her biçerdöverin farklı
kullanma amaçlarına göre bir diğerinden farklı pek çok parçası ve sistemi olabilir, bu
nedenle kullanıcıların kendi biçerdöverlerine ait kullanma bakım kitaplarını temin
etmeleri gerek güvenlik açısından gerekse verimlilik açısından şarttır.
Özellikle ülkemiz şartlarında biçerdöver parkının çok yaşlı olması ve kullanma bakım
kitabından yararlanma alışkanlığımızın olmayışı, biçerdöverlerin pek çoğunda
koruyucu muhafaza sistemlerinin kayıp olduğunda tekrar yerlerine konmasını
güçleştirmektedir. Bu parçaların doğrudan biçerdöverin çalışması/işlevi üzerinde bir
etkisi olmadığından yerlerine yenilerinin konması yerine genellikle olduğu şekli ile
idare edilmesi ağır basmaktadır.
Diğer taraftan ülkemiz koşullarında biçerdöver hizmetlerinin genellikle biçerdöver
müteahhitliği biçiminde yürütülüyor olması, biçim fiyatlarının düşüklüğü ve diğer pek
çok faktör bunların bakımlarının profesyonel tamirciler eliyle değil genellikle
8
operatörler tarafından yapılması sonucunu doğurmakta bu
çalışmalarında ciddi güvenlik riskleri oluşmasına yol açmaktadır.
da
tamir-bakım
Güvenlik açısından biçerdöverler mutlaka tamir edilen biçerdöverin tamir bakım
kitabına sahip atölyelerde tamir edilmelidir.
Biçerdöverler hasadı aşağıda sıralanan iş kademelerinde gerçekleştirirler:
Biçme,
Başakların dövülmesi,
Dane ve sapın ayrılması,
Danelerin temizlenmesi ve sınıflandırılması,
Sapların parçalanması veya bırakılması,
Danelerin depolanması ve boşaltılması.
Farklı tiplerdeki biçerdöverlerin çalışma şekilleri esas olarak aynıdır. Biçme tertibatı
ürünü biçer ve tabla helezonu ortada topladığı ürünü boğaz elevatörüne gönderir.
Boğaz elevatörü ile dövücü düzene gönderilen ürün burada başaktan ayrılır.
Harmanlanan danenin % 80 - 90 kadarı sağır elek üzerine düşer. Geri kalan kısım
batör-kontrbatör çıkışında bulunan sap yayıcı tambur ile sarsakların üzerine fırlatılır.
Sarsaklar üzerinde bulunan dane tutucu perde sap ve dane karışımının sarsak
altında yer alan sarsak eğik düzlemi üzerine düşmesini sağlar. Buradan düşen
daneler ile sarsaklarda ayırma neticesinde oluşan daneler sağır eleğin üzerine
düşerler.
Sağır eleğin üstüne gelen dane-saman karışımı, eleğin hareketi ile ilerleyerek üst
eleğe gelir. Bu arada vantilatörün üflediği hava akımı ile karşılaşırlar. Daneden daha
hafif yapıdaki maddeler hava akımının etkisi ile biçerdöver arkasından tarlaya atılırlar.
Üst elekten alt eleğe geçen daneler dane elevatörü ile depoya giderler. Alt eleğin
üstünde kalan kesmikler, eğik düzlem ile kesmik helezonunun bulunduğu yere inerler.
Buradan kesmik elevatörü ile batör-kontrbatör üstünde bulunan kesmik yayıcı
helezona, kesmik yayıcı helezon ile de batör-kontrbatör önüne tekrar dövülmek üzere
bırakılırlar.
Sarsak üstünde yer alan yardımcı düzenler karıştırma etkisi yapar, karıştırıcının etkisi
ve sarsağın hareketi ile daneden ayrılan sap, sarsaklar boyunca ilerleyerek
biçerdöver arkasından tarlaya atılır.
9
Sapa ihtiyaç olmayan ülkelerde ise biçerdöver arkasına monte edilen bir sap kıyıcı ile
saplar parçalanarak tarlaya bırakılır.
