UYUŞTURUCU MADDE SUÇLARıNDA BAZI SOSY AL

H. ü. Ed. Fak. Derg. Cilt 3, Sayı 2, 1985
UYUŞTURUCU
MADDE SUÇLARıNDA
SOSY AL FAKTÖRLER
BAZI
TÜLİN İçti
.
GİRİş
*
VE AMAÇ
ÇağımlZda giderek artan boyutlarda öze.llikle genç kesimde gözlenen
uyuşturucu madde kullanımı ve bağımlılığı konusundaki sosyolojik teoriler genel
suç teorilerine paralelolarak iki kısımda toplanabilir. Bunlardan ilki, kişileri
uyuşturucu madde kullanmaya iten nedenlerle diğeri de kişilerin uyuşturucu kulIanmalarınıengelleyici tedbirlerle ilgilidir. Aslında bu iki kısım birbirleriyleyakından ilişkili olup, beraber inCelenmelidir.
Hangi eğitim düzeyinde, hangi yaşlarda ve hangi sosyo
-e~onomik
şart-
larda kişilerin nedenuyuşturucu kullanmaya başladıkları sorularının cevaplanmaya çalışılması bize göre bu tür bir çalışmanın önde gelen amaçlarından biri
olmalıdır.
Kişileri uyuşturucuya itennedenler genelde toplumların sosyo.ekonomik
ve kültire! yapısına bağlı olarak farklılıklar göstermekle birlikte, bu konudaki çalışmaların ortak sonucu, diğer suç türlerindelolduğu gibi uyuşturucuya ilişkin
suçların da tek Jaktörle açıldanamayac:ağıdır. Davranış ancak bir çok faktörün bir
bil~şkesiolarak açıklanabilir.
Olkemizdebu konuda yapılan sosyolojikçalışmalann azlığı uyuşturucu
kullanımı ve bağımlılığının .Türkiye'deki durumu ile ilgili bir teori geliştirmeyi
güçleştirmektedir.
(*)
Qr., H.U. Edebiyat Fakijııcsi Sosyoloji Bölimii
115
Tülin lçli
Uyuşturucuya
ilişkin suçların, özellikle kullanımı ve bağımlılığının
top-
lumun belli kesiminde sınırlı kalmayıp, giderek fatldı kesimlerde ortaya çıkması,
bu farklı grupların uyuşturucu kullanma nedenlerinin çeşitliliği meseleyi
daha da
.
.
karmaşık hale getinnektedir.
Uyuşturucuya ilişkin suçlarda, madde kullanan kişi genellikle kısa sürede
satıcıpozisyonuna geçni'ektedir. Bu husus kullanan ile küçük çapta madde alıp
satanların birlikte incelenmesini gerektirmektedir. Uyuşturucu su~larının başlıbaşına toplumun genel sağlık ve. düzenini bozucunitelikleri taşıması yanında,
genelde bir çok adi suça geçişte basamak teşkil etmesi bu suça iten faktörlerin
araştınlmasındaki önemi büyük ölçüde vUrgulamaktadır.Genelolarak saldırgan
tabiatlı olmamakla birlikte, uyuşturucu bağımlıları maddeyi elde edebilmek için
özellikle fahişelik, hırsızlık, adam öldürme gibi suçlara kolayca yönelebillJ}ektedirier.
Çalışmamız~ esrar bağmlılığı
ve eSrara ilişkin suçların incelenmesinden
ibarettir. Bilindiği gibi, esrarfizyolojik
bağımlılık değil, psikolojik bağımlılık
yaratır. Örnekleme dahil olan hiikümlüler arasındaki genel kam,esrarH1 alkolden
daha az zararlı olduğu ya da hiç zararlı olmadığı şeklindedir.
ARAŞTıRMANıN
~ETODU
Daha önce 51 hükümlüanketinin değerlendirmesindenibaret olan ön çalışma yayınlanmıştı .1. Bu çalışma sözünü ettiğimiz ön çalışmanın bir devamı
niteliğinde olup, Bumanlye Kapalı Cezaevi'nde mevcut 155 hükümlününcezaevi
kayıtlarının incelenmesi ve sOsYolojik değerlendirmesini kapsamaktadır. Çalışma
grubu (1 hükümlühariç) genelolarak, esrarkaçakçılığı, kullanım veya satıŞ ama.
cıyla esrar bulundunnak ve esrar kullanmak suçlaııındanhüküm giyen kişilerden
.
oluşmuştur.
