Serva Dakıla mı Meleka Hemedê Mirzaliyê Sılemani `ve Serva

Serva Dakıla mı Meleka Hemedê Mirzaliyê Sılemani `ve Serva

Serva Dakıla mı Meleka Hemedê Mirzaliyê Sılemani ‘ve
Serva ALİYÊ MİRZALİÊ SILEMANÊ HEMEDİ
Destanê mınê DÊSIMİ ra zu pelga ZARNENE
© by Dr Ali KILIÇ
www.dralikilic.wordpress.com
[email protected]
Meleka Hemedê Mirzaliyê Sılemani
Bıra Yısmail,
Ez tore Nama ke Dakıla hore Mepısxanê Diarbekiri ra serra 1973 de rüsnai vi, aê tore
rusnon. Qesa dıyine, Destanê mıno Dêrsim eve zone ma ame vırastene... Ez na
Destanê hora tore zu pelga zernene ruznon. Tu ke vengê Dakıle rınd gos da, uska
Dakıle Aliê Mirzalié Sılemani sero qesei kena. Vatena Dakıle rasta. Mı Arşiva
Fransa’de Aliê Mirzaliê Sılemanê Hemedi Apılê Dakıle sero dokuman di. Şêhidê
Dêrsımi ‘ve Seyd Rızay ra pia darde kerdi.
Dokumana No: 1
NAMA DAYIKE, MELEKA HEMEDÊ MİRZALİÊ SILEMANİ
Diyarbekir, Seyrantepe
Mespısxane Eskeria Qolordiê 7i ne
Asma Amnunia Vırene 1973
Dakıle, Dakıla mı, Mela mı, Dayê,
Ez ewru, mepısxanê Diarbekir de, bonê dıyine de, cılê hu sero nişto ‘ro. Mı sıma,
dewa ma, Baxçe vere çêvere ma, ua Çhêmê Muzıri mı arde ‘ra hu viri... Tu, Piê mı,
brayê mı Sılema, Memed Ali, Seydali, xalê mı Mıstefa, waé mı Aisa, Yemose, Amikê
mı têde yene ‘ra mı vir. Pêrodaisê sımaê Tertelê Dêrsımi, amıka mı Sengale, Khalike
mı Ap Mirzali pencere mepısxani ra dot vere Tanq u Topunê Dewleta tırki yene ‘ra
verê çhımunê mı. Dı roj nara avê Bakılê mı ve Apê mın o Pil, Memedi, amei,
Seyrantepe de ez mepısxane de diu.
Bakılê mı, mıra pers kerd vake: ”Bıko, mepısxano ke sıma tedere, ku yo?”
Mı ki Bone dıyino ke ma têderime, mı mısna ‘ra cı, Bakılê hora mı va: “Bao ma,
hazka, ha bon de mepısme ”Lewê mıde Musa Anter, Mehmet Tüysüz, Ferit Uzun,
Ahmet Zeki Okçuoğlu, Dr Tarık Ziya Ekinci, M. Emin Bozarslan, Mehdi Zana,
Mümtaz Kotan, Nizamettin Barış Avdıle Siverek, Bayramê Siverek, Hesen Gülmez
bi.
Bakılê mı huya vake “Mı eskeria hu ta kerde, na cao ke sıma tede kerde hepıs, na cai,
axırê ostoru vi, ma ta ostori giredene”. Ma têde pia huaime peê teli de Apê Mı
Memed bıne zımelu ’ra huyene. Mı va “Apo çınare hen huyına?” Mote Ferit Uzun u
Mehmet Tüysüz bi, vake “na havale to mordeme de xırte, ez sıma mepısxane de ken
weié, keı ke sıme vejai, hêfe Khalik Mılê Uşeni Aşıra Avasu’ra bijere”. Ma oncia têde
pia huaime... Bakılê mı, Apê mı Memed bi raşt şi. Ez Ferit Uzun u Mehmet Tüysüz
ma amei me, ma veng da ‘ra Zeruk Vakıf Ahmetoğlu, Ahmet Okçuoğlu, Musa Anter.