3.1. Motor
Biçerdöverlerde motor; makinenin tarlada hareketini, hasat ünitelerinin çalışmasını ve
hidrolik üniteler için gücü sağlamaktadır. Küçük, kendiyürür biçerdöverlerin motor
güçleri 70 BG (52 kW)’ünden başlamakta ve çok büyük biçerdöverlerde bu 330 BG
(242 kW)’ne kadar çıkmaktadır.
Günümüz biçerdöver motorları; dört, beş, altı silindirli dizel motorlardır. Motor, farklı
biçerdöverlerde farklı pozisyonlarda yerleştirilebilmektedir. Bazı imalatçılar motoru yer
seviyesinden kolay ulaşılabilmesi ve ağırlık merkezini aşağıda oluşturmak amacıyla
alçak pozisyonda yerleştirirken bir kısmı toz ve kirden korumak amacıyla yukarıya
yerleştirmişlerdir. Yukarıda yerleştirme aynı zamanda iyi bir çekiş için önemli olan
daha iyi bir ağırlık dağılımı da sağlamaktadır. Motorun yerinin genellikle dane deposu
arkasında olması ile operatör, sıcaklık ve motor gürültüsünden de uzak kalmış olur.
Biçerdöver motorlarının iş güvenliği açısından problem yaratan durumları genellikle
bakım uygulamaları sırasında ortaya çıkmaktadır. Ayrıca biçerdöver yangınlarının en
temel nedenleri arasında da motorla ilgili olanlar ilk sıralarda yer almaktadır.
3.2 Biçme Sistemi
Tablanın aşağı yukarı hareketi hidrolik olarak
operatör tarafından kontrol edilir. Tablanın
yerden yüksekliği operatör kabinindeki bir
yükseklik göstergesinden takip edilebilir.
Tablanın her iki tarafının da yere aynı mesafede
olması gerekir. Bunun için boğaz kısmının
bağlantısının bir tarafı ayarlanabilir durumdadır.
Bu ayar yapılırken ön lastiklerin hava
basınçlarının eşit olmasına dikkat edilmelidir.
10
Biçerdöverle hasada gidişlerde ve dönüşlerde tablanın geniş olması yolda
karşılaşılacak diğer araçların geçişini ve trafik akışını tehlikeye sokmaktadır. Bu
nedenle tabla yol durumunda çıkarılarak özel taşıma arabasına bindirilmeli
biçerdöverin arkasında taşınmalıdır.
3.3 Sap Ayırıcılar
a. Đç ayırıcı
b. Dış ayırıcı
c. Üst ayırıcı
Tablanın her iki tarafına takılabilen sap
ayırıcı üst, iç ve dış ayırıcı kısımlarından
oluşur. Kullanılma amacı tarlada biçilen
ürünle, biçilmemiş olanları birbirinden
ayırmak ve tabla kenarlarına gelen ürünün
yatmasını ya da dolap pervazına
sarılmasını engellemektir. Sap ayırıcıya
domuz burnu adı da verilmektedir.
Sap ayırıcıların her iki yanda belirli bir yer
kaplıyor oluşu, özellikle iş genişliği fazla
olan biçerdöverlerde eğer kabinin görüş açısı da iyi değilse, operatörün tablanın yan
taraflarında sap ayırıcı ünitesi ile temas eden kişileri görmesini engellemekte ve iş
güvenliği açısından sorun yaratmaktadır. Diğer taraftan biçerdöverin gerek
karayolundaki gerekse tarladaki manevralarında/dönüşlerinde sap ayırıcılar ikinci
şahıslara çarpabilmekte ve ciddi yaralanma ve hatta ölüm olayları dahi
yaşanabilmektedir.
3.4 Başak Kaldırıcılar
Esnek çelik çubuklardan oluşan başak kaldırıcılar, biçme
sürtünmesine gerek kalmadan ürünün biçilmesini sağlarlar.
tablasının
yere
Başak kaldırıcıların kullanılma amaçları dışında
önerilenden sık takılması tarladaki yabancı otlarında
tablaya alınmaları ve bu durumda da tıkanmaların
oluşması göz önünde bulundurulmalı ve kesinlikle
önerilenden sık takılmamalıdır. Çünkü tıkanma
durumlarına yapılan müdahalelerin iş için genellikle
kısa yolları tercih eden kişiler tarafından makineyi
11
güvenli durdurmadan yapılan temizleme işinde ciddi kazalar yaşanabilmektedir.