Hüküml~lerincezavi hükümlüankederi ve dosYaianndan doğum yeri ve
yılı, suç işleme yaşı, medeni hal, eğitim durumu, işlenensuçun türü,daha önceki
sabıka durumu, ailedebaşka uyuşturucu kullanan ~Iup olmadığı hususlarıincelenmiştir. Eksik bilgi taşıyan anketıer kapsam dışı bırakdmıştir.
(1)
Tülin İçti. Uyuşturucu Madde Bağımhlad İle Sosyolojik Bir çalışma. H.U. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2,1984.
116
Uyuştunıcu Madde Suçlar!
Çalışmaya dahil olan hükümlülerin2'si kadın, 153rü erkektir.
Toplanan verilerin belirtilen değ.işkenlere göre dağılımları yapılmış, ham
sayı ve yüzde olarak oranları, yaş ortalamalır ve standart sapmalan ve bazı değişkenler için
miştir.
ki-kare hesapları yapılmış değişkenler arası ilişki ve önemi test edil-
Dağiıımıarda oranların incelenmesinin bize grubun yapısı ~e niteliği hakkında yeterli bilgi vermesi nedeniyle daha detaylı istatistiksel 9özümlemelere gerek
duyulmamıştır.
Mesleklerle ilgili sorunun açık uçlu olması nedeniyle cevaplar sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Meslek sınıflaması yapılırken, halı dokuyucusu, ele ktrikçi, oto tamirdsi, ayakkabı imalatçısı zenaatkar sınıfına, kahveci, seyyar satıcı,
pazarcı, kuru yemişçi, bakkal, manavesnaf sınıfına, duvarcı ustası, matbaa işçisi
vasıflı işçi sınıfına dahil edilmiştir.
Hükiinlülerin eğitim durumları ile ilgili veriler tutuklandıklan andaki
.eğitimlerini yansıtmakta olup, cezaevindeki eğitim süreci kapsamdışı bırakılmaktadır.
Çalışma sonuçları sonuç bölümünde detaylı olarak görüleceği gibi ön
çalışmanın sonuçlarıyla aynı paraleldedir. Incelenen değişkenlerin her birinde
birbiriyle ilişkili belli gruplarda yığılmalar olmasıgrubun homojen yapısını ortaya
koymaktadır.
HüKüMLüLERİN
NüMLERİ
İNCELENEN DEGİşKENLER
AÇıSıNDAN GöRü.
Doğum Yeri
.
Hükümlülerin doğum yerlerine göre dağılımları % 42,3'ünün kasaba,
% 29,5'inin de kent doğumlu olduğunu göstermiştir. Grup içinde en düşükorana
köy doğumlu olanlar sahiptir. Grubun bir başka ortak özelliği hemen hepsinin
yaşantıları boyunca çok az yer değiştirmiş, ya da liiç yer değiştirmemiş olmaktır. Genellikle tutuklanmadan önceki yaşantJlarının tamamını ya da büyük kısmını
aynı yerde geçirmiş olan grupta iş veya bir başka nedenle sosyal hareketlilik yok
denecek kadar azdır.
117
Tilin lçli
TABLO 1
-
Hükümlülerin
Doğum Yerlerine
Göre Dağılımları
Sayı
Yüzde
3 Büyük kent
24
15.5
Kent
46
29.5
Kasaba
66
42.3
Köy.
19
12.2
155
100
Do~m
Yeri
TOPLAM
'Yaş
Hükümlülerin
sonucu,
tutuklandı,kiarı
(~
yaş ortalamalarının
:/;:
zamanki
yaşlarına
göre $J'Uplandınlmalan
33) ve standart sapmalarının ( s = 2.2) olduğu
görülmüştür.
Yaşdağılımı
tablosundangörüldüğü
yaş grubunda yer almaktadır.
'
T AS LO 2
Yaş
-
Hükümlülerin Yaş Gruplanna Göre
Sayı
Yüzde
18-21
9
5.88
22-25
27
17.64
26-29
22
14.38
30-33
24
15.68
34-37
21
13.72
38-,-41
18
11.76
42-45
21
13.72
46-,-49
5
3.27
50-53
6
3.92
O
0.00
1
.65
Gropları
54-57
58-61
TOPLAM
118
gibi, hükümlülerin % 48 'i 22-33
i
153
100
Dağılımı
Uyuşturucu
Madde
SuÇları
22-25 yaş grubunun oranı, toplamiçinde diğer gruplardan yüksektir.