Na niada ke bertengê Qause de hot nêwerdani estê, vatena Bakılê mı rasta. Dakıle
Qausa Mepısxania ez 182 havalune pia ma tederime, ta axıra ostoruna, mare kerda
mepiseni. Ue çina, 182 mordemi riê hu zu kurna ue de şune, Zu tuvaletê hu esto... Ua
germine çina. Kês hu ni şuno. Germo, zof germo. Şie de germineni 52 derece wa.
Waxto ke verê pencere de niseme ‘ro, dot’ra vao ke yeno tu vana adırê verê fırıno u
tandura adır-khıle dana...Germ riê mordemi keno husk. Jêde haval nêweşê. Doxtor
çino. Derman çino. Axura vırene de têde cilê havalu pıre aspızu vi. Mı ‘ve qomandani
ra da pêro, caê mı vurna ez rusnu axura dıyine.
Tevera bese nêkeme tua bı hernime. Kantin destê eskeria dero. Jêde çi çino. Werdene
karawana eskeria. Zere germia cemdermu ardi vi havalu mere di vi. Ma nê werd
peiser çarna era cı. Tenekê hemgeni, runi, pendir o Ape mı Memedi ardi vi
Qomandane Qolordiye 7ine gureto berdo. Mı efqatê hora vake, su gêre Qomandani
bıke yi butu hemgen u turaqê mı tırtob na dijden kerdena, Qumandanê tırki dızdo,
dızde kero.
Dakıle ez tore na axıra ostoru ra mepısxane Diarbekiri ra na Mektuve nıvısnon. Cıln
sero niştime ‘ro. Dorme na axıra ostoru çarali hire çor suri têl esto... Peê têlu ’ra çor
hetê mepısxani poncas şeşt tanqi topi estê. Mitralyozi çarne Xra ma ser. Cêr zerê
desta iyarbekirn de Peê 7.Qolordine sıpede rew eskeri talim cene sodır ‘ra hata su
vengê peqa-peqa çheku hesneme. Sıpede ez havalunê ho a van: “ çhekê eskerê tırku
bié jê hala hala kutku” Ma huais ceno. Axura ostoru na hir cai a. Axıra vırene de aê
ke newe de amê pêgureto, yi estê. Nate-dote Axura vıren u dıyine de mızxalei
(hücrei) estê. İvraim Kaypakkaya na mızxalu de vi. Axura 2yine de ma 182 kırmaci
me ponc-ses ki tırki estê. Axura 3yine de Nurci nisene Xro... Havalê mı Ferit Uzun
wês thomır cıneno, lawuke vano: Vengê hu, jı roşta tij bereqin o. Ferit vano:
“Dayé! Ez xorte kırmancio, ez son pêrodais Dayé’
Ez gereke biérine kıstene Dayé tu me berve!
Dayıka mı tu tım Kurdistan a
Ez ve hu tu xelesnon bındesteni’ra,
gereke ez bı mırıne Dayé tu me berv!”
Dakıla mı,
Ez nıka vaten u hesnaéna tu ser, têde qesê tu mıre Terteli sero qesei kerdi, gosunê mı
de eve lawuka Ferit bene derg sone. Yeno ’ra mı vir roza ke ez ve to’ra ma pia şime
Hêgao Pil çê Khalikê mı. Peroj ra têpia, ez tu Khalıkê mı, ma pia Hêgao Pili ra bime
raşti amêi me serê Pulê Qula. Khalik mıre pêrodaisê ho sero, qesei kerd. Cerr çhemê
Harçık mısna ’ra mı, dot gıle Puli. Azgu, Xozmerage, Xıloz, Xaskare, Borr Giniê.
