2016/9400 - Anayasa Mahkemesi

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANAYASA MAHKEMESİ
BİRİNCİ BÖLÜM
TEDBİRE İLİŞKİN ARA KARAR
AYCAN İRMEZ BAŞVURUSU
(Başvuru Numarası: 2016/9400)
Karar Tarihi: 23/5/2016
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2016/9400 (Tedbir Ara Kararı)
: 23/5/2016
BİRİNCİ BÖLÜM
ARA KARAR
Başkan
: Burhan ÜSTÜN
Üyeler
: Serruh KALELİ
Nuri NECİPOĞLU
Kadir ÖZKAYA
Rıdvan GÜLEÇ
Raportör
: M. Serhat MAHMUTOĞLU
Başvurucu
: Aycan İRMEZ
Vekili
: Av. Emirhan UYSAL
I. BAŞVURUNUN KONUSU
1. Başvuru, Şırnak ili Merkez ilçesinde uygulanan sokağa çıkma yasağı nedeniyle
yaşam hakkı, işkence ve eziyet yasağı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği
iddialarına ilişkindir.
2. Başvurucu, mülki amir tarafından sokağa çıkma yasağı kararı alınmasının ve
uygulanmasının engellenmesi konusunda tedbir kararı verilmesini talep etmektedir.
II. BAŞVURU SÜRECİ
3. Başvuru, Cizre Asliye Hukuk Mahkemesi aracılığıyla 17/5/2016 tarihinde
yapılmış olup Anayasa Mahkemesine 18/5/2016 tarihinde ulaşmıştır.
4. Başvuru formunda, Noterlerin kapalı olması nedeniyle vekâletname sunulamadığı,
ilerleyen aşamalarda eksikliğin tamamlanacağını belirtilmiştir. Başvuru konusu olayın niteliği
dikkate alındığında, belirtilen eksikliğe rağmen tedbir talebinin incelenmesine ve eksikliğin
giderilmesi için bildirimde bulunulmasına karar verilmiştir.
5. Birinci Bölüm Birinci Komisyonunca, başvurucunun tedbir talebinin Bölüm
tarafından karara bağlanması gerekli görüldüğünden, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün
(İçtüzük) 73. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca, kabul edilebilirlik incelemesinin
Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.
III. OLAY VE OLGULAR
A. Olaylar
6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve ilgili kamu makamlarından
temin edilen bilgilere göre olaylar özetle şöyledir;
7. Başvurucunun Türkiye Büyük Millet Meclisi 26. Dönem Şırnak Milletvekili
olduğu ve Şırnak’ta ikamet ettiği belirtilmektedir.
2
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2016/9400 (Tedbir Ara Kararı)
: 23/5/2016
8. Başvurucu, mülki amirler tarafından Türkiye genelinde 16/8/2015-14/3/2016
tarihleri arasında Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde bulunan birçok şehirde
sokağa çıkma yasağı uygulandığını belirtmiştir.
9. Başvurucu, sokağa çıkma yasağı uygulanan şehirleri ve tarihleri başvuru
formunda kronolojik olarak sıralamıştır.
10. Başvurucu, son olarak Şırnak Valiliği tarafından Şırnak ili Merkez ilçesinde
14/3/2016 tarihinde sokağa çıkma yasağı ilan edildiğini ve yasağın devam ettiğini belirtmiştir.
11. Valilik tarafından anılan yasağa ilişkin olarak yapılan duyuru şöyledir:
“14.03.2016 Pazartesi günü (Bugün) saat 23:00'den itibaren Şırnak İl Merkezinde,
Bölücü Terör Örgütü mensuplarının yakalanması, patlayıcılarla tuzaklanmış çukurların ve
barikatların bertaraf edilmesi, halkımızın can ve mal güvenliğinin sağlanması için 5442 sayılı
İl İdaresi Kanunu'nun 11/C maddesi gereğince, ikinci bir emre kadar sokağa çıkma yasağı
ilan edilmiştir.”
12. Başvurucu, sokağa çıkma yasağı ilan edildiğinde Şırnak’ta olmadığı için ikamet
ettiği adrese gidemediğini, başvuru tarihi itibarıyla içinde bulunduğu ev doğrudan isabet
almamakla birlikte yakınlardaki bir eve kurşun isabet ettiğini ve dolayısıyla hayatını
kaybetme kaygısıyla yaşadığını ifade etmiştir.