"Hükümlülerden% 61.4'ü suç işleme anında 37 yaşın altındabulunmaktaydı. Gene
tabloda 45 yaştan itibaren oranlarda belirgin bir azidma görülmektedir. 22 yaşından önce ve 53 yaşından sonra da oranlar çok kUçük~eğetler almaktadır. Hüküm!ülerden çoğu hüküm giymeden yıllar önce esrar kullanmaya başladıklarını ifade
ettikleri dikkate alınacak olursa uyuşturucu bağımldığında yaş ortalaması daha da
düşecektir. Hükümlülerin% 51.63'ü 37.4 ve 28.6 yaşlar arasandayani ortalamadan
2 standart sapmamesafede yer almaktadır.
Medeni Hal:
.
'
155 hükümlününmedeni hal dağıllm1arıaşağıdaki
tablodan da görüleceği
gibi, çoğunluğunun evli ve hiçevlenmemişkategorilerinde toplandığını göster.
miştir.
TABLO 3 - Hükümlülerin Medeni, Hale Göre Dağılımı
Medeni Hal
Sayı
Yüzde
Hiç Evlenmemiş
48
31
Evli
94
1)0.6
Boşanmış
6
3.8
Eşi ölmüş
7
4.5
155
100
'
TOPLAM
Grup içinde evlilerin oranı hiç evlenmemiş olanlarıniki katına yakın bir değere
sahiptir. Boşanmış ve eşi ölmüş olanlarınor~nlarıdiğer kategorilerdençok düşüktür. Ön çalışmada da evlilerin oranı hiç evlenmemiş olanlann oranından yüksektir. (Evlilerin oranı % 45, hiç evlenmemiş olanlarınoranı % 41).
Medeni hal açısından yukandaki özelliklere sahip olan hükümlülerin
% 77'si iki veya daha çok sayıda çocuk sahibidir.
119
TüIin içli
TABLO 4
.;...
Hükümlül~rin Çocuk Sayıs.ına
Çocuk Sayısı
Sayı
Göre Dağılımı
Yüzde
9
8.4
Tek Çocuklu
15
14.0
Çok Çocuklu
83
77.6
107
100
Çocuksuz
TOPLAM
Grubun yaş ortalamasına ve ülkemizde özellikle köy ve kasabalarda evlenme
yaşının düşüklüğünebağlı olarak grupta çok çocuklu olanların oranının yüksek
çıkması araştınnanın başlarındabeklenmekteydi.
Evliliğin ve çok çocuklu olmanın uyuşturucu bağımlılığına muhtemel
etkileri sonuç kısmındatartışılacaktır.
Eğitim Durumu
Grup eğitim düzeyleri bakımından incelenince belli kategorilerde yığılmalarolduğu görülmüştür.
TABL9
5- Hükümlülerin Eğitim DurumunaGöreDağılımı
Sayı
Yüzde
Okuryazar Olmayan
36
23.2
Ökuryazar
76
49.3
Ilkokul Mez.
39
25.2
EAitim Durumu
Ortaokul Mez.
3
1~9
Lise Mez.
1
.6
155
100
Yüksek Okul Mez.
TOPLAM
120
i
i
Uyuştunıcu Madde Suçları
,
Grupta
lara aittir.
en büyük oran % 49 ile okuryazar
ikinci
gelmektedir.
lerini destekler
sırada ilkokul
Eğitim
durumları
mezunları,
.
olup ilkokul
mezunu olmayan-
üçüncü sırada da okuryazar
ile ilgili veriler
mesleklere
ilişkin
oLmayanlar
verilerle
birbir-
mahiyettedir.
Mesleklel'
Uyuşturucu
bağımlılığının
mesleklerleilişkisibir çok araştınnayakonu
olmuştur. Çalışmamızda eğitim durumlarından tahmin edilebileceği gibi örnek_Iemenin % 27'sinin vasıfsız işçi, % 193'ünün de çiftçi olduğu belirlenmiştir.
Esnaf .grubunda topladığımız (kahveci, seyyar satıcı, hurdacı, mobiiyacı gibi)
mesleklerin oranı çiftçilerin oranına yakın bir değer almaktadır. Aşağıdaki tabloda görüleceği gibi, grup içinde memur ve öğrenci olanların oranı çok düşüktür.