Çıtur yi vırenia dısmeni bırnai vi. Qale Xalê mı Ali kerdene. Sevkania xalê mı
perodaiso çhêr mıre qesei kerdene. Honde pêrodais ra têpia huyene. Çhımê Khalikê
mı jê roştia çhımê sırtlani bereqiene. Dardê kerdena Apê tu Alié Mirzaliê Sılemani,
çutır u ve Seyd Rizay ra pia dardekerdi vi, yi mıre qesei kerd. Destê hu çarna ’ra hetê
Koé Suri ser, Vaka:
”niade, ha gılê ha koi’ra alaiê eskerê tırki dormê hurdimena xalunê tu gureti vi. Ali
ve Heseni ra. Ramé vorai vi, mız u duman bi vi. Yine amaéna eskere tırki mız’ra nêdi
vi. Xafılde duman darino we, niadane ke alaia tırki dormê çarali bırno. Eve
cqamerdiê dai vi pêro. Peê coy, eskeri pê gureti vi. Caê ma cıra perskerdê vi. Xalunê
tu qesei nê kerdi vi .Avê Xale to Ali, hata mié kerdi vi wele. Verva yı day vi Heseni ro,
eziyet kerdi vi. Hesen qesei nê kerdi vi. Peê cü hurdi çhımê Heseni verva Ali veti vi.
Ali qesei nê kerdi vi. Qomandani sungi peyra sanay vı Ali, vere qırtıke ‘ra vejai vi.
Hurdemine qesei nê kerdi vi. Eve cüamerdiye şêhit bi”.
Mı çhımunê Khalık de niada hêrşi ri ra gır biyene. Tu ki berva. Pulê Qula de ma
nistimê ro Khalık mı çêsıkê hu vet, qılaunê ho kerd pıre kamoşi, cêvê hora kêmera
adırge vete. Puye nêro serê kêmera adırge ser. Eve adırgê da pu ‘ro. Çhik vejia puye
fişte era cı, Khalik puye vêsaie nê ‘ro serê kamosê Qılaunê hu ser... Qılawun sımıt dü
sana hu. Tij nişti vi ser. Şuanunê mali, mal gai hetê dewa Azgu ra sanai hu ver ardi vi,
dormê dewe. Dêka mı Ete veng da, ma uştıme era şime çê.
Tu mıra perskena vana: “tu çınare mı’re nine nusnena? Seveta çınayi? Qeı qale lauka
havale hu nê kena?”. Qesa raste, pêrodaisê xalunê mı amê verê çımunê mı. Pêrodaisê
tu, Pêrodaisê Khaliki, Pêrodaisê Mirzali, Ko’ra mendena sıma Sengale. Ma ita
kerdime axura ostoru, pê sıma ke gureti vi, caê sema Xecerie de senen vi?
Havalê mı lawuka hu vano: ”Dayé tu ez ardu rié dina. Tu ez şutu eve hersu çhımune
hu, zere derd û xızanen’ra, ez gereke bı mırine Dayıka mı tu me berve!”.
Beno dakıla mı, pêrodais ideale mordemio. Khalikê mı tu ki vatene “ma hêfê hot
bedelunê hu gureto”. Tu rınd zof rındek zonena merdene u darde kerdena xortu ne
ma. Bê çek, bê qewxa, bê hewl u bê xırav. Qesa raste na xortu sıtê cızıkunê sıma lito.
Pêrodaisê xalunê mı adır khıla welate ma wa. Pêrodaisê Dersimi, nun sola ma wa. U
asmen’ra astare, hewra ramé, firig’ra genim, roşt’ra peme, tij’ra dısmala azadia. Yı
hêrsê çhımu, ewru mare biê kosaviê adıri, mare biê khıla dısmala azadia tertelê
Dersimi.
Dakıla mı,
Ez hen zonon ke, bervisê sıma, bervis nio, pêrodaisê çhekunê Tertelio. U peê çhek de,
lawuk vatena Yıvısê Sey Khalio.
Havalê mı lawuke vano. Haval hen zonene ke, sıma seveta merdena ma bervene. Ha
ez hen zonen ke sıma seveta azadi dovê pêro, u sene qeso henen vano?
Dakıla mı,
Nê hevale mı nê zonene ke tu hermê hora hire mawzeri gıre dai vi. Tertelê Dersimi
de. Sıma kosaviê adır saynai we, seveta azadi gonia domonunê ho dê.
Dakıle mı
Havale mı Ferit, Cigerxwin’ra vano: ”Sıma hata kei bıne destûne axa û begu de
manene? Sıma hata kei niya rezil u rusva manene?“.