3.5. Kesme Mekanizması
Tablanın ön kısmına monte edilmiş, sapların
istenilen şekilde kesilmesini sağlayan
hareketli tabla organıdır. Saplar, kesme
mekanizmasında yaprak bıçak ile parmak
bıçağı arasında makaslama yöntemiyle
kesilirler
3.6 Dolap
Kayış kasnak sistemiyle hareket alan
Hidromotorla hareket alan
Tabla üzerinde dönerek çalışarak mahsulü bıçağa doğru yediren, sonra başakların
toprağa düşmesini önleyerek onları tabla helezonuna doğru yönelten organdır.
Genellikle 6 pervazlı ve 90–110 cm çapı olan dolabın pervazları üzerinde tırmık
şeklinde yaylı parmaklar bulunur.
Hareketini kayış kasnak sistemiyle ya da zincir dişli sistemiyle mekanik olarak ya da
hidromotorla hidrolik olarak alır. Aşağıda dolabın dönmesini sağlayan hareket
iletiminin değişik örnekleri yer almaktadır. Birçok yeni biçerdöverde dolap hareketi ile
biçerdöver ilerleme hızını senkronize eden düzenler vardır.
3.7. Tabla helezonu
Biçilerek tablada toplanan ürünü, iki kısımdan oluşan ters
adımlı vida yapısıyla ortada toplayarak parmakları
aracılığıyla boğaz elevatörüne ileten tabla elemanıdır.
12
3.8 Boğaz Elevatörü
Boğaz elevatörü hasat edilen ürünü dövme düzenine taşıyan kısımdır. Genellikle iki
ve daha çok sayıda zincir arasına dizilmiş dişli lamalardan meydana gelir. Yeni
tiplerde 3 veya 4 zincirli olup götürücü lamalar çapraz olarak yerleştirilmiştir. Bu yapı
yükü düzenli dağıtır ve lama kırılmalarının da önüne geçer. Görevini iyi yapabilmesi
için ayarlarının doğru yapılmış olması gerekir.
3.9. Dövücü Düzen
Teğetsel akışlı bir dövücü düzen esas olarak, dönen
bir batör ile bir karşı batörden meydana gelir.
Batörün hemen altında yer alan kontrbatör ızgaraları
tahıl hasadında danenin %80 ... %90’ı ile kesmiğe
ve bir kısım kısa samanın sağır elek üzerine
düşmesine izin verecek yapıdadır. Batör kontrbatör
düzeninin hemen devamında bulunan bir yöneltme
tamburu dövücü düzende saptan ayrılmayan
danelerin ve sapların sarsaklar üzerine düşmesini
sağlar. Bu şekilde sap batöre sarılmamış olur.
Boğaz elevatörü tarafından getirilen ürün, taş tuzağından geçerek dövmenin yapıldığı
batör ve kontrbatör arasına gelir. Giren ürün çıkan dövülmüş ürüne göre daha fazla
hacme sahip olmasından ve ürün hareketindeki akıcılık açısından, batör ve
kontrbatörün ön açıklığı arka açıklığından daha fazla tutulmuştur (genellikle 2/1
oranında). Sabit olarak yerleştirilmiş kontrbatöre tutunan ürün, dönen batörün
pervazları tarafından geriye doğru sürüklenmeye çalışılır. Böylece ürünün kontrbatör
tarafındaki kavuzları ile batör tarafındaki kavuzlarının farklı hareketleri sonucunda
ayrılma sağlanmış ve ürün dövülmüş olur.
13
Dövme sonucunda danelerin %
80-90’ı kontrbatör deliklerinden
sağır
elek
üzerine,
sap
arasında kalan % 10-20’lik
kısım ise yöneltme tamburu
yardımıyla ayırma işleminin
yapıldığı sarsaklara gönderilir.