13. Başvurucu, gıda temini için evden dışarı çıkması hâlinde hayatının tehlikeye
düşeceğini, birden fazla kez aramaya, hakarete ve hatta idari yaptırıma maruz kalabileceğini,
ayrıca gün içinde birçok kez elektrik kesintisi yaşandığını belirtmiştir.
14. Başvurucu, sokağa çıkma yasaklarına ilişkin etkili bir başvuru yolu bulunmadığını
belirterek 17/5/2016 tarihinde doğrudan Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda
bulunmuştur.
15. Anayasa Mahkemesi, başvurucu tarafından sunulan bilgilerin tedbir talebini
sağlıklı bir şekilde karara bağlamaya yeterli nitelikte olmadığını gözeterek -benzer olaylarda
takip ettiği usule uygun olarak- Şırnak Valiliğinden bilgi ve belge talebinde bulunmuştur.
Nitekim AİHM de sokağa çıkma yasağı uygulanan bölgeden gelen başvurularda olayların
doğrulanmasındaki güçlüğe, ulusal ve yerel makamlarla doğrudan iletişim kurulması
gerekliliğine işaret etmektedir (Yavuzel ve diğerleri/Türkiye [TAK], B. No: 5317/16,
2/2/2016).
16. Başvurucu vekili, tedbir talebiyle ilgili araştırma yapılacak olması nedeniyle aynı
gün karar verilmesinin mümkün olmadığı, ancak başvurunun niteliği de dikkate alınarak en
kısa sürede karar verileceği hususunda bilgilendirilmiştir.
17. Şırnak Valiliği tarafından Anayasa Mahkemesine sunulan 20/5/2016 tarihli
cevapta “5442 sayılı Kanun’un ilgili maddelerince yerleşim yeri içerisinde bulunan terör
örgütü mensupları ile girilen silahlı çatışmalar nedeniyle bölgede yaşayan vatandaşların can
ve mal emniyetini temin etmeye yönelik” olarak sokağa çıkma yasağı kararı alındığı
belirtildikten sonra bölgede yaşayan kişilerin temel gıda gereksinimlerini ve sağlık
hizmetlerine erişimlerini sağlamak üzere alınan tedbirler ve yapılan işlemler ayrıntılı olarak
açıklanmıştır.
18. Valilik tarafından başvurucunun emniyet ve sağlık birimlerine herhangi bir
başvurusunun bulunmadığı belirtilmiştir.
3
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2016/9400 (Tedbir Ara Kararı)
: 23/5/2016
19. Valilik tarafından ayrıca, Anayasa Mahkemesinin bilgi ve belge talebinde
bulunmasının ardından sağlık görevlilerinin başvurucuyla iletişime geçtiği bilgisine yer
verilmiştir. Valiliğin cevabının ilgili kısmı şöyledir:
“Başvurucu 20.05.2016 tarihinde 112 görevlileri tarafından aranarak tahliye talebinde
bulunup bulunmadığı sorulmuş, kendisi bulunduğu yerde kalmak istediğini belirtmiştir.
Bununla birlikte başvurucunun tahliye talebi olduğu takdirde diğer vatandaşlarımızda olduğu
gibi isteği yerine getirilecektir. Konu ile ilgili görüşme kayıtları yazımız ekinde
gönderilmiştir.”
20. Valilik tarafından başvuru konusu olayla ilgili olarak yeni bir gelişme olması
hâlinde konuyla ilgili bilgi ve belgelerin Anayasa Mahkemesine iletileceği belirtilmiştir.
B. İlgili Hukuk
21. 10/6/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nun 11. maddesinin (C) fıkrası
şöyledir:
“İl sınırları içinde huzur ve güvenliğin, kişi dokunulmazlığının, tasarrufa müteaallik
emniyetin, kamu esenliğinin sağlanması ve önleyici kolluk yetkisi valinin ödev ve
görevlerindendir.
Bunları sağlamak için vali gereken karar ve tedbirleri alır. Bu hususta alınan ve ilan
olunan karar ve tedbirlere uymıyanlar hakkında 66 ncı madde hükmü uygulanır.”