Vatena Cigerxwin wesa rında, letei’ra rasta. Heto bin‘ra vatena Çigerxwin kêmia.
Çinare? Tıka na axıra ostoru de 25 endame partia Dr Şiwan estê, jêde hu, axa u Bege.
Yıne ‘ra kês tırki nê zone. Mamo, Agit Tanrıkulu, Şewab Bilgiç qe tırki nê zone. Na
hevale PDKT jede axa u Bege. Cigerxwın seveta Stalin Şoare vati vi. Dersim u
Qoçgiri tu aê vatê. Jê Nazım Hikmeti thoae nê nıvısnai vi.
Stalin ki tertelê Dersim de çhek roti vi, Tanki dai vi Dewleta tırki ke ma qırr-bı-kero,
çutir ke dewleta alamani 64 Taire Bombardımane Heikel dai vi Devleta tırki, koê ma
jiarê bazar u sukê mıletê ma bomba kerdi, koê ma hêgaê ma, dewê ma rıznai, vêsnai,
dardi we. Ma ke bınê bandıra Axa u Begu biyene, axaê Çuxure Devleta tırki
qırnêkerdene, Axaê Şırnak û Silopi na axura ostoru de nê mendene. Eve zovina qese
Ma ke bıne bandıra Axa u Begu biyene, ma çhek guretene yı kıstene, qeso gırs,
mesala çine viê, azadi mara nêjdi vi... Hete zu ra vatena Cigerxwin de nêweşia aqılê
burjuvazié qıskêkiene ‘ra zon, na nêweşiê jêde kora. Gama pêrodaisê dergi nê vinena.
Bado, kês laé fedodalizm u faşizm u kolonializm u emperyalizm hu vira nêkeno.
Pêrodais verva çoremino, strateji u taqtikê hu vurino. Dêmdaisê welatê ma, raa Azadi
ê sosializmi xêle derga, kılm nia. Jê Cigerxwin xortê ma xeta kene. Pêrodaisê yine,
hata nıka, karker r dewuz u qıslacü dıma nê şié. Guro gırs nê kerdo. Raa prolataria sas
kerda. Nu karaktare sınıfa yi no. To’re eve dez anra zu, heştê na’ra avê çor qıslacié
Şırnaqi améi mepısxane. Xevere dê mı vake, “çor Dersımiz ame, su cı’re cılu rake!”.
Çor mordem amei. Ez nas nikonu. Mı vendara Dr Tarık Ziya Ekinci amé muayene
kerd, vake na mordemu zof şiaset dio”. Koti ‘ra, roza vine ust’ra. Komün de ca çine
vi. Havalu ara hu kerde, do’ra têpia mı yıne ra pia ara hu kerde. Ez mısu ke ni çor
mordemi Dersımız nié, hema yine verva cendermune tırku çor saati eve çheku dai vi
pêro. Hen ke şiaset divi ke nêm roza’ra têpia bese nikerd, era hu ser ra-urze. Mı
havalunê hora vake qıslacü bijêrime Kommüne ma. Ahmet Zeki Okçuoğlu vake “çı
münasbet? Ma rewşen ime, dewuzu’de nê niseme ro”. Ez sas büne mendu rasta ke
nêweşia aqılê burjuvazié qıskeki çewta, kora.
Dakıla mı,
Ez to ‘re na axura ostoru sero dı hire qesu anra dust. Axıra vırene de ma 182 mordemi
me. Pesewe taê pıstik kene, taê hewn de çhikene vane “afff... aff...” Havalu hewn’ra
hesneno pê. Eve qesa raste, S.B. kare siyasi’ra zu ki Avdilaê Siverek esto. Zaza o...