3.10. Yönlendirme Tamburu
Batör-kontrbatörün
hemen
gerisine
yerleştirilen
yönlendirme
tamburunun
işlevleri;
batör-kontrbatörden
gelen
materyalin hızını keserek yaymak ve bu
materyalin sarsak önüne düşmesini
sağlamaktır.
3.11. Perde
Yüksekliği ayarlanabilir, dikdörtgen şeklinde
plastikten yapılmıştır. Tamburun gerisinde yer
alır. Perdenin görevi, tambur tarafından ileriye
doğru fırlatılan dövülmüş materyalin ayırma
düzeninin ilerisine doğru gitmesini engelleyerek
sarsak önüne düşmesini sağlamak ve böylece
sarsak alanından en etkin bir şekilde
faydalanılmasını sağlamaktır.
3.12 Ayırıcı Düzen
Üründen ayrılmayan % 10-20 oranındaki
danelerinin
ayrılması
işleminin
gerçekleştiği kısım ayırma düzenidir.
Sarsakların salınımı (aşağı-yukarı, ilerigeri) ve sarsak üstü yardımcı elemanların
sapları yayma hareketleri sonucunda kalan
daneler de ayrılarak sarsak ızgaraları
arasından sarsağın tabanındaki düz saca,
oradan da düz eleğe gönderilirler. Saplar da ileri doğru akış hareketiyle dışarı
gönderilirler.
14
3.13 Sap Parçalayıcılar
Sap parçalama düzeni, dört sıraya serbest olarak takılmış
parçalayıcı bıçaklar ile sabit bir karşı bıçaktan meydana
gelir. Yaklaşık 3000 devir/dakika hızla dönen bıçaklar ve
karşı bıçak arasında saplar parçalanır. Sacdan yapılmış sap
dağıtma düzeni ile de parçalanan saplar yeknesak bir
şekilde makinenin biçme genişliği kadar bir alana dağıtırlar.
Sap
dağıtıcılar
mekanik
veya
elektrikli
olarak
ayarlanabilmektedir.
3.14 Biçerdöverin Çalışması
Bir biçerdöverde dane-sap-saman,
dane,kesmik, sap ve tozun hasat
esnasında takip ettiği yol şekilde
görüldüğü gibidir.
15
4. BĐÇERDÖVERLERDE KULLANILAN ÜNĐVERSAL SEMBOLLER
KUMANDALAR
4.1 Üniversal Semboller
Biçerdöverlerdeki göstergeler, kumanda kolları ve uyarı düzeneklerinin dizaynında
ergonomik kriterler yanında operatörlerin hasat esnasında biçerdöverinde olup biteni
kolayca anlayabilmeleri ve kontrol edebilmeleri için birtakım kullanma ve uyarı
sembolleri kullanılmaktadır
Biçerdöverlerdeki bazı kullanma ve uyarı sembolleri
Dişli kutusu yağ
basıncı
Dişli kutusu yağ
sıcaklığı
Dişli kutusu yağ
filtresi
Motor yağ basıncı
Motor devir sayısı
Radyatör suyu
sıcaklığı
Yüksek basınç !
Açarken dikkat
ediniz.
Hava filtresi
Jikle kelebeği
Şarj göstergesi
Yakıt göstergesi
Yakıt Musluğu
Hız (Hızlı / Yavaş)
Boşta konum
a) Uzun ışıklar
b) kısa ışıklar
a)Park ışıkları
b)Çalışma ışığı
El freni
Dövme ünitesi
hareket
Đlerleme hızı
Dane boşaltma
Tabla
Dolap devri
Dolap yüksekliği
Biçme tablası
yüksekliği
Vantilatör
Batör devir sayısı
Batör-Kontrbatör
açıklığı
Çalışma saati
Her 10 saatte bir Yağ sınıfı / bakım
yağlayın
aralığı (saat)
16
4.2 Kumanda Kolları
Eski tip biçerdöverlerde ünitelerin kullanımı ve kontrolleri; mekanik, hidrolik ve
elektrikli sistemlerle sağlanmakta idi. Son on yıl içerisinde ölçme tekniği, kontrol ve
güç aktarımı alanlarında önemli gelişmeler olmuştur. Bu gelişmeler günümüz
biçerdöverlerine uyarlanarak yeni komuta kontrol sistemleri ve bunların kullanılmasını
sağlayan yeni semboller oluşturulmuştur.