TABLO
6 - Hükümlülerin Mesleklere Göre Dağılımı
Sayı
Yüzde
42
27.1
Vasıflı İşçi
16
10.3
Zenaatkar
25
16.1
Çiftçi
30
19.3
Esnaf
29
18.7
Memur
4
2.6
ö~renci
1
.6
İş siz
7
4.5
Diğer (Fahişe)
1
.6
155
100
Meslek Gruplan
Vasıfsız
TOPLAM
İşçi
Hükümlülerinmeslek bakımından dağılımı her iki çalışmamızda da çok
benzer görünümler arzetmektedir.
\
\
121
---,-
/
Tülin içli
Da la önceki Sabıka Durumu
Çalışma grubundaki 155 hüküııılünün daha önceki sabıka kayıdarının
incelenmesi sonucu tüııı yaş gruplarında hükümlülerden 35'inin (% 22.6) daha
önce herhangi birsuçtan hUkiim giymiş olduğu görülmüş, 120 kişinin ise (% 77.4),
daha önceye ait sabıka kaydına mdanmamıştır.
işlenen suçların türlerine göre
dağılım yapddığı zaman, daha önce sabıkalı oldukları belirlenen 35 hükümlünün
% 68.6'sınlO esrar suç!lndan, % 8.6'sır'llnesrat ve YCJralamasuçundan, % 29 'unun
esrar ve kumar suçlarından, % 2.9 'unun da esrar ve hırsızlık suçlarından sabıkalı
olduklan aıil4lŞılmıştır.Hükümlülerin suç işleme yaşı i1ebaşka bir suçtan sabıkalı
olup olmamaları ar2l5lndaanlamlı bir' ilişki bulunamamıştır. Uyuşturucu suçu
işleme yaşı ile bir başka suçt:ar1 $abıkah olup olmama birbirlerinden (x .05 için
=
bağırnsızdı
rlar.
TABLO 7
-
Hükümlülerin Sabıka Durumlanna Göre Dağılırnı
Sayı
Yüzde
Sabıkası Var
35
22.5
Sabıkası Yok
120
77.4
TOP~AM
155
100
Sabıka Dunımu
TABLO 8
.
- Hükümlülerinişledikleri Suçun TürüneGöre Dağılımı
Sayı
Yüzde
24
68.6
Yaralama
1
2.9
Trafik
1
2.9
Adam öldürme
2
5.7
Esrar ve Firar
1
2.9
Esrar ve Hırsızlık
3
8.6
Sarhoşluk
1
2.9
Esrar ve, Yaralama
1
2.9
İşlenen Suçun Türü
Esrar
TOPLAM
122
35
100
Uyuşturucu Madde Suçlan
Uyuşturucu suçlarının diğer suç türleriyle ilişkisine. tartışma ve son~ç
kısmındayer verilecektir.
Araştırinamızda işlenen suçta suç ortağı olup olmadığına ilişkin verilerin
değerlendirilmesi suça toplu iştirak olduğunu ortaya çıkarmıştır. 151 hükümlü
suçu başkalarıyla birlikte işlemişlerdir. Olayda genellikle suç ortağı sayısı ikiden
fazladır.
Esrar kullanmaya başlamada bir öğrenme sürecininvarlığı kabul edilmektedir. Kişi gerek maddenin kullanımını gerekse ondan zevk almayı öğrenmede,
gerekse maddenin temini ve ticaretini yapma sürecinde başkalarıyla işbirtiği
içindedir. Bu özellik uyuşturucuya ilişkin suçları diğer suçlardan ayıran bir özel'
likolaraksayılabilir.
Uyuşturucu bağımlııannın ailelerinde başka esrar ya da benzeri madde
kulnanan olup olmadığı araştınnası üç kişi hariç diğerlerinin ailelerinde uyuşturucu kullananolmadığını göstenniştir. TU1Uklanmadanönce eroin kullandığı
.belirlenen bir kişi hariç 1U1Ulursadiğerleri daha önce sadece esrar kullandıklannı
belirtmişlerdir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Esrar kullanmaya başlama yaşları farklılıklar göstennekle birlikte, suçtan ötürü grubun tutuklanma yaş ortalaması bu çalışmada 33, ön çalışmada da
33.4 bulunmuştur. Ön çalışmada grubun % 70'den bu çalışmada da grubun % 60'
dan' fazlası 37 yaşından daha gençtir. Her iki çalışmada da frekansın en yüksek
oldu~ yaşlar, 22-37 yaşlardır 2. Uyuş1Urucuyabaşlama y~şı ön çalışmamızda
da belirttiğimiz gibi yapıya bağlı olarak toplumdan topluma farkltlıklar göstermektedir.