Bıraê Avdıla ki destê serqomserê Sivereki ra amo kıstenê. Avdilei ki pıştoé hu gureto
şio no pa, serqomser kısto. Efqat Serhat koto mekeme Avdilay. Hurdemia pia arde
kerde mepısxane. Avdıla zof Zazao de çhêr o. Çhımê hu yo zu seqeto. Ez hen fam
kon ke peê na qomplo de Aşıra Bucağu esta. Rast ke xeta Serhati çina. Mepıskerdena
Serhati zılım o. Bakılê Serhati, Serdare PDK T vi. MİT u dai vi kıstenê. Mı sera 1961
Kovara Dengiya ke Dr Şıwan mare eve deste K.Y. rusnai, çê ma, mı u waxt sımare,
şêrê rameti Faik Bucak çarnene ra zone ma, mı sımare wendene, “nê nun o, nê tene
o,Wui Heqo! na qeda bela koti’ra vejié, Dewlete her çié ma ma’re gureti, ma
kerdime xızan, havali pers nêkene sılam nêdane piü u bıra, Haqo tu çina têsani ra
merdime vere çhem gureto”. Ez Serhati estemoli ra nasken. Serhat, braé hu Sertaç
lewe mı de Kadırga de mendene..
A roze vere penceri de Avdilai nun nai vi ro, pê cü gorgeçini amené werdene. Avdıléi
pê gorgeçine gureti vi. Dakıla Avdilei, roza semiê amei vi vinetais... Ma ameyme verê
têli, Avdıla vake, ”Dakıle ha bije na gorgeçine bere ra verde, ez eve comerdia hu tıka
na mepısxane de vındon. Mı hêfê brayê ho dewleta tirki’ra eve çeren û cüamerdié
gureto”. Dakıla Avdilli vake” ez qedaye laze ho bijeri, tu laze kamıj cüanıka.”
Dakıla mı,
Ez rınd zonon ke sıma Tertele Dersim de, jê Qoçgiri teyna mendi. Tertele namê sıma
o, Tertele de sıma eve pêrodais hu ver estena... Sıma lınga çheki onte. Sıma cüanık u
cüamerdi, têde pia da pêro. Çhemê Muzıri eve goni gura. Viştu çor sati çhem gon şi.
Pêrodaisê sıma mare ji roştia hard u asmeni ‘ra menda. Ez hen zonon ke ma ve bervis
ni, eve perodais dêse kolonializm u faşizm u emperyalizm rızneme.
Dayê Dakıla mı,
Ewru, jê vijêr, vengê tu verê dêse û mızxalunê mepısxani de hesna. Tı ama verêl têli.
Destêl ma gıredai vi. Mı pêlrodaisê sıma sero delxe kerd. Mı Ferit’ra vake, Ferit
Lawuke vano:
“Ai aii le mın ai aii le mın Dayé
Dersim o Qoçgiri o
Yıne kışti vi xort û Miri
Ai aii le mın ai aii le mın Dayé
Dersim o, Qoçgiri o,
Ferman gıran o ardi kıstene bav û bıra
Ax Dersim tu domon a, zeria mın a bela
Ai aii le mın ai aii le mın ai lemıne Dayé”
Haval perodaise sıma sero lawıke vano:
“kes kesreta sıma sıma nê zono”.
Dakıla mı,
Ma rınd zoneme, lawuke ma, çhikenia tertelia. Khıla çhekunê Adır guretena bıria.
Lawukêl ma, çineviaiêl de pêlrodais ane era zon. Delxe zanista çineviaia lawkune
maro yena dina. Çheki, goni, kêfêni, kıstene, haskerdene, hu verestene, verva bındesti
pêrodisê terteli, têde pia matérialé lawukune maé. Lawukê ma, çheko erjin o. Khıle
kuna era cı. Adır o, sajnin o wê, fino ğra cı reyna. Uwa sımtenia, bırnina.Vêsaniya
nêqedina. Terteleo, bıra bıray dano kıstene. Zeria bela ji dêmdaise Dersim u Qoçgiri
kou fine reqısê çheku.
Dayîka Delale,
Mepisxane Dîyarbekirî, dêşi, bese nêkene roşta azadî wesanê.
Reina, eve roja sure, khıla sure, Tertelo sur.
Laze tu Ali
Dr. Ali Kılıç
Şoara şêhidê Alîyê Mîr Zaliyê Sılêmani
Bıraê Hemedê Mîr Zalîyê Sılêmanî
Apê Meleka Hemedê Mîr Zaliê Sılêmanî
Şêhîdê Dêrsimî Seyd Rızaî ra pia darde kerdî
Mordem Roze Beno, Roze Mıreno
Merdene Çıka?