Aşağıda yeni bir biçerdövere ait kumanda kolları görülmektedir.
17
5. BĐÇERDÖVERLERDE KULLANILAN GÜVENLĐK, TEHLĐKE VE
UYARI ĐŞARETLERĐ
Biçerdöverin güvenli kullanımı için makinelerin birçok yerinde güvenlik çıkartmaları
mevcuttur. Bunların ne anlama geldiğini anlayıp işaret ettiği dikkat, uyarı ve tehlike
mesajlarının gereği olarak neler yapılabileceği etraflıca düşünülmelidir. Eski
biçerdöverlerde kullanmayla birlikte kayıp olan çıkartmaları firmasından temin
edilmelidir.
Biçerdöver operatörleri ve yardımcıları arasında iyi ve anlaşılır bir iletişim kazaların
azalmasını sağlar. Emniyet sembolleri, uyarı levhaları, kullanma- bakım kitapları,
açıklayıcı çıkartmalar ise emniyetle ilgili iletişimi desteklerler.
5.1 Semboller
Biçerdöverler üzerinde
yer
alan güvenlikle ilgili
semboller/piktogramlar yıllara bağlı olarak değişik
standartlarda makineler üzerinde yer almaktadır. Eski
makineler üzerindeki standartlar OSHA/ANSI Z 535.2
18
standardına göre üretilmiş olup uluslar arası piyasada geçerliliğini yitirmiştir.
Eski güvenlik sembollerinde aşağıda görüldüğü gibi Dikkat, Tehlike, Uyarı sözcükleri
yukarıya, güvenlikle ilgili verilecek mesaj ise hemen altına yazılmıştır. Bazı güvenlik
sembolleri ise makinenin kullanıldığı ülke dilinden bağımsız olması için ISO 11684’e
göre üretilmiş olup sadece şekil ihtiva etmektedir.
ANSI Z535.4 standardına göre güvenlik etiketleri “minimum güvenli görüş
mesafesine” konmalıdır. Bu ifadeden kişinin etiketi okuduğunda tehlikeden kaçınmak
için hala zamanının olacağı bir uzaklık anlaşılmaktadır.
Ülkemizdeki mevcut biçerdöver parkının eski olması dolayısıyla bu eğitim modülünde
uygulamada mevcut tüm güvenlik sembolleri ile ilgili özet açıklamalar verilmeye
çalışılmıştır.
Emniyet – uyarı sembollerini çoğu tarım makinelerinin üzerinde ve kullanma – bakım
kitabında görebilirsiniz. Bunlar;
Dikkat! Tehlikeye karşı uyanık olun! Emniyetinizle ilgili gibi anlamlar taşırlar.
Bunlardan kırmızı zemin üzerinde olanı makinelerin üzerinde, siyah zemin üzerinde
olanı ise kullanma – bakım kitabında yer alır.
Eski biçerdöverlerde yer alan OSHA/ANSI Z 535.2 standardına göre üretilmiş güvenlik sembolleri
Semboller genellikle sinyal sözcükleriyle beraber kullanılır. Bunların anlamları
aşağıda açıklanmıştır:
19
TEHLĐKE, Çok ciddi, potansiyel bir tehlikenin varlığını gösterir. Eğer gerekli emniyet
tedbirleri alınmazsa, bu tür bir tehlikeye maruz kalma büyük bir olasılıkla ölüme veya
şiddetli yaralanmaya yol açar.
Bazı ithal veya ikinci el biçerdöverlerde bu ifadelerin genellikle Đngilizcelerine de
rastlanılabilir. Bu anlamda DANGER kelimesi TEHLĐKE anlamına gelmektedir. Bu
kelimenin görüldüğü yerlerde uyulmadığı takdirde ciddi tehlikeler meydan gelebilecek
yasak bir uygulamanın belirtildiğini aklınızdan çıkarmayınız.