IV. İNCELEME VE GEREKÇE
22. Başvuru formu ve ekleri incelenip tedbir talebi hakkında gereği düşünüldü:
A. Başvurucuların İddiaları
23. Başvurucu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Anayasa’ya
aykırı olarak mülki amirler tarafından sokağa çıkma yasağı kararları alındığını, 5442 sayılı
Kanun’un mülki amirlere anılan kararları alma yetkisini vermediğini, sokağa çıkma yasağı
nedeniyle ikametine gidemediğini ancak bulunduğu yerin yakınına kurşun isabet etmesi
nedeniyle hayatını kaybetme kaygısıyla yaşadığını, gıda temini için evden dışarı çıkması
durumunda hayatının tehlikeye düşeceğini, birden fazla kez aramaya, hakarete, idari yaptırıma
maruz kalabileceğini, gün içinde birçok kez elektrik kesintisi yaşandığını belirterek
Anayasa’nın 13., 17. ve 19. maddelerinde güvence altına alınan haklarının ihlal edildiğini ileri
sürmüş ve mülki amir tarafından sokağa çıkma yasağı kararı alınmasının ve uygulanmasının
engellenmesi konusunda tedbir kararı verilmesini talep etmiştir.
B. Değerlendirme
24. Anayasa Mahkemesi, mülki amirler tarafından alınan sokağa çıkma yasağı
kararlarına ilişkin başvurular kapsamında anılan kararların yürütmesinin tedbiren
durdurulması istemini içeren genel nitelikli talepleri yakın tarihlerde reddetmiştir (Mehmet
Girasun ve Ömer Elçi [TAK], B. No: 2015/15266, 11/9/2015, § 14; Meral Danış
Beştaş [TAK], B. No: 2015/19545, 22/12/2015, § 16). Somut olayın koşulları altında
başvurucunun sokağa çıkma yasaklarına ilişkin genel nitelikteki tedbir talepleri hakkında
anılan kararlardan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.
25. Bununla birlikte bireysel başvurunun niteliği gereği, tedbir talebi sadece
başvurucunun şahsına yönelik iddialar yönünden değerlendirilebilir (Meral Danış Beştaş, §
17). Bu nedenle başvurucunun kişisel durumuyla ilgili olarak tedbir kararı verilmesinin
4
Başvuru Numarası
Karar Tarihi
: 2016/9400 (Tedbir Ara Kararı)
: 23/5/2016
koşullarının bulunup bulunmadığı somut olayın özellikleri dikkate alınarak ayrıca
değerlendirilecektir.
26. Somut olayda başvurucu bulunduğu adresin yakınına kurşun isabet etmesi
nedeniyle hayatını kaybetme kaygısı yaşadığını ifade etmiş ancak hangi adreste bulunduğu
hakkında bilgi vermemiştir. Buna karşın başvuru formunda başvurucunun sokağa çıkma
yasağı nedeniyle ikametine dönemediği belirtilmektedir (bkz. § 12). Dolayısıyla başvuru
formunda yer alan bilgilerden başvurucunun sokağa çıkma yasağı uygulanan bölgede olup
olmadığı belirlenemediğinden sokağa çıkma yasağından doğrudan etkilenip etkilenmediği
hususu tam olarak anlaşılamamaktadır.
27. Öte yandan başvurucunun Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmadan
önce kamu makamlarıyla doğrudan iletişime geçmediği, emniyet veya sağlık birimlerinden
herhangi bir konuda yardım talebinin bulunmadığı anlaşılmaktadır (bkz. § 18). Nitekim sağlık
görevlilerinin 20/5/2016 tarihinde başvurucuyla doğrudan iletişime geçtiği ancak
başvurucunun bulunduğu adreste kalmak istediğini belirttiği görülmektedir (bkz. § 19).
28. Açıklanan nedenlerle, başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi
bütünlüğüne yönelik derhâl tedbir kararı verilmesini gerektiren ciddi bir tehlike bulunduğu
dosya kapsamında bulunan bilgi ve belgelerden anlaşılamadığından bu aşamada tedbir
talebinin reddine karar verilmesi gerekir.
V. HÜKÜM
A. Tedbir talebinin REDDİNE,
B. Kararın bir örneğinin başvurucuya ve Şırnak Valiliğine tebliğine,
23/5/2016 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
Başkan
Burhan ÜSTÜN
Üye
Kadir ÖZKAYA
Üye
Serruh KALELİ
Üye
Nuri NECİPOĞLU
Üye
Rıdvan GÜLEÇ
5