İnsülin analoglarına genel bakış

İnsülin analoglarına genel bakış
Prof. Dr. N. Sema Akalın
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi
S
on 10 yılda diyabetik hastaların tedavisine sunulan
insülin analogları, farmakokinetik/farmakodinamik
özellikleri nedeniyle önem taşımaktadır. Bu insülinler
hızlı-etkili ve uzun-etkili analoglar olarak 2 gurupta incelenecektir. Hızlı-etkili analoglar arasında insülin aspart ile
insülin lispro ve uzun etkili analoglar olarak insülin glargine
ile insülin detemir bilinmektedir.
Hızlı-etkili analoglar
İnsülin lispro, insülin B zincirindeki 28. pozisyondaki
prolin ile 29. pozisyondaki lysin’in yer değiştirmesi ile oluşturulmuş (Lys(B28), Pro(B29)) bir analogdur. İnsülin aspart ise
B 28. pozisyondaki prolinin yerine aspartik asitin geçmesiyle
sentezlenir. Enjeksiyon yerinde, insülin heksamerik yapıdan
monomerlere kolay ayrıştığı için, regüler insan insülininin 80
– 120 dakikada kanda pik yapmasına karşılık, bu analoglar 40
– 50 dakikada en yüksek kan düzeyine ulaşır. Bu emilim hızı
nedeniyle gerek insülin lispro’nun gerekse insülin aspart’ın
yemeklerden hemen önce yapılmaları önerilir. İnsan regüler
insülinine göre post-prandial glisemi her iki analogla daha
iyi kontrol altına alınabilmektedir ancak analoglarla regüler
insülin arasında HbA1C düzeyleri açısından önemli fark
olmamaktadır. Ayrıca insülin aspart regüler insüline göre
hipoglisemi riskini % 30 oranında azaltmaktadır.
Uzun-etkili analoglar
Mevcut orta etkili insan insülini NPH, değişken absorpsiyonu, belirgin pikler oluşturması, etki süresinin 24 saatten az
sürmesi ve öngörülemeyen hipoglisemilere yol açması nedeniyle kan şekeri kontrolunu ideale yakın sağlayamamaktadır.
Uzun-etkili analoglar glargine ve detemir bu sorunlar nedeniyle üretilmiştir.
Glargine insülin, insan insülini A zincirinde 21. pozisyonda Asn yerine Gly geçmesi, B zincirinde 31. ve 32. pozisyonlara Arg eklenmesi ile sentezlenmiştir. Bu aminoasit değişiklikleri izoelektrik nokta değişikliği yapmaktadır. Nötral doku
pH’sında presipite olan glargine diğer insülinlerle karıştırılamaz. Gecikmiş absorpsiyon hızı nedeniyle etki süresi daha
uzundur.
Detemir insülinin yapısı ise Lys (B29)-N-ε-Tetradecanoyl,
Des(B30)-İnsülin olarak belirtilebilir. Acylated insülin analoğu (Detemir) serum albuminine bağlanır, dolaşımda daha
uzun kalır ve etki süresi de daha uzun olur. Bazal insülinizasyon için çok uygun olan bu analoglar ile hipoglisemik
epizodlar anlamlı derecede daha az görülmektedir.
Karışım analoglar
Bifazik insülin analoğu NovoMix 30, % 30 insülin aspart
ve % 70 insülin aspart protamin kristali içerir; dolayısıyla,
insülin pikleri enjeksiyondan 40-50 dakika ve 8-9 saat sonra
görülür. Hızlı emilimi olan insülin aspart post-prandial glukozu hedeflerken protamine insülin aspart bazal insülin ihtiyacını karşılar. Benzer şekilde, Humalog-Mix 25 % 25 insülin
lispro ve % 75 insülin lispro protamin süspansiyonu içerir.