ı
\
Evlilik kişileri bazı türsapıiuş davranışlarda" koruyucu bir kurum olarak
karşımıza çıkmakla. birlikte, esrar kullanımı ve bağrnhlığında evlilik kurumunun
koruyucu, engelleyici fonksiyonunu pek göremiyoruz. Bağımlı1ann % 66'slnm
evli ve % 77 J)'sının çok çocuklu olduğunu gördüğÜmüzbu çalışmada, düzenli
(2)
WalterReckless.
The CrimeProblem.
Second Edit. New York, 1955, s.20.
123-
TiiliD İçli
gelir ~etiren bir i'Ştenyoksun olan kişinin, evliliğinin ve çok sayıda çocuğun getirdiği ekonomiksıkıntıların elverişli çevre şartlarıyla birleşm~i sonucu esrara ve
kullanımını devam ettirebilmek için de küçük çapta satıcılığa yönelmesi esrarhağımlilığında temel nedenler arasındasayılabilir.
% 49'unun sadece okuryazar ve % 2S'inin ilkokul mezunuolduğu görülen
hükümlüler, eğitim durumlarına bağlı olarak düzenli gelir getiren ve toplumda
prestijli işlere sahip değillerdir.
MeSlek ve uyuşturucu bağımlılığı arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmacılardan W. Reckless 2, ev hizmederi, kişisel hizmetlerde çalışanlar ile tiyatro
ve caz mesleği ile ilgili olanların'uyuşturucubağımlılığı konusunda riskli olduklarını savunurken, R. Saka, seyyarşatıcılar~hama1lar, garsonlar, küçük balıkçılar,
kahvecıler; arabacılar, şoför, usta ve ayakkabıcıları riskli meslek gruplanndan
saymıştır
3.
sLilhi Oönmezer 1980 yılına ait Emniyet Müdürlüğü istatistiklerinde
uyuşturucu kullanan 3414 kişiden 1661'inin işsiz, 401 'inin işçi, 489'unun esnaf
ve seyyar satıcı, 437'sinin serbest meslek sahibi, 156'smın çiftçi, 50'sinin memur
ve subay, 148'inin ev kadını, 38'inin öğrenci, 24 'm ün er ve 10 kişinin de mesleğinin bilinmediğinigöstermiştir 4.
'
Beli ve Chambers, kronik olarak afyon kullananların çoğunun devamlı
bir iş sahibi olmak istemedikleriniveya olamadıklarınıbelirtmiştir s.
Narkotik bağımlıların ampdk tipolojisini yapan J.W. Sehaffer, N. Wegner,
T.W. Kinlock ve D.N. Nurco, beş ölçüte göre sekiz bağımlı tipibelirlemişler. ve
~er tip için iş statüsü, hayat tarzı, gelir düzeyini saymışlardır. 460 Erkek bağımlının çoğunun F, D ve A tipinde yer aldığını göstermişlerdir. D grubunda yasal
işlere karşı isteksizlik, F grubunda işe istek ve bağlılık orta derecede iken A tipinde işe aşırı bağlılık görülmüştür 6.
Bizim çalışma sonuçlarımız da meslek grupları açısından Reckless, Beli
ve Chambers ve Saka'nın çalışma sonuçları benzerdir. Gerek ön çalışmada gerek(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
124
--~
.
Waher R'eck1ess. The Crime PrOblem. Second I.:dil. New York, 1955, s.20
Su1hi DÜnmezer. Kriminoloji. Filiz Ki~abevi, istanbul, 1984, s. 392.
ibid,s.392.,
.John C. Beıı and Cad D. Chambers. The Epidemio1oı;y of Opiate Addiction in
The U.s.A, CharlesC. Thomas Pub., İninois,1970, s. 8.
.John W. Sehaffer and Norma Wegner, An Emprieal TypoloJ(Y of Nan:otic Addies.