Pêrodaisê Ma Wes vo!
Name tu yo osın û dar
Rowar, çekdar, çıtkar, karker
Çor hozor sera, ma tu sero vengdame
Venge domonu, venge cıniku, venge perodais
Venge Azadkaru, rowaru, çekdaru
Ma, eve roşta tij, eve roşta çekê tu, tu dıma vozeme
Ma verdo dısmen dıme, ma dovê pêro, eve çeku eve khuçu
Ma dove pêro eve zenge, torjê, brak û çakhucu
Seveta xelasê wêlatî
Ma cond rey verda dima, remna berd kerd tever
Peqena, est tever,çer û vir kerd kelpe dismeni
Ma qiltifong est, tirkêman est, ma klaşinge este
Seveta xelasê welatî
Name tu yo osınıdar, xanedan
Rowar, çekdar, azadkar, çıtkar, karker
Tu raa pêrodais mısne ‘ra ma
Tu çek dara ma dest, ma esto hu ver
Tu esto hu ver tu dave pêro eve cüamerdiê
Tu qırkerd qedenai dardi wê têde alayie tırkî Dêrsim de
Tu qulotıt roy, koyi, astarey, çewligi, mergi, puli
Tu çhêre-çherûna, heliê Koi, sevkan u çêkdar tu ya
Sosınê gılê Koi, vengê çêki Aliyê Mir Zaliyê Silemani
Tersune tu ver dısmen vozd da, çhekê hu caverdai
Tu verda dıme peqenayi pul u gerisu ra
Tu osporo khêwela, hermê tode çek
Şêne to ra çek, çımunê to ra çek
Name to ra çek, qese to ra çek
Perodaise to ra çek
Name tu yo osın u dar xanedan
Rowar, çıtkar, azatkar, çekdar
Çutir bi, hokmato bê namus, pê to gurett?
Çutir bi, hokmato bê namus, pê sıma gurett?
Sıma berdi darde kerdi?
Tu berda Xarpêt de vere çımunê Seyd Rızaj de
Vere çımunê Qemer u Yive Qajî de tu darde kerda
Dısmen wuast darde bıkero verva çımunê sıma
Lazê Seyd Rızay.
Sire ame Hesê Yive Qijî
Tersa Yive Qijî nê şi vere dara merdene
Kıstoğ u cendermunê tirk
Guret hard ra kaskerd Yıve Qajî
Tersa Yıve Qajî nê şi vere dara merdene
Seyd Rızay tode nia da leê hode
Tu va “Qesa tu sere mı sero Bava
Ma seveta xelasê welatî
Kotime era na raa pêrodayis dıme”
Tu vejiya ro kırşi ser, lâ guret est vile hu
Bine dara merdene de tu çıka, tu qırra, vake;
Ters çıko?, xof çıko, bervis çıko?
Tu çıka vake tesmıliyeni çıka
Merdenê çıka
Seveta xelasê welati pêrodaise ma wes vo !
“Mordem rozê beno, roze mıreno”
Tu lınga hu dêwê kırşı ‘ro, tu ve hu, hu dardê kerd
Sania ra lesa tu dara merdene ‘ra
Vıleşîa ‘ro osınê koî, puxur da lesa to ra
Vıleşaî mendi, koy bırri çewlıgê Dêrsımi
Bervai têde Koê Dêrsımi
Bervai aşırê Dêrsımi
Bervai têde vilikê koî, çhemî, pulî
Ma re pêrodaîse tu yo çekın mendo
Çhrmê tu yo çekrn mendo mare
Çekê herme tu mendo ma re
Na me tuyo osın u dar mendo ma re
Pêrodaise tu yo çekın mendo ma re
Cüamerdiya tu menda ma re
Qesa tuya pila gırse menda ma re
Bıne dara merdene de tu va
Ters çıko?, xof çıko, bervis çıko?
Tu çıka, tu vake tesmıliyeni çıka
Merdenê çıka
Seveta xelasê welati pêrodaisê ma wes vo!
“Mordem rozê beno, roze mıreno”
Dr. Alî Kiliç