UYARI, Tehlike sözcüğüne göre daha az risk, yaralanma veya ölüm tehlikesi riskini
belirtir. Bazı ithal veya ikinci el biçerdöverlerde bu ifadelerin genellikle Đngilizcelerine
de rastlanılabilir. Bu anlamda WARNING kelimesi UYARI anlamına gelmektedir. Bu
kelimenin görüldüğü yerlerde ağır yaralanmaya neden olabilecek potansiyel ya da
görünür-görünmez bir tehlikenin olduğu bilinmelidir.
DĐKKAT, Operatöre emniyetle ilgili takip edilmesi gereken yolu anlatmak için
genellikle daha az tehlikeli durumlarda kullanılır. Dikkat! işareti potansiyel bir riske
işaret eder. Eğer durum göz ardı edilirse, küçük veya orta dereceli bir yaralanma ile
sonuçlanabilir.
Bazı ithal veya ikinci el biçerdöverlerde bu ifadelerin genellikle Đngilizcelerine de
rastlanılabilir. Bu anlamda CAUTION kelimesi DĐKKAT anlamına gelmektedir. Bu
kelimenin görüldüğü yerlerde biçerdöver kullanma bakım talimatlarına ve geçerli
güvenlik kurallarına uygun davranılması olası küçük veya orta dereceli yaralanmaları
önleyecektir.
Kırmızı zemin üzerinde beyaz ünlem şeklindeki tehlike işareti üçgen şeklinde olup,
biçerdöverde meydana gelebilecek tehlikelere karşı operatörü uyarmak üzere diğer
bilgi işaretleri ile birlikte kullanılmaktadır. Bunların yerleri kullanma bakım kitabında
da belirtilmektedir.
Biçerdöverin üzerinde yer alan ek uyarı ifadesi ÖNEMLĐIMPORTANT ise biçerdöverin güvenliği için olup bu uyarıyı
özel talimatlar takip eder. ÖNEMLĐ olarak belirtilen bu uyarı ile
ilgili istenilen uygulamalara aynen uyulmalıdır. Bu talimatlara
uyulmadığı takdirde biçerdöverde istenmeyen durumlar-hasar
meydana gelebilir. Bu uyarı ile biçerdöver hareketli veya
hareketsiz sistemlerinde, oluşabilecek her türlü hasara karşı
operatör-biçerdöveri çalıştıran- tamir-bakımını yapanlar
uyarılmaktadır.
Yeni makinelerde Uluslararası Standartlar Enstitüsü ISO tarafından yapılan iki panelli
resimli semboller kullanılmaktadır. Bunlarda birinci levha zararın doğasını, ikinci
levha ise zarardan kaçınılması gerektiğini ifade eder. Levhaların arka planı sarıdır.
20
Tabla altına girmeden evvel kilidi aktif hale
getiriniz.
Kırmızı olan yasaklama sembolleri ise şu
şekildedir:
5.2 Đletişimde Kullanılan El Đşaretleri
Biçerdöverleri çalıştırırken gürültüden dolayı sözlü talimatların anlaşılması güçtür. Bu
özellikle traktör gibi makinelerin yanı sıra biçerdöver, pancar hasat makinesi gibi
makinelerde kendini daha çok belli eder. Bu nedenle operatör ve yardımcılarının
kolay anlaşılabilmeleri için standart el işaretleri geliştirilmiştir. Bunları öğrenmek
emniyetli bir çalışma açısından gereklidir.
Bu işaretleri öğreniniz ve etrafınızda sizlerle birlikte çalışan operatör yardımcısı(halk
arasındaki adı ile yağcı) ve hatta hasadı yaptığınız tarladaki diğer kişilere(tarla sahibi,
traktör sürücüsü vb.) öğretiniz ve işaretlere yüklenen anlamlar konusunda hemfikir
olunuz.
Motoru çalıştır
Motoru stop et
Bana doğru hareket et
Beni takip et
Hareket et
Hızlan
Yavaşla
21