The internationalJournal Of Addietions, IS (2), 1983, s. 183-194.
Uyuşturucu Madde Suçları
gerekse devamında hükümlülerinçoğu vasıfsız işçi, çiftçi ve küçük esnat grubundadır. Grupta memur ve öğrenci aram çok düşüktür.Vasıfsız işçi grubununiçinde de tarım kesiminde çalışanlann var olabileceği düşünülürsekırsal kesimden
gelenlerin oranı biı: miktar daha yükselebilir. Memurlar diğer meslek gruplan
arasında en düşük orana sahiptir. Ouzenli gelir getiren bir işin gerek iş disiplini
ile g~rekse getirdiği ekonomik rahatlık ile uyuşturucu bağımlılığını bir ölçüde
engelleyebiJeceği tartışmaları burada gündemegetirilebilir.
Uyuşturucuya ilişkin suçlar her ne kadar diğer bazı suç türleriyle birlikte görünseler de, tabiatıarı itibariyle diğer suçlardan oldukça farklıdırlar. Uyuşturucu bağımlılarının hırsızlık, gasp, adam öldürme, yaralama suçlarıylailişkisi
bu suçlu alt '. kültürünedahil olmaktan ziyade uyuşturucu temini nedeniyledir.
Merton uyuşturucu kullananları 'Retreatist' gruba dahil eder. Bu tür
kişilerin toplumda mevcut amaçlar ve kurumlaşmış yolları reddettiğini belirtir 7.
_
Çalışma sonuçlanmız hükümlülerdensadece 35'inin sabıkalı olduğunu,
sabıkası olanların da % 83'ünün esrar, esrar ve hırsızlık, kumar,yaralama suçIanndan hükümgiymiş olduklarını göstermektedir.Grubumuzdaki hükümlülerbir başka suç alt - kültürününetkisinde görülmemektedir. Bu uyuşturucu bağımlılarının
uyuşturucunun etkisinde suç işlemekten ziyade uyuşturucuelde etmek için suç
işledikleri varsayımını doğrular. Buna ek olarak hükümlülerinailelerinde uyuşturucu kullananlara iki kişi dışında rasdanmamaSlbağımlılığın alkolizmde olduğu
gibi aileden gelen bir eğilim olmadığı kanısınıgüçlendirmektedir.
Uyuşturucu bağımlılığının doğuştan gelen bir eğilim olduğu tartışmaları
yapılmışsa da günümüzde bir varsayım olmaktan öteye gidememiştir. Bu konuda
toplumsal nedenlerin önemi bir çok araştırma sonucu ile vurgulanmıştır. Örneğin,
Alfred
R. lindesmith
uyuşturucu
bağımlılığında,
sosyo
-kültürel
faktörlerin
öne-
mini yınar önce açıklamış, özellikle afyon türevierinikullanan kişilerden neden
bazılarının bağıml~ olurken diğerlerinin olmadığını kişinin içinde yaşadığı kültür
çevresınden aldığı etkilere bağlamıştır 8.
Ben ve Chambers ise, aynı aile ve komşulıJk muhitinde yetişen kişilerin
sadece bir kısmının bağımlı olmasını bazışartlarabağlar: 1. maddenin elde edil~.
(7)
(8)
Robert K. Merton. Social Theory and Social Stnıctııre. The Free Press, New York,
1968, s. 184-212.
DÖnmezer. op. cit., s. 390.
125
Tülin İçli
-
bilirliği,2.kişinin uyuşturucu alt kültürününbir parçası oluşu, 3. madde kullanmaya başlamadan önceki şartlar ve faktörler, 4. akıl hastalığı 9.
Çalışmamızda kişilerin sosyal hareketlmğinin az oluşu arkadaşlık ve
komşuluk ilişkilerinin etkisinin güçlü ve devamlı olması ,sonucunudoğurmuş görünmektedir. Bu çevrede esrar kullanımısöz konusu olunca da kişinin uyuşturucuya yönelmesi daha kolay olabHmekte.dir.
Ön çalışmamızda kişilerin esran genellikle yalnız kullanmayı tercih ettiklerini belirtmiştik. Buna rağmen esrarın kullanımının bir öğrenme sürecini gerektirdiğini biliyoruz. Öğrenilmiş davranışlar kategorisinde sayılan bu davranış
başlangıçta da olsa kişilerin uyuşturucu alt kültürünegirdiklerini gÖstermekte-
-
dir ~°.
'
Uyuşturucu
bağımlılığında suçlu arkadaş grubunun etkisi üzerinde du-
ran araştırmacılardan Robert F. Meier, Steven R. Burkett ve Carol A. Hiekman'ın
çalışma sonuçlan marihuana kullanımı ile, marihuana kullanan arkadaş sayısı
arasında pozitif bir korelasyon olduğunu ortaya çıkarmıştır 11.
Aynı sonuca Steven R. Burkett ve Eric Jensen'da varmışlardır 12. Bu
çalışmalarda arkadaşgrubunun etkisi önemli bir faktör olarak belirmekle birlikte, adolesan dönemindekiarkadaşlıklarm genelde kısa sürelive
değişken karak.
terdeolmasıbu etkiyiuzurıvadedetartışmalıhalegetirebilir.
'
Araştırmamızla ilgili veriler değerlendirilirken cezaevindeki hükümlülerin
çoğunun küçük çaptasatıcı ve bağımlı olduklan hususu unutulmamalıdır. Büyük
çapta uyuşturucu imali, satıŞı ve kaçakçılığı ile hükümlübir grup eğitim düzeyi,
'yaş, medeni hal ve mükerrer suçluluk hususlannda farklı görünümverebHirler.
(9)
(10)
Bell and Chambers, o'p.dt., s. 19.
Ronald R. Akers and MD: Kİ"obn. Social Learniııg and Deviant Bebavior Ame.
8000. Review. Vol: 44, August, 1979, s. 636-655.
Robert F. Meier, S.R. Burkettand C. A. Hiekman. Sanctions, Peers and Deviance:
Preliminary Models of A Social Çontrol Process. The Sociological Quarterly,25
(Winter),1984,pp,6F-81.
Steven R. Burke.tt and Erie Jensen. Conventional Ties Peer InOuence and The
Fear of Apprebention:
A Study of Adolescent Marihuana Use. Sociological
Quarterly, 16: pp. 523-33.
(ll)
(12)
126
,
Uyuşturucu Madde SuçJan
Çalıştığımız gruba tek tek 5()ru kağıdı uygulanamadığı için, hükümlülerio başlangıçta satıcı mı yoksa içici mi olduklarmın açıklığa kavuşturulması mümkiiı olmadı. Bu konunun detaylı incelenmesinin de kişileri uyuşturucuya iten
.
nedenlerinbelir1enmesindeyararı olacağı kanısındayız.
Çalışmamız, suç işleme yaşı, eğitim düzeyi, medeni hal, meslekler ve
daha önceki suçlu davranışlar açısından belirginortak özelliklere sahip bir grubun
esrarailişkin suça iştirak ettiğini ortaya koymuştur.
KAYNAKLAR
Akers, Ronald and
Marvin D. Kl'ohn
Social Learning and Deviant Behavior. A Specifie Test
of A General Theory. Ame. Socio. Review. August 1979,
voL.44.
Beli, John C. and
The Epidemiology of Opiate Addiction in The U.SA.
.
CarI. D. Chambers
Charles C. Thomas Pub., Ininois, 1970.
Blalock, Hubert M.
Social Statistic8~Mc Graw . Hill BookComp.,. New York,
.
1972.
Burkett, Steven R. and Conventional Ties Peer Influence and The Fear of ApErie Jensen
rehention: A Study of Adolescent Marihuana Use. Socio.
Qua. 16, 1983.
Dönmezer, Sulhi.
Kriminoloji. Filiz Kitabevi. Istanbul, 1984.
içti, Tülin.
UyuştıırueuBaAımhlarl
ile Sosyolojik Bir çalışma.
Hacettepe Vni. Edebiyat Fak. Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2
1984.
Meier, Robert F.
S.R. Burkett and
C.A. Hickman
Sanetions, Peers and Deviance: PreliminaryModel of
Merton, Robert.K.
Social Theory and Social Structure. The Free Press,
New York,1OO8.
Recless, Walter.
The Crime Problem. Second Edit., New York, 1955.
Sehaffer, John W.,
,Nonna Wegner,
Timothy W. Kinlock
and David N. Nurco
An Emprieal Typology
.
A Social Control Process. The Socio. Qua. 25 (Winter,
1984.
Ihtemational
of
Narcotics Addies. The
Journal of The Addiction.
18 (2), 1983